Εξατομικευμένη πρόληψη και θεραπεία

Transcript

1 Εξατομικευμένη πρόληψη και θεραπεία Καπλάνη Ελένη, φοιτήτρια 5 ου έτους Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Επιβλέπουσα καθηγήτρια: Κωνσταντή Μαρία

2 Παρελθόν Ίδια φαρμακευτική αγωγή σε όλους τους ασθενείς Διαφορετικά θεραπευτικά αποτελέσματα Παρόν Αναζήτηση μοριακού επιπέδου νόσου Εντόπιση προγνωστικών παραγόντων νόσου και πρόβλεψη ανταπόκρισης στη θεραπεία Εντοπισμός ειδικών γενετικών ανωμαλιών με προηγμένα διαγνωστικά τεστ και εργαλεία Μέλλον Εξατομίκευση θεραπείας στις ανάγκες μεμονωμένων και μικρών ομάδων ασθενών Συσσώρευση και ανάλυση πληροφοριών για τον τρόπο εκδήλωσης και την πορεία μιας ασθένειας Αλλαγές στον τρόπο έρευνας και ανάπτυξης φαρμάκων και Αλλαγές στις θεραπευτικές αποφάσεις Προσδιορισμός των συχνοτήτων αλληλόμορφων φαρμακογονιδιωματικών δεικτών σε διαφόρους πληθυσμούς Διαμόρφωση πολιτικής λήψης συγκεκριμένων φαρμάκων στους συγκεκριμένους πληθυσμούς Περιορισμός παρενεργειών Μείωση κόστους ιατροφαρμακευτικής δαπάνης σε εθνικό επίπεδο

3 ΑΝΑΓΚΗ ΕΞΑΤΟΜΙΚΕΥΣΗΣ Το βασικό γονιδίωμα είναι σχεδόν το ίδιο σε όλους τους ανθρώπους, αλλά χρησιμοποιείται διαφορετικά στο σώμα μεταξύ τους και οι διαφορές αυτές αφορούν και τα δύο φύλα Διαφορετική έκφραση σε 6500 γονίδια Ίδια διάγνωση Βιολογικές διαφορές προτίμηση ασθενειών σε κάποιο φύλο διαφορετική αντίδραση Διαφορετική ανταπόκριση στη θεραπεία

4 ΑΝΑΓΚΗ ΕΞΑΤΟΜΙΚΕΥΣΗΣ Η νοσηρότητα υγιούς ατόμου εξαρτάται : ποικιλότητα γονιδίων συνδυασμός αλληλομόρφων σε διαφορετικά κληρονομούμενα γονίδια αλληλεπίδραση γονιδίου περιβάλλοντος εξωγενείς παράγοντες βαθμός έκθεσης περιβαλλοντικές επαγγελματικές φάρμακα Εκθέσεις ψυχαγωγικές κληρονομική ευαισθησία Γεωγραφική προέλευση των διαφορετικών συχνοτήτων συγκεκριμένων γονιδίων σε διαφορετικούς πληθυσμούς Οι συσχετισμοί είναι αυστηρά στατιστικοί Η μεγάλη πλειοψηφία των ασθενειών είναι πολύπλοκα μοντέλα κληρονομικότητας και η γενετική ποικιλομορφία εκδηλώνεται μετά την έκθεση σε περιβαλλοντικό παράγοντα

5 ΑΝΑΓΚΗ ΕΞΑΤΟΜΙΚΕΥΣΗΣ Δράση μολυσματικών παραγόντων Πολυμορφισμοί γονιδίων που ρυθμίζουν την ανοσολογική απάντηση σε μακροφάγα, κυτταροκίνες, αιμοκίνες και Toll υποδοχείς μεταβάλλουν την: ευαισθησία σε πολλούς μολυσματικούς παράγοντες (HIV,E.coli) αποτελεσματικότητα και ασφάλεια των αντιμικροβιακών φαρμάκων Ο μεταβολισμός και οι δράσεις των φαρμάκων επηρεάζονται από πολλαπλά γονίδια και περιβαλλοντικούς παράγοντες. Δράσεις φαρμάκων απορρόφηση κατανομή βιομετατροπή πρόσδεση σε πρωτείνες απέκκριση αλληλεπιδράσεις

6 ΕΞΑΤΟΜΙΚΕΥΜΕΝΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ Χρήση των γενετικών δεδομένων ενός ατόμου για: την καλύτερη χορήγηση θεραπευτικής αγωγής τον προσδιορισμό της προδιάθεσης σε μια συγκεκριμένη γενετική νόσο, Εξατομικευμένη θεραπεία Μοριακή γενετική διάγνωση Φαρμακογονιδιωματική με απώτερο στόχο τη βελτίωση της ποιότητας ζωής και τη μείωση του κόστους της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης Βιοπληροφορική Η εξατομικευμένη υγειονομική περίθαλψη βασίζεται στη δυναμική της βιολογίας των συστημάτων και χρησιμοποιεί προγνωστικά εργαλεία για την αξιολόγηση των κινδύνων για την υγεία και για το σχεδιασμό εξατομικευμένων σχεδίων υγείας για να βοηθήσει τους ασθενείς να μετριάσουν τους κινδύνους, να προλάβουν την ασθένεια και να την αντιμετωπίσουν με ακρίβεια όταν συμβεί.

7 ΦΑΡΜΑΚΟΓΩΝΙΔΙΩΜΑΤΙΚΗ Η φαρμακολογική έρευνα θεωρείται ότι περιλαμβάνει τρία πεδία: Ανακάλυψη ή ανάπτυξη φαρμάκων Φαρμακογενετική Πρόληψη των ασθενειών η πλέον ουσιαστική θεραπεία Φαρμακολο γία Τοξικολογία Γενετική Νόσος

8 ΦΑΡΜΑΚΟΓΩΝΙΔΙΩΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΚΙΛΟΜΟΡΦΙΑ Ανταπόκριση σε φάρμακα Έκθεση σε εξωγενήκίνδυνος εμφάνισης ασθένειας Αποτελεσματικό τητα Επαρκής μεταβολισμός Υπερμεταβολισμός Ανεπαρκής μεταβολισμόςπαρενέργειες Η γενετική ευαισθησία στη νόσο είναι μηχανιστικά στενά συνδεδεμένη με τη φαρμακογενετική και συχνά περιλαμβάνει τις ίδιες ομάδες γονιδίων Μεταβολισμός Γενετικό πρότυπο ατόμου

9 Η ΕΞΑΤΟΜΙΚΕΥΜΕΝΗ ΙΑΤΡΙΚΗ ΒΑΣΙΖΕΤΑΙ ΣΤΟ DNA, ΣΤΟ RNA ΚΑΙ ΣΤΙΣ ΠΡΩΤΕΙΝΕΣ Χρησιμοποιεί τα ισχυρά εργαλεία της σύγχρονης μοριακής βιολογίας Συγκριτικός υβριδισμός αύξηση αριθμού των αντιγράφων των γονιδίων Μελέτες της γενετικής έκφρασης με μικροσυστοιχίες με πολυάριθμες γνωστές μεταλλάξεις ποικίλων σχετικών CYP ενζύμων ανάλυση των επιπέδων εκατοντάδων ή χιλιάδων mrnas Πρωτεωμική ανάλυση των επιπέδων έκφρασης πολύ μεγάλου αριθμού πρωτεϊνών φασματομετρία μάζας Μέθοδοι Αλληλουχία γονιδιώματος RNA - seq Μελέτη συσχέτισης γονιδιώματος (GWAS) Επιτρέπεται η εξέταση εκατοντάδων και χιλιάδων γονιδίων και πρωτεϊνών αντί για ένα γονίδιο ή λίγα σχετικά γονίδια κάθε φορά

10 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΓΟΝΙΔΙΩΜΑΤΟΣ (HGP) Το HGP αποτελεί τη βάση της φαρμακογονιδιωματικής : Κατανόηση της εξέλιξης των ασθενειών Κατανόηση διαδικασιών ρύθμισης της γονιδιακής έκφρασης Ταυτοποίηση υπεύθυνων για τη ρύθμιση της έκφρασης περιοχών Ταυτοποίηση γονιδίων και χαρακτηρισμός τους Ταυτοποίηση αλληλουχίας ανθρώπινου γενώματος Η αποδιοργάνωση της κατάλληλης γονιδιακής έκφρασης είναι συχνά ένα πρώιμο κλειδί-χαρακτηριστικό πολλών ασθενειών Οι διαφορές στη γονιδιακή έκφραση σχετίζονται με την ποικιλότητα στην ανταπόκριση στα φάρμακα

11 HGP ΚΑΙ ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΠΟΙΚΙΛΟΜΟΡΦΙΑ Οικογένειες νόσου ομάδες υψηλού κινδύνου Καρκίνος μαστού : γονίδια BRCA1, BRCA2 Νευρολογικές παθήσεις : γονίδιο CACNL1A4 Alzheimer : γονίδιο πρόδρομου μορίου β- αμυλοειδούς, πρεσινιλινών 1,2, APOE Τοξικότητα και αποτελεσματικότητα φαρμάκων Ένζυμο μεθυλοτρανσφεράση της θειοπουρίνης: μεταβολισμός Θειοπουρινικών Οικογένεια γονιδίων CYP3A, CYP2D6 : ενεργοποίηση, αποτοξίνωση ή απενεργοποίηση φαρμάκων Η παραλλαγή σε ένα γονίδιο σχετίζεται με υψηλό κίνδυνο εκδήλωσης του φαινοτύπου στα προσβεβλημένα άτομα Όμως έχουν περιορισμένο αντίκτυπο στο συνολικό φορτίο μιας νόσου στον πληθυσμό, λόγω της σπανιότητας των αλληλομόρφων

12 ΓΟΝΙΔΙΩΜΑΤΙΚΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ ΣΤΗΝ ΚΛΙΝΙΚΗ ΦΑΡΜΑΚΟΛΟΓΙΑ Ταυτοποίηση γονοτυπικών υποομάδων υπεύθυνες για διαφορές στην απορρόφηση των φαρμάκων, το ρυθμό μεταβολισμού τους, την δραστηριότητα των μεταβολιτών τους (καλών και κακών), την προκαλούμενη από τα φάρμακα επαγωγή του μεταβολισμού, τις μεταβολικές αλληλεπιδράσεις των φαρμάκων μεταξύ τους και την αλληλεπίδραση του φαρμάκου με τον ασθενή Πρόβλεψη της συμπεριφοράς του φαρμάκου ή της τοξικότητας σε ασθενείς Ο γονότυπος αποτελεί το βασικό συστατικό της παροχής στοιχείων για Την αποτελεσματικότητα Την εκτίμηση του κινδύνου Την εξατομίκευση των δόσεων των φαρμάκων σε μελλοντικές εγκρίσεις φαρμάκων

13 ΦΑΡΜΑΚΟΓΕΝΕΤΙΚΗ ΚΑΙ ΦΑΡΜΑΚΟΓΟΝΙΔΙΩΜΑΤΙΚΗ Κληρονομικά χαρακτηριστικά Ατομικές διαφορές στον μεταβολισμό, στην ανταπόκριση, στο θεραπευτικό αποτέλεσμα Φαρμακογενετική Η φαρμακογενετική αναφέρεται : στη δράση γονιδίων στην ανταπόκριση στα φάρμακα στις ανεπιθύμητες ενέργειες Οι φαρμακογενετικές αναλύσεις έχουν ως στόχο να ανιχνεύσουν στοιχεία της ποικιλότητας στην ανταπόκριση στη φαρμακευτική δράση και σε πλήθος άλλων παραγόντων του ξενιστή που επηρεάζουν : την απορρόφηση την κατανομή τον μεταβολισμό την απέκκριση αυτών των χημικών παραγόντων

14 ΦΑΡΜΑΚΟΓΕΝΕΤΙΚΗ ΚΑΙ ΦΑΡΜΑΚΟΓΟΝΙΔΙΩΜΑΤΙΚΗ CYP2D6 (μονοοξυγονάση του κυτοχρώματος P450) 01 Μεταλλάξεις στο CYP2D6 που οδηγούν σε: Μείωση δραστικότητάς του φτωχοί μεταβολιστές Αύξηση δραστικότητάς του υπερταχείς μεταβολιστές Φάρμακα που μεταβολίζονται με διαφορετικό τρόπο από το ένζυμο CYP2D6: δεβρισοκίνη, σπαρτείνη, λιποφιλικές βάσεις, συμπεριλαμβανομένων των αντικαταθλιπτικών και των β-ανταγωνιστών CYP2C19 Μεταβολίζει : Όξινα φάρμακα (μεφαινυτοίνη) Βασικά φάρμακα (ιμιπραμίνη και ομεπραζόλη) Ουδέτερα φάρμακα (διαζεπάμη) Πολυμορφισμοί ενζύμων βιομετατροπής Κλινικά σημαντικές διαφορές ενζυμικής δράσης Παραλλαγές μεταβολισμού φαρμάκων

15 Δράση μέσω αναστολής Δράση σε μεταλλαγμένα κωδικόνια λήξης Bcr-abl fusion χρωμόσωμα Φιλαδέλφεια ΧΜΛ Gleevec (αναστολέας τυροσινικής κινάσης) Αμινογλυκοσιδικά αντιβιοτικά Διαφοροποιημένη ανταπόκριση κατά τη θεραπεία της ψευδομονάδας και άλλων Gram - μολύνσεων σε ασθενείς με CF μέσω επίδρασης στο μεταλλαγμένο γονίδιο της νόσου Υποδοχέας HER2/neu Υπερέκφραση σε Ca μαστού Herceptin (αναστολέας υποδοχέα) : Ca προχωρημένου σταδίου

16 ΜΟΝΤΕΛΑ ΕΚΦΡΑΣΗΣ ΓΟΝΙΔΙΩΝ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΚΑΡΚΙΝΟΥ Λεμφώματα β-κυττάρων Πρόγνωση επιβίωσης μετά χημειοθεραπεία Ασθενείς χαμηλού κινδύνου Ποσοστό επιβίωσης: 85% Πολύ καλή ανταπόκριση Ποσοστό επιβίωσης: 15% Ασθενείς υψηλού κινδύνου Περιορισμένη ικανότητα για όφελος Διαφορετική θεραπεία Η φαρμακευτική θεραπεία σήμερα είναι δυνατόν να καθοδηγηθεί από τα προφίλ της γονιδιακής έκφρασης

17 ΜΟΝΤΕΛΑ ΕΚΦΡΑΣΗΣ ΓΟΝΙΔΙΩΝ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΚΑΡΚΙΝΟΥ Καρκίνος του προστάτη 01 Ταυτοποίηση: Γονιδίων με σημαντική υπερ- ή υποέκφραση βιοδείκτη (Hepsin) : προγνωστική αξία μεταγραφικοί παράγοντες πρωτεάσες/αντιπρωτεάσες φωσφατάση/κινάση μόρια-συλλέκτες ελεύθερων ριζών γονίδια φλεγμονής/ανοσίας 02 Διαφοροποίηση καρκίνων ευαίσθητων σε αντι-τεστοτερονική (οιστρογονική) θεραπεία από καρκίνους που δεν είναι ευαίσθητοι ή είναι ανθεκτικοί στην θεραπεία αυτή

18 ΜΟΝΤΕΛΑ ΕΚΦΡΑΣΗΣ ΓΟΝΙΔΙΩΝ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΚΑΡΚΙΝΟΥ Καρκίνοι του πνεύμονα Μικροσυστοιχίες Διάκριση σε: καρκινώματα από πλακώδη κύτταρα Αδενοκαρκινώματα όγκοι με υψηλή έκφραση γονιδίων για τα πνευμονοκύτταρα τύπου ΙΙ όγκοι με υψηλή σχετική έκφραση νευροενδοκρινικών γονιδίων Πρωτεωμικές μελέτες Βιοδείκτες που βρίσκονται στην κυκλοφορία : αυτό-αντισώματα εναντίον ανεξινών PGP9,5 αντιγονικών πρωτεινών

19 ΜΟΝΤΕΛΑ ΕΚΦΡΑΣΗΣ ΓΟΝΙΔΙΩΝ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΚΑΡΚΙΝΟΥ Καρκίνοι του μαστού Κλινικές συγκρίσεις για : όγκους θετικούς για οιστρογονικούς υποδοχείς έναντι όγκων αρνητικών για τους υποδοχείς αυτούς όγκους θετικούς για HER2/neu έναντι αρνητικών όγκους που είναι οικογενείς για το BRCA1 έναντι όγκων που είναι οικογενείς για το BRCA2 και έναντι σποραδικών καρκίνων του μαστού Ανάπτυξη του Herceptin Κλινικές επιδημιολογικές παρατηρήσεις Διαφορετική ανταπόκριση στην ταμοξιφένη ανάμεσα σε BRCA1 & BRCA2 Διαφορετική πρόληψη ανάλογα με το φαρμακογωνιδιωματικό προφίλ

20 Η ΦΑΡΜΑΚΟΓΕΝΕΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΡΑΞΗ 1 Φαρμακογενετικές προδιαθέσεις προκαλούμενες από τα αλληλόμορμα CYP2D6 τα οποία παρεμποδίζουν το μετοβολισμό κοινώς χρησιμοποιούμενων φαρμάκων (αντικαταθλιπτικά, β- ανταγωνιστές). Αντίστροφα, στους πολύ λιγότερο ταχείς μεταβολιστές προκαλείται ανεπάρκεια στην ανταπόκριση στο φάρμακο εκτός και αν χρησιμοποιηθούν πολύ μεγαλύτερες δόσεις. 2 Γενετικά τεστ μορίων-φορέων για τις κοινές προθρομβίνες (παράγοντα V Leiden, αλληλόμορφο της προθρομβίνης) Ο κίνδυνος αιμορραγικών επιπλοκών από τα αντιπηκτικά φάρμακα ξεπερνά τον κίνδυνο θρόμβωσης στους φορείς αυτούς, εκτός και αν υπάρχει ατομικό ή οικογενειακό ιστορικό θρόμβωσης 3 Προσπάθεια εξατομίκευσης της φαρμακευτικής θεραπείας για την υψηλή πίεση Η θεραπεία της υπέρτασης παραμένει εξολοκλήρου εμπειρική Η βασική μεταβλητή στη ρύθμιση της πίεσης του αίματος είναι η καθαρή νεφρική ισορροπία άλατος

21 Η ΦΑΡΜΑΚΟΓΕΝΕΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΡΑΞΗ Δυνητικά πολύτιμες διαγνωστικές δοκιμασίες είναι διαθέσιμες για προσυμπτωματική εκτίμηση του κινδύνου : Ca μαστού Ca παχέος εντέρου προδιάθεσης από τα γονίδια BRCA1 ή BRCA2 οικογενή αδενωματώδη πολυποδίαση (APC γονίδιο) κληρονομικά γονίδια επιδιόρθωσης που δε σχετίζονται με πολυποδίαση (MSH 2) Η γενετική προδιάθεση για τη νόσο του Alzheimer που σχετίζεται με ApoE4 δεν είναι ούτε επαρκής ούτε απαραίτητη για να οδηγήσει σε εκδήλωση της νόσου ενώ δεν είναι διαθέσιμη κάποια οριστική θεραπεία της νόσου

22 ΤΟΞΙΚΟΓΟΝΙΔΙΩΜΑΤΙΚΗ Παρόμοιες μέθοδοι χρησιμοποιούνται για την εύρεση μοριακών υπογραφών : καρκινογένεσης τερατογένεσης Χημικές ουσίες - φάρμακα τοξικές επιδράσεις εξήγηση των διαφορών στην πιθανότητα εκδήλωσης ανεπιθύμητων ενεργειών και στη θεραπευτική αποτελεσματικότητα Στο πλαίσιο αυτό γίνεται προσπάθεια ανεύρεσης των γενετικών παραλλαγών που σχετίζονται με τη λειτουργικότητα των φαρμάκων, εξηγώντας: Ανεπιθύμητες ενέργειες φαρμάκων Θεραπευτικές αποτυχίες

23 ΑΝΕΠΙΘΥΜΗΤΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΦΑΡΜΑΚΩΝ Συσχετισμός ανεπιθύμητης ενέργειας - φαρμάκου Ασθενείς με α.ε. vs ασθενείς χωρίς α.ε. Εντοπισμός διαφορών : η επίπτωση των ανεπιθύμητων ενεργειών μπορεί να μειωθεί με αλλαγές στη δοσολογία ή στις ενδείξεις και τις αντενδείξεις του φαρμάκου Αδυναμία εξήγησης διαφορών : ΠΕΡΑΙΤΕΡΩ ΜΕΛΕΤΗ Πιθανές διαφορές δοσολογία διάρκεια της θεραπείας συνοδός νοσηρότητα άλλα χρησιμοποιούμενα φάρμακα διατροφή περιβαλλοντικές εκθέσεις δημογραφικοί παράγοντες

24 ΑΝΕΠΙΘΥΜΗΤΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΦΑΡΜΑΚΩΝ Αδυναμία εξήγησης διαφορών ΣΟΥΚΙΝΥΛΟΧΟΛΙΝΗ ΠΡΑΜΙΚΙΝΗ ΙΣΟΝΙΑΖΙΔΗ ΒΑΡΦΑΡΙΝΗ Χαμηλές συγκεντρώσεις πλάσματος χολινεστεράσεις Ελαττωμένη δράση G6PD Βραδείς ακετυλιώτες P450-2C9 Παρατεταμένη δράση σουκινυλοχολίνης Οξειδωτικό στρες Υψηλές δόσεις ισονιαζίδης Αδυναμία επαρκούς αδρανοποίησης βαρφαρίνης Παρατεταμένη άπνοια Αιμολυτική αναιμία Περιφερική νευρίτιδα Αιμορραγία

25 ΑΠΟΤΥΧΙΑ ΤΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ Η αποτυχία μπορεί να οφείλεται σε : Παρουσία παραλλαγών στο χειρισμό των φαρμάκων Γρήγοροι ακετυλιωτές της ισονιαζίδης: πιο αργή αντιφυματική απάντηση σε σχέση με τους βραδείς ακετυλιωτές Ασθματικοί που δεν ανταποκρίνονται καλά στους β2 βρογχοδιασταλτικούς αγωνιστές: λιγότεροι λειτουργικοί υποδοχείς Παραλλαγές στη σύνθεση ή τη δομή της πρωτείνης μεταφοράς της σεροτονίνης εξηγούν γιατί μερικοί ασθενείς με καταθλιπτικές διαταραχές αποκρίνονται στους εκλεκτικούς αναστολείς επαναπρόσληψης της σεροτονίνης και άλλοι όχι Σε διάφορές στην αιτιολογία των ασθενών Κάποιοι ασθματικοί δεν ανταποκρίνονται στα φάρμακα που εμποδίζουν τη σύνθεση των λευκοτριενίων επειδή δεν ευθύνονται για το άσθμα τους.

26 ΑΠΟΤΥΧΙΑ ΤΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ Τροποποιημένος χειρισμός φαρμάκων Αιτιολογικές διαφορές Θεραπευτική αποτυχία Ακόμα και όταν οι υπερτασικοί ασθενείς επιτυγχάνουν στο αίμα τους τις ίδιες συγκεντρώσεις ενός αντιυπερτασικού φαρμάκου, δεν ανταποκρίνονται όλοι με μείωση της πίεσης του αίματος. Μερικοί υπερτασικοί ασθενείς θα ανταποκριθούν καλύτερα στο φάρμακο Α με έναν μηχανισμό δράσης από ότι στο φάρμακο Β με έναν διαφορετικό μηχανισμό, αλλά άλλοι θα αποκριθούν καλύτερα στο φάρμακο Β παρά στο φάρμακο Α

27 ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ Η έννοια της εξατομικευμένης θεραπείας θα πρέπει να διοχετευθεί βαθμιαία στο ευρύ κοινό για να αποσαφηνιστεί για ποιον λόγο οι γενετικές αναλύσεις θα πρέπει να διενεργούνται μόνο κατόπιν παραίνεσης από τον θεράποντα ιατρό και να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στις γενετικές αναλύσεις προγνωστικής γονιδιωματικής οι οποίες διενεργούνται τακτικά χωρίς την παραίνεση από κάποιον επαγγελματία υγείας, έλλειψη μάλιστα του κατάλληλου ρυθμιστικού πλαισίου Κατάλογος γονιδίων Γνώση γονιδιακής λειτουργίας Γνώση μηχανισμών ρύθμισης γονιδιακής έκφρασης Ανάπτυξη νέων φαρμάκων και βελτιωμένων πρωτοκόλλων θεραπείας

28 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Οι τεχνολογικές εξελίξεις οδήγησαν σε μια πληθώρα μεθόδων προσδιορισμού της γενετικής σύστασης γονοτύπου, οι οποίες έφεραν την προοπτική της εξατομικευμένης θεραπείας ακόμα πιο κοντά στην πραγμάτωση Η εξατομικευμένη θεραπεία υπόσχεται να συμβάλει στη μείωση των παρενεργειών ή/και στην αύξηση της αποτελεσματικότητας των φαρμάκων, συμβάλλοντας ουσιαστικά στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών, αλλά και στην μείωση των οικονομικών επιβαρύνσεων για το σύστημα υγείας παγκοσμίως Επιβεβλημένη η ανάγκη δημιουργίας νομοθετικού πλαισίου το οποίο θα καθορίζει τις προυποθέσεις εφαρμογής των μεθόδων ανίχνευσης των γενετικών παραλλαγών καθώς και την επιλογή της θεραπείας

29 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Φαρμακογωνιδιωματική: κοινωνική, ηθική και κλινική προσέγγιση, Mark A. Rochstein,επιμέλεια ελληνικής έκδοσης Ευάγγελος Μανωλόπουλος, Περιστέρα Πάσχου

30 Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας