ΣΑ ΑΠΟΚΡΤΦΑ ΕΤΑΓΓΕΛΙΑ

Transcript

1 ΑΡΙΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ ΑΝΟΙΚΣΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΣΑ ΣΑ ΑΠΟΚΡΤΦΑ ΕΤΑΓΓΕΛΙΑ Ενότητα 9: Το Γνωςτικό Ευαγγζλιο του Φιλίππου Αικατερίνθ Τςαλαμποφνθ

2 Άδειεσ Χρήςησ Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται ςε άδειεσ χριςθσ Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπωσ εικόνεσ, που υπόκειται ςε άλλου τφπου άδειασ χριςθσ, θ άδεια χριςθσ αναφζρεται ρθτώσ. 2

3 Χρηματοδότηςη Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό ζχει αναπτυχκεί ςτα πλαίςια του εκπαιδευτικοφ ζργου του διδάςκοντα. Το ζργο «Ανοικτά Ακαδθμαϊκά Μακιματα ςτο Αριςτοτζλειο Πανεπιςτιμιο Θεςςαλονίκθσ» ζχει χρθματοδοτιςει μόνο τθν αναδιαμόρφωςθ του εκπαιδευτικοφ υλικοφ. Το ζργο υλοποιείται ςτο πλαίςιο του Επιχειρθςιακοφ Προγράμματοσ «Εκπαίδευςθ και Δια Βίου Μάκθςθ» και ςυγχρθματοδοτείται από τθν Ευρωπαϊκι Ζνωςθ (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εκνικοφσ πόρουσ. 3

4 ΑΡΙΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ ΑΝΟΙΚΣΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΣΑ Σο Γνωςτικό Ευαγγζλιο του Φιλίππου

5 ΣΟ ΓΝΩΣΙΚΟ ΕΤΑΓΓΕΛΙΟ ΣΟΤ ΥΙΛΙΠΠΟΤ

6 ΕΙΑΓΩΓΙΚΑ Απόκρυφο κεύμενο ςτον δεύτερο τόμο του Nag Hammadi (NHC II,3 p.51,29-86,19). Φϋρει τον τύτλο «Ευαγγϋλιο του Φιλύππου» επειδό ςτην παρ. 91 ο Φύλιπποσ αναφϋρεται ονομαςτικϊ (μϊλλον ταύτιςη του αποςτόλου Φιλύππου και του διακόνου με το ύδιο όνομα). Υπϊρχει μύα μεγϊλη παρϊδοςη ςτον αρχϋγονο Χριςτιανιςμό για τον Φύλιππο (Πρϊξεισ, κατϊ Ιωϊννη, Πρϊξεισ Φιλύππου, επιςτολό προσ Πϋτρο και Φύλιππο/NHC VIII,2). 6

7 ΜΑΡΣΤΡΙΕ ΓΙΑ ΣΟ ΚΕΙΜΕΝΟ To Eυαγγέλιο Φιλίππου μαρτυρεύται από τον Επιφϊνιο, τον Τιμόθεο Κων/πόλεωσ και τον Ψ-Λεόντιο. Επιφϊνιοσ: Το κεύμενο χρηςιμοποιεύται από γνωςτικούσ τησ Αιγύπτου κατϊ τον 4 ο αι. Παραθϋτει ϋνα κεύμενο από το ευαγγϋλιο δεν προϋρχεται από το διαςωζόμενο ευαγγϋλιο. Ένα παρόμοιο θϋμα με το ΕυαγΦιλ: η ϊνοδοσ τησ ψυχόσ ςτουσ ουρανούσ μετϊ τον θϊνατο. Τιμόθεοσ και Ψ-Λεόντιοσ: Το κεύμενο διαβϊζεται μαζύ με εκεύνο του Θωμϊ από τουσ Μανιχαύουσ. Έμμεςη πληροφορύα κι από το Πίςτισ και Σοφία 44,17-47,8: ο Φύλιπποσ μαζύ με τον Θωμϊ και τον Ματθαύο αναφϋρεται ωσ ςυγγραφϋασ των ϋργων και των λόγων του Ιηςού. Κατϊ πϊςα πιθανότητα υπόρχε ένα μόνο ευαγγϋλιο του Φιλύππου. 7

8 ΣΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΣΟΝ NHC II Βρύςκεται μετϊ το ευαγγϋλιο του Θωμϊ. Μονόςτηλο κεύμενο χωρύσ παραγρϊφουσ ό ϊλλεσ διαιρϋςεισ του κειμϋνου. Η κοπτικό μετϊφραςη (ςαχιδικϊ) όπωσ κι ο κώδικασ χρονολογούνται κατϊ το α μ. του 4 ο αι. Το κεύμενο ϋχει διϊφορα λϊθη οφεύλονται ςε παραβλϋψεισ του αντιγραφϋα. Τα φύλλα του κώδικα κατεςτραμμϋνα επϊνω και κυρύωσ ςτο κϊτω μϋροσ. Κενϊ ςτο κεύμενο που ςε γενικϋσ γραμμϋσ μπορούν να αποκαταςταθούν με βεβαιότητα. 8

9 ΣΟΠΟ - ΦΡΟΝΟ Αρχικό γλώςςα του κειμϋνου τα ελληνικϊ. Οι βαλεντινιανϋσ τϊςεισ του κειμϋνου προςανατολύζουν ςτη ςύνδεςη του κειμϋνου με τον Βαλεντύνο-( μ.χ.) και τουσ μαθητϋσ του. Μϊλλον κατϊ τον 2 ο αι. μ.χ. Πιθανόσ τόποσ ςυγγραφόσ η Συρύα: ενδιαφϋρον για ςυριακό γλώςςα και ετυμολόγηςη από αυτόν / η ςύνδεςη με το ευαγγϋλιο του Θωμϊ -> Άνω Συρύα / Έδεςςα. 9

10 ΣΟ ΥΙΛΟΛΟΓΙΚΟ ΕΙΔΟ - ΕΞΑΡΣΗΕΙ Ανθολόγιο: ςυλλογό από ςύντομεσ ό εκτενϋςτερεσ απαντόςεισ ςε διϊφορα θεολογικϊ ζητόματα βαλεντινιανού ενδιαφϋροντοσ: Μυςτόρια (βϊπτιςμα, χρύςμα, ευχαριςτύα, ςωτηρύα, μυςτόριο του γϊμου). Ηθικό (εγκρατητικό). Η ςύνδεςη μεταξύ τουσ χαλαρό με βϊςη κοινό λεξιλόγιο. Τα επιμϋρουσ κεύμενα διαφορετικϊ φιλολογικϊ εύδη: αφοριςμού, λόγια, παρομοιώςεισ, παραβολϋσ, παραινϋςεισ, εξόγηςη, κόρυγμα, διατριβό κ.ϊ. 10

11 ΠΗΓΕ - ΕΠΙΡΡΟΕ Το Ευαγγέλιο Φιλίππου μϋροσ τησ μεγϊλησ παρϊδοςησ γύρω από το όνομα του Φιλύππου. Πιθανόν αποδελτιώνει και ςυνοψύζει κϊποιο χαμϋνο αρχαύο κεύμενο Πράξεισ Φιλίππου ό περιςςότερα αρχαύα χριςτιανικϊ κεύμενα. Εμφανεύσ ωςτόςο οι βαλεντινιανϋσ επιδρϊςεισ ςτο κεύμενο κι ύςωσ κι ϊλλων γνωςτικών ομϊδων. Έμμεςεσ αναφορϋσ ςε βιβλικϊ κεύμενα (κυρύωσ κατϊ Ιωϊννησ κι επιςτολϋσ του Παύλου). 11

12 ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΣΟΤ ΚΕΙΜΕΝΟΤ Το κεύμενο διαςώζει τη βαλεντινιανό διδαςκαλύα και απευθύνεται ςε Βαλεντινιανούσ. Ενδιαφϋρον μη βαλεντινιανό υλικό: παραβολϋσ, λόγια του Κυρύου και πληροφορύεσ για τισ λειτουργικϋσ πρακτικϋσ τησ αρχαύασ Εκκληςύασ. Σημαντικό βαλεντινιανό υλικό: ο Σωτόρασ ωσ νυμφύοσ τησ κϊτω Σοφύασ (Ακαμώθ) και οι ϊγγελοι ωσ νυμφύοι των ςπερμϊτων τησ κϊτω Σοφύασ, το μυςτόριο του γϊμου. Ενδιαφϋρουςα εςχατολογύα: το ςκύςιμο του καταπετϊςματοσ του Ναού. 12

13 ΠΕΡΙΕΦΟΜΕΝΑ Χαλαρό οργϊνωςη του υλικού. Εθνικού, Ιουδαύοι και Χριςτιανού (1-2, βλ. 48). Παραβολϋσ. Το θϋμα του ονόματοσ (11-13). Οι θυςύεσ (14. 50). Η ϊςπιλοσ ςύλληψη (17). Η Μαρύα Μαγδαληνό (32. 55). Θϊνατοσ κι ανϊςταςη ( α. 23 βλ. Β Τιμ 2,17-18). Βϊπτιςμα και χρύςμα ( ). Γϊμοσ ( ). 13

14 ημείωμα Αναφοράσ Copyright Αριςτοτζλειο Πανεπιςτιμιο Θεςςαλονίκθσ, Τςαλαμποφνθ Αικατερίνθ. «Το Γνωςτικό Ευαγγζλιο του Φιλίππου». Ζκδοςθ: 1.0. Θεςςαλονίκθ Διακζςιμο από τθ δικτυακι διεφκυνςθ: 14

15 ημείωμα Αδειοδότηςησ Το παρόν υλικό διατίκεται με τουσ όρουσ τθσ άδειασ χριςθσ Creative Commons Αναφορά - Παρόμοια Διανομι *1+ ι μεταγενζςτερθ, Διεκνισ Ζκδοςθ. Εξαιροφνται τα αυτοτελι ζργα τρίτων π.χ. φωτογραφίεσ, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριζχονται ςε αυτό και τα οποία αναφζρονται μαηί με τουσ όρουσ χριςθσ τουσ ςτο «Σθμείωμα Χριςθσ Ζργων Τρίτων». Ο δικαιοφχοσ μπορεί να παρζχει ςτον αδειοδόχο ξεχωριςτι άδεια να χρθςιμοποιεί το ζργο για εμπορικι χριςθ, εφόςον αυτό του ηθτθκεί. [1] 15

16 ΑΡΙΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ ΑΝΟΙΚΣΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΣΑ Σζλοσ ενότητασ Επεξεργαςία: Φίλιπποσ Γερμάνθσ Θεςςαλονίκθ, Εαρινό Εξάμθνο

17 ΑΡΙΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ ημειώματα

18 Διατήρηςη ημειωμάτων Οποιαδιποτε αναπαραγωγι ι διαςκευι του υλικοφ κα πρζπει να ςυμπεριλαμβάνει: το Σθμείωμα Αναφοράσ το Σθμείωμα Αδειοδότθςθσ τθ διλωςθ Διατιρθςθσ Σθμειωμάτων το Σθμείωμα Χριςθσ Ζργων Τρίτων (εφόςον υπάρχει) μαηί με τουσ ςυνοδευόμενουσ υπερςυνδζςμουσ. 18