ΠΑΡΑΔΟΣΕΟ Π.2.2. THINK GREEN Δράςη 1- «Ρρόγραμμα περιβαλλοντικήσ ευαιςθητοποίηςησ των επιχειρήςεων - μελϊν του ΕΒΕΑ. LDK Σύμβξυλξι International A.E.

Transcript

1 Ζργο: «Καταγραφι υφιςτάμενθσ κατάςταςθσ ςε ςχζςθ με ΜΜΕ και το Περιβάλλον & Αποτφπωςθ και Παρουςίαςθ Καλϊν Πρακτικϊν ελαχιςτοποίθςθσ περιβαλλοντικϊν επιπτϊςεων από τθ λειτουργία των ΜΜΕ» ΠΑΡΑΔΟΣΕΟ Π.2.2 Ανάλυςθ Κόςτουσ - Οφζλουσ (Cost-Benefit Analysis CBA) από τθν υιοκζτθςθ περιβαλλοντικά φιλικϊν πρακτικϊν ςτθν κακθμερινι λειτουργία των ΜΜΕ THINK GREEN Δράςη 1- «Ρρόγραμμα περιβαλλοντικήσ ευαιςθητοποίηςησ των επιχειρήςεων - μελϊν του ΕΒΕΑ LDK Σύμβξυλξι International A.E. ΛΔΚ Σύμβξυλξι Τεχμικώμ και Αμαπτυνιακώμ Έογωμ A.E.

2 ΡΙΝΑΚΑΣ ΡΕΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΘ Γενικά Οφζλθ από τθν υιοκζτθςθ περιβαλλοντικά φιλικϊν πρακτικϊν ςτθν κακθμερινι λειτουργία των ΜΜΕ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΘ ΑΝΑΛΥΣΘ ΚΑΛΩΝ ΡΑΚΤΙΚΩΝ Γενικά Χριςθ τθσ Ανάλυςθσ Κόςτουσ Οφζλουσ ςτθν Οικονομικι Ανάλυςθ Γενικά Βαςικζσ χρθματοοικονομικζσ ζννοιεσ Προςδιοριςμόσ ςχετικϊν εννοιϊν Κόςτουσ Οφζλουσ Βαςικζσ μζκοδοι υπολογιςμοφ αποδοτικότθτασ μιασ ενδεχόμενθσ επζνδυςθσ Ανάλυςθ Ευαιςκθςίασ Κρίςιμεσ Παράμετροι Ενδιαφζροντοσ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΑΝΑΛΥΣΘΣ ΚΥΚΛΟΥ ΗΩΘΣ ΡΟΪΟΝΤΩΝ Ειςαγωγικά ςτοιχεία Σο εργαλείο τθσ Ανάλυςθσ Κφκλου Ηωισ Θ μζκοδοσ τθσ Ανάλυςθσ Κφκλου Ηωισ Εφαρμογζσ τθσ Ανάλυςθσ Κφκλου Ηωισ Θ ΡΕΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΘ ΔΙΑΣΤΑΣΘ ΤΘΣ ΛΕΙΤΟΥΓΙΑΣ ΤΩΝ ΜΜΕ ΓΙΑ ΤΙΣ ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ ΚΟΣΤΟΥΣ ΟΦΕΛΟΥΣ Κλιματικι Αλλαγι και Αζρια του Θερμοκθπίου Οδθγίεσ για τθ μζτρθςθ Εκπομπϊν Αερίου του κερμοκθπίου από τθ λειτουργία των ΜΜΕ & τθν Τιοκζτθςθ Πρακτικϊν μείωςθσ περιβαλλοντικϊν επιπτϊςεων

3 ΓΕΝΙΚΑ ΛΟΓΟΙ ΓΙΑ ΝΑ ΜΕΣΡΘΕΙ ΜΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΘΘ ΣΙ ΕΚΠΟΜΠΕ ΣΘ Ε ΑΕΡΙΑ ΣΟΤ ΘΕΡΜΟΚΘΠΙΟΤ ΠΩ ΝΑ ΜΕΣΡΘΕΙ ΜΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΘΘ ΣΙ ΕΚΠΟΜΠΕ ΣΘ Ε ΑΕΡΙΑ ΣΟΤ ΘΕΡΜΟΚΘΠΙΟΤ ΚΑΙ ΝΑ ΑΞΙΟΠΟΙΘΕΙ ΣΑ ΕΤΡΘΜΑΣΑ ΑΞΙΟΛΟΓΘΣΘ ΡΕΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΦΙΛΙΚΩΝ ΡΑΚΤΙΚΩΝ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΑ ΡΑΑΔΕΙΓΜΑΤΑ Εξοικονόμθςθ Ενζργειασ Γενικά Θ ςθμαςία τθσ Ενεργειακισ Επικεϊρθςθσ ςτα κτίρια Οικονομικι Ανάλυςθ υιοκζτθςθσ Πρακτικϊν για τθν Εξοικονόμθςθ Ενζργειασ Σο πλαίςιο ανάλυςθσ Ενδεικτικζσ Μελζτεσ Περίπτωςθσ Ορκολογικι Διαχείριςθ Αποβλιτων Πράςινεσ Μεταφορζσ Ανάλυςθ Κφκλου Ηωισ ςτο πλαίςιο τθσ υιοκζτθςθσ φιλικά περιβαλλοντικϊν πρακτικϊν Μζτρθςθ εκπομπϊν αερίου του κερμοκθπίου Μικρισ Επιχείρθςθσ - Ενδεικτικι μελζτθ περίπτωςθσ ΑΝΑΦΟΕΣ ΚΑΙ ΡΘΓΕΣ ΓΙΑ ΡΕΑΙΤΕΩ ΡΛΘΟΦΟΙΕΣ ΕΥΕΤΘΙΟ ΡΙΝΑΚΩΝ Πίνακασ 1: Πθγζσ των πλθροφοριϊν για τισ πιο κοινζσ λειτουργίεσ που απελευκερϊνουν αζρια του κερμοκθπίου Πίνακασ 2: υντελεςτζσ Μετατροπισ καυςίμων ςε CO 2 e Πίνακασ 3: υντελεςτζσ Μετατροπισ ςε CO 2 e για οχιματα που κινοφνται με πετρζλαιο - diesel

4 Πίνακασ 4: υντελεςτζσ Μετατροπισ ςε CO 2 e για οχιματα που κινοφνται με πετρζλαιο - diesel Ευρετήριο Γραφημάτων Γράφθμα 1: Κατανομι των εκπομπϊν αερίων των αναπτυγμζνων χωρϊν ανά τομζα δραςτθριότθτασ (2004) Γράφθμα 2: Κατανομι των εκπομπϊν αερίων των αναπτυγμζνων χωρϊν που οφείλονται ςτθν παραγωγι θλεκτρικισ ενζργειασ ανά τομζα δραςτθριότθτασ (2004) Γράφθμα 3: Ποςοςτιαία Κατανάλωςθ Ενζργειασ ςτθν Ελλάδα ανά Σομζα Δραςτθριότθτασ (2005) Γράφθμα 4: Ποςοςτιαία Κατανομι των εκπομπϊν αερίων ςτθν Ελλάδα ανά Σομζα Δραςτθριότθτασ (2005) ΕΥΕΤΘΙΟ ΣΧΘΜΑΤΩΝ χιμα 1: Σο πλαίςιο τθσ Ανάλυςθσ του Κφκλου Ηωισ - οι φάςεισ μιασ ΑΚΗ χιμα 2: Σεχνικό πλαίςιο τθσ ΑΚΗ

5 ΣΥΝΤΟΜΟΓΑΦΙΕΣ - ΑΚΩΝΥΜΙΑ GHG GWP IRR NPV ΑΚΗ ΑΚΟ ΕΒΑ ΕΒΕΑ ΕΕ ΕΚΤ ΚΡΑ ΜΜΕ ΤΡΕ ΥΡΕΚΑ Greenhouse gas (Αζριο Θερμοκθπίου) Global Warming Potential (Δυναμικό Θζρμανςθσ του Πλανιτθ) Internal Rate Of Return (Εςωτερικόσ Βακμόσ Απόδοςθσ) Net Present Value (Κακαρι Παροφςα Αξία) Ανάλυςθ Κφκλου Ηωισ Ανάλυςθ Κόςτουσ Οφζλουσ Εςωτερικόσ Βακμόσ Απόδοςθσ Εμπορικό και Βιομθχανικό Επιμελθτιριο Ακινασ Ευρωπαϊκι Ζνωςθ Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Σαμείο Κακαρι Παροφςα Αξία Μικρομεςαία Επιχείρθςθ Σεχνολογίεσ Πλθροφορικισ και Επικοινωνιϊν Τπουργείο Περιβάλλοντοσ Ενζργειασ και Κλιματικισ Αλλαγισ 5

6 1. ΕΙΣΑΓΩΓΘ 1.1 ΓΕΝΙΚΑ Οι ραγδαίεσ τεχνολογικζσ εξελίξεισ των τελευταίων δεκαετιϊν ςτον τομζα των ενεργειακϊν ςυςτθμάτων και των ςυςτθμάτων «κακαρισ» παραγωγισ, ςε ςυνδυαςμό με τισ κεςμικζσ αλλαγζσ αναφορικά με τα κζματα περιβάλλοντοσ ςε ευρωπαϊκό και προςφάτωσ ςε εκνικό επίπεδο, δθμιουργεί ευνοϊκό περιβάλλον για ανάλθψθ δράςεων που επιφζρουν μείωςθ ςτον περιβαλλοντικό αντίκτυπο από τθ λειτουργία των μικρομεςαίων επιχειριςεων (ΜΜΕ), κακϊσ και εξοικονόμθςθ πόρων. Οι επιλογζσ κακαρότερθσ παραγωγισ όχι μόνο εξαλείφουν-μειϊνουν τθν παραγωγι των αποβλιτων, αλλά και προςφζρουν και ζνα άμεςο πλεονζκτθμα ςτθν επιχείρθςθ όςον αφορά ςτο άμεςο κόςτοσ παραγωγισ και λειτουργίασ. Εξάλλου, θ ζννοια τθσ αειφόρου ανάπτυξθσ, που αφορά τθ φειδωλι και τθ ςυνετι χριςθ των ενεργειακϊν αποκεμάτων τθσ γθσ, ενςωματϊνεται ολοζνα και περιςςότερο ςτθν κακθμερινι επιχειρθματικι πρακτικι. Θ ςχετικι διεργαςία πραγματοποιείται αρχικά ωσ ςτρατθγικι μείωςθσ κόςτουσ, μζςω υιοκζτθςθσ παρεμβάςεων εξοικονόμθςθσ ενζργειασ και φυςικϊν πόρων, υιοκζτθςθσ αποδοτικϊν ςυςτθμάτων διαχείριςθσ μείωςθσ απορριμμάτων και ενζργειασ κ.α. και ςτθ ςυνζχεια ωσ μια νζα ευκαιρία τθσ αγοράσ τθν οποία μποροφν να εκμεταλλευτοφν οι επιχειριςεισ, τόςο για να προςφζρουν ςτο κοινωνικό τουσ περιβάλλον, όςο και για ιςχυροποιθκοφν ςε μια διαρκϊ και πιο πολφ ευαιςκθτοποιθμζνθ αγορά ςτα κζματα προςταςίασ περιβάλλοντοσ, αυξάνοντασ τθν ανταγωνιςτικότθτά τουσ. Βζβαια, αρκετζσ από τισ ωσ άνω αναφερόμενεσ επιλογζσ αποτελοφν ουςιαςτικά μακροπρόκεςμεσ λφςεισ ςτισ μεςαίου ι υψθλοφ μεγζκουσ επενδφςεισ, και επομζνωσ κεωροφνται ωσ επενδφςεισ μεγαλφτερου επενδυτικοφ κινδφνου. Σο βαςικό πρόβλθμα είναι ότι αυτόσ ο επενδυτικόσ κίνδυνοσ ςυνικωσ δεν εκτιμάται ςωςτά και δεν προβλζπεται ςωςτά. 6

7 Θ παροφςα μελζτθ αποςκοπεί ςτο να παρουςιάςει το βαςικό μεκοδολογικό πλαίςιο, ωσ ζνα είδοσ απλοφ οδθγοφ (και όχι τεχνικοφ εγχειριδίου), για τθν παροχι ςυμβουλϊν και κατευκφνςεων ςε κάκε επιχείρθςθ, με ζμφαςθ ςτθ μικρομεςαία, θ οποία επικυμεί να εκτιμιςει τα οφζλθ που κα αποκομίςει από τθν υιοκζτθςθ απλϊν ι και πιο ςφνκετων περιβαλλοντικά φιλικϊν πρακτικϊν ςτθν κακθμερινι λειτουργία τθσ, όπωσ οι ωσ άνω αναφερόμενεσ επιλογζσ, και ςυνεπϊσ να εκτιμιςει ωσ ζνα βακμό τον λεγόμενο επενδυτικό κίνδυνο. Πιο ςυγκεκριμζνα, θ μελζτθ περιλαμβάνει τα ακόλουκα κεφάλαια: Κεφάλαιο 1: Ειςαγωγή Παρουςιάηεται το αντικείμενο και ο ςκοπόσ τθσ παροφςασ μελζτθσ και αναδεικνφονται τα οφζλθ από τθν υιοκζτθςθ περιβαλλοντικά φιλικϊν πρακτικϊν ςτθν κακθμερινι λειτουργία των ΜΜΕ. Κεφάλαιο 2: Οικονομική Ανάλυςη Καλϊν Ρρακτικϊν Παρουςιάηεται το βαςικό μεκοδολογικό πλαίςιο διενζργειασ οικονομικϊν αναλφςεων με ειδικότερθ αναφορά ςτθν ορολογία και ςτισ μεκόδουσ που διζπουν τθν Ανάλυςθ Κόςτουσ Οφζλουσ. Κεφάλαιο 3: Μεθοδολογία Ανάλυςησ Κφκλου Ηωήσ Ρροϊόντων Σο 3 ο κεφάλαιο περιλαμβάνει επιςκόπθςθ τθσ Μεκοδολογίασ Ανάλυςθσ Κφκλου Ηωισ, που αποτελεί μια τεχνικι εκτίμθςθσ των περιβαλλοντικϊν επιπτϊςεων που ςυνδζονται με κάποιο προϊόν, διεργαςία ι δραςτθριότθτα προςδιορίηοντασ και ποςοτικοποιϊντασ τθν ενζργεια και τα υλικά που χρθςιμοποιοφνται, κακϊσ και τα απόβλθτα που απελευκερϊνονται ςτο περιβάλλον, εκτιμϊντασ τισ επιπτϊςεισ από τθ χριςθ τθσ ενζργειασ και των υλικϊν κακϊσ και των αποβλιτων και αναγνωρίηοντασ και εκτιμϊντασ τισ δυνατότθτεσ περιβαλλοντικϊν βελτιϊςεων. Κεφάλαιο 4: Θ περιβαλλοντική διάςταςη τησ λειτουργίασ των ΜΜΕ για τισ αναλφςεισ Κόςτουσ Οφζλουσ το 4 ο Κεφάλαιο αναδεικνφεται θ περιβαλλοντικι διάςταςθ τθσ λειτουργίασ των ΜΜΕ και παρατίκενται ςυνοπτικζσ οδθγίεσ για το πϊσ οι ΜΜΕ κα μποροφςαν να τθν 7

8 αποτιμιςουν και να τθ λάβουν υπόψθ ςτθ διαδικαςία υιοκζτθςθσ περιβαλλοντικά φιλικϊν πρακτικϊν. Ειδικότερα, παρουςιάηονται: Οι λόγοι που υπάρχουν για να μετριςει μια επιχείρθςθ τισ εκπομπζσ τθσ ςε αζρια του κερμοκθπίου, Σα βαςικά βιματα που πρζπει να ακολουκιςει μια επιχείρθςθ για να μετριςει τισ εκπομπζσ τθσ ςε αζρια του κερμοκθπίου. Κεφάλαιο 5: Αξιολόγηςη Ρεριβαλλοντικά Φιλικϊν Ρρακτικϊν Ενδεικτικζσ Μελζτεσ Ρεριπτϊςεων το 5 ο Κεφάλαιο παρουςιάηονται παραδείγματα αξιοποίθςθσ των μεκοδολογικϊν εργαλείων οικονομικισ και περιβαλλοντικισ ανάλυςθσ που καταγράφθκαν ςτα προθγοφμενα και παρατίκενται ςχετικζσ ενδεικτικζσ μελζτεσ περιπτϊςεων. Οι τομείσ ενδιαφζροντοσ είναι: θ ορκολογικι χριςθ και θ εξοικονόμθςθ ενζργειασ ωσ πρωταρχικό μζτρο για τθν προςταςία του περιβάλλοντοσ και τον περιοριςμό τθσ ζκλυςθσ εκπομπϊν αζριων ρφπων θ ορκολογικι διαχείριςθ αποβλιτων ςτθ λογικι τθσ αντιμετϊπιςθσ τθσ ρφπανςθσ και τθσ ταυτόχρονθσ εξοικονόμθςθ χρθμάτων (ειδικότερα, παρουςιάηονται τα πικανά οφζλθ από τθν εφαρμογι προγράμματοσ ελαχιςτοποίθςθσ αποβλιτων ςε μία επιχείρθςθ) οι μεταφορζσ, κακϊσ αποτελοφν ζναν από τουσ πλζον ςθμαντικοφσ τομείσ με δυνατότθτα περιοριςμοφ των περιβαλλοντικϊν επιπτϊςεων και εξοικονόμθςθσ χρθμάτων Σζλοσ, δίνονται παραδείγματα αξιοποίθςθσ τόςο τθσ δυνατότθτασ αξιοποίθςθσ τθσ Ανάλυςθσ Κφκλου Ηωισ όςο και τθσ μζτρθςθσ των εκπομπϊν αερίων του κερμοκθπίου από μια μικρι επιχείρθςθ. 8

9 Κεφάλαιο 6: Αναφορζσ και Ρηγζσ για περαιτζρω πληροφορίεσ το τελευταίο κεφάλαιο παρατίκενται οι πθγζσ που αξιοποιικθκαν για τθ ςυγγραφι τθσ παροφςασ μελζτθσ, τόςο ςε επίπεδο βιβλιογραφίασ όςο και ςε επίπεδο ζρευνασ ςτο διαδίκτυο. Ειδικά ωσ προσ τισ αναφερόμενεσ ιςτοςελίδεσ, ςυςτινεται ςτον αναγνϊςτθ τθσ παροφςασ να τισ επιςκεφτεί και να αναηθτιςει περαιτζρω πλθροφορίεσ και χριςιμα παραδείγματα ενδιαφζροντοσ για το αντικείμενο τθσ οικονομικισ και περιβαλλοντικισ ανάλυςθσ αναφορικά με τθν εφαρμογι περιβαλλοντικά φιλικϊν πρακτικϊν. 1.2 ΟΦΕΛΘ ΑΡΟ ΤΘΝ ΥΙΟΘΕΤΘΣΘ ΡΕΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΦΙΛΙΚΩΝ ΡΑΚΤΙΚΩΝ ΣΤΘΝ ΚΑΘΘΜΕΙΝΘ ΛΕΙΤΟΥΓΙΑ ΤΩΝ ΜΜΕ Ο όροσ καλζσ πρακτικζσ χρθςιμοποιείται ςε πολλοφσ τομείσ. Πρόκειται ουςιαςτικά για οδθγίεσ, τεχνικζσ ι μεκοδολογίεσ οι οποίεσ είναι αποτζλεςμα ζρευνασ και μελζτθσ και θ εφαρμογι τουσ ζχει αποδειχκεί ότι οδθγεί με αςφάλεια και αξιοπιςτία ςε ζνα επικυμθτό αποτζλεςμα. Για τουσ ςκοποφσ τθσ παροφςασ μελζτθσ ωσ περιβαλλοντικά φιλικι, και προφανϊσ, «καλι πρακτικι» ορίηεται ζνα πρότυπο, μια οδθγία, μια εφαρμογι, κακϊσ και το αποτζλεςμα μιασ διαδικαςίασ ςτατιςτικισ και ςυγκριτικισ αξιολόγθςθσ, το οποίο μπορεί να ζχει τθ μορφι είτε ςυμβουλευτικισ δράςθσ (υποδείξεισ, ςυςτάςεισ και αναφορζσ), είτε παραδείγματοσ προσ μίμθςθ (ςυγκεκριμζνεσ τεχνικζσ, μεκοδολογίεσ που αναπτφςςονται ςτο εςωτερικό φορζων) και που τελικά οδθγεί ςτθ μείωςθ των περιβαλλοντικϊν επιπτϊςεων από τθ λειτουργία των ΜΜΕ παράλλθλα με τθν αποκόμιςθ οικονομικϊν ι/και λειτουργικϊν οφελϊν για τισ επιχειριςεισ. Γενικά, θ υιοκζτθςθ περιβαλλοντικά φιλικϊν πρακτικϊν ςτθν κακθμερινι λειτουργία των ΜΜΕ μπορεί να αποδϊςει οφζλθ ςτα τρία παρακάτω διακριτά επίπεδα: Οικονομικά οφζλη, τα οποία ςυμβάλλουν ςτθ μείωςθ των λειτουργικϊν εξόδων ι ςτθν αφξθςθ των κερδϊν τθσ επιχείρθςθσ. Αυτά πρζπει να αξιολογθκοφν με βάςθ το κόςτοσ τθσ εφαρμογισ των κάκε φορά επιλεγμζνων πρακτικϊν. 9

10 Λειτουργικά οφζλη, τα οποία βοθκοφν τθ διαχείριςθ μιασ επιχείρθςθσ να βελτιϊςει τα επίπεδα άνεςθσ, αςφάλειασ και αποδοτικότθτασ των εργαηομζνων τθσ ι, διαφορετικά, να βελτιϊςει τθ γενικότερθ λειτουργία τθσ. Ρεριβαλλοντικά οφζλη, τα οποία αφοροφν κυρίωσ τθ μείωςθ των εκπομπϊν του CO 2 ι/και άλλων ρφπων (αζρια κερμοκθπίου), τθ μείωςθ των ενεργειακϊν αναγκϊν ςε εκνικό επίπεδο και τθ διατιρθςθ των φυςικϊν πόρων. Σο κακζνα από τα παραπάνω οφζλθ μπορεί να εκπλθρωκεί ςταδιακά και να ζχει ακροιςτικι επίπτωςθ. Σα κφρια οφζλθ μπορεί να γίνουν άμεςα αιςκθτά, προερχόμενα από μζτρα μθδενικοφ κόςτουσ ι μετά από μία εφλογθ περίοδο, απαιτοφμενθ για τθν αποπλθρωμι των όποιων επενδφςεων. Κάποια άλλα οφζλθ μπορεί να γίνουν αιςκθτά αρκετά αργότερα, μετά από τθν υλοποίθςθ κάποιων μακροπρόκεςμων μζτρων. Παράλλθλα με τα ανωτζρω, οφζλθ ςυνιςτοφν για μια επιχείρθςθ θ διαμόρφωςθ κετικοφ αντίκτυπου ςτθ ςυνείδθςθ τθσ κοινισ γνϊμθσ, θ ενίςχυςθ τθσ φιμθσ τθσ, θ αποφυγι νομικϊν κυρϊςεων και περιβαλλοντικϊν προςτίμων, θ μείωςθ κινδφνων κ.α. 10

11 2. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΘ ΑΝΑΛΥΣΘ ΚΑΛΩΝ ΡΑΚΤΙΚΩΝ 2.1 ΓΕΝΙΚΑ Θ οικονομικι ςκοπιμότθτα τθσ ανάλθψθσ ςυγκεκριμζνων δράςεων για τθν υιοκζτθςθ περιβαλλοντικά φιλικϊν πρακτικϊν ςτθν κακθμερινι λειτουργία των ΜΜΕ εξετάηεται με ςφγκριςθ των βακμϊν οικονομικισ απόδοςθσ των διαφόρων εναλλακτικϊν λφςεων (επενδφςεων) για τθν αντιμετϊπιςθ ςυγκεκριμζνων κεμάτων. Για παράδειγμα: Οι επενδφςεισ μιασ μεταποιθτικισ επιχείρθςθσ ςε νζα ενεργειακά ςυςτιματα είναι οικονομικά ςκόπιμεσ, εάν θ μείωςθ των λειτουργικϊν δαπανϊν για τθν κάλυψθ των ενεργειακϊν αναγκϊν μπορεί να αποςβζςει το αρχικό κεφάλαιο ςε εφλογο χρονικό διάςτθμα ι αν τα ζςοδα από τθ διάκεςθ τθσ παραγόμενθσ ενζργειασ οδθγοφν ςε κζρδθ ικανά να ικανοποιιςουν τουσ επιχειρθματικοφσ ςτόχουσ του επενδυτι. Οι τεχνολογικζσ επιλογζσ κακαρότερθσ παραγωγισ ςε μια μεταποιθτικι επιχείρθςθ όχι μόνο εξαλείφουν -μειϊνουν τθν παραγωγι των αποβλιτων, αλλά και προςφζρουν και ζνα άμεςο πλεονζκτθμα ςτθν επιχείρθςθ όςον αφορά το άμεςο κόςτοσ παραγωγισ. Σο κόςτοσ για τθν ανάπτυξθ και εφαρμογι ενόσ υςτιματοσ Περιβαλλοντικισ Διαχείριςθσ (ΠΔ) μπορεί να διαφζρει ςθμαντικά και εξαρτάται από το κόςτοσ των επενδφςεων που μπορεί να κάνει μια επιχείρθςθ (αναβάκμιςθ εξοπλιςμοφ, κατάρτιςθ προςωπικοφ, κτλ.) κακϊσ και από τον βακμό τθσ επιδιωκόμενθσ εξωτερικισ υποςτιριξθσ. Θ πιςτοποίθςθ ςε ζνα πρότυπο περιλαμβάνει επίςθσ και το κόςτοσ εγγραφισ ςτο ςυγκεκριμζνο πρότυπο. Σο όφελοσ μπορεί να αφορά: (α) τθ βελτίωςθ των μζτρων απόδοςθσ, τα οποία μποροφν να εφαρμοςτοφν μόνο όταν οι επιχειρθματικζσ πρακτικζσ ανακεωροφνται ςυςτθματικά και αξιολογοφνται ςφμφωνα με τισ απαιτιςεισ του ΠΔ, (β) τουσ μειωμζνουσ περιβαλλοντικοφσ φόρουσ και τισ μειωμζνεσ ρυκμιςτικζσ δαπάνεσ και 11

12 (γ) τθ μείωςθ των αςφαλιςτικϊν δαπανϊν επειδι με τθν πιςτοποίθςθ ςε ζνα από τα ΠΔ, θ επιχείρθςθ εφαρμόηει ςωςτά τθν περιβαλλοντικι διαχείριςι και ζχει λάβει μζτρα για τθν μείωςθ των ςχετικϊν κινδφνων. Κτλ. 2.2 ΧΘΣΘ ΤΘΣ ΑΝΑΛΥΣΘΣ ΚΟΣΤΟΥΣ ΟΦΕΛΟΥΣ ΣΤΘΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΘ ΑΝΑΛΥΣΘ ΓΕΝΙΚΑ Θ Ανάλυςη Κόςτουσ Οφζλουσ (Cost-Benefit Analysis CBA) είναι ζνα εργαλείο/ μία τεχνικι οικονομικισ εκτίμθςθσ που χρθςιμοποιείται για τθ ςφγκριςθ των αναμενόμενων οφελϊν από προτεινόμενεσ επενδφςεισ/ ζργα ι δράςεισ, με τα ςχετικά μεγζκθ κόςτουσ, ϊςτε να βοθκοφνται οι χριςτεσ ςτον προςδιοριςμό τθσ εναλλακτικισ λφςθσ με το μζγιςτο κακαρό όφελοσ (οφζλθ μείον κόςτοσ). Όςο περιςςότερο τα οφζλθ υπερβαίνουν το κόςτοσ, τόςο περιςςότερο κα ωφελθκοφν οι τελικοί χριςτεσ (μια επιχείρθςθ, θ κοινωνία κτλ.) από τθν υλοποίθςθ τθσ επζνδυςθσ. Σα κόςτθ και τα οφζλθ (οικονομικά, περιβαλλοντικά, κοινωνικά) πρζπει να προςδιορίηονται ποςοτικά όςο το δυνατό ςε μεγαλφτερθ ζκταςθ, με χρθματοοικονομικοφσ όρουσ. Επομζνωσ, θ ανάλυςθ κόςτουσ οφζλουσ χρθςιμοποιείται ωσ εργαλείο ςτισ μελζτεσ ςκοπιμότθτασ για τθν επιλογι μιασ εναλλακτικισ λφςθσ μαηί με: π.χ., τθν αξιολόγθςθ των κφκλων ηωισ, τουσ λογιςτικοφσ ελζγχουσ, κτλ.. ε αυτά τα πλαίςια, θ Ανάλυςθ Κόςτουσ-Οφζλουσ (ΑΚΟ) μπορεί να χρθςιμοποιείται όχι μόνο για τον προςδιοριςμό τθσ πλζον προτιμϊμενθσ εναλλακτικισ λφςθσ, αλλά και κατά το ςτάδιο αρχικοφ εντοπιςμοφ αναγκϊν και προτεραιοτιτων, ϊςτε να δίνεται υψθλότερθ προτεραιότθτα ςε επενδφςεισ/ ζργα ι δράςεισ που αποδεικνφονται πιο κερδοφόρα και αποδοτικά όχι μόνο από χρθματικι αλλά και από περιβαλλοντικι ι/και κοινωνικοοικονομικι άποψθ. 12

13 Θ εκπόνθςθ Ανάλυςθσ Κόςτουσ - Οφζλουσ είναι ςυνικωσ ςφνκετθ και πολφπλοκθ εργαςία που κα πρζπει να διεκπεραιϊνεται από εξειδικευμζνο προςωπικό ι να ανατίκεται ςε εξωτερικοφσ ςυμβοφλουσ, κακϊσ περιλαμβάνει ςφνκετουσ υπολογιςμοφσ και προθγμζνεσ μεκόδουσ χρθματοοικονομικισ ανάλυςθσ που απαιτοφν ςχετικό υπόβακρο γνϊςεων και εξοικείωςθ με τεχνικζσ εκτίμθςθσ επενδφςεων. Για τουσ ςκοποφσ τθσ παροφςασ μελζτθσ παρουςιάηεται μία απλουςτευμζνθ προςζγγιςθ για τθν εκπόνθςθ Ανάλυςθσ Κόςτουσ Οφζλουσ, με ςκοπό να διευκολφνει τουσ μικρομεςαίουσ επιχειρθματίεσ που ενδεχομζνωσ διακζτουν περιοριςμζνεσ οικονομικζσ ι χρθματοοικονομικζσ γνϊςεισ να προςδιορίηουν κατά πόςον αξίηει θ εφαρμογι μιασ προτεινόμενθσ πρακτικισ ςτθ λειτουργία τθσ επιχείρθςισ τουσ ΒΑΣΙΚΕΣ ΧΘΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΧΡΘΜΑΣΟΡΡΟΕ Κατά τθν εκτίμθςθ του κατά πόςο θ εφαρμογι ενόσ ζργου - μια πρακτικισ αξίηει να υιοκετθκεί από τον ενδιαφερόμενο επιχειρθματία, π.χ. θ αγορά και εγκατάςταςθ μιασ ςυςκευισ αντιςτάκμιςθσ άεργου ιςχφοσ ςτθ λειτουργία του θλεκτρομθχανολογικοφ εξοπλιςμοφ μιασ μεταποιθτικισ επιχείρθςθσ, είναι ςθμαντικό να λθφκοφν υπόψθ τα ζςοδα και τα ζξοδα που οφείλονται ςε αυτιν, για κάκε περίοδο τθσ ςυνολικισ διάρκειασ ηωισ, εν προκειμζνω, τθσ ςυςκευι. Θ διαφορά ανάμεςα ςτα ζςοδα (ειςροζσ) και τα ζξοδα (εκροζσ) για μια δεδομζνθ περίοδο ονομάηεται χρθματορροι. Κατά τθ διάρκεια ηωισ ενόσ ζργου, πρζπει να γίνεται θ ακριβισ εκτίμθςθ όλων των χρθματορροϊν που ςυνδζονται με αυτό. Ζτςι, οι χρθματοροζσ είναι κετικζσ όταν αντιπροςωπεφουν ειςροζσ και αρνθτικζσ για τισ εκροζσ. Πρζπει να ςθμειωκεί ότι, οι χρθματορροζσ δεν μποροφν απλά να προςτίκενται, διότι θ αξία του χριματοσ μεταβάλλεται από τθ μια περίοδο ςτθν επόμενθ. τθ ςυνζχεια, ορίηονται διάφοροι παράγοντεσ που ςχετίηονται με τισ χρθματορροζσ που πραγματοποιοφνται ςε διάφορεσ χρονικζσ ςτιγμζσ. θμειϊνεται ότι οι χρθματοροζσ μποροφν να είναι ςυμβατικζσ και μθ ςυμβατικζσ. Για τθν πλθρζςτερθ αναπαράςταςθ τθσ εξζλιξθσ των χρθματορροϊν με τον χρόνο καταςτρϊνεται 13

14 ζνα διάγραμμα, όπωσ αυτό που φαίνεται παρακάτω, ςτο οποίο κάκε βζλοσ αντιπροςωπεφει το χρονικό διάςτθμα ενόσ ζτουσ. υμβατικζσ Χρθματοροζσ Ειςροζσ Χρημάτων ο Ζτοσ Εκροζσ Χρημάτων Μθ υμβατικζσ Χρθματοροζσ Ειςροζσ Χρημάτων ο Ζτοσ Εκροζσ Χρημάτων ΠΑΡΟΤΑ ΑΞΙΑ (ΠΑ / Present Value - PV) Κακϊσ οι χρθματορροζσ ςυμβαίνουν ςυνικωσ ςε διαφορετικζσ χρονικζσ ςτιγμζσ, δεν είναι ςωςτό να αντιμετωπίηονται ςα να ζχουν όλεσ τθν ίδια βαρφτθτα. Για το λόγο αυτό, οι μελλοντικζσ χρθματορροζσ κα πρζπει να ανάγονται ςε παροφςεσ αξίεσ ι αλλιϊσ να προεξοφλοφνται (να τουσ αποδίδεται μικρότερθ βαρφτθτα) ϊςτε να είναι ςυγκρίςιμεσ με τισ χρθματορροζσ που ςυμβαίνουν νωρίτερα. Θ παροφςα αξία είναι ζνασ τρόποσ ςφγκριςθσ τθσ αξίασ των χρθμάτων ςτο παρόν με τθν αξία των χρθμάτων ςτο μζλλον. Ζνα ευρϊ ςιμερα αξίηει περιςςότερο από ζνα ευρϊ ςτο μζλλον, επειδι ο πλθκωριςμόσ μειϊνει τθν αγοραςτικι αξία των μελλοντικϊν χρθμάτων. Αυτό είναι γνωςτό ωσ χρονικι προτίμθςθ (time preference) ι χρονικι αξία του χριματοσ. Ο υπολογιςμόσ τθσ παροφςασ αξίασ απαιτεί τθ χριςθ του επιτοκίου προεξόφλθςθσ. Σο επιτόκιο προεξόφληςησ (r) είναι ουςιαςτικά ζνα ποςοςτό που χρθςιμοποιείται για να υπολογιςτεί θ παροφςα αξία και ςτο οποίο περιλαμβάνονται οι επιδράςεισ του 14

15 πλθκωριςμοφ και τθσ φορολογίασ, που πρζπει πάντοτε να λαμβάνονται υπόψθ. Ουςιαςτικά απεικονίηει τθ χρονικι αξία των χρθμάτων. Γενικά, το επιτόκιο λαμβάνεται ίςο με το επικρατζςτερο τραπεηικό επιτόκιο ςτθν αγορά. τισ οικονομικζσ αναλφεισ κεωρείται ότι ιςοφται κατά προςζγγιςθ με το κόςτοσ ευκαιρίασ κεφαλαίου. Γενικά, ζνα λογικό επιτόκιο προεξόφλθςθσ για χριςθ ςτθν Ανάλυςθ Κόςτουσ - Οφζλουσ για Ζργα δθμοςίων επενδφςεων κυμαίνεται μεταξφ του 5% και του 10%, ανάλογα με τον τφπο του υπό εξζταςθ Ζργου και τυχόν επίςθμων οδθγιϊν (εκνικϊν ι τθσ ΕΕ). Θ κεϊρθςθ αυτι μπορεί να χρθςιμοποιθκεί και για απλζσ Αναλφςεισ Κόςτουσ Οφζλουσ, όπωσ αυτζσ για τθν υλοποίθςθ φιλικά περιβαλλοντικϊν δράςεων από ΜΜΕ. Ανεξάρτθτα από το προεξοφλθτικό επιτόκιο που επιλζγεται, κα πρζπει να δίνεται προςοχι ςτθν αφαίρεςθ τθσ επίδραςθσ του πλθκωριςμοφ αν οι χρθματορροζσ εκφράηονται ςε τρζχουςεσ τιμζσ. Θ μελλοντικι αξία των χρθμάτων δίνεται από τον παρακάτω τφπο: Μελλοντική Αξία Παπούσα Αξία x 1 r n, όπου r = επιτόκιο, n = αρικμόσ των περιόδων Παράδειγμα: Εάν υποτεκεί ότι το επιτόκιο είναι 5%, τότε θ μελλοντικι αξία των 100 ςε 3 χρόνια από 3 τϊρα είναι περίπου 115,76. Μελλοντική Αξία 100 x (1 0,05) 115,76 ΑΠΟΒΕΘ Θ απόςβεςθ ορίηεται ωσ θ μείωςθ τθσ αξίασ ενόσ περιουςιακοφ ςτοιχείου με το πζραςμα του χρόνου, λόγω γενικισ φκοράσ και χριςθσ ι παλαίωςθσ. Αποτελεί αναπόςπαςτο μζροσ του υπολογιςμοφ των χρθματορροϊν και μπορεί να λθφκεί υπόψθ και ςτα ετιςια κακαρά κζρδθ κατά τθν εφαρμογι μιασ ενδεχόμενθσ επζνδυςθσ π.χ. κακαρότερθσ παραγωγισ ςε μια μεταποιθτικι επιχείρθςθ. Θ απόςβεςθ υπολογίηεται από τον παρακάτω τφπο (Γραμμικι Μζκοδοσ): 15

16 d V V n s Όπου: d = Ετιςια Απόςβεςθ ( /ζτοσ), V = Αξία του Εξοπλιςμοφ ςτθν Αρχι τθσ Χριςιμθσ Ηωισ του ( ), Vs = Απομζνουςα Αξία του Εξοπλιςμοφ μετά το Σζλοσ τθσ Χριςιμθσ Ηωισ του ( ), n = Διάρκεια τθσ Χριςιμθσ Ηωισ του Εξοπλιςμοφ (ζτθ) ΡΟΣΔΙΟΙΣΜΟΣ ΣΧΕΤΙΚΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ ΚΟΣΤΟΥΣ ΟΦΕΛΟΥΣ Κατά τθν προςπάκεια προςδιοριςμοφ όλων των ςχετικϊν μεγεκϊν κόςτουσ και οφελϊν, είναι χριςιμο να ζχει κανείσ ςυνεχϊσ κατά νου το ερϊτθμα: «Είναι το όφελοσ ι το κόςτοσ ςχετικό και ουςιϊδεσ για τθν ανάλυςθ;». Αν ζνα προτεινόμενο όφελοσ ι κόςτοσ είναι εκτόσ των πλαιςίων του αντικειμζνου ι θ επίπτωςι του ςτθν ανάλυςθ είναι αςιμαντθ και δεν είναι δυνατόν να επθρεάςει τθν τελικι απόφαςθ, τότε κα πρζπει να παραλείπεται. Ακολουκεί προςδιοριςμόσ ςχετικϊν εννοιϊν Κόςτουσ και Οφζλουσ. ΒΑΙΚΕ ΚΑΣΘΓΟΡΙΕ ΚΟΣΟΤ Κόςτοσ ευκαιρίασ: Επιλζγοντασ ζναν ςυγκεκριμζνο τρόπο ενζργειασ, χάνονται οι ταμειακζσ ροζσ από τθν επόμενθ καλφτερθ εναλλακτικι επιλογι (ευκαιρία), επομζνωσ αυτό είναι το ςχετικό με τθν απόφαςθ κόςτοσ ευκαιρίασ. υνεπϊσ, είναι ςθμαντικό να εξετάηει κανείσ ποιεσ εναλλακτικζσ ευκαιρίεσ μπορεί να υπάρχουν. Ζνα παράδειγμα ευκαιρίασ είναι θ χρθςιμοποίθςθ γθσ με διαφορετικό ι πιο αποδοτικό τρόπο ςε ςχζςθ με τθν παροφςα χριςθ τθσ. Ζνα άλλο παράδειγμα ευκαιρίασ είναι θ εναλλακτικι χρθςιμοποίθςθ του χρόνου ενόσ εργαηομζνου π.χ. ςε άλλον τομζα ςε ζνα εργοςτάςιο. 16

17 Μη ανακτήςιμεσ δαπάνεσ: Πρόκειται για κόςτθ που δθμιουργοφνται πριν φτάςει θ ςτιγμι τθσ απόφαςθσ, επομζνωσ ανεξάρτθτα από τθν απόφαςθ (κετικι ι αρνθτικι) τα χριματα αυτά ζχουν ξοδευτεί. Οι μη ανακτήςιμεσ δαπάνεσ δεν είναι ςχετικζσ με την απόφαςη, αν και μπορεί να ζχουν δθμιουργθκεί για τθ ςυλλογι δεδομζνων ςτα οποία βαςίηεται θ απόφαςθ. Για παράδειγμα, θ μελζτθ ςκοπιμότθτασ πριν από τθν εγκατάςταςθ ενόσ νζου ςυςτιματοσ παραγωγισ ι θ ζρευνα μάρκετινγκ πριν από τθ δζςμευςθ ςε ζνα νζο προϊόν αποτελοφν μθ ανακτιςιμεσ δαπάνεσ, που δεν κα πρζπει να παίηουν ρόλο ςτθν ανάλυςθ για τθ λιψθ τθσ απόφαςθσ. Κόςτοσ κεφαλαίου ή επζνδυςησ: Πρόκειται για το κόςτοσ που ςχετίηεται άμεςα με τθν πραγματοποίθςθ τθσ επζνδυςθσ. Για παράδειγμα, το κόςτοσ αγοράσ, μίςκωςθσ ι χρθματοδοτικισ μίςκωςθσ γθσ, κτιρίων, εξοπλιςμοφ, μθχανθμάτων, οχθμάτων και υλικϊν/προϊόντων γενικά, ι το κόςτοσ καταςκευισ κτιρίου, εγκατάςταςθσ, υποδομϊν γενικά, ι το κόςτοσ πρόςλθψθσ εξωτερικοφ ςυμβοφλου/ εταιρείασ ςυμβοφλων, ι το κόςτοσ ανακαίνιςθσ ι ζκτακτθσ ςυντιρθςθσ ενόσ περιουςιακοφ ςτοιχείου. Λειτουργικό κόςτοσ: Πρόκειται για δαπάνεσ που προκφπτουν από τθ χρθςιμοποίθςθ ενόσ περιουςιακοφ ςτοιχείου ι μίασ υπθρεςίασ. Για παράδειγμα, το κόςτοσ εργαςίασ (μιςκοί, επιδόματα, άλλεσ παροχζσ), χριςθσ δικτφων κοινισ ωφζλειασ (π.χ. κατανάλωςθ ενζργειασ για κζρμανςθ, ψφξθ ι φωτιςμό, κατανάλωςθ νεροφ), καυςίμων, τθλεπικοινωνιϊν, αναλωςίμων, πρϊτων και βοθκθτικϊν υλϊν, αδειϊν χριςθσ λογιςμικοφ, διάφορα γενικά ζξοδα (π.χ. μίςκωςθ χϊρου εργαςίασ, αςφάλιςθ, φόροι) κλπ. Κόςτοσ ςυντήρηςησ: Είναι το κόςτοσ τθσ τακτικισ ςυντιρθςθσ ενόσ παγίου προκειμζνου αυτό να λειτουργεί ςωςτά. Παραδείγματα τζτοιου κόςτουσ είναι: θ τακτικι ςυντιρθςθ ενόσ οχιματοσ (π.χ. αλλαγι ελαςτικϊν ι λιπαντικϊν), θ ετιςια αναβάκμιςθ λογιςμικοφ ενόσ θλεκτρονικοφ ςυςτιματοσ, κτλ. Κόςτοσ απόςβεςησ: υνδζεται με τθ μείωςθ τθσ αξίασ ενόσ παγίου κακϊσ θ θλικία του αυξάνεται. Θ μείωςθ τθσ αξίασ είναι αποτζλεςμα φυςικισ φκοράσ ι απαξίωςθσ. Για παράδειγμα, θ αξία μίασ μθχανισ μειϊνεται (θ μθχανι απαξιϊνεται οικονομικά) γιατί εξαιτίασ τθσ τεχνολογικισ προόδου ζχει να ανταγωνιςτεί νζεσ και πιο 17

18 αποτελεςματικζσ μθχανζσ, ι γιατί πζφτει θ ηιτθςθ για το προϊόν τθσ μθχανισ ι γιατί δεν λειτουργεί τόςο αποτελεςματικά όςο άλλοτε. Θ μείωςθ τθσ αξίασ ςε διάςτθμα ενόσ ζτουσ είναι το κόςτοσ διατιρθςθσ του παγίου για το ζτοσ αυτό. Θ απόςβεςθ είναι ζνα λογιςτικό εργαλείο που χρθςιμοποιείται για να κατανείμει τθ δαπάνθ για ζνα κεφαλαιουχικό πάγιο ςε ολόκλθρθ τθ διάρκεια ηωισ του και δεν θα πρζπει να περιλαμβάνεται ςτην εκτίμηςη για τθν αγορά ι μθ του περιουςιακοφ ςτοιχείου. Εξωτερικό κόςτοσ: Είναι κόςτοσ που γεννάται από αρνθτικά παράπλευρα αποτελζςματα μίασ επζνδυςθσ. Τπάρχουν διαφορετικζσ κατθγορίεσ εξωτερικοφ κόςτουσ, όπωσ το περιβαλλοντικό κόςτοσ, το κοινωνικό κόςτοσ και το κόςτοσ για την υγεία. Για παράδειγμα, θ καταςκευι μιασ νζασ μεταποιθτικισ μονάδασ ςε ζνα νθςί μπορεί να ζχει αρνθτικζσ επιπτϊςεισ ςτο καλάςςιο περιβάλλον τθσ περιοχισ (περιβαλλοντικό κόςτοσ), ι θ αυτοματοποίθςθ μίασ διαδικαςίασ μζςω τθσ επζνδυςθσ ςε νζα τεχνολογία μπορεί να προκαλζςει τθν υποκατάςταςθ οριςμζνων εργαηομζνων από μθχανζσ ι από Θ/Τ (κοινωνικό κόςτοσ), ι θ διαφορετικι χριςθ γθσ μπορεί να οδθγιςει ςε απϊλεια αγροτικοφ προϊόντοσ (κοινωνικό κόςτοσ), ι θ καταςκευι μεγάλου εργοςταςίου που προκαλεί ρφπανςθ, π.χ. διυλιςτθρίου πετρελαιοειδϊν, μπορεί να προκαλζςει αυξθμζνεσ δαπάνεσ για τθν υγεία των κατοίκων και των εργαηομζνων (κόςτοσ για τθν υγεία). Ωσ γενικόσ κανόνασ, το εξωτερικό κόςτοσ περιλαμβάνεται ςτθν ανάλυςθ μόνο αν είναι δυνατι θ ποςοτικοποίθςι του και αν το μζγεκόσ του είναι ςθμαντικό ςυγκριτικά με το ςυνολικό κόςτοσ τθσ επζνδυςθσ. Ωςτόςο, ανεξάρτθτα από το αν κα ςυμπεριλθφκεί ι όχι ςτθν ανάλυςθ, κα πρζπει τουλάχιςτον να προςδιορίηεται και να παρουςιάηεται ςτουσ υπευκφνουσ για τθ λιψθ αποφάςεων. Κόςτοσ για την κάλυψη εκτάκτων αναγκϊν: Είναι δαπάνεσ για τθν αντιμετϊπιςθ εκτάκτων αναγκϊν ι απρόβλεπτων γεγονότων, π.χ. κακυςτεριςεων ςτθν καταςκευι ι φυςικϊν καταςτροφϊν, ϊςτε να εξαςφαλίηεται θ επιτυχία του Ζργου. 18

19 ΒΑΙΚΕ ΚΑΣΘΓΟΡΙΕ ΟΦΕΛΩΝ Χρηματοοικονομικά οφζλη: Είναι χρθματικά και ποςοτικά οφζλθ που προκφπτουν ωσ αποτζλεςμα τθσ υπό εξζταςθ επζνδυςθσ. Για παράδειγμα, θ μείωςθ του λειτουργικοφ κόςτουσ ι θ αφξθςθ των εςόδων. Μη χρηματικά οφζλη: Τπάρχουν δφο υποκατθγορίεσ μθ χρθματικϊν οφελϊν: τα ποςοτικά οφζλθ, όπωσ π.χ. θ μείωςθ εκπομπισ CO 2 και τα ποιοτικά οφζλθ, όπωσ π.χ. θ βελτίωςθ του επιπζδου άνεςθσ των εργαηόμενων κ.α.. Εξωτερικά οφζλη: Είναι οφζλθ που προζρχονται από κετικά παράπλευρα αποτελζςματα μίασ επζνδυςθσ. Τπάρχουν διάφορεσ κατθγορίεσ εξωτερικϊν οφελϊν, όπωσ τα περιβαλλοντικά οφζλθ, τα κοινωνικά οφζλθ και τα οφζλθ για τθν υγεία. Για παράδειγμα, θ καταςκευι εγκατάςταςθσ επεξεργαςίασ υγρϊν αποβλιτων κα βελτιϊςει τθν ποιότθτα των υδάτων ςε ποτάμι τθσ περιοχισ (περιβαλλοντικό όφελοσ), θ μείωςθ εκπομπισ CO 2 κα βελτιϊςει τθν ποιότθτα ηωισ και τθν υγεία των κατοίκων τθσ τοπικισ περιοχισ (περιβαλλοντικό και κοινωνικό όφελοσ) κ.α. Γενικά, τα εξωτερικά οφζλθ περιλαμβάνονται ςτθν ανάλυςθ μόνο αν είναι δυνατι θ ποςοτικοποίθςι τουσ και αν το μζγεκόσ τουσ είναι ςθμαντικό ςυγκριτικά με τα ςυνολικά οφζλθ τθσ επζνδυςθσ. Ωςτόςο, ανεξάρτθτα από το αν κα ςυμπεριλθφκοφν ι όχι ςτθν ανάλυςθ, κα πρζπει τουλάχιςτον να προςδιορίηονται και να παρουςιάηονται ςτουσ υπευκφνουσ για τθ λιψθ αποφάςεων. 19

20 2.2.4 ΒΑΣΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΥΡΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΑΡΟΔΟΤΙΚΟΤΘΤΑΣ ΜΙΑΣ ΕΝΔΕΧΟΜΕΝΘΣ ΕΡΕΝΔΥΣΘΣ (1) Περίοδοσ Αποπλθρωμισ Θ περίοδοσ αποπλθρωμισ είναι το χρονικό διάςτθμα που απαιτείται για να ανακτθκεί το κόςτοσ μιασ επζνδυςθσ, δθλαδι οι ςυςςωρευμζνεσ κακαρζσ ταμειακζσ ροζσ ξεπερνοφν το μθδζν. Βαςίηεται ςτθν ιδζα ότι το Ζργο για το οποίο τα επενδυμζνα κεφάλαια επανειςπράττονται γρθγορότερα αποτελεί τθν προτιμϊμενθ επζνδυςθ, εφόςον τίκεται κζμα επιλογισ. Σο ςκεπτικό πίςω από τθν ιδζα αυτι είναι ότι όςο ςυντομότερθ είναι θ περίοδοσ απολπλθρωμισ, τόςο μεγαλφτερθ είναι θ ρευςτότθτα και τόςο χαμθλότερου κινδφνου είναι το Ζργο. Τπολογίηεται από τον παρακάτω τφπο: πουεπενδφκθκα ν Περίοδοσ Αποπλθρωμισ πουεπιςτρζφονται ετθςίωσ (ΚΚακαρ Κζρδοσ) Παράδειγμα Εάν το κόςτοσ τθσ αρχικισ επζνδυςθσ ι τα που επενδφκθκαν = και τα κακαρά κζρδθ ι τα που επιςτράφθκαν ετθςίωσ = τότε: Περίοδοσ Αποπλθρωμισ = 6,25 ζτθ θμείωςθ: Πλεονεκτιματα Ο υπολογιςμόσ τθσ περιόδου αποπλθρωμισ είναι εφκολοσ ενϊ θ ζννοια αυτισ είναι εφκολα κατανοθτι Χειρίηεται αποτελεςματικά τον επενδυτικό κίνδυνο, γεγονόσ ιδιαίτερα ςθμαντικό ςε περιπτϊςεισ προβλθμάτων ρευςτότθτασ. 20

21 Μειονεκτιματα Θ περίοδοσ αποπλθρωμισ αγνοεί τθ χρονικι αξία των χρθμάτων Θ περίοδοσ αποπλθρωμισ αγνοεί τισ ροζσ χρθμάτων μετά τθν ανάκτθςθ τθσ αρχικισ επζνδυςθσ (2) Κακαρι Παροφςα Αξία - ΚΠΑ (Net Present Value - NPV) Θ κακαρι παροφςα αξία μπορεί να οριςτεί ωσ θ διαφορά μεταξφ τθσ ςυνολικισ παροφςασ αξίασ των ειςροϊν χρθμάτων και τθσ ςυνολικισ παροφςασ αξίασ των εκροϊν χρθμάτων τθσ επιχείρθςθσ. Ειδικότερα, ςυγκρίνει τθν ςθμερινι αξία του χριματοσ ςε ςυνάρτθςθ με τθν αξία του ίδιου χριματοσ ςτο μζλλον, αφοφ λθφκεί υπόψθ ο πλθκωριςμόσ και οι επιςτροφζσ χρθμάτων (κακαρά κζρδθ). Εάν θ κακαρι παροφςα αξία μιασ ενδεχόμενθσ επζνδυςθσ π.χ. για κακαρότερθ παραγωγι είναι κετικι τότε θ ςυγκεκριμζνθ επζνδυςθ πρζπει να γίνεται αποδεκτι (δθλαδι NPV > 0) Ωςτόςο, εάν θ κακαρι παροφςα αξία μίασ ενδεχόμενθσ επζνδυςθσ π.χ. για κακαρότερθ παραγωγι είναι αρνθτικι, τότε θ ςυγκεκριμζνθ επζνδυςθ πρζπει να απορριφκεί επειδι οι ροζσ των χρθμάτων είναι αρνθτικζσ (δθλαδι NPV < 0) Εάν θ κακαρι παροφςα αξία μίασ ενδεχόμενθσ επζνδυςθσ για κακαρότερθ παραγωγι είναι μθδζν, τότε θ ςυγκεκριμζνθ επζνδυςθ πρζπει πικανϊσ να απορριφκεί δεδομζνου ότι τα ζςοδα τθσ επιχείρθςθσ κα είναι ίςα με τα ζξοδα τθσ επιχείρθςθσ (δθλαδι NPV = 0) Θ κακαρι παροφςα αξία από μια ςειρά χρθματορροϊν δίνεται ωσ εξισ: NPV CF o CF 1 CF 2 CF r 1 r 1 r 1 r n 3 CF n όπου CFX = (Cash Flow) χρθματορροζσ ανά ζτοσ x, n = ο αρικμόσ των περιόδων, r = επιτόκιο Ο απλοφςτεροσ και πιο ενδεδειγμζνοσ τρόποσ υπολογιςμοφ τθσ ΚΠΑ είναι με τθ χριςθ λογιςτικοφ φφλλου Excel και τθσ κατάλλθλθσ ςυνάρτθςθσ. 21

22 θμείωςθ: υνικωσ, τα ετιςια κόςτθ μιασ «εφάπαξ» επζνδυςθσ υπολογίηονται με τθν μζκοδο τθσ αποπληρωμήσ με ράντα, δθλ. ςειράσ ιςόποςων πλθρωμϊν που καλφπτουν ζνα κακοριςμζνο χρονικό διάςτθμα. Θ ράντα είναι μια ςειρά από ςτακερζσ μελλοντικζσ χρθματοροζσ C που αποδίδονται ςε πεπεραςμζνο χρονικό διάςτθμα Σ. Θ παροφςα αξία (PV) μιασ ράντασ με προεξοφλθτικό επιτόκιο r, για n περιόδουσ, δίνεται από τον παρακάτω τφπο: 1- (1 r) PV C n Παράδειγμα -n Σο κόςτοσ προμικειασ ενόσ νζου ατμολζβθτα είναι , θ δε ωφζλιμθ ηωι του 20 ζτθ. Σο ςθμερινό επιτόκιο 5%. Σο ετιςιο κόςτοσ υπολογιηόμενο με τθ μζκοδο τθσ ράντασ είναι: (1 0,05) PV = (3) Εςωτερικόσ Βακμόσ Απόδοςθσ ΕΒΑ (Internal Rate Of Return - IRR) Θ μζκοδοσ του εςωτερικοφ βακμοφ απόδοςθσ (IRR) κατά τθν εφαρμογι τθσ οικονομικισ ανάλυςθσ μιασ ενδεχόμενθσ επζνδυςθσ επιτρζπει να βρεκεί το επιτόκιο που είναι ιςοδφναμο με τισ επιςτροφζσ των χρθμάτων που αναμζνονται από αυτιν τθν επζνδυςθ. Θ γνϊςθ του IRR επιτρζπει τθ ςφγκριςθ με τα ποςοςτά κζρδουσ κατά τθν επζνδυςθ των χρθμάτων ςε άλλα επενδυτικά προγράμματα ι επιλογζσ. Εάν ο IRR είναι μικρότεροσ από το κόςτοσ δανειςμοφ για τθν χρθματοδότθςθ μιασ επζνδυςθσ, τότε θ επζνδυςθ κα είναι οικονομικά μθ βιϊςιμθ. υνικωσ ζνασ επιχειρθματίασ για να δεχκεί μία επζνδυςθ, πρζπει ο IRR τθσ ςυγκεκριμζνθσ επζνδυςθσ να είναι τουλάχιςτον διάφορεσ ποςοςτιαίεσ μονάδεσ 22

23 υψθλότεροσ από το κόςτοσ δανειςμοφ, για να αντιςτακμίςει τον επιχειρθματικό κίνδυνο, το χρόνο, και τα πρόβλθμα που κα προκφψουν από τθν πραγματοποίθςθ τθσ ςυγκεκριμζνθσ επζνδυςθσ. Ο τφποσ που χρθςιμοποιείται για τον υπολογιςμό του IRR είναι παρόμοιοσ με τον τφπο που χρθςιμοποιείται για τον υπολογιςμό τθσ κακαρισ παροφςασ αξίασ. Θ κφρια διαφορά είναι, ότι ςτον τφπο του IRR, θ εξίςωςθ λφνεται ωσ προσ το επιτόκιο "r". 0 CF o CF 1 CF 2 CF r 1 r 1 r 1 r n όπου CF X = χρθματοροζσ ςτο ζτοσ x, n = o αρικμόσ των περιόδων, r = επιτόκιο (που πρζπει να βροφμε) 3 CF n Ο απλούζηερος και πιο ενδεδειγμένος ηρόπος σπολογιζμού ηοσ Εζωηερικού Βαθμού Απόδοζης είναι με ηη τρήζη λογιζηικού θύλλοσ Excel και ηης καηάλληλης ζσνάρηηζης. θμείωςθ: Ενδζχεται να υπάρχουν περιπτϊςεισ όπου θ μζκοδοσ υπολογιςμοφ του Εςωτερικοφ Βακμοφ Απόδοςθσ δεν είναι αποτελεςματικι. Για παράδειγμα, μπορεί να μθν υπάρχει προεξοφλθτικό επιτόκιο για το οποίο να προκφπτει μθδενικι ΚΠΑ ι μπορεί να υπάρχουν περιςςότεροι από ζνασ Εςωτερικοί Βακμοί Απόδοςθσ ι μπορεί οι επενδφςεισ/ τα ζργα να είναι διαφορετικοφ μεγζκουσ. τθν τελευταία περίπτωςθ ζνα Ζργο με Κακαρι Παροφςα Αξία και Εςωτερικό Βακμό Απόδοςθσ 16% κα πρζπει να κρίνεται προτιμότερο από ζνα ζργο με Κακαρι Παροφςα Αξία και Εςωτερικό Βακμό Απόδοςθσ 20%, παρ όλο που ζχει μικρότερο Εςωτερικό Βακμό Απόδοςθσ, κακϊσ το μικρότερο Ζργο δεν μπορεί να επαναλθφκεί πολλζσ φορζσ ϊςτε να καλυφκεί θ διαφορά με τθν μεγάλθ Κακαρι Παροφςα Αξία του μεγαλφτερου Ζργου. 23

24 (4) Δείκτθσ Αποδοτικότθτασ (PI) (ι και λόγοσ Οφζλουσ Κόςτουσ) Ο δείκτθσ αποδοτικότθτασ ουςιαςτικά είναι ο λόγοσ τθσ παροφςασ αξίασ των μελλοντικϊν ειςροϊν χρθμάτων από τθν παροφςα αξία των εκροϊν χρθμάτων. Δίνεται από τον τφπο: PV των ειςροϊν χρθμάτων PI PV των εκροϊν χρθμάτων Εάν 0 < PI < 1, θ ενδεχόμενθ επζνδυςθ πρζπει να απορρίπτεται Εάν PI > 1, θ ενδεχόμενθ επζνδυςθ πρζπει να γίνεται αποδεκτι ΑΝΑΛΥΣΘ ΕΥΑΙΣΘΘΣΙΑΣ Μετά τθ διεξαγωγι των παραπάνω εργαςιϊν, είναι ςκόπιμο να ιενεργείται ανάλυςθ κινδφνων για να μελετάται θ πικανότθτα ενόσ ζργου να επιτφχει ικανοποιθτικι απόδοςθ (με όρουσ Εςωτερικοφ Βακμοφ Απόδοςθσ ι ΚΠΑ), κακϊσ και θ μεταβλθτότθτα του αποτελζςματοσ ςε ςφγκριςθ με τθν προθγοφμενθ βζλτιςτθ εκτίμθςθ. Μία από τισ ςυνθκζςτερα χρθςιμοποιοφμενεσ μεκόδουσ για αυτό είναι θ Ανάλυςη Ευαιςθηςίασ (Sensitivity Analysis). κοπόσ τθσ ανάλυςθσ ευαιςκθςίασ είναι να επιλεγοφν οι «κρίςιμεσ» μεταβλθτζσ και παράμετροι του μοντζλου τθσ Ανάλυςθσ Κόςτουσ Οφζλουσ, δθλαδι εκείνεσ των οποίων οι μεταβολζσ, κετικζσ ι αρνθτικζσ, ςε ςφγκριςθ με τθν τιμι που χρθςιμοποιικθκε ωσ βζλτιςτθ εκτίμθςθ, προκαλοφν τισ ςθμαντικότερεσ μεταβολζσ ςτον Εςωτερικό Βακμό Απόδοςθσ και ςτθν ΚΠΑ. Σα κριτιρια που πρζπει να υιοκετοφνται για τθν επιλογι των κρίςιμων μεταβλθτϊν ποικίλλουν ανάλογα με το ςυγκεκριμζνο ζργο και πρζπει να αξιολογοφνται με ακρίβεια ανά περίπτωςθ. Ωσ γενικό κριτιριο, ςυνιςτάται θ εξζταςθ των παραμζτρων εκείνων των οποίων θ μεταβολι (κετικι ι αρνθτικι) κατά 1% προκαλεί αντίςτοιχθ μεταβολι κατά 1% του Εςωτερικοφ Βακμοφ Απόδοςθσ ι κατά 5% τθσ βαςικισ αξίασ τθσ Κακαρισ Παροφςασ Αξίασ. 24

25 Θ ανάλυςθ ευαιςκθςίασ μπορεί να βοθκιςει ςτθν ανάδειξθ των παραγόντων εκείνων που απαιτοφν ιδιαίτερα προςεκτικι εκτίμθςθ ι διαχείριςθ. Θ ανάλυςθ αυτι μπορεί να δϊςει απάντθςθ ςε δφο βαςικζσ ερωτιςεισ: Θ ςυγκεκριμζνθ επιλογι κα άξιηε να υλοποιθκεί ακόμθ και αν κάποια από τισ κφριεσ υποκζςεισ εργαςίασ δεν ιςχφει; Τπάρχουν ενζργειεσ που μποροφν να αναλθφκοφν ϊςτε να μειωκοφν οι κίνδυνοι πριν από τθν αποδοχι μίασ ςυγκεκριμζνθσ επιλογισ; Θ απλοφςτερθ μορφι ανάλυςθσ ευαιςκθςίασ είναι θ Ανάλυςη Σεναρίων. Θ ανάλυςθ ςεναρίων γίνεται κζτοντασ υποκετικζσ ερωτιςεισ και υπολογίηοντασ εκ νζου τθν αναμενόμενθ ΚΠΑ ι τον Εςωτερικό Βακμό Απόδοςθσ για διάφορα ςενάρια. Για παράδειγμα, τι κα ςυνζβαινε αν μία ι περιςςότερεσ «κρίςιμεσ» μεταβλθτζσ μεταβάλλονταν κατά ±10% ι ±50% (π.χ. θ τιμι τθσ KWh) ι κατά ζνα οποιοδιποτε ρεαλιςτικό και πικανό ποςοςτό. Αν, μετά τθν εξζταςθ των διαφόρων ςεναρίων, οι ΚΠΑ και οι Εςωτερικοί Βακμοί Απόδοςθσ δεν μεταβάλλονται τόςο ϊςτε να επθρεάςουν τθν τελικι απόφαςθ, τότε πικανϊσ να ενιςχφεται θ βεβαιότθτα για τθν ευςτάκεια τθσ ανάλυςθσ και τα κακαρά οφζλθ τθσ πρόταςθσ/ επιλογισ. 2.3 ΚΙΣΙΜΕΣ ΡΑΑΜΕΤΟΙ ΕΝΔΙΑΦΕΟΝΤΟΣ Είναι ςκόπιμο να ςθμειωκοφν τα εξισ: Οι οικονομικζσ αναλφςεισ δεν εξαςφαλίηουν ακριβείσ τιμζσ για τα μελλοντικά κόςτθ και οφζλθ. Όλεσ οι παραδοχζσ, ιδίωσ αυτζσ που αφοροφν ςτθ μελλοντικι εξζλιξθ των τιμϊν και των επιτοκίων χαρακτθρίηονται από αβεβαιότθτα και, ωσ αποτζλεςμα παράγουν το αντίςτοιχο εφροσ αποτελεςμάτων που εκτιμάται βάςει αυτϊν. Ακόμα και με τθν εφαρμογι μεκοδολογικά τζλειων διαδικαςιϊν, μια ςυγκριτικι οικονομικι ανάλυςθ ενδζχεται να μθν μπορεί να αποτελζςει τθ βάςθ για τθν απόφαςθ μεταξφ εναλλακτικϊν επενδφςεων. Σα αποτελζςματα των εμπορικϊν 25

26 οικονομικϊν αναλφςεων βρίςκονται ςυχνά τόςο κοντά μεταξφ τουσ που οι τυχόν αποκλίςεισ βρίςκονται ςτο πεδίο των αβζβαιων δεδομζνων, που ςθμαίνει ότι θ λιψθ απόφαςθσ δεν μπορεί να γίνει μόνο βάςει οικονομικϊν κριτθρίων. Αρκετζσ πρακτικζσ δεν είναι ςε μορφι που επιτρζπουν τθν πλιρθ ι μερικι τουσ αποτίμθςθ ςε χριμα π.χ. μεγαλφτερθ άνεςθ, απλοποίθςθ τθσ εξυπθρζτθςθσ κ.α. Θ μείωςθ τθσ κατανάλωςθσ ενζργειασ ςυνοδεφεται αντίςτοιχα από μείωςθ τθσ επιβάρυνςθσ του περιβάλλοντοσ. τθν καλφτερθ περίπτωςθ οι οικονομικζσ αποτιμιςεισ είναι δυνατζσ μόνο ωσ ζνα βακμό όταν επθρεάηεται θ κοινωνία. Σα εκνικά οικονομικά κριτιρια δεν είναι απαραίτθτο να εναρμονίηονται με τα κριτιρια διαχείριςθσ των επιχειριςεων. Σο ςυνεπαγόμενο κοινωνικό και οικολογικό κόςτοσ ςυχνά δεν λαμβάνεται υπόψθ ςε αναλφςεισ εμπορικισ διαχείριςθσ. Μζςω φόρων και τελϊν τα κόςτθ αυτά εςωτερικεφονται ωσ ζνα βακμό. Ωςτόςο, καταρχιν δεν είναι δυνατό να πραγματοποιθκεί θ οικονομικι αποτίμθςθ κάκε μελλοντικισ ηθμιάσ. Σο εμπορικό οικονομικό πλεονζκτθμα είναι το μόνο κριτιριο που ςυμβαδίηει με άλλα ςθμαντικά κριτιρια όπωσ π.χ. ςυμβατότθτα με το περιβάλλον, εκνικζσ οικονομικζσ εκτιμιςεισ ι αςφάλεια εφοδιαςμοφ. υνεπϊσ, τα κριτιρια αυτά επθρεάηουν τθν απόφαςθ ςε περίπτωςθ που διαφορετικζσ επενδυτικζσ επιλογζσ οδθγοφν ςε εμπορικά ιςοδφναμα οικονομικά μζτρα. 26

27 3. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΑΝΑΛΥΣΘΣ ΚΥΚΛΟΥ ΗΩΘΣ ΡΟΪΟΝΤΩΝ 3.1 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Όςο αυξάνεται θ περιβαλλοντικι ευςυνειδθςία, οι επιχειριςεισ ζχουν αρχίςει ολοζνα και περιςςότερο να αξιολογοφν πωσ οι δραςτθριότθτεσ τουσ επθρεάηουν το περιβάλλον. Θ κοινωνία ευαιςκθτοποιικθκε για ηθτιματα όπωσ θ εξάντλθςθ των φυςικϊν πόρων και θ καταςτροφι του περιβάλλοντοσ και πολλζσ επιχειριςεισ ζχουν ανταποκρικεί ςτθν ευαιςκθςία αυτι παρζχοντασ πιο πράςινα προϊόντα και χρθςιμοποιϊντασ πιο πράςινεσ διεργαςίεσ. Θ περιβαλλοντικι επίδοςθ των προϊόντων και των διεργαςιϊν είναι πλζον ζνα ςθμαντικό ηθτοφμενο, γι αυτό και αρκετζσ επιχειριςεισ διερευνοφν τρόπουσ για να ποςοτικοποιιςουν και να βελτιϊςουν τθν περιβαλλοντικι τουσ επίδοςθ με τθ χριςθ εργαλείων περιβαλλοντικισ διαχείριςθσ. Ζνα εργαλείο τζτοιου είδουσ είναι και θ Ανάλυςη Κφκλου Ηωήσ - ΑΚΗ (Life Cycle Assessment - LCA). Θ ΑΚΗ είναι μια τεχνικι εκτίμθςθσ των περιβαλλοντικϊν επιπτϊςεων που ςυνδζονται με κάποιο προϊόν, διεργαςία ι δραςτθριότθτα προςδιορίηοντασ και ποςοτικοποιϊντασ τθν ενζργεια και τα υλικά που χρθςιμοποιοφνται, κακϊσ και τα απόβλθτα που απελευκερϊνονται ςτο περιβάλλον, εκτιμϊντασ τισ επιπτϊςεισ από τθ χριςθ τθσ ενζργειασ και των υλικϊν κακϊσ και των αποβλιτων και αναγνωρίηοντασ και εκτιμϊντασ τισ δυνατότθτεσ περιβαλλοντικϊν βελτιϊςεων. Θ ανάλυςθ περιλαμβάνει ολόκλθρο τον κφκλο ηωισ του προϊόντοσ, τθσ διεργαςίασ ι τθσ δραςτθριότθτασ: εξαγωγι και επεξεργαςία πρϊτων υλϊν, καταςκευι, μεταφορά, διανομι, χριςθ, ςυντιρθςθ και διαχείριςθ των αποβλιτων. Πρόκειται δθλαδι για ζνα εργαλείο περιβαλλοντικισ διαχείριςθσ και υποςτιριξθσ αποφάςεων που ςκοπό ζχει να αποτιμιςει τισ επιδράςεισ από τθ χριςθ ενζργειασ και τθν επεξεργαςία υλικϊν, ςυμπεριλαμβανομζνθσ τθσ απόρριψθσ αποβλιτων ςτο περιβάλλον και να εκτιμιςει τισ δυνατότθτεσ επίτευξθσ περιβαλλοντικϊν βελτιϊςεων ςε ςυνδυαςμό με τθν ορκολογικι χριςθ πρϊτων υλϊν και ενζργειασ ςε κάκε ςτάδιο του κφκλου ηωισ ενόσ προϊόντοσ. 27

28 3.2 ΤΟ ΕΓΑΛΕΙΟ ΤΘΣ ΑΝΑΛΥΣΘΣ ΚΥΚΛΟΥ ΗΩΘΣ Θ Ανάλυςθ Κφκλου Ηωισ είναι ζνα εργαλείο που μπορεί να βοθκιςει τουσ ενδιαφερόμενουσ να πάρουν περιβαλλοντικζσ αποφάςεισ για το πωσ να αλλάξουν/βελτιϊςουν τα προϊόντα ι να ςχεδιάςουν νζα προϊόντα για να αντικαταςτιςουν τα ιδθ υφιςτάμενα. Για παράδειγμα, προϊόντα που καταναλϊνουν λιγότερθ ενζργεια, που ο κφκλοσ ηωισ τουσ είναι μεγαλφτεροσ και που θ ςυςκευαςία τουσ αλλά και τα κατάλοιπά τουσ καταλαμβάνουν λιγότερο χϊρο ςτουσ χϊρουσ τελικισ διάκεςθσ. Επιπροςκζτωσ, θ ΑΚΗ μπορεί να οδθγιςει ςε προϊόντα από τα οποία μερικά μζρθ τουσ χρθςιμοποιοφνται ςτθν παραγωγικι διαδικαςία κάποιων άλλων προϊόντων ι μποροφν να ανακυκλωκοφν. Παρόλα αυτά, ςυντάςςοντασ μια ΑΚΗ ενόσ προϊόντοσ δεν καταλιγει κανείσ απαραιτιτωσ ςε αλλαγζσ. Μερικζσ ΑΚΗ διαιωνίηουν τθν παροφςα κατάςταςθ τονίηοντασ τισ κετικζσ περιβαλλοντικζσ επιδόςεισ ενόσ προϊόντοσ, οι οποίεσ δεν ιταν μζχρι τθν μελζτθ διακριτζσ. Γενικότερα, θ ΑΚΗ είναι μια ευρεία απογραφι των ειςροϊν και των εκροϊν κατά τθ διάρκεια τθσ ηωισ ενόσ προϊόντοσ ι του χρόνου παροχισ μιασ υπθρεςίασ (από τθν εξαγωγι των πρϊτων υλϊν και τθ χριςθ ενζργειασ ωσ τθν τελικι διάκεςθ των υπολειμμάτων), ςυνδυαηόμενθ με μια ανάλυςθ των αναγνωριςμζνων επιπτϊςεων και τθσ δυναμικισ για τθ μείωςι τουσ. Οι ςυνκικεσ οριοκζτθςθσ (εφροσ) και μια ποικιλία ειςροϊν που υιοκετείται για κάκε ΑΚΗ ζχουν ςαφείσ επιπλοκζσ για το εμπόριο, όπωσ και τα είδθ των διαδικαςιϊν που επιλζγονται για εκτίμθςθ. Για παράδειγμα, μια ΑΚΗ μπορεί να ςυμπεριλάβει τθ χριςθ κάποιων πρϊτων υλϊν που είναι κοινζσ μόνο ςε μια περιοχι τθσ γθσ. Ζνα παράδειγμα είναι θ παραγωγι χαρτιοφ. τισ χϊρεσ του ΟΟΑ τα δζνδρα είναι θ πρϊτθ φλθ για το χαρτοπολτό, ενϊ ςε πολλζσ αναπτυςςόμενεσ χϊρεσ, χρθςιμοποιοφνται άλλεσ πρϊτεσ φλεσ όπωσ το ηαχαροκάλαμο ι το μπαμποφ. Ζτςι, μια ΑΚΗ με ςτενζσ ςυνκικεσ οριοκζτθςθσ ωσ βάςθ για οικολογικι ςιμανςθ μπορεί να αποκλείςει τα προϊόντα των παραγωγϊν που βρίςκονται ζξω από τα όρια του ςυςτιματοσ τθσ αγοράσ. Θ ΑΚΗ είναι μια τυποποιθμζνθ μζκοδοσ θ οποία επιτρζπει τθν ολοκλθρωμζνθ καταγραφι, ποςοτικοποίθςθ και αξιολόγθςθ των περιβαλλοντικϊν βλαβϊν που 28

29 ςυνδζονται με ζνα προϊόν, μια διαδικαςία ι μια υπθρεςία ςτο πλαίςιο μιασ δεδομζνθσ αναηιτθςθσ. Θ βαςικι ζννοια τθσ αποτίμθςθσ κφκλου ηωισ είναι θ καταγραφι όλων των ρευμάτων υλικοφ και ενζργειασ που ςυνδζονται με ζνα προϊόν, μια διαδικαςία ι μια υπθρεςία ςε όλθ τθ διάρκεια τθσ ηωισ του. Αυτι θ εκτεταμζνθ προςζγγιςθ είναι ςθμαντικι γιατί οι αναφορζσ για πλεονεκτιματα και μειονεκτιματα των προϊόντων ι των διαδικαςιϊν μπορεί να διαφοροποιθκοφν εάν θ κεϊρθςθ είναι ιδιαίτερα ςτενι. Με τθ βοικεια τθσ ολοκλθρωμζνθσ εικόνασ, οι διαδικαςίεσ και τα προϊόντα μποροφν να βελτιςτοποιθκοφν ςτα επιςτθμονικά ελάχιςτα όρια. Οριςμόσ τθσ Ανάλυςθσ (ι Εκτίμθςθσ) του Κφκλου Ηωισ Θ ανάλυςθ (ι εκτίμθςθ) του κφκλου ηωισ είναι μια εξελιςςόμενθ προςζγγιςθ για τθ μείωςθ των επιπτϊςεων, ενόσ προϊόντοσ ι μιασ υπθρεςίασ ςτθν ανκρϊπινθ υγεία και ςτο περιβάλλον. Εξετάηει κάκε ςτάδιο τθσ ηωισ των βιομθχανικϊν προϊόντων από τθν εξαγωγι των πρϊτων υλϊν, τθν παραγωγι ι τθν καταςκευι, τθ διανομι, τθ χριςθ, τθ διάκεςθ ι τθν ανακφκλωςθ τουσ. Σχήμα 1: Το πλαίςιο τησ Ανάλυςησ του Κφκλου Ηωήσ - οι φάςεισ μιασ ΑΚΗ 29

30 Ο οριςμόσ τθσ ΑΚΗ (ι Εκτίμθςθ Κφκλου Ηωισ ΕΚΗ) δίνεται από δφο διαφορετικοφσ οργανιςμοφσ: SETAC (Society of Environmental Toxicology and Chemistry): "Θ Εκτίμθςθ του Κφκλου Ηωισ είναι μια διαδικαςία εκτίμθςθσ των περιβαλλοντικϊν επιβαρφνςεων που ςχετίηονται με ζνα προϊόν, μια διαδικαςία ι μια δραςτθριότθτα, με τθν αναγνϊριςθ και ποςοτικοποίθςθ τθσ ενζργειασ και των υλικϊν που χρθςιμοποιοφνται και των αποβλιτων που απελευκερϊνονται ςτο περιβάλλον παράλλθλα εξετάηονται οι δυνατότθτεσ που οδθγοφν ςε περιβαλλοντικζσ βελτιϊςεισ. Θ εκτίμθςθ περιλαμβάνει ολόκλθρο τον κφκλο ηωισ ενόσ προϊόντοσ, διαδικαςίασ ι δραςτθριότθτασ, περικλείοντασ τθν εξαγωγι και τθν επεξεργαςία των πρϊτων υλϊν. τθν καταςκευι, τθ μεταφορά και τθ διανομι. τθ χριςθ, τθν επανάχρθςθ και τθ ςυντιρθςθ. τθν ανακφκλωςθ και τθν τελικι διάκεςθ ". (1991) ISO : "Θ ΑΚΗ είναι μια τεχνικι εκτίμθςθσ των περιβαλλοντικϊν κεμάτων και των δυνθτικϊν επιπτϊςεων που ςχετίηονται με ζνα προϊόν: ςυντάςςοντασ μια απογραφι των ςχετικϊν ειςροϊν και εκροϊν ςε ζνα ςφςτθμα εκτιμϊντασ τισ δυνθτικζσ περιβαλλοντικζσ επιπτϊςεισ που ςχετίηονται με τισ παραπάνω ειςροζσ και εκροζσ ερμθνεφοντασ τα αποτελζςματα των φάςεων τθσ απογραφισ και των επιπτϊςεων ςε ςχζςθ με τα αντικείμενα τθσ μελζτθσ Θ ΑΚΗ μελετά τα περιβαλλοντικά κζματα και τισ δυνθτικζσ επιπτϊςεισ κατά τθ διάρκεια τθσ ηωισ του προϊόντοσ, από τθν απόκτθςθ των πρϊτων υλϊν ζωσ τθν παραγωγι, χριςθ και διάκεςθ. Οι γενικζσ κατθγορίεσ των περιβαλλοντικϊν επιπτϊςεων που λαμβάνονται υπόψθ περιλαμβάνουν: μείωςθ των φυςικϊν πόρων, ανκρϊπινθ υγεία και οικολογικζσ ςυνζπειεσ ". 30

31 Σχήμα 2: Τεχνικό πλαίςιο τησ ΑΚΗ 3.3 Θ ΜΕΘΟΔΟΣ ΤΘΣ ΑΝΑΛΥΣΘΣ ΚΥΚΛΟΥ ΗΩΘΣ Όπωσ αναφζρκθκε προθγουμζνωσ θ δομι και οι απαιτιςεισ τθσ ΑΚΗ είναι κακοριςμζνεσ ςτον κανονιςμό προτφπων DIN/ISO φμφωνα με τα πρότυπα αυτά θ ΑΚΗ χωρίηεται ςε τζςςερα μζρθ: Κακοριςμόσ του ςκοποφ και του πεδίου δράςθσ Απογραφικι ανάλυςθ Αποτίμθςθ επιπτϊςεων Ερμθνεία. Ακολοφκωσ τα τζςςερα αυτά μζρθ παρουςιάηονται λεπτομερϊσ. 31

32 Οριςμόσ του ςκοποφ και του πεδίου δράςθσ Ο κακοριςμόσ του ςτόχου και του πεδίου δράςθσ τθσ ΑΚΗ είναι αποφαςιςτικόσ επειδι αποτελεί τθ φάςθ των ουςιωδϊν προςδιοριςμϊν. φμφωνα με τουσ ςκοποφσ και τα ενδιαφζροντα τθσ μελζτθσ οριοκετείται το πλαίςιο εργαςίασ για τθν επιςκόπθςθ και κακορίηονται οι απαιτιςεισ για τισ επόμενεσ φάςεισ τθσ μελζτθσ. Αυτό μπορεί να αφορά το βάκοσ τθσ επιςκόπθςθσ, τθν απαιτοφμενθ ποιότθτα των δεδομζνων, τθν ςυλλογι των αποτελεςματικϊν παραμζτρων ςε ςχζςθ με τθν αποτίμθςθ των επιπτϊςεων και τισ ερμθνευτικζσ δυνατότθτεσ ςτο πλαίςιο εργαςίασ τθσ αξιολόγθςθσ. Ο επαναλθπτικόσ χαρακτιρασ τθσ ΑΚΗ καταλιγει ςε επανατροφοδότθςθ. Πρζπει επίςθσ να αποφαςιςτεί κατά πόςον και πϊσ ζνα εξωτερικό κείμενο αξιολόγθςθσ (κριτικι επιςκόπθςθ) πρζπει να ςυνταχκεί από μια επιτροπι ειδικϊν όπωσ απαιτεί ο κανονιςμόσ ISO για ςυγκριτικζσ μελζτεσ που προορίηονται για το κοινό. Οριςμόσ του ςτόχου Κατά τθν πορεία του κακοριςμοφ του αντικειμενικοφ ςτόχου πρζπει να παγιωκοφν οι ςτακεροί ςτόχοι και το απϊτερο ενδιαφζρον τθσ ΑΚΗ. Πζραν τοφτου πρζπει να κακοριςτοφν οι αποδζκτεσ (πελάτεσ) και οι ομάδεσ ςτόχοι. Εάν είναι ανάγκθ πρζπει να επιςθμανκεί ποιό ρόλο παίηει θ ΑΚΗ ςτθ διαδικαςία λιψθσ αποφάςεων και εάν αυτό ςυνδζεται με επιπλζον αναςκοπιςεισ (για παράδειγμα για οικονομικά, τεχνολογικά και κοινωνικά ηθτιματα). Με τθν μετάδοςθ των αποτελεςμάτων πρζπει να γίνει ςαφζσ ποιζσ ερωτιςεισ είναι κατάλλθλεσ για τθν ΑΚΗ και για ποιζσ όχι. Κακοριςμόσ των ορίων του ςυςτιματοσ το ςτάδιο αυτό το υπό μελζτθ προϊόν ι διεργαςία κα πρζπει να παρουςιάηεται ωσ ζνα ςφςτθμα. Σο ςφςτθμα ορίηεται ωσ ζνα ςφνολο διεργαςιϊν. Θ κάκε διεργαςία του ςυςτιματοσ ςυνδζεται με τθ χριςθ φλθσ και ενζργειασ (π.χ διεργαςία καταςκευισ, διεργαςία μεταφοράσ, διεργαςία εξόρυξθσ καυςίμων). Σο ςφςτθμα ζχει κάποια όρια που το διαχωρίηουν από άλλεσ διεργαςίεσ εκτόσ του ςυςτιματοσ. 32

33 Θ περιοχι ζξω από τα όρια του ςυςτιματοσ είναι γνωςτι ωσ «περιβάλλον του ςυςτιματοσ». Σο περιβάλλον του ςυςτιματοσ είναι ςτθν ουςία όλεσ οι ειςερχόμενεσ ροζσ ενζργειασ και πρϊτων υλϊν, αλλά και όλεσ οι εξερχόμενεσ που περιλαμβάνουν αζριεσ εκπομπζσ, υλικά μετά τθ χριςθ, υγρά και ςτερεά απόβλθτα, κακϊσ και λοιπζσ εκπομπζσ. Αυτό που πρζπει να γίνει αντιλθπτό είναι οτι θ απογραφι δεδομζνων δεν είναι τίποτα άλλο από καταγραφι ιςοηυγίων μάηασ και ενζργειασ για το υπό μελζτθ ςφςτθμα. Σα όρια του ςυςτιματοσ πρζπει να οριςτοφν ςφμφωνα με τουσ κακοριςμζνουσ ςτόχουσ τθσ ΑΚΗ. Πρζπει να λθφκοφν υπόψθ τα διακζςιμα μζςα, το χρονικό πλαίςιο και θ διακεςιμότθτα των αναγκαίων δεδομζνων. Ειδικότερα, πρζπει να κακοριςτοφν, το χρονικό πλαίςιο, ο χϊροσ, θ πραγματικι και θ τεχνικι πορεία καταγραφισ, δθλαδι θ ζκταςθ και θ κλίμακα του ιςοηυγίου. Σο όριο του ςυςτιματοσ ςθματοδοτεί τθν αλλθλεπίδραςθ του περιβάλλοντοσ και άλλων ςυςτθμάτων. Ορίηει επίςθσ ποιζσ διαδικαςίεσ περιλαμβάνονται ι αποκλείονται από τθν επιςκόπθςθ. ε ςχζςθ με τθν πρόςκτθςθ των δεδομζνων πρζπει να κακοριςτεί θ κλίμακα, ο τφποσ (ειδικόσ, μζςοσ), και θ ποιότθτα των αναγκαίων δεδομζνων. Δφο προβλιματα προκφπτουν ςτθν φάςθ που διαμορφϊνεται θ οπτικι του ιςοηυγίου. Πρϊτον, κα πρζπει να κακοριςτοφν τα κριτιρια αποκοπισ και οι διαδικαςίεσ κατανομισ των ςυηευγμζνων προϊόντων ςτισ επιμζρουσ διεργαςίεσ που περικλείει το ιςοηφγιο. Δεφτερον, κα πρζπει να κακοριςτοφν οι λειτουργίεσ των εξεταηόμενων ςυςτθμάτων, όπωσ επίςθσ και θ λειτουργική μονάδα που κα χρθςιμοποιθκεί για τθν ανάλυςθ. Θα πρζπει να αναφερκοφν οι διαφορζσ και οι πικανοί περιοριςμοί των ςυςτθμάτων που πρόκειται να ςυγκρικοφν. Κριτιρια αποκοπισ Για να ελαττωκεί ςε ζναν πρακτικό βακμό θ ζκταςθ και θ πολυπλοκότθτα του πλαιςίου τθσ ζρευνασ, είναι ανάγκθ να περιοριςτεί θ οπτικι του ιςοηυγίου ςε μία κλίμακα διερεφνθςθσ θ οποία όμωσ να απαντά επαρκϊσ ςτο αρχικό ερϊτθμα. Με 33

34 τθν βοικεια αναλφςεων ευαιςκθςίασ και κριτθρίων απόδοςθσ μπορεί να διευκρινιςτεί αν ζνα ρεφμα ροισ υλικϊν μπορεί να παραλειφκεί από τθν ανάλυςθ ι όχι. Ανάμεςα ςε άλλα, μποροφν να λθφκοφν υπόψθ τα ακόλουκα κριτιρια: Κριτιριο μάηασ Για να παραλθφκεί από τθν ανάλυςθ θ διαδικαςία παραςκευισ ενόσ υλικοφ κα πρζπει το ιςοηφγιο μάηασ τθσ ροισ του υλικοφ, τόςο ςτθν είςοδο όςο και ςτθν ζξοδο να είναι μικρισ ςθμαςίασ και να βρίςκεται κάτω από ζνα οριςμζνο επίπεδο. Κριτιριο ενζργειασ Αντίςτοιχα, ζνα υλικό μπορεί να παραλειφκεί από τθν ανάλυςθ αν θ ςυνειςφορά του ςτο ενεργειακό περιεχόμενο των ειςερχόμενων υλικϊν βρίςκεται πάλι κάτω από ζνα οριςμζνο επίπεδο. Διαδικαςία κατανομών Όταν ςτο εξεταηόμενο ςφςτθμα παραγωγισ υπάρχουν ςυηευγμζνεσ παραγωγζσ, τότε κα πρζπει να γίνονται κατανομζσ των διαφόρων προϊόντων ωσ προσ τισ επιμζρουσ διεργαςίεσ του ςυςτιματοσ. Οι ςυηευγμζνεσ παραγωγζσ είναι παραγωγικζσ διεργαςίεσ οι οποίεσ, παράλλθλα με το προγραμματιςμζνο προϊόν εξόδου, παράγουν προϊόντα τα οποία μποροφν να χρθςιμοποιθκοφν από άλλεσ διεργαςίεσ. Οι περιβαλλοντικζσ επιπτϊςεισ που προκαλοφνται από μία τζτοια διεργαςία κα πρζπει να ακροίηονται ςε αναλογία με όλα τα ςυηευγμζνα προϊόντα, ςφμφωνα με μία ςυγκεκριμζνθ διαδικαςία. Σα απόβλθτα δεν κεωροφνται ςυηευγμζνο προϊόν. Όταν είναι εφικτό, οι κατανομζσ κα πρζπει να αποφεφγονται. Αν οι κατανομζσ δεν είναι δυνατό να αποφευχκοφν, τότε τα ρεφματα ειςόδου και εξόδου ςτα διάφορα ςυηευγμζνα προϊόντα κα πρζπει να αποδίδεται με τζτοιο τρόπο ϊςτε οι βαςικζσ φυςικζσ ςχζςεισ να αλλθλοςυςχετίηονται. Θ κατανομι δεν είναι ανάγκθ να βαςίηεται ςτο κριτιριο μάηασ. Επιπλζον άλλα φυςικά κριτιρια είναι εφαρμόςιμα. 34

35 Εάν δεν υπάρχουν φυςικζσ ςχζςεισ ι είναι ανεπαρκείσ, οι κατανομζσ μποροφν να προκφψουν με βάςθ άλλεσ ςχζςεισ όπωσ π.χ. τα οικονομικά μεγζκθ. Όταν φαίνεται ότι μποροφν να εφαρμοςτοφν διαφορετικζσ διαδικαςίεσ εφρεςθσ των κατανομϊν, τότε κα πρζπει να πραγματοποιθκεί μία ανάλυςθ ευαιςκθςίασ. Οφζλθ και λειτουργικι μονάδα Σα οφζλθ (ι οι λειτουργίεσ) των εξεταηόμενων παραγωγικϊν ςυςτθμάτων κα πρζπει να προςδιορίηονται ξεκάκαρα. Για τθν ποςοτικοποίθςθ ενόσ δεδομζνου οφζλουσ, κα πρζπει να οριςτεί μία λειτουργικι μονάδα (όπωσ π.χ. ζνασ τόνοσ προϊόντοσ), θ οποία κα χρθςιμοποιείται ςαν μονάδα αναφοράσ για όλα τα ρεφματα ειςροισ και εκροισ, όπωσ επίςθσ και για τισ πικανζσ περιβαλλοντικζσ επιπτϊςεισ. Όταν ςυγκρίνονται διαφορετικά προϊόντα ι διαδικαςίεσ, είναι πολφ ςθμαντικό το κριτιριο τθσ λειτουργικισ ιςοδυναμίασ να μπορεί να εφαρμοςτεί ςτα εξεταηόμενα ςυςτιματα. Μόνο λειτουργικά ιςοδφναμα ςυςτιματα μποροφν να ςυγκρικοφν. Διαφορζσ ςτισ περιβαλλοντικζσ επιπτϊςεισ εναλλακτικϊν ςυςτθμάτων μποροφν να αποδοκοφν άμεςα ςτα προϊόντα ι τισ διεργαςίεσ μόνο αν θ λειτουργία των εξεταηόμενων ςυςτθμάτων είναι ιςοδφναμθ. Ανάλυςθ απογραφών τθν φάςθ τθσ ανάλυςθσ απογραφϊν, μετρϊνται οι τιμζσ των ροϊν υλικϊν και ενεργείασ και καταγράφονται κακ όλθ τθν διάρκεια ηωισ τουσ. ε ζνα πρϊτο ςτάδιο, οι δομζσ των διεργαςιϊν μοντελοποιοφνται ζτςι ϊςτε να υπάρχει μία βάςθ για τθν οργάνωςθ των δεδομζνων. Οι ροζσ υλικϊν και ενζργειασ προςδιορίηονται ωσ μεγζκθ ειςόδου-εξόδου για όλεσ τισ επιμζρουσ διεργαςίεσ που περικλείονται από τα όρια του ςυςτιματοσ. υνδζοντασ τισ επιμζρουσ διεργαςίεσ μεταξφ τουσ, αναπαριςτϊνται οι ςχζςεισ ανάμεςα ςτισ υπομονάδεσ και το περιβάλλον το δε ιςοηφγιο μάηασ/ενζργειασ αποτελεί τθν απογραφι του ολικοφ ςυςτιματοσ. Όλα τα ρεφματα ροισ ενζργειασ και υλικϊν που διζρχονται από το ςφςτθμα καταγράφονται 35

36 ςαν ποςότθτεσ ςε φυςικζσ μονάδεσ. Σα δεδομζνα αναφζρονται ςτθν λειτουργικι μονάδα. Εκτίμθςθ επιπτώςεων Σο ζργο τθσ εκτίμθςθσ επιπτϊςεων είναι ο ςυςχετιςμόσ των ρευμάτων υλικοφ και ενζργειασ τα οποία προκφπτουν από τθν ανάλυςθ απογραφϊν με ςυγκεκριμζνεσ περιβαλλοντικζσ επιπτϊςεισ. Για τον λόγο αυτό θ εκτίμθςθ επιπτϊςεων περιλαμβάνει τθν αναγνϊριςθ, ςφνοψθ και ποςοτικοποίθςθ των πικανϊν περιβαλλοντικϊν επιπτϊςεων των εξεταηόμενων ςυςτθμάτων. Διάφορεσ επιτροπζσ εργάηονται ακόμθ πάνω ςτθν δθμιουργία μίασ μεκόδου. Μια πρϊτθ παγκόςμια ομοφωνία διαφαίνεται ςτον κανονιςμό ISO DIN 14042, ο οποίοσ ακολουκεί τισ ςυςτάςεισ τθσ SETAC (SETAC, 1993). Παρακάτω αναπτφςςονται τα επιμζρουσ βιματα τθσ ανάλυςθσ επιπτϊςεων, όπωσ ο οριςμόσ των κατθγοριϊν, θ ταξινόμθςθ και ο χαρακτθριςμόσ των επιπτϊςεων. το πλαίςιο τθσ «ταξινόμθςθσ» οι ροζσ ενζργειασ και υλικϊν που εξετάςτθκαν ςτθν ανάλυςθ απογραφϊν αξιολογοφνται ωσ προσ περιβαλλοντικζσ επιπτϊςεισ που ζχουν κακοριςτεί προθγουμζνωσ. Οι παρακάτω κατθγορίεσ επιπτϊςεων περιλαμβάνονται ςυνικωσ ςε μία αποτίμθςθ κφκλου ηωισ: Παγκόςμια υπερκζρμανςθ, τρατοςφαιρικι καταςτροφι όηοντοσ, (Σροποςφαιρικι) φωτοχθμικι δθμιουργία όηοντοσ, Οξίνιςθ, Ευτροφιςμόσ, Σοξικότθτα ςτον άνκρωπο, Οικοτοξικότθτα, Χριςθ γθσ. 36

37 Οι κατθγορίεσ επιπτϊςεων περιλαμβάνουν πικανζσ επιδράςεισ ςτον άνκρωπο και το περιβάλλον. Ανάμεςα ςε άλλα, διαφζρουν ανάλογα και με τισ χωρικζσ αναφορζσ τουσ. (παγκόςμιεσ, περιφερειακζσ, τοπικζσ). Βαςικά, θ οποιαδιποτε περιβαλλοντικι επίπτωςθ μπορεί να ςυμπεριλθφκεί ςτθν ζρευνα, αν είναι διακζςιμα τα απαραίτθτα δεδομζνα, όπωσ επίςθσ και ζνα κατάλλθλο μοντζλο για τθν περιγραφι και παραμετροποίθςθ τθσ επίπτωςθσ. Μία ροι υλικοφ μπορεί να ευκφνεται για πολλαπλζσ περιβαλλοντικζσ επιδράςεισ. το ςτάδιο του χαρακτθριςμοφ, λαμβάνει χϊρα ποςοτικοποίθςθ των επιπτϊςεων που ζχουν αποδοκεί ςτα ρεφματα ροισ. Με τθν βοικεια παραγόντων ιςοδυναμίασ, οι διαφορετικζσ ςυνειςφορζσ των υλικϊν ςυςχετίηονται με μία περιβαλλοντικι επίδραςθ που ορίηεται, ςφμφωνα με κάποια ουςία αναφοράσ. Οι ροζσ που ζχουν καταγραφεί ςτθν φάςθ τθσ ανάλυςθσ απογραφϊν πολλαπλαςιάηονται με τουσ αντίςτοιχουσ παράγοντεσ ιςοδυναμίασ και ακροίηονται οι επιμζρουσ ςυνειςφορζσ. Σο δυναμικό τθσ επίδραςθσ που προςδιορίηεται αποτελεί ζνα μζτρο τθσ πικανισ περιβαλλοντικισ βλάβθσ. Οι ποςότθτεσ των διαφορετικϊν δυναμικϊν επίδραςθσ δεν είναι άμεςα ςυγκρίςιμεσ θ μία με τθν άλλθ. τθν φάςθ τθσ «τυποποίθςθσ», το αποτζλεςμα ενόσ προςδιοριςκζντοσ δυναμικοφ επίδραςθσ ςυςχετίηεται με μια χωρικι τιμι. Θα πρζπει ωςτόςο να ςθμειωκεί ότι δεν μποροφν να ςυςςωρεφονται πολλζσ κατθγορίεσ επιδράςεων ςε ζναν ι περιςςότερουσ δείκτεσ. Θ απαραίτθτθ αξιολόγθςθ γίνεται ςυνικωσ με βάςθ εξατομικευμζνα κριτιρια, τα οποία δεν είναι πάντα αποδεκτά από επιςτθμονικι άποψθ. Ερμθνεία Σο ζργο τθσ ερμθνείασ ςυνίςταται ςτθν ανάλυςθ των αποτελεςμάτων όπωσ επίςθσ και ςτθν αξιολόγθςθ τθσ ςθμαςίασ τουσ και των περιοριςμϊν που μπορεί να ζχουν αυτά. Σα ουςιαςτικά γεγονότα, βαςιςμζνα ςτα αποτελζςματα τθσ ανάλυςθσ απογραφϊν και τθσ εκτίμθςθσ επιπτϊςεων πρζπει να οριοκετθκοφν και να ελεγχκοφν ωσ προσ τθν πλθρότθτα, τθν ευαιςκθςία και τθν ςυνζπεια των αποτελεςμάτων. Οι παραδοχζσ που ζχουν γίνει ςτθν φάςθ οριςμοφ του ςτόχου και 37

38 του ςκοποφ κα πρζπει επίςθσ να λθφκοφν υπόψθ. Με βάςθ αυτά, κα πρζπει να εξαχκοφν ςυμπεράςματα και να γίνουν ςυςτάςεισ. 3.4 ΕΦΑΜΟΓΕΣ ΤΘΣ ΑΝΑΛΥΣΘΣ ΚΥΚΛΟΥ ΗΩΘΣ Γενικά, ο ρόλοσ τθσ μελζτθσ ΑΚΗ είναι υποςτθρικτικόσ ςε διαδικαςίεσ λιψθσ αποφάςεων. Οι περιςςότερεσ μελζτεσ ΑΚΗ ζχουν χρθματοδοτθκεί από τον ιδιωτικό τομζα και γενικϊσ δεν είναι διακζςιμεσ ςτο κοινό. Από τισ διακζςιμεσ ςτο κοινό μελζτεσ, θ πλειονότθτα αφορά κυρίωσ προϊόντα και υλικά ςυςκευαςίασ. Μια πλιρθσ Ανάλυςθ Κφκλου Ηωισ με όλεσ τισ περιβαλλοντικζσ ςυνζπειεσ από τθ «γζννθςθ» μζχρι και τθν «ταφι» ενόσ προϊόντοσ μπορεί να ςτοιχίςει αρκετά για τα δεδομζνα των ελληνικϊν ΜΜΕ. Ωςτόςο, κατθγοριοποιϊντασ τα δεδομζνα και απλοποιϊντασ τθ μζκοδο μια ενδιαφερόμενθ ΜΜΕ μπορεί να μειϊςει το κόςτοσ τθσ χωρίσ να χακεί θ αξιοπιςτία τθσ. Όςον αφορά ςτουσ εςωτερικοφσ πόρουσ κα χρειαςτεί εκτενείσ πλθροφορίεσ για τισ ειςροζσ (καταλόγουσ υλικϊν) και το αντίςτοιχο προςωπικό (μθχανικοφσ παραγωγισ, ςτελζχθ διοίκθςθσ, κτλ.) που κα υποςτθρίξουν τθν μελζτθ κακ όλθ τθ διάρκειά τθσ. Κατά τθν ςυγκζντρωςθ των δεδομζνων μποροφν να χρθςιμοποιθκοφν απλουςτευμζνεσ βάςεισ δεδομζνων και υποδείγματα προςομοίωςθσ που κυκλοφοροφν ςτθν αγορά από εξωτερικοφσ ςυμβοφλουσ. Όςον αφορά ςτουσ εξωτερικοφσ πόρουσ, αυτοί αντιςτοιχοφν ςε αντίςτοιχεσ πλθροφορίεσ από τουσ προμθκευτζσ και τουσ πελάτεσ ι/ και μοντζλα προςομοίωςθσ που μποροφν να απλουςτεφςουν τθν διαδικαςία. Πολλζσ μικρομεςαίεσ επιχειριςεισ πικανϊσ να επιλζξουν να απευκυνκοφν ςε εξωτερικοφσ ςυμβοφλουσ κακϊσ οι ΑΚΗ εςτιάηονται ςε μεμονωμζνα προβλιματα και δεν απαιτοφν ςυνεχόμενθ ζρευνα. Γενικά, θ πλειονότθτα των μελετϊν ΑΚΗ ζχουν γίνει για τθ ςφγκριςθ διαφορετικϊν προϊόντων, για παράδειγμα, ζνα πλαςτικό, με ζνα γυάλινο μπουκάλι. αυτζσ τισ ςυγκρίςεισ προϊόντων, ο χριςτθσ ενδιαφζρεται να αποφαςίςει ποιο προϊόν, μιασ οριςμζνθσ κατθγορίασ, προκαλεί τθ μικρότερθ περιβαλλοντικι επίπτωςθ. Οι 38

39 ςυγκρίςεισ προϊόντων χρθςιμοποιοφνται κυρίωσ για εμπορικοφσ ςκοποφσ και για να βοθκοφν τουσ καταναλωτζσ και τισ επιχειριςεισ ςτθν διαδικαςία λιψθσ αποφάςεων κατά τθν προμικεια προϊόντων ι υπθρεςιϊν. Οι πικανζσ εφαρμογζσ των ΑΚΗ, κυρίωσ για τισ μεταποιθτικζσ επιχειριςεισ είναι πολλζσ. Οι πιο ςθμαντικζσ από αυτζσ είναι: θ εφαρμογι περιβαλλοντικισ πολιτικισ για τα προϊόντα θ βελτιςτοποίθςθ των υπαρχόντων προϊόντων με τθν αναγνϊριςθ των «αδφναμων» ςθμείων αυτϊν θ ανάπτυξθ νζων προϊόντων π.χ. προϊόντα που κα είναι πιο φιλικά προσ το περιβάλλον «οικολογικό ςχζδιο» ι προϊόντα που ανακυκλϊνονται εφκολα ςχεδιαςμόσ για το περιβάλλον θ ςφγκριςθ εναλλακτικϊν προϊόντων ι ενοποίθςθσ διαδικαςιϊν μιασ ΑΚΗ μζςα ςτο eco-audit θ ςτιριξθ τθσ περιβαλλοντικισ πολιτικισ θ ανάπτυξθ κριτθρίων που πρζπει να ικανοποιθκοφν, ϊςτε προϊόντα ι υπθρεςίεσ να λάβουν οικολογικό ςιμα θ βελτιςτοποίθςθ των ςεναρίων τθσ ενζργειασ, τθσ μεταφοράσ ι τθσ επεξεργαςίασ των αποβλιτων θ επικοινωνία και το μάρκετινγκ θ παροχι πλθροφοριϊν ςτο κοινό για τθ φιλικότθτα των προϊόντων προσ το περιβάλλον θ βελτίωςθ του προφίλ τθσ επιχείρθςθσ, χρθςιμοποιϊντασ τισ ςχετικζσ με το περιβάλλον πλθροφορίεσ, για διαδικαςίεσ προϊκθςθσ. Θ ΑΚΗ προϊόντων και υπθρεςιϊν ζχει τισ περιςςότερεσ φορζσ άμεςα οικονομικά οφζλη. Ενδεικτικά αναφζρεται θ μειωμζνθ χριςθ ενζργειασ και πρϊτων υλϊν, θ μικρι παραγωγι αποβλιτων, μείωςθ κόςτουσ μεταφοράσ και διανομισ κ.α. Εξίςου ςθμαντικά είναι και τα ζμμεςα περιβαλλοντικά οφζλη, όπωσ: 39

40 προετοιμαςία για ζγκαιρθ νομοκετικι ςυμμόρφωςθ με επικείμενθ περιβαλλοντικι νομοκεςία (π.χ. φορολογία CO 2 ) απόκτθςθ αναλυτικϊν πλθροφοριϊν για τον ζλεγχο ολόκλθρθσ τθσ διαδικαςίασ βελτίωςθ του περιβαλλοντικοφ προφίλ επιχειριςεων και οργανιςμϊν 40

41 4. Θ ΡΕΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΘ ΔΙΑΣΤΑΣΘ ΤΘΣ ΛΕΙΤΟΥΓΙΑΣ ΤΩΝ ΜΜΕ ΓΙΑ ΤΙΣ ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ ΚΟΣΤΟΥΣ ΟΦΕΛΟΥΣ 4.1 ΚΛΙΜΑΤΙΚΘ ΑΛΛΑΓΘ ΚΑΙ ΑΕΙΑ ΤΟΥ ΘΕΜΟΚΘΡΙΟΥ Θ καφςθ ορυκτϊν καυςίμων (π.χ. πετρζλαιο, λιγνίτθσ, φυςικό αζριο), θ ςυνεχιηόμενθ αποψίλωςθ των δαςϊν, θ χριςθ λιπαςμάτων, θ ανεξζλεγκτθ διάκεςθ απορριμμάτων και οι βιομθχανικζσ διεργαςίεσ εκλφουν μεγάλεσ ποςότθτεσ αερίων του κερμοκθπίου ςτθν ατμόςφαιρα ςυντελϊντασ ςτθ λεγόμενθ κλιματικι αλλαγι. Ο όροσ κλιματική αλλαγή ή «φαινόμενο του θερμοκηπίου» αναφζρεται ςτθν αφξθςθ τθσ κερμοκραςίασ τθσ γθσ, θ οποία προκαλείται από τθν αφξθςθ ςτθν ατμόςφαιρα των ςυγκεντρϊςεων αερίων που ζχουν τθν ιδιότθτα να παγιδεφουν κερμότθτα - όπωσ ακριβϊσ το γυαλί παγιδεφει τθ κερμότθτα ςε ζνα κερμοκιπιο. Σζτοιου είδουσ αζρια είναι το διοξείδιο του άνκρακα (CO 2 ), το μεκάνιο (CH 4 ), το υποξείδιο του αηϊτου (N 2 O), οι φκοριωμζνοι υδρογονάνκρακεσ (HFCS), οι υπερφκοράνκρακεσ (PFCs) και το εξαφκοριοφχο κείο (SF6). Από αυτά, το Πόςο «πράςινο» βλέπουν οι εταιρείεσ; 60% των ςτελεχών παγκοςμίωσ θεωρούν ότι η αντιμετώπιςη τησ κλιματικήσ αλλαγήσ θα έπρεπε να ςυμπεριληφθεί ςτην Εταιρική τουσ ςτρατηγική Το 61% θεωρεί ότι θέματα γύρω από την κλιματική αλλαγή θα μπορούςαν να προςφέρουν κέρδη ςτην εταιρεία τουσ Έρευνα: McKinsey Quarterly Feb διοξείδιο του άνκρακα ςυμβάλλει τα μζγιςτα ςτθν κλιματικι αλλαγι, κακϊσ αντιςτοιχεί ςτο 80% των εκπομπϊν όλων των αερίων του κερμοκθπίου. Θ αφξθςθ τθσ ςυγκζντρωςθσ του διοξειδίου του άνκρακα (CO 2 ) ςτθν ατμόςφαιρα από τθν καφςθ ορυκτϊν καυςίμων είναι θ κυριότερθ αιτία τθσ κλιματικισ αλλαγισ. 41

42 Οι κφριεσ πθγζσ CO 2 είναι θ χριςθ ορυκτϊν καυςίμων για τθν παραγωγι θλεκτρικισ ενζργειασ, τθ κζρμανςθ ι τισ μεταφορζσ, κακϊσ και οι διαρροζσ αερίων του κερμοκθπίου από ςυςτιματα ψφξθσ. Θ παραγωγι θλεκτρικισ ενζργειασ αντιςτοιχεί ςτο 38% των εκπομπϊν διοξειδίου του άνκρακα παγκοςμίωσ. Ζνασ μεςαίου μεγζκουσ ςτακμόσ παραγωγισ θλεκτρικισ ενζργειασ που χρθςιμοποιεί το κάρβουνο (γαιάνκρακα) ωσ καφςιμο, καταναλϊνει διπλάςια ποςότθτα ενζργειασ ςε ςχζςθ με τθν ποςότθτα ενζργειασ που μετατρζπει ςε χριςιμθ θλεκτρικι ενζργεια. Αντίςτοιχα, ζνασ μεγάλου μεγζκουσ ςτακμόσ παραγωγισ θλεκτρικισ ενζργειασ των 1000 Megawatt (MW), εκπζμπει κατά μζςο όρο 5,6 εκατομμφρια τόνουσ CO 2 το χρόνο. τα Γραφιματα που ακολουκοφν δίνονται (1) θ κατανομι των εκπομπϊν αερίων των αναπτυγμζνων χωρϊν ανά τομζα δραςτθριότθτασ και (2) θ κατανομι των εκπομπϊν αερίων που οφείλονται ςτθν παραγωγι θλεκτρικισ ενζργειασ ανά τομζα δραςτθριότθτασ. Γράφημα 1: Κατανομή των εκπομπϊν αερίων των αναπτυγμζνων χωρϊν ανά τομζα δραςτηριότητασ (2004) 42

43 Γράφημα 2: Κατανομή των εκπομπϊν αερίων των αναπτυγμζνων χωρϊν που οφείλονται ςτην παραγωγή ηλεκτρικήσ ενζργειασ ανά τομζα δραςτηριότητασ (2004) Πθγι: United Nations Framework Convention on Climate Change Οκτϊ χϊρεσ, οι πλουςιότερεσ οικονομίεσ του κόςμου, δθλαδι ο Καναδάσ, θ Γαλλία, θ Γερμανία, θ Ιταλία, θ Ιαπωνία, το Θνωμζνο Βαςίλειο, οι ΘΠΑ και θ Ρωςία, επίςθσ γνωςτζσ ωσ G8, παριγαν πάνω από 40% (43,6%) των παγκόςμιων εκπομπϊν το Επίςθσ, οι ανεπτυγμζνεσ χϊρεσ ζχουν υπερβεί κατά πολφ το μζςο όρο των κατά κεφαλι εκπομπϊν CO2, ο οποίοσ το 1998 ανερχόταν ςε 3,85 τόνουσ. H εικόνα ςτθ χϊρα μασ όςον αφορά ςτθν κατανάλωςθ ενζργειασ ανά τομζα και ςτθν κατανομι ρφπων ανά τομζα ζχει ωσ ακολοφκωσ. 43

44 Γράφημα 3: Ροςοςτιαία Κατανάλωςη Ενζργειασ ςτην Ελλάδα ανά Τομζα Δραςτηριότητασ (2005) πθγι: Τπουργείο Ανάπτυξθσ 2008 Γράφημα 4: Ροςοςτιαία Κατανομή των εκπομπϊν αερίων ςτην Ελλάδα ανά Τομζα Δραςτηριότητασ (2005) πθγι: Εκνικό Αςτεροςκοπείο Ακθνϊν (2007) 44