ΠΟΤΔΗ ΣΗ ΤΝΟΠΣΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΗ ΚΑΙ ΣΗΝ Q

Transcript

1 ΑΡΙΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ ΑΝΟΙΚΣΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΣΑ ΠΟΤΔΗ ΣΗ ΤΝΟΠΣΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΗ ΚΑΙ ΣΗΝ Q Ενότητα 3: Προφορικότθτα (Ειςαγωγικά) Αικατερίνθ Τςαλαμποφνθ

2 Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται ςε άδειεσ χριςθσ Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπωσ εικόνεσ, που υπόκειται ςε άλλου τφπου άδειασ χριςθσ, θ άδεια χριςθσ αναφζρεται ρθτώσ. 2

3 Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό ζχει αναπτυχκεί ςτα πλαίςια του εκπαιδευτικοφ ζργου του διδάςκοντα. Το ζργο «Ανοικτά Ακαδθμαϊκά Μακιματα ςτο Αριςτοτζλειο Πανεπιςτιμιο Θεςςαλονίκθσ» ζχει χρθματοδοτιςει μόνο τθν αναδιαμόρφωςθ του εκπαιδευτικοφ υλικοφ. Το ζργο υλοποιείται ςτο πλαίςιο του Επιχειρθςιακοφ Προγράμματοσ «Εκπαίδευςθ και Δια Βίου Μάκθςθ» και ςυγχρθματοδοτείται από τθν Ευρωπαϊκι Ζνωςθ (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εκνικοφσ πόρουσ. 3

4 ΑΡΙΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ ΑΝΟΙΚΣΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΣΑ Προφορικότητα (Εισαγωγικά)

5 ΠΡΟΥΟΡΙΚΟΣΗΣΑ (ΕΙΑΓΩΓΙΚΑ)

6 Eιςαγωγικϊ Η μελϋτη τησ προφορικότητασ ωσ μηχανιςμού παρϊδοςησ των λόγων και των ϋργων του Ιηςού εύναι μύα ςχετικϊ πρόςφατη τϊςη ςτην ϋρευνα. Προφορικότητα: ο τρόποσ επικοινωνύασ ςε πολιτιςμούσ/κοινωνύεσ όπου απουςιϊζει ό εύναι περιοριςμϋνη η εγγραμματοςύνη. Κύριοσ εκπρόςωποσ τησ ςπουδόσ τησ προφορικότητασ ο Walter J. Ong: α) πρωτογενόσ προφορικότητα, β) δευτερογενόσ προφορικότητα. Προηγούμενεσ ςπουδϋσ ςτο χώρο τησ προφορικότητασ: Milman Parry, Albert B. Lord and Eric A. Havelock. Marshall McLuhan. 6

7 Η προφορικό παρϊδοςη τερεότυπεσ, αποκρυςταλλωμϋνεσ μορφϋσ οι οπούεσ μεταδύδονται προφορικϊ ςτα μϋλη μιασ κοινότητασ. Σα χαρακτηριςτικϊ: α) προφορικό περιεχόμενο, β) μετϊδοςη μϋςα από τουσ μηχανιςμούσ παρϊδοςησ, γ) πολυμορφύα, δ) ανωνυμύα, ε) τϊςη να αποκτόςουν ςτερεότυπη μορφό. Μορφϋσ προφορικόσ παρϊδοςησ: α) ιςτορικό «κουτςομπολιό», β) προςωπικϋσ αναμνόςεισ, γ) ομαδικϋσ αναμνόςεισ, δ) γενεαλογύεσ. 7

8 Σο λογοτεχνικό παρϊδειγμα Φαμηλό κριτικό (κριτικό του κειμϋνου). Τψηλό κριτικό (θϋματα πηγών και φιλολογικού εύδουσ). Κριτικό τησ ςύνταξησ (το κεύμενο αποτϋλεςμα λογοτεχνικόσ επεξεργαςύασ). ημεύο αναφορϊσ το γραπτό κεύμενο. Σο ςυνοπτικό πρόβλημα αποτϋλεςμα αυτού του παραδεύγματοσ (αν και νωρύσ αρχύζει να τύθεται το ζότημα τησ προφορικόσ παρϊδοςησ). 8

9 The gospels are books made out of books; none of them is a document which simply transcribes the oral teaching of an apostle or of apostles. Their agreements and differences cannot be explained except on the hypothesis of a more or less close literary relationship, and while oral tradition is a vera causa, it is only a subordinate factor in the evolution of our canonical Greek gospels. Moffatt, Introduction 180 9

10 Formgeschichte και παλαιό παρϊδειγμα Η προφορικό παρϊδοςη ωσ μικρϊ τμόματα τησ παρϊδοςησ για τον Ιηςού (Wellhausen). Γενικϊ η προφορικό παρϊδοςη αντιμετωπύζεται ωσ αποςπαςματικό. Ακόμη και ςτισ ςύγχρονεσ ςύνθετεσ προτϊςεισ επύλυςησ του ςυνοπτικού (Boismard) οι ερευνητϋσ αδυνατούν να ξεφύγουν από τη λογικό των γραπτών αποκλειςτικϊ πηγών. Ακόμη κι η Q αντιμετωπύζεται γενικϊ ωσ γραπτό κεύμενο (ακόμη και τα τρύα ςτρώματα παρϊδοςησ που προτεύνει ο Kloppenborg). Η εξϊρτηςη του Παύλου από την προηγούμενη παρϊδοςη αντιμετωπύζεται επύςησ ωσ γραπτό. 10

11 Η αλλαγό του παραδεύγματοσ Η προφορικότητα των αρχαύων πολιτιςμών. Η πρώτη παρϊδοςη για τον Ιηςού μεταφϋρθηκε προφορικϊ. Αδυναμύα ωςτόςο να επανακτόςουμε πλόρωσ τουσ μηχανιςμούσ με τουσ οπούουσ λειτούργηςε αυτό η προφορικότητα. Σο παρϊδειγμα ϊλλων κειμϋνων τησ αρχαιότητασ. 11

12 Σα κύρια χαρακτηριςτικϊ τησ προφορικότητασ Μύα προφορικό μετϊδοςη ενόσ κειμϋνου εύναι γεγονόσ. Οι περιςςότερεσ αποδϋκτεσ των κειμϋνων όταν ακροατϋσ κι όχι αναγνώςτεσ. Η προφορικότητα εύναι κοινοτικό γεγονόσ -> ο ρόλοσ των κοινοτότων. Η επιτϋλεςη τησ προφορικόσ παρϊδοςησ ςυνδϋεται ϊμεςα με τον ορύζοντα προςδοκιών τησ κοινότητασ (J.M. Foley). Πρόςωπα αυθεντύασ που διαςφαλύζουν τη διατόρηςη και την επιτϋλεςη τησ παρϊδοςησ -> ραψωδόσ / απόςτολοσ. Διαφορετικό αντύληψη τησ αυθεντικόσ εκδοχόσ. υνδυαςμόσ ςταθερότητασ και ρευςτότητασ, ενότητασ και ποικιλύασ, ςυντηρητικότητα και δημιουργικότητα. 12

13 + και - Δεν εύναι δυνατό να πούμε με βεβαιότητα πότε μύα παρϊδοςη εύναι προφορικό. Εύναι όμωσ μύα διαφορετικό οπτικό που λαμβϊνει υπόψη την ιςτορικό / πολιτιςμικό πραγματικότητα των πρώτων κοινοτότων. Δεν καταργεύ την λύςη των δύο πηγών την εμπλουτύζει δύνοντασ νϋεσ προοπτικϋσ. Δύο παραδεύγματα: Μτ 17,14-18 Μκ 9,14-27 Λκ 9,37-42 / Μτ 28,1-8 Μκ 16,1-8 Λκ 24,1-11. Εξηγεύ τισ διαφορϋσ ςτην παρϊδοςη τησ Q. H μαρτυρύα τησ λειτουργικόσ παρϊδοςησ (π.χ. Κυριακό προςευχό). 13

14 Σα ιδιαύτερα ςτοιχεύα του προφορικού ύφουσ Παρϊταξη. Ρυθμόσ. Επανϊληψη. Οργανωμϋνη ςε ςυγκεκριμϋνεσ μορφϋσ αφόγηςη. Παραλλαγϋσ. Σο μοτύβο των τριών (Dunn) -> Mτ 22,5-6 / Λκ 14,

15 Καταλόγοντασ Η δευτερογενόσ προφορικότητα. Ο ζωντανόσ χαρακτόρασ τησ προφορικότητασ. Η προφορικότητα κοινοτικό γεγονόσ κοινοτικό μνόμα. 15

16 ημείωμα Αναφοράς Copyright Αριςτοτζλειο Πανεπιςτιμιο Θεςςαλονίκθσ, Τςαλαμποφνθ Αικατερίνθ. «Προφορικότθτα (Ειςαγωγικά)». Ζκδοςθ: 1.0. Θεςςαλονίκθ Διακζςιμο από τθ δικτυακι διεφκυνςθ: 16

17 ημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίκεται με τουσ όρουσ τθσ άδειασ χριςθσ Creative Commons Αναφορά - Παρόμοια Διανομι *1+ ι μεταγενζςτερθ, Διεκνισ Ζκδοςθ. Εξαιροφνται τα αυτοτελι ζργα τρίτων π.χ. φωτογραφίεσ, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριζχονται ςε αυτό και τα οποία αναφζρονται μαηί με τουσ όρουσ χριςθσ τουσ ςτο «Σθμείωμα Χριςθσ Ζργων Τρίτων». Ο δικαιοφχοσ μπορεί να παρζχει ςτον αδειοδόχο ξεχωριςτι άδεια να χρθςιμοποιεί το ζργο για εμπορικι χριςθ, εφόςον αυτό του ηθτθκεί. [1] 17

18 ΑΡΙΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ ΑΝΟΙΚΣΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΣΑ Σζλος ενότητας Επεξεργαςία: Φίλιπποσ Γερμάνθσ Θεςςαλονίκθ, Χειμερινό Εξάμθνο

19 ΑΡΙΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ ημειώματα

20 Διατήρηση ημειωμάτων Οποιαδιποτε αναπαραγωγι ι διαςκευι του υλικοφ κα πρζπει να ςυμπεριλαμβάνει: το Σθμείωμα Αναφοράσ το Σθμείωμα Αδειοδότθςθσ τθ διλωςθ Διατιρθςθσ Σθμειωμάτων το Σθμείωμα Χριςθσ Ζργων Τρίτων (εφόςον υπάρχει) μαηί με τουσ ςυνοδευόμενουσ υπερςυνδζςμουσ. 20