εκ α ο γχ ρ ο '^ η σ ρ ό S&OTSpoys^ovSg powdsa^ στν^^ εορώτερν^ κερηοχη Καιβάλας le^ojxmf Mo^o^OMbh^ Καβάλας - ΕΜ ΙΙ λ ΚΛ ΕΜΕ *'

Transcript

1 J S : a i f i0 L X a i< : Γ β Λ ή β Λ Ο. : Λ o y i m r % 9 c ^ < i (&ΕΜΛ: *Μρ ΡβΑ&λέ^ ΣκίΡ9ίτβΛ0ν9ί'^ ^ ΤΕου αφορά, V GSK^OcxatFvg OsmBτο^ εκ α ο γχ ρ ο '^ η σ ρ ό S&OTSpoys^ovSg powdsa^ στν^^ εορώτερν^ κερηοχη Καιβάλας le^ojxmf Mo^o^OMbh^ Καβάλας - ΕΜ ΙΙ λ ΚΛ ΕΜΕ *' Ε ισηγηχής Νικιολαϊδης Νΐιχα,ήλ. Εττίκ:. Κ1<χθτ γτ χής Σποι>δΛ<ττ ριες Κιούση Θείχνώ XccvicoTTi Ζαμπέτα ΚΑΒΑΛΑ 2000

2 1. Εισαγωγή....Σε/ Ορισμοί... Σε) Μελέτη Σκοπιμότητας/Εφικτότητας... Σε) Σχέδιο επένδυσης... Σε).. 6 ^.Αντικειμενικοί σκοποί ενός επενδυτικού σχεδίου... Σε) Βασικές κατηγορίες με)χτώ ν επενδύσεων... Σ εσ ΙΙ 4.1 ^ίε)jτη διερεύνησης ή επισήμανσης των ευκαιριών επένδυσης...σε) Πρόταση για επένδυση...σε). II 4.3 Προμε).έτιι σκοπιμότητας (prefeasibility study)...σε) Μ ελέτες υποστήριξης...σε) Η με)χτη Εφικτότητας/Σκοπιμότητας...Σε) Οριστική μ ελέτη... Σε) Εςασφόΰαση των απαραίτητων πληροφοριών για την εκπόνηση της μελέτης σκοπιμότητας... Σε).2Ι 6. Πληθωρισμός, τυχαία γεγονότα και η με)χτη σκοπιμότητας... Σε) Το κόστος των με).ετών...σε) Υποδείγματα Π ρομελέτης Σκοπιμότητας... Σε) Βασικό υπόδειγμα προμελέτης σκοπιμότητας...σε) Υπόδειγμα Προμελέτης Σκοπιμότητας σύμφωνα με το Ν. 2601/98...Σε). 27

3 ΚΕΦΑΛΑΙΟ f - ΠΡΑΚΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ A. ΓΕΝΙΚΕΣ Π A ΗΡΟΦΟΡΙΕΣ 1. Γενικά στοιχεία της επιχείρησης... Σε/^28 2. Περιγραφή δραστηριοτήτω ν... Σε)^29 3. Ιστορικό της επιχείρησης...σ ελ29 4. Οικονομικά στοιχεία της επιχείρησης... Σε)^30 (Ανόΰ.υση υφιστάμενοίν οικονομικών στοιχείων-3 ετών) 4.1 Κύκλος εργασιών...σελ Συνοπτικοί ισολογισμοί...σελ Αποτελέσματα χρήσης... Σελ Βασικότεροι σριθμοδείκτες οικονομικής /χιτουργίας...σελ.,33 Β. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΠΕΝΔ ΥΣΕΩΝ 1. Περιγραφή 1.1 Σκοπιμότητας της επένδυσης... Σελ Περιγραφή προϊόντων που θα παραχθούν... Σελ Απασχόληση... Σελ Τόπος εγκατάστασης...σελ Τεγνικά στοιγεία 2.1 Παραγωγική διαδικασία(υπάρχουσα και προβλχπόμενη), διάγραμμα ροής...σελ Προσδιορισμός συνολ.ικής δυναμικότητας της μονάδας...σελ Τεχνικά χαρακτηριστικά πρώτων υλών και ετοίμων προϊόντων... Σε Χρησιμοποιούμενες μορφές ενέργειας και κατανάλ.ωση στην υπάρχουσα και στην προβλεπόμενη μονάδα...σελ Εξοπλ,ισμός συστήματος παραγωγής (Υπάρχοντα μηχ/τα και υπάρχων εξοπλισμός)... Σελ Εςοπλ,ισμός συστήματος παραγωγής (Νέα μηχ/τα και νέος εξοπλισμός)... Σελ Εγκαταστάσεις...Σελ Μ εταφορικά μέσα... Σελ.43

4 3. ΚΟΣΤΟΣ ΕΠΕΙΘΑ ΥΣΗΣ-ΧΡΗΜΑ ΤΟΔΟΤΗΣ Η 3.1 Ανάλυση Κόστους της Επένδυσης και Χρονική Κλαμάκοιση Δαπανών...Σε/^ Χρηματοδότηση της επένδυσης... Σε/ Αναγκαίο Κεφόλ,αιο... Σε)^48 Γ. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΛΑΔΟΥ 1. Η Ε/λ.η νικά Biounyavia 1.1 Μακροοικονομικές τάσεις -προοπτικές...σε/ Οι εξελίξεις στους κλάδους...σελ Επενδύσεις... Σελ Ποτοποιία Βασικές εξελ.ίξεις-τάσεις και προοπτικές...σε) Οινοποιία 3.1 Γενικά στοιχεία και βασικά χαρακτηριστικά του κλάδου... Σελ~ Διάρθρωση του κλάδου (Παραγωγικές οινοποιιτικές επιχειρήσεις)...σελ., Εξέλ,ιξη πωλήσεων των οινοποιητικών επιχειρήσεων...σελ^όό 3.4 Γενικά πλ.ηροφοριακά στοιχεία για τις κορυφαίες επιχειρήσεις της οινοβιομηχανίας... Σελ., Εγχώρια παραγωγή οίνου...σελ Εξέ/αξη της Συνολακής Εγχώριας Παραγωγής Οίνου... Σελ Χαρακτηριστικά της ζήτησης και του εμπορίου των προϊόντων του κλάδου... Σελ Εμπορικά δίκτυα-όροι εμπορίου Α. Εμπορικά δίκτυα... Σελ.. 79 Β. Όροι εμπορίου...σελ Προβλήματα του κλάδου...σελ Τάσεις και προοπτικές του κλ.άδου...σελ.83 Δ. ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ-ΒΙΩΣ1ΜΟΤΗΤΑ ΤΗΣ Μ ΟΝΑΔΑΣ (Οικονομική Ανάλυση Προβλ^επόμενης Δραστηριότητας) 1.1 Προβλεπόμενες Π οσοτικές Αναλώσεις Βασικών Υλών...Σελ Ποσοτικά Στοιχεία Παραγωγής -Πωλήσεων...Σελ.86

5 1.3 Ανάλυση Προβλεπόμενου Κύκλ.ου Εργασιών...Σελ Ανάλυση Προβλεπόμενου Συνολικού Κόστους Παραγωγής-Πωληθέντων... Σελ Προβλεπόμενος Αογαριασμός ΕκμεταλΣεύσεως και Αποτελεσμάτων Χ ρήσης...σελ Προβλεπόμενες Ροές Κεφα/.αίων...Σελ Προβλεπόμενες Ταμειακές Ροές Επένδυσης...Σελ Προβλεπόμενη Προστιθέμενη Α ξία... Σελ ΣυναλΣαγματικές Επιπτώ σεις Από την Επένδυση...Σελ-93 2.ΣυναλΣαγματικές Εισροές -Εκροές στην Πραγματοποίηση της Επένδυσης... Σελ Πίνακας Δ ανείο υ...σελ Πίνακας Νεκρού Σημείου...Σελ Πίνακας Δείκτη Εξυπηρέτησης Δανείων... Σελ Πίνακας Χρηματικής Ροής για Υπολογισμό N P V & IR R...Σελ- 98 Ε. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 1. ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ Μ ΕΡΟΣ... Σ ύ ΠΡΑΚΤΙΚΟ Μ ΕΡΟΣ...Σελ-100 Β1ΒΑΙ0ΓΡΑΦΙΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 : ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ Στα πλαίσια των υποχρεώσεών μας ως απόφοιτοι του τμήματος Λογιστικής, αναλάβαμε την υποχρέωση να αναπτύξουμε ένα θέμα που να αναφέρεται στον τομέα της Οικονομίας και των επενδύσεων. Η εργασία αυτή περιλαμβάνει τη σύνταξη μια οικονομικής προμελέτης εκσυγχρονισμού και επέκτασης της επιχείρησης ΈΝΩΣΗΣ ΠΟΤΟΠΟΙΩΝ ΚΑΒΑΛΑΣ- ΕΝ.ΠΟ.ΚΑ. με βάση τον Αναπτυξιακό Νόμο 2601/98.Μέσα από αυτή την εργασία, μας δίνεται η ευκαιρία να μελετήσουμε και να αποκομίσουμε χρήσιμες γνώσεις. Για τη διεκπεραίωση της πτυχιακής εργασίας, θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε θερμά τον καθηγητή και επόπτη μας κ.νικολαίδη Μιχαήλ για τη βοήθειά του και τις κατευθύνσεις τις οποίες έδωσε. Επίσης, θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε τον κ. Βασίλη Ευστρατίου, διαχειριστή της πιο πάνω ετηχείρησης, για τις πληροφορίες που έθεσε στη διάθεσή μας. Αφιερωμένη στους γονείς μας, που μας στήριξαν οικονομικά και ηθικά.

7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 : ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ 1.ΕΙΣ ΑΓΩΓΗ Κάθε δυναμική κοινωνία οριοθετεί τις προσδοκίες της για το μέλλον οικοδομώντας πάνω στις παραγωγικές δυνάμεις της. Στις σύγχρονες κοινωνίες οι δυνάμεις αυτές προσδιορίζονται κυρίως από τη ροττή της κοινωνίας για επενδύσεις και συγκεκριμένα από την προώθηση επενδυτικών σχεδίων για την αύξηση της εθνικής παραγωγής,δηλαδή την οικονομική ανάπτυξη. Ο απώτερος υλικός στόχος όλων των κοινωνιών σήμερα είναι κατά γενική παραδοχή η αύξηση της οικονομικής ευημερίας, η οποία πραγματοποιείται με την κατανάλωση ή χρήση περισσότερων αγαθών και υττηρεσιών. Όλες οι κοινωνίες αποδίδουν μεγάλη σημασία στα σχέδια επένδυσης, γιατί αυτά,αποτελούν τους κεντρικούς αγωγούς της αύξησης και ροής των αγαθών και υπηρεσιών, επομένως και της οικονομικής ευημερίας. Με τις επενδύσεις διευρύνεται η παραγωγική δυναμικότητα της οικονομίας και προωθείται στην πράξη η αύξηση της παραγωγής αγαθών και υπηρεσιών. Οι επενδύσεις έχουν πολύπλευρες και πολλαπλές ετηπτώσεις στην οικονομική και κοινωνική ζωή μιας χώρας για τους εξής κυρίως λόγους: Προσφέρουν νέες ευκαιρίες απασχόλησης και περιορίζουν έτσι την ανεργία, που αποτελεί τη σοβαρότερη οικονομική και κοινωνική ασθένεια, Αξιοποιούν συνήθως τους αδρανείς εθνικούς πλουτοπαραγωγικούς πόρους, Επιταχύνουν τη διαδικασία οικονομικής ανάτιτυξης, Αποτελούν το οργανοτικότερο μέσο καταπολέμησης του πληθωρισμού, γιατί ενισχύουν την προσφορά αγαθών και υπηρεσιών και την παραγωγικότητα, Προκαλούν πολυσχιδείς προωθητικές επιδράσεις στον παραγωγικό μηχανισμό της οικονομίας, Έχουν σοβαρές αναδιανεμητικές ετηπτώσεις στις παραγωγικές τάξεις και τις διάφορες περιοχές, Ενισχύουν συνήθως την εξωτερική οικονομική θέση της χώρας, γιατί διευρύνουν τις εξαγωγικές δυνατότητες ή/και υποκαθιστούν τις εισαγωγές, Επεκτείνουν τον κύκλο εργασιών της οικονομικής δραστηριότητας και δημιουργούν έτσι δυνητικές πηγές αύξησης των δημοσίων εσόδων, Ενισχύουν την οικονομική σταθερότητα σε περιόδους ύφεσης, Εδραιώνουν με την καλλιέργεια του κλίματος επιχειρηματικής δραστηριότητας την εμτηστοσύνη στο μέλλον της χώρας.

8 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1' : ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ Αποτελούν τον ασφαλέστερο αγωγό για την προαγοαγή της τεχνολογικής προόδου, δεδομένου ότι με τις επενδύσεις ενσωματώνεται στην παραγιογική διαδικασία η προχωρημένη τεχνολογία, Αντανακλούν φανερά το δείκτη της οικονομικής δημιουργικότητας και προοδευτικότητας μιας χώρας, Προβάλλουν το γόητρο της χώρας διεθνώς, γιατί αποτελούν το ισχυρότερο μέσο ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητάς της. Είναι τόσο μεγάλη η σημασία των επενδύσεων, ώστε γίνεται σήμερα γενικά αποδεκτό, ότι η συνολική οικονομική επίδοση μιας χώρας και ο χαρακτηρισμός της οικονομίας της ως προοδεύουσας αντανακλάται κατεςοχην στην ποσοτική και ποιοτική στάθμη των επενδύσεων που πραγματοποιούνται. Όλα τα παραπάνω αποτέλεσαν πεδίο προβληματισμού μας και στη συνέχεια επιλογή του θέματος αυτού η έρευνα και τα κριτήρια υπαγωγής μιας επιχείρησης στον Αναπτυξιακό Νόμο 2601/98. Η εργασία αυτή αποτελείται από δύο μέρη,στο πρώτο μέρος, το θεωρητικό αναλύουμε τις έννοιες της μελέτης σκοπιμότητας, του σχεδίου επένδυσης, αναφερόμαστε αναλυτικά στις βασικές κατηγορίες μελετών επενδύσεων αλλά και στα υποδείγματα προμελέτης σκοπιμότητας. Στο δεύτερο μέρος, το πρακτικό, αναφερόμαστε στις δραστηριότητες καθώς και το ιστορικό της επιχείρησης. Δίνονται πληροφορίες για τους φορείς της, περιγράφεται η τεχνική κατάσταση (υφιστάμενη και νέα ). Αναπαρίσταται ολόκληρη η παραγωγική διαδικασία, αναφέρονται το κόστος καθώς και η χρηματοδότηση της επένδυσης και χρονοδιαγράφεται η υλοποίησή της. Επίσης στο δεύτερο μέρος περιλαμβάνονται πληροφορίες, σχετικά με την Οινοποιία και τα βασικά χαρακτηριστικά του κλάδου, συνοψίζονται πίνακες με τις βασικές παραγωγικές οινοποιητικές ετηχειρήσεις και γίνεται αναφορά στα προβλήματα αλλά και στις προοπτικές του κλάδου. Εκτιμάται η βιωσιμότητα /αποδοτικότητα του σχεδίου επένδυσης και τέλος με βάση τα καθοριστικά κριτήρια:την καταλληλότητα του φορέα της επένδυσης, τα κλαδικά στοιχεία και την αναμενόμενη απόδοση της νέας επένδυσης, κρίνεται η οριστική αξιολόγηση του συγκεκριμένου σχεδίου.

9 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1' : ΘΕίΙΡΗΤΠίΟ ΜΕΡΟΣ 2. ΟΡΙΣΜΟΙ 2.1. Μ ΕΛΕΤΗΣΚΟΠΙΜ ΟΤΗΤΑΣ/ΕΦ ΙΚΤΟΤΗΤΑΣ Οι μελέτες σκοτημότητας-αυτό που οι ξένοι αποκαλούν feasibility studies-αποτελούν τα θεμέλια διαφόρων οικονομικών δραστηριοτήτων κάτω από οποιοδήποτε οικονομικό σύστημα. Ποικίλουν ευρύτατα κατά το μέγεθος, το χαρακτήρα και την πολυπλοκότητα και αφορούν είτε τη δημιουργία εντελώς νέων παραγωγικών μονάδων είτε την κατασκευή νέων μονάδων σε υπάρχοντες παραγιογικούς κλάδους ή την επέκταση της παραγωγικής δυναμικότητας παλιών μονάδων. Η μελέτη σκοπιμότητας ορίζεται σαν έρευνα και ανάλυση σε βάθος όλων των απόψεων του σχεδίου επένδυσης, ώστε να είναι δυνατή η λήψη οριστικής απόφασης για την απόρριψη ή αποδοχή της πρότασης για επένδυση. Αν και τα επί μέρους προβλήματα ή αντικείμενα διαφέρουν από επένδυση σε επένδυση, εν τούτοις, κατά την ανάλυσή τους, ακολουθείται μια σειρά κεντρικών θεμάτων(ικανότητα του επιχειρηματικού φορέα, τεχνική εφικτότητας, ετηλογή τοποθεσίας κ.λ.π), που είναι κοινή για όλα τα σχέδια επένδυσης. Γι' αυτό από τη διεθνή εμπειρία έχει υιοθετηθεί ένα ενιαίο πρότυπο δομής και ανάλυσης της "Μελέτης Εφικτότητας" των σχεδίων επένδυσης, που είναι γενικά αποδεκτό.^ Η μελέτη σκοπιμότητας μπορεί να είναι προσανατολισμένη στην αγορά ή να βασίζεται στις εισροές πρώτων υλών δηλαδή είτε να στηρίζει τις δυνατότητές της σε μια υποτιθέμενη ή υπάρχουσα ζήτηση ή στις διαθέσιμες εισροές πρώτων υλών ή ενέργειας. Η μελέτη σκοπιμότητας δεν αποτελεί το τέλος των προ-επενδυτικών ενεργειών, αλλά ένα συστηματικό τρόπο για να φθάσουμε σε μια επενδυτική απόφαση που δεν είναι ανάγκη να συμφωνεί οπωσδήποτε με τα συμπεράσματα της μελέτης. Πράγματι, είναι σπάνιο να συναντήσει κανείς επενδυτή που να ανταποκριθεί εύκολα, δεχόμενος αμέσως, τα αποτελέσματα μιας τέτοιας μελέτης. Λόγω της έκτασης των παραγωγικών δραστηριοτήτων, δεν υπάρχει ομοιόμορφη προσέγγιση ή πρότυπο που να μπορεί να συνδέσει όλους τους τύπους παραγωγικών επενδυτικών προγραμμάτων, καθώς αυτά είναι διαφόρων κατηγοριών και μεγεθών και η έμφαση και θεώρηση των διαφόρων παραμέτρων ποικίλλει από πρόγραμμα σε πρόγραμμα. Όμως, για τα περισσότερα επενδυτικά προγράμματα, μπορεί να δοθεί ένα πλαίσιο μέσα στο οποίο μπορεί να εκπονείται μια μελέτη σκοπιμότητας έχοντας όμως κατά νου ότι για μεγάλα και πολύπλοκα προγράμματα απαιτούνται πολύ περισσότερες πληροφορίες. 1. ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΤΕΧΝΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ ΜΙΧΑΗΛ Ν1ΚΟΛΑΙΔΗΣ, ΣεΑ..59, (ΤΕΙ Κ.ΑΒΑΛΑΣ, ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ) 2. ΣΩΤΗΡΗΣ Κ.ΑΡΒΟΥΝΗΣ: Μ ΕΘΟΔΟΛΟΓΓ\ ΕΚΠΟΝΗΣΕΩΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΤΕΧΜΚΏΝ ΜΕΛΕΤΩΝ,Σελ. 70. ΕΚΔΟΣΕΙΣ Λ ΣΤΑΜΟΥ/\ΗΣ, ΑΘΗΝΑ 1993.

10 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 : ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ Αυτοί που ασκούν αρμοδιότητες βιομηχανικού σχεδιασμού ή ανεξάρτητοι επενδυτές, ιδίως σε μια αναπτυσσόμενη χώρα, θα μπορούσαν να μελετήσουν χιλιάδες σχεδίων βιομηχανικής αναπτύξεοις. Όμως τηθανότητα εφαρμογής, για λίγα μόνο, υπάρχει.έτσι, είναι βασικό, να καθορισθεί αντικειμενικά αν ένα συγκεκριμένο σχέδιο είναι εφικτό κάτω από τις ιδιαίτερες συνθήκες που παρουσιάζει η χώρα. Για την εκτίμηση του εφικτού ή μη ενός σχεδιαζόμενου επενδυτικού προγράμματος υπάρχουν ορισμένα βασικά κριτήρια. Το ότι ένα επενδυτικό πρόγραμμα είναι εφικτό δεν σημαίνει ότι είναι επιθυμητό. Γι' αυτό, το επόμενο βήμα είναι να εκτιμηθεί αυτό μέσα στο σύνολο της εθνικής οικονομίας. Ατυχώς δεν υπάρχει απλό κριτήριο που να μπορεί αυτόματα να καθορίζει πόσο θεμελιακό είναι ένα πρόγραμμα. Διαφορετικά κριτήρια εφαρμόζονται σε διάφορες καταστάσεις και επιπλέον οι διάφοροι «ε ιδ ικ ο ί» διαφωνούν ακόμα και στα ποια κριτήρια πρέπει να εφαρμοστούν. Τα σπουδαιότερα είναι: > Η απόδοση του κεφαλαίου. > Η μεγιστοποίηση της συμβολής στην εθνική οικονομία. > Η όσο το δυνατόν μεγαλύτερη απασχόληση εργατικού δυναμικού προκειμένου περί χωρών με έντονα προβλήματα ανεργίας (υπάρχουν περιορισμοί). > Η μεγιστοποίηση της χρησιμοποίησης εγχωρίων φυσικών πόρων (που δεν είναι πάντοτε εφαρμόσιμη). > Η εξοικονόμηση συναλλάγματος, χωρίς να αποτελεί και το «κ λ ειδ ί για την πορεία του προγράμματος. > Το εμπορικό κέρδος, μέτρο του οποίου είναι ο χρόνος επιστροφής του κεφαλαίου επένδυσης (αν και αυτό έχει ορισμένα μειονεκτήματα). Το κυριότερο πλεονέκτημα του κριτηρίου του εμπορικού κέρδους είναι ότι αποτελεί ένα αντικειμενικό κριτήριο. Δεν μπορεί όμως να αποτελεί πάντα κριτήριο μέσα στο σύνολο της εθνικής οικονομίας.γι' αυτό υποστηρίζεται ότι το κατάλληλο κριτήριο που πρέπει να χρησιμοποιείται είναι εκείνο του κέρδους της εθνικής οικονομίας. Κριτήριο που αποτελεί συνδυασμό κριτηρίων μάλλον παρά μεμονωμένο στοιχείο. ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑΣ ^ Η χρησιμότητα της μελέτης σκοπιμότητας τόσο για την Πολιτεία όσο και για τους επενδυτές φαίνεται από το γεγονός ότι αποτελεί βασική προϋπόθεση για την εξέταση και υπαγωγή ενός επενδυτικού έργου στις ευεργετικές διατάξεις της Πολιτείας. Βέβαια, η χρησιμότητά της μελέτης σκοτημότητας δεν φαίνεται μόνο από το πιο πάνω γεγονός αλλά και από τη λήψη αποφάσεων σε θέματα 1. ΣΩΤΗΡΗΣ ΚΑΡΒΟΥΝΗΣ: M EeO A O A O TU ΕΚΠΟΝΗΣΕΩΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΤΕΧΝΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ, Σελ.25. ΕΚΔΟΣΕΙΣ Λ ΣΤΑΜΟΥΛΗΣ ΑΘΗΝΑ ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΤΕΧΝΙΚΕΣ -5-

11 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1' : ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ όπως: > Ποια είναι η σκοπιμότητα της επένδυσης > Ποιο είναι το μέγεθος της επένδυσης > Αξιοποίηση της καλύτερης των εναλλακτικών λύσεων > Πού πρέπει να γίνει η επένδυση (γεωγραφικά) > Πότε και πώς πρέπει να γίνει η υλοποίηση της επένδυσης > Εξεύρεση του αναγκαίου κεφαλαίου για την χρηματοδότηση της επένδυσης > Εξεύρεση του απαραίτητου και κατάλληλου προσωτηκού > Στοιχεία αγοράς και προοπτικές κλάδου > Παραγωγική δυναμικότητα της μονάδας > Αποδοτικότητα της επένδυσης > Βιωσιμότητα της επένδυσης 2.2. ΣΧΕΔΙΟ ΕΠΕΝΔ ΥΣΗΣ^ Ένα σχέδιο επένδυσης(ργθ)εοΐ) είναι μια σύνθετη δραστηριότητα που αναλαμβάνει κάποιος επιχειρηματικός φορέας(επενδυτής) και απαιτεί σειρά από καλά σχεδιασμένες αποφάσεις και ενέργειες διαθέσεως πόρων, για να δημιουργηθεί, σε επιλεγμένη θέση, μια νέα παραγωγική μονάδα ή να επεκταθεί μια υφιστάμενη, που έχει ορισμένο χρόνο ζωής και παράγει αγαθά ή υπηρεσίες που πωλούνται στο εσωτερικό ή και στο εξωτερικό. Τα κυριότερα στοιχεία ενός επενδυτικού σχεδίου θα μπορούσαν να εντοπισθούν στο ότι το σχέδιο αυτό: > Αποτελεί πολυσύνθετη δραστηριότητα που αναλαμβάνει κάποιος υπεύθυνος επιχειρηματικός φορέας ως επενδυτής, ο οποίος πρέπει να πάρει ορισμένες καλά μελετημένες και σχεδιασμένες αποφάσεις για την ολοκλήρωση του επενδυτικού σχεδίου σε καλά οργανωμένη παραγωγική μονάδα. > Α παιτεί τη διάθεση πόρω ν(εδα φ ικώ ν εκ τάσ εω ν, κεφ α λα ίω ν, ειδικευμένων εργατών, διευθυντικών στελεχών κ.τ.λ.) που συναστούν το κόστος του. > Δημιουργεί μια νέα παραγωγική μονάδα ή είναι επέκταση υφιστάμενης ή μπορεί να πάρει και τη μορφή συμμετοχής σε παραγωγική ή άλλη επιχειρηματική δραστηριότητα. > Γίνεται σε ορισμένο τόπο(θέση εγκαταστάσεως του επενδυτικού προγράμαατος). 3. ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟΝ ΣΧΕΔΙΟΝ, ΕΤΒΑ, ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΕΩΣ Α.Ε, Σελ. 33. ΕΚΔΟΣΕΙΣ Α. ΣΤΑΜΟΥΛΗΣ ΑΘΗΝΑ 1993

12 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1* : ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ > Έχει ορισμένο χρόνο επιχειρηματικής ζωής(περίοδος παραγωγικής λειτουργίας του επενδυτικού σχεδίου). > Παράγει αγαθά ή και υττηρεσίες που αποτελούν τις ωφέλειες ή τα έσοδά του. > Δημιουργείται κυρίως για να ικανοποιήσει τη ζήτηση στη χώρα ή στο εξωτερικό με τα αγαθά ή η ς υπηρεσίες που θα παράγα. Είναι φανερό ότι τα δύο βασικά μεγέθη ή ροές του επενδυτικού σχεδίου είναι: κόστος (έξοδα) και οι ωφέλειες (έσοδα). Το κόστος του σχεδίου μπορεί να είναι άμεσο και έμμεσο. Ααεσο κόστος είναι η φανερή διάθεση ή δαπάνη οικονομικών πόρων για τη δημιουργία του επενδυτικού σχεδίου και την παραγωγική λειτουργία του. Έααεσο κόστος είναι μια σειρά από αρνητικές δευτερογενείς επιδράσεις ή επϋπώσεις που προκύτπουν απ το επενδυτικό σχέδιο(π.χ. περιβαλλοντολογικές ετηδράσεις). Οι ωφέλειες του σχεδίου επένδυσης μπορούν επίσης να είναι άμεσες και έμμεσες. Οι άαεσεc ωφέλειες περιλαμβάνουν όλα τα έσοδα από την πώληση των αγαθών επενδύσεως.οι έααεσες ωφέλειες περιλαμβάνουν όλες τις θετικές αναπτυξιακές επιδράσεις-ετππτώσεις όπως είναι π.χ. η χρησιμοποίηση των παραγόμενων αγαθών και υπηρεσιών για την ανάπτυξη άλλων δραστηριοτήτων, η ενίσχυση της αναπτυξιακής ψυχολογίας, η τεχνική πρόοδος της χώρας απ' την χρησιμοποίηση προηγμένης τεχνολογίας κ.λπ. Τα δύο αυτά μεγέθη (το κόστος και οι ωφέλειες) αποτελούν τα βασικά στοιχεία, πάνω στα οποία στηρίζεται η ανάλυση και αξιολόγηση του επενδυτικού σχεδίου. Η προώθηση ενός επενδυτικού σχεδίου δεν πρέπει να θεωρείται εύκολη υπόθεση, διότι έχει πολυδιάστατο χαρακτήρα και πολλές απόψεις, κυριότερες των οποίων είναι: > Η επιχειρηματική άποψη, ως ανάληψη ευθυνών, πρωτοβουλιών και κινδύνων. > Η τεχνική άποψη ως διαδικασία τεχνικο-οικονομικού συνδυασμού. > Η οικονομική άποψη ως εξασφάλιση της οικονομικής αποδόσεως του επενδυτικού σχεδίου. > Η χρηματοδοτική άποψη, που αναφέρεται στη διερεύνηση της χρηματοδοτικής δυνατότητας για την εξασφάλιση των απαραίτητων χρηματικών κεφαλαίων που θα απαιτηθούν για την ταμειακή εξυπηρέτηση του έργου. > Η χωροταξική και περιβαλλοντολογική άποψη που αναφέρεται στην επιλογή της άριστης τοποθεσίας εγκαταστάσεως της μονάδας.

13 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 : ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ > Η οργανωτική άποψη, ως πρόγραμμα εξασφάλισης της με-ι^αλύτερης δυνατής οργανωτικής δομής του επενδυτικού σχεδίου. > Η διοικη τική άποψη ως πρόγραμμα επιλογή ς του καλύτερου συστήματος διαχείρισης των υποθέσεων που αφορούν την πραγματοποίηση και λειτουργία των διαφόρων διαδικασιών της μονάδας. > Η εργασιακή άποψη, ως μέριμνα για την εξασφάλιση αρμονικών εργασιακών σχέσεων μεταξύ εργοδοτών-εργαζόμενων. > Η κοινωνικοπολιτική άποψη που είναι αναγκαία, καθώς το επενδυτικό σχέδιο μπορεί να παράγει κοινωνικά επιθυμητά ή ανετηθύμητα αγαθά και ενδιαφέρει ζωηρά τους πολίτες όταν επηρεάζει το ανθρώπινο περιβάλλον μέσα στο οποίο ζουν. Τα επενδυτικά σχέδια διακρίνονται: > Από τη φυσική τους διάσταση που μπορεί να είναι: μια νέα παραγωγική μονάδα, μια επέκταση υφισταμένης παραγωγικής μονάδας κ.λπ > Από απόψ εω ς εντάξεω ς στους κλάδους παραγω γής μπορούν να είναι: αγροτικά σχέδια, βιομηχανικά σχέδια, τουριστικά σχέδια κ.λπ > Από την άποψη του μεγέθους, μπορεί να είναι: μικρά, μεσαία ή μεγάλα. Τα μεγάλα σχέδια επένδυσης, όταν έχουν έντονες αναπτυξιακές ετηπτώσεις στην εθνική οικονομία, χαρακτηρίζονται ως στοατπνικέ: επενδύσεκ. > Από την άποψη του φορέα που ενδιαφέρεται για την προώθηση του σχεδίου, μπορεί να είναι: σχέδια κοινωνικού ενδιαφέροντος που προωθούνται κατά κανόνα από κρατικούς ή άλλους παράλληλους φορείς, σχέδια ιδιωτικού ενδιαφέροντος ή κοινού ενδιαφέροντος. > Από την άποψη των σκοπών που επιδιώκουν μπορεί να είναι: σχέδια ενός σκοπού ή σχέδια πολλαπλού σκοπού. > Από την άποψη της εντάσεως χρήσεως των πόρων μπορεί να είναι: εντάσεως κεφαλαίων, εντάσεως εργασίας ή εντάσεως εδαφικών πόρων. > Από την άποψη γεω γραφ ικής καλύψεως μπορεί να είναι: τοπικά, περιφερειακά, εθνικά,κοινοτικά(στην κλίμακα της ΕΟΚ ) ή πολυεθνικά. > Από την άποψη του κινδύνου που διατρέχουν, τα επενδυτικά σχέδια μπορεί να είναι :απολύτως εξασφαλισμένα, χαμηλού κινδύνου ή υψηλού κινδύνου.

14 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1*: ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ 3. ANT1KELMENIKOI ΣΚΟΠΟΙ ΕΝΟΣ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ* Πέντε τουλάχιστον κύριοι αντικειμενικοί σκοποί αναγνωρίζονται διεθνώς κατά την επιλογή και αξιολόγηση ενός επενδυτικού σχεδίου: 1. Η εμπορική βιωσιμότητα του σχεδίου, ως δείκτης της συμβολής του στην αύξηση των κοινωνικών ή κρατικών πόρων. 2. Η βελτίωση στην κατανομή των εθνικών πόρων, ως στόχος της καλύτερης χρήσης και ανακατανομής των πόρων από τις δραστηριότητες χαμηλής παραγωγικότητας στις δραστηριότητες υψηλής αποδόσεως. 3. Η επιτάχυνση του ρυθμού ανόδου του εθνικού εισοδήματος στον υψηλότερο δυνατό βαθμό. 4. Η δικαιότερη διανομή του εισοδήματος μεταξύ των παραγωγικών ομάδων ή και περιοχών. 5. Η παραγωγή κοινω νικά επιθυμητώ ν αγαθών, δηλαδή αγαθών με ιδιαίτερη κοινωνική αξία. Η πραγματοποίηση των παραπάνω σκοπών έχει ως συνέπεια την επι^^ογή μιας ορισμένης στρατηγικής ανάπτυξης κατά τομείς. Δηλαδή πρέπει να γίνεται γνωστό προς ποια κατεύθυνση θα προσανατολισθεί η οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη: γεωργία, βιομηχανία, εμπόριο ή τουρισμό;. Προς βιομηχανίες έντασης εργασίας ή έντασης τεχνολογίας; Προς υποκατάσταση εισαγωγών ή την προώθηση των εξαγωγών; κ.λπ. Για την κοινωνία, βασικό στόχο αποτελεί η αύξηση της οικονομικής ευημερίας. Γι' αυτήν,ένα σχέδιο επένδυσης αποτελεί τον κεντρικό αγωγό της αύξησης και ροής των αγαθών και υττηρεσιών. Οι επενδύσεις έχουν πολύπλευρες και πολλαπλές επιπτώσεις στην οικονομική και κοινωνική ζωή μιας χώρας για τους εξής λόγους: Προσφέρουν νέες ευκαιρίες απασχόλησης και περιορίζουν έτσι την ανεργία που αποτελεί τη σοβαρότερη οικονομική ασθένεια. Αξιοποιούν συνήθως τους αδρανείς εθνικούς πλουτοπαραγωγικούς πόρους. Επιταχύνουν τη διαδικασία οικονομικής ανάπτυξης. Αποτελούν το ορθολογικότερο μέσο καταπολέμησης του πληθωρισμού γιατί ενισχύουν την προσφορά αγαθών και υπηρεσιών και την παραγωγικότητα. Προκαλούν πολυσχιδείς προωθητικές επιδράσεις στον παραγωγικό μηχανισμό της οικονομίας. 1. ΣΩΤΗΡΗΣ ΚΑΡΒΟΥΝΗΣ: ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΚΠΟΝΗΣΕΩΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΤΕΧΝΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ, Σελ. 35. ΕΚΔΟΣΕΙΣ Α. ΣΤΑΜΟΥΛΗΣ, ΑΘΗΝΑ 1993

15 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ : ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ Έχουν σοβαρές αναδιανεμητικές ετηπτώσεις στις παραγοιγικές τάξεις και τις διάφορες περιοχές. Συνήθως ενισχύουν την εξωτερική οικονομική θέση της χώρας, γιατί διευρύνουν τις εξαγωγικές δυνατότητες ή και υποκαθιστούν τις εισαγωγές. Επεκτείνουν τον κύκλο εργασιών της οικονομικής δραστηριότητας και δημιουργούν έτσι δυνητικές πηγές αύξησης των δημοσίων εσόδων. Ενισχύουν την οικονομική σταθερότητα σε περιόδους ύφεσης. Με την καλλιέργεια του κλίματος εταχειρηματικής δραστηριότητας, εδραιώνουν την εμπιστοσύνη στο μέλλον της χώρας. Αποτελούν τον ασφαλέστερο αγωγό για την προαγωγή της τεχνολογικής προόδου, δεδομένου ότι με τις επενδύσεις ενσωματώνεται στην παραγωγική διαδικασία η προχωρημένη τεχνολογία. Αντανακλούν φανερά τον δείκτη της οικονομικής δημιουργικότητας και προοδευτικότητας μιας χώρας. Προβάλλουν το γόητρο της χώρας διεθνώς, γιατί αποτελούν το ισχυρότερο μέσο ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας της. Είναι τόσο μεγάλη η σημασία των επενδύσεων, ώστε σήμερα είναι γενικά αποδεκτό ότι η συνολική οικονομική επίδοση μιας χώρας και ο χαρακτηρισμός της ως αναπτυσσόμενης οικονομίας αντανακλάται κατεξοχήν στην ποσοτική και ποιοτική στάθμη των επενδύσεων που πραγματοποιούνται.

16 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 : ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ 4. ΒΑΣΙΚΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΜΕΛΕΤΩΝ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ * Τις μελέτες τις διακρίνουμε στις εξής κυρίως κατηγορίες: a) Μελέτη ετησήμανσης ευκαιριών επένδυσης, b) Πρόταση για επένδυση, c) Προμελέτη εφικτότητας ή σκοπιμότητας (prefeasibility study), d) Μελέτες υποστήριξης, e) Μελέτη σκοπιμότητας, f) Οριστική μελέτη Μελέτη διερεύντκτης ιι επιστίοανσης των ευκαιριών επένδυσης Η πρώτη ενέργεια του ετηχειρηματικού φορέα, που επιδιώκα να πραγματοποιήσει μια βιώσιμη και αποδοτική επένδυση, είναι να παρουσιάσει μια ενδιαφέρουσα ή ελκυστική επενδυτική ιδέα ή ευκαιρία επένδυσης. Πως βρίσκεται η ιδέα αυτή; Υπάρχουν τρεις τρόποι: I. Από τις πληροφορίες και εμπειρίες που έχει ο ίδιος ο επιχειρηματικός φορέας II. Από ειδικές λίστες ευκαιριών επένδυσης που έχουν καλά οργανωμένοι αναπτυξιακοί φορείς ή τράπεζες ή δημόσιοι οργανισμοί. III. Από την εκπόνηση ιδιαίτερης μελέτη, που ονομάζεται "Μελέτη Διερεύνησης ή Επισήμανσης Ευκαιριών Επ^δυσης" (Identification of Investment Opportunities or Opportunity Studies). Oi "Μελέτες Διερεύνησης ή Ετησήμανσης Ευκαιριών Επένδυσης" είναι αναφορικά δύο ειδών: α) Γενικές Μελέτες Διερεύνησης β) Ειδικές Μελέτες για Ευκαιρίες Επένδυσης Πρόταση για επένδυση Η επιλογή από τις παραπάνω ευκαιρίες μιας συγκεκριμένης ευκαιρίας κατά υπο-κλάδο ή προϊόν γίνεται με την "Πρόταση για Επένδυση" (Project Proposal) ή την "Αναγνωριστική Μελέτη" (Reconnaissance Study) η οποία λέγεται και Επενδυτικό Προφίλ" (Investment Profile) και περιέχει τα εξής στοιχεία: Πεοιετόιιενο Ttic "Ποότασιις για Επένδυση" Το γενικότερο επενδυτικό κλίμα στη χώρα ή την περιοχή. Η εσωτερική ζήτηση του προϊόντος. Οι προτιμήσεις των καταναλωτών ή χρηστών. 1.ΔΙΔΑΚΤ1ΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΤΕΧΝΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ ΜΙΧΑΗΛ ΝΙΚΟΛΑΙΔΗΣ, Σελ. 55, ΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ, ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ.

17 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1* : ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ Η κρατική πολιτική (φορολογία, τιμολογιακή πολιτική, κίνητρα επενδύσεων κλπ.). Οι διαθέσιμοι πόροι για την πραγματοποίηση της ευκαιρίας επένδυσης (επάρκεια εργατικού δυναμικού, κόστος εργασίας, εξασφάλιση γης για την εγκατάσταση μονάδων κλπ.) Το διαθέσιμο δίκτυο πωλήσεων. Άλλα στοιχεία που προσδιορίζουν τη θέση του προϊόντος στην αγορά. Η "Πρόταση για Επένδυση" έχει ως στόχο να πληροφορήσει και να κεντρίσει το επιχειρηματικό ενδιαφέρον και γι' αυτό ο βαθμός λεπτομέρειας της δεν είναι υψηλός. Απλώς επισημαίνει και εντοτήζει την "περιοχή" στην οποία θα κατευθύνει το ενδιαφέρον του επενδυτή για παραπέρα διερεύνηση με την "Προμελέτη Επένδυσης" ή "Προμελέτη Εφικτότητας" Ποοίίελέτη σκοπιαότητας (prefeasibilitv study)' Η ιδέα μιας επένδυσης λόγω της αβεβαιότητας και των κινδύνων που την χαρακτηρίζουν, πρέπει να υποστεί λεπτομερή επεξεργασία. Όμως, η εκπόνηση μιας οικονομοτεχνικής μελέτης ικανής να οδηγήσει σε ορθολογική απόφαση για την εκτέλεση του επενδυτικού προγράμματος είναι και δαπανηρή και χρονοβόρα υπόθεση. Επομένως πριν δαπανηθούν χρήμα και χρόνος για μια τέτοια μελέτη πρέπει να γίνα μια πρώτη εκτίμηση της επενδυτικής ιδέας με μια προμελέτη σκοπιμότητας, τα βασικά στοιχεία της οποίας καθορίζουν αν: (α) Η ευκαιρία επένδυσης υπόσχεται τόσα, ώστε να ληφθεί απόφαση επένδυσης με βάση τις πληροφορίες που εξετάζονται λεπτομερώς στο στάδιο της προμελέτης. (β) Η γενική ιδέα του σχεδίου δικαιολογεί λεπτομερή ανάλυση με μελέτη σκοπιμότητας. (γ) Κάθε πλευρά του σχεδίου είναι κρίσιμη από άποψη εφικτότητας και υπάρχει ανάγκη έρευνας σε βάθος από ενισχυτικές μελέτες τέτοιες, όπως έρευνα αγοράς, εργαστηριακές δοκιμές και δοκιμές σε pilot plants. (δ) Οι πληροφορίες είναι αρκετές για να αποφασιστεί ότι η ιδέα της επένδυσης δεν είναι ούτε πολύ αξιόλογη ούτε αρκετά ελκυστική για ένα μεμονωμένο επενδυτή ή επενδυπκή ομάδα. Η προμελέτη σκοτημότητας θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ένα ενδιάμεσο στάδιο μεταξύ μιας μελέτης επενδυτικής ευκαιρίας και μιας λεπτομερούς μελέτης σκοπιμότητας. Η διαφορά έγκειται στις λεπτομέρειες των 1.ΣΩΤΗΡΗΣ ΚΑΡΒΟΥΝΗΣ: ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΚΠΟΝΗΣΕΩΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΤΕΧΝΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ, ΣεΑ. 60. ΕΚΔΟΣΕΙΣ Α. ΣΤΑΜΟΥΛΗΣ, ΑΘΗΝΑ 1993

18 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1* : ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ πληροφοριών που αναλύονται. Σύμφωνα με τα παραπάνω, συχνά είναι αναγκαίο, στο στάδιο της προμελέτης σκοπιμότητας να εξετάζονται, με ευρύτητα ίσως, οι οικονομικές εναλλακτικές λύσεις: (α) Της αγοράς και της δυναμικότητας της μονάδας δηλαδή μελέτη της ζήτησης και της αγοράς, πωλήσεις και marketing,πpόγpαμμα παραγωγής και δυναμικότητας της μονάδας. (β) Των εισροών παραγωγικών συντελεστών. (γ) Της τοποθεσίας εγκατάστασης. (δ) Του μηχανολογικού εξοπλισμού: τεχνολογία και μηχανήματα καθώς και έργα πολιτικού μηχανικού. (ε) Της εκτέλεσης του προγράμματος. (στ)της χρ ημ α το ο ικ ο νο μ ικ ή ς α νά λυσης: κόσ τος επένδυσης, χρηματοδότηση, κόστος παραγωγής και εμπορικό κέρδος. Σ'αυτό το σημείο, πρέπει να επισημάνουμε ότι το Εγχειρίδιο Αξιολόγησης Επενδυτικών Σχεδίων για τον ορισμό της Προμελέτης Εφικτότητας αναφέρει μεταξύ άλλων όη αυτή διερευνά την επιχειρησιακή ιδέα που προτείνει η 'Ήρόταση για επένδυση" σε περισσότερο βάθος και από περισσότερες απόψεκ. Είναι λεπτομερέστερη και εκτενέστερη. Σκοπός της σύμφωνα με τον εγχειρίδιο είναι:α) να διαπιστώσει αν η εξεταζόμενη ευκαιρία είναι πράγματι αποδοτική και ενδιαφέρουσα β)να θεμελιωθεί αν ευσταθεί η απόφαση για τη συνέχιση της παραπέρα διερεύνησης της ευκαιρίας επένδυσης, με την εκπόνηση "Μελέτης Εφικτότητας" γ)να επίσημόν^ τις επιμέρους απόψεις που έχουν κρίσιμη σημασία και ιδιαίτερη βαρύτητα και γι'αυτό είναι απολύτως αναγκαία η περαιτέρω σε βάθος διερεύνησή τους με προτεινόμενες "Μελέτες Υποστήριξης" όπως:" Έρευνα αγοράς", "Επιλογή της άριστης θέσης" για την εγκατάσταση της μονάδας, "Το Άριστο μέγεθος παραγωγής της μονάδας" και οι "Τεχνικές προδιαγραφές του μηχανολογικού εξοπλισμού" ΜΕΛΕΤΕΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ * Στο βιομηχανικό προγραμματισμό οι μελέτες υποστήριξης καλύπτουν μία ή περισσότερες, αλλά όχι όλες, τις πλευρές ενός επενδυτικού προγράμματος και λειτουργούν ως προαπαιτούμενα για την υποστήριξη των προμελετών ή των λεπτομερών μελετών σκοπιμότητας, ιδιαίτερα εκείνων μεγάλης κλίμακας. Σύμςκονα με το εγχειρίδιο Αξιολόγησης Ετιενδυτικών Σχεδίων, είναι εξειδικευμένες έρευνες σε βάθος πάνω σε ετημέρους θέματα-ανηκείμενα 1.ΣΩΤΗΡΗΣ ΚΑΡΒΟΥΝΗΣ: ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΚΠΟΝΗΣΕΩΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΤΕΧΝΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ, Σελ. 67. ΕΚΔΟΣΕΙΣ Α. ΣΤΑΜΟΥΛΗΣ, ΑΘΗΝΑ 1993

19 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1* : ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ του Σχεδίου Επένδυσης και θεωρούνται αναγκαία προεργασία για τις Μελέτες Εφικτότητας. Οι μελέτες υποστήριξης κατατάσσονται ως εξής: (α) Μελέτείζ ανοοάς προϊόντων που πρόκειται να παραχθούν και που περιλαμβάνουν προέκταση της ζήτησης και υπολογισμό της διάτρησης της αγοράς από το προϊόν (ή προϊόντα). Ο πιο σωστός τρόπος για να μπορέσουμε να δούμε την παρούσα ζήτηση είναι να διεξάγουμε μια πλήρη μελέτη αγοράς(ιηαγΐίεί survey). Για να εξοικονομηθεί κόστος, κόπος και χρόνος οι μελέτες αυτές πρέπει να στηρίζονται σε τυχαίο δείγμα αντιπροσωπευτικό του «π λ η θ υ σ μ ο ύ» ή επί συγκεκριμένων συνόλων. Το δείγμα πρέπει να ετπλύγεται προσεκτικά προς αποφυγή παραπλανητικών αποτελεσμάτων γι' αυτό συνήθως είναι αναγκαία η βοήθεια ενός στατιστικολόγου. Αφού καθοριστεί η μέθοδος δειγματοληψίας πρέπει να καθοριστούν και τα όρια σφάλματος κατά τη δειγματοληψία. Υπάρχουν τρεις βασικοί τύποι μελέτης της αγοράς: 1. Βιομηχανικές μελέτες, που καλύπτουν την παραγωγή και την ανάπτυξη βιομηχανικών προγραμμάτων. Παραλήπτες των ερωτηματολογίων αυτών των μελετών θα είναι αναπτυξιακοί οργανισμοί, βιομηχανίες και βιοτεχνίες. Ιδρύματα Οικονομικής Ανάπτυξης και επενδυτές. 2. Καταναλωτικές μελέτες που βασίζονται σε τυχαίο δείγμα όπου ο αριθμός των παραληπτών είναι πολύ μεγάλος ή αλλιώς επί συνολικής καλύψεως. 3. Εμπορικές μελέτες που βασίζονται σε παραλήπτες που απασχολούνται με το εμπόριο. Μια μελέτη αγοράς δεν πρέπει να περιορίζεται μόνο στον εντοτησμό της συνολικής ζήτησης, αλλά πρέπει να αναλύει επίσης, πολλά άλλα χαρακτηριστικά όπως η κατανομή της ζήτησης σε διαφόρους τομείς, τις προτιμήσεις των καταναλωτών, τις ελαστικότητες εισοδήματος και τιμών, αλλά και τα καταναλωτικά κίνητρα καθώς και τον εμπορικό τρόπο διανομής κ.λπ. Τα κυριότερα βήματα εκπόνησης μιας μελέτης αγοράς είναι τα ακόλουθα: Επιλογή του προϊόντος -ποιότητες, μέγεθος, χρώματα, κ.λπ. Προσδιορισμός του πεδίου-κατηγορίες καταναλωτών, εμπόρων ή παραγωγών. Επιλογή των ειδικών τομέων της αγοράς. < Καθορισμός του μεγέθους και σχεδιασμός του τυχαίου δείγματος.

20 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ; ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ Στρατολόγηση των ερευνητών πεδίου. Εκπαίδευση των ερευνητών. Οργάνωση της εργασίας πεδίου. Διαλογή των συγκεντρωθέντων στοιχείων. Ανάλυση των στοιχείων. Ερμηνεία των στοιχείων. Η αξιοπιστία των μελετών αγοράς εξαρτάται από αριθμό παραγόντων όπως, η αντιπροσωπευτικότητα του δείγματος, το υπόβαθρο των ερευνητών πεδίου, η συμμετοχή των ερωτώμενων (καταναλωτών, βιομηχανιών), η ποιότητα του ερωτηματολογίου και η ακρίβεια της ερμηνείας και επεξεργασίας των στοιχείων. Οι βιομηχανικές και εμπορικές μελέτες αγοράς διαφέρουν από τις καταναλωτικές. Επομένως μια αξιόπιστη έρευνα αγοράς προϋποθέτει οι ερευνητές να είναι καλά εκπαιδευμένοι και πολύ καλοί γνώστες του αντικειμένου της έρευνας. Σφάλαατα <mc αελέτες αγορά εμφανίζονται κυρίως λόγω: > Άστοχων ερωτήσεων. > Αδυναμίας κατανόησης από τον ερωτώμενο(λόγω αδυναμίας του ερευνητή να ετηκοινωνεί). > Δυσκολίας του ερωτώμενου να απαντήσει με σαφήνεια(επειδή φοβάται να εκφράσει προσωπικές πληροφορίες κ.λπ.) > Αανθασμένης ερμηνείας ή συσχέτισης. Η έκταση της μελέτης αγοράς εξαρτάται από τους παρακάτω παράγοντες: 1. Το προϊόν 2. Το μέγεθος της προτεινόμενης έρευνας. 3. Τη δομή και το μέγεθος της αγοράς. 4. Το κόστος εκπόνησης της μελέτης. 5. Τη σπουδαιότητα του μεγέθους της αγοράς για τη βιωσιμότητα του προγράμματος και 6. Την έκταση και την αξιοπιστία των δευτερευόντων στοιχείων. (β) Μελέτεα πρώτων υλών και νενικά εισροών παοανωηκών συντελεστών που καλύπτουν την παρούσα και αναμενόμενη διαθεσιμότητα των πρώτων υλών και των άλλων εισροών που είναι βασικές για το πρόγραμμα, καθώς και την παρούσα και αναμενόμενη τάση των τιμών τους.

21 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1* : ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ (γ) Εοναστηοίίζκέζ και σε BiounraviKri Μ κοοκλίυακα doktuic (pilot ριαηί$),που γίνονται για να αποδειχτεί η δυνατότητα τόσο των πρώτων υλών όσο και των μεθόδων παραγωγής. (δ) Μ ελέτεζ τόπου ενκατάστασηα ιδιαίτερα για τα προγράμματα εκείνα όπου το κόστος μεταφοράς θα αποτελούσε βασικό παράγοντα. (ε) Μελέτεί: οικονοαιών κλίασκαα, που αποτελούν μέρος των μελετών ετηλογής της τεχνολογίας. Αυτές οι μελέτες εκτελούνται χωριστά όταν διατίθενται διάφορες τεχνολογίες και διάφορα μεγέθη αγοράς, αλλά τα προβλήματα περιορίζονται στις οικονομίες κλίμακας και δεν επεκτείνονται στους δαιδάλους της τεχνολογίας. Ο βασικός στόχος αυτών των μελετών είναι να εκτιμήσουν το μέγεθος της μονάδας που θα ήταν πιο οικονομικό, αφού ληφθούν υπόψη οι εναλλακτικές λύσεις της τεχνολογίας, το κόστος της επένδυσης, το κόστος παραγωγής και οι τιμές του προϊόντος. (στ) Πεοιβαλλοντολονικέα ρελέτεα. Με νέους νόμους η πολιτεία απαιτεί απ' τους νέους επενδυτές, μαζί με την μελέτη σκοπιμότητας, να παρουσιάζουν και μελέτες περιβαλλοντολογικών εττυττώσεων της σχεδιαζόμενης μονάδας. Το περιεχόμενο των μελετών υποστήριξης ποικίλλει, ανάλογα με την φύση της μελέτης και τα προγράμματα που σχεδιάζονται. Αφού όμως οι μελέτες αυτές σχετίζονται με μια ζωτική πλευρά του προγράμματος, τα συμπεράσματα θα πρέπει να είναι αρκετά σαφή, ώστε να δώσουν μια συγκεκριμένη κατεύθυνση στο επόμενο στάδιο του προγράμματος. Στις περισσότερες περιπτώσεις τα συντομευμένα περιεχόμενα μιας προεπενδυτικής μελέτης υποστήριξης, όταν αυτή αναλαμβάνεται είτε πριν είτε μαζί με τη μελέτη σκοπιμότητας, αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της τελευταίας οπότε μικραίνει και η ευθύνη της. Οι μελέτες υποστήριξης εκπονούνται πριν από την ανάθεση της προμελέτης ή της μελέτης σκοπιμότητας. Οι μελέτες υποστήριξης ανατίθενται ξεχωριστά αλλά συγχρόνως με την προμελέτη ή την μελέτη σκοπιμότητας όταν απαιτείται λεπτομερής εργασία για μια ειδική λειτουργία, οπότε θεωρούνται ως μέρος της μελέτης σκοπιμότητας. Μια μελέτη υποστήριξης μπορεί να ανατεθεί μετά την συμπλήρωση της μελέτης σκοπιμότητας, όταν διαπιστωθεί κατά την πορεία της ότι θα ήταν ασφαλέστερο να διερευνηθεί μια ιδιαίτερη πλευρά του προγράμματος με πολύ μεγαλύτερη λεπτομέρεια, αν και η αρχική εκτίμηση ως μέρος της διαδικασίας λήψης απόφασης, μπορεί να αρχίσει νωρίτερα.

22 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1* : ΘΕΟΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟί Το κόστος των μελετώ ν υποστήριξης πρέπει να σχετίζεται με εκείνο της μελέτης σκοπιμότητας καθώς ένας από τους σκοπούς αυτών των μελετών είναι να εξοικονομούν χρήματα και χρόνο κατά τη διάρκεια της εκπόνησης της μελέτης σκοτημότητας. Παράδειγμα: αν υποτεθεί, ότι η προμελέτη σκοτημότητας συμπληρώνεται με κόστος δρχ για ένα σχεδιαζόμενο εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικών κινητήρων και ότι το κόστος της μελέτης σκοτημότητας γι' αυτό το σχέδιο θα ήταν δρχ. δεν θα έκανε καλή εντύπωση να ανατεθεί μια μελέτη αγοράς για δρχ. επίσης. Οπότε, θα ήταν καλύτερα να προχωρήσουμε απευθείας στη μελέτη σκοπιμότητας. Όμως, αν η μελέτη της αγοράς μπορούσε να ανατεθεί λ.χ για δρχ. τότε θα ήταν προτιμότερο να κάνουμε τη μελέτη υποστήριξης κι αν είναι θετική, τότε να προχωρήσουμε στη μελέτη σκοτημότητας 4.5. Η ιιελέτη Εφίκτάτητας / Σκoπι^ότnταc * Μετά την "Προμελέτη εφικτότητας" και εφόσον το συμπέρασμά της είναι θετικό, επακολουθεί η "Μελέτη εφικτότητας" (Feasibility study). Η μελέτη σκοπιμότητας πρέπει να παρέχει τη βάση (τεχνική, οικονομική, εμπορική) για να αποφασισθεί μια επένδυση. Θα πρέπει ετήσης να καθορίζει και να αναλύει κρίσιμα στοιχεία που σχετίζονται με την παραγοιγή συγκεκριμένου προϊόντος ή υπηρεσίας μαζί με τις εναλλακτικές προσεγγίσεις μιας τέτοιας παραγωγής. Έτσι μια μελέτη σκοπιμότητας πρέπει να δίνει την εικόνα μιας συγκεκριμένης παραγωγικής δυνατότητας σε μια ετηλεγμένη τοποθεσία, που χρησιμοποιεί μια συγκεκριμένη τεχνολογία ή τεχνολογίες σε σχέση με ορισμένες πρώτες ύλες και άλλες εισροές, με συγκεκριμένα κεφάλαια επένδυσης και παραγωγικό κόστος, καθώς και τα έσοδα από πωλήσεις που καθορίζουν και την απόδοση του κεφαλαίου ετιένδυσης. Για να επιτευχθεί ο παραπάνω στόχος, πρέπει να ακολουθηθεί μια επαναλητγγική διαδικασία με ένα κύκλο αναδράσεων και αλληλοσυσχετίσεων που να καλύτττουν τις πιθανές εναλλακτικές λύσεις του παραγωγικού προγράμματος, τις τοποθεσίες, τις ζώνες,την τεχνολογία, το εργοστάσιο και το μηχανολογικό, ηλεκτρολογικό, κτίρια κό και το οργανωτικό του μέρος που πρέπει βέβαια να εναρμονίζονται έτσι ώστε να ελαχιστοποιούνται η επένδυση και το παραγωγικό κόστος. 1 ΣΩΤΗΡΗΣ ΚΑΡΒΟΥΝΗΣ: ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΚΠΟΝΗΣΕΩΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΤΕΧΝΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ, ΣεΑ. 70. ΕΚΔΟΣΕΙΣ Α. ΣΤΑΜΟΥΛΗΣ, ΑΘΗΝΑ 1993

23 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ : ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ Η μελέτη σκοπιμότητας θα πρέπει να περιγράφει αυτή τη διαδικασία αριστοποίησης να δικαιολογεί τις υποθέσεις που έγιναν και τις λύσας που επιλέχθηκαν και να προσδιορίζει την έκταση του προγράμματος σαν ολοκλήρωση των ετηλεγμένων επιμέρους λύσεων. Αν όαως το επενδυτικό σγέδιο δεν είναι Βιώσιαο. τότε στην ιιελέπι σκοπιαόττιτας αυτό θα πρέπει να αναφέοεται σαφώς και να δικαιολογείται Η έκταση θα πρέπει να προσδιορίζεται με σχεδιαγράμματα και πίνακες που θα εξυττηρετούν ως υποδομή κατά τη διάρκεια εκτέλεσης του προγράμματος. Οι περισσότερες μελέτες σκοπιμότητας έχουν την ίδια ή παρόμοια δομή, αν και θα μπορούσαν να υπάρξουν αξιοσημείωτες διαφορές στον προσανατολισμό και την έμφαση, σε σχέση με παράγοντες τέτοιους, όπως η φύση της επιχείρησης, το μέγεθος και η πολυπλοκότητα της παραγωγικής μονάδας και το κεφάλαιο επένδυσης ή το κόστος παραγωγής του προϊόντος. Έτσι ή αλλιώς, πάντως, μια ικανοποιητική μελέτη σκοπιμότητας πρέπει να αναλύει όλα τα βασικά συστατικά και τις επιπτώσεις ενός παραγωγικού προγράμματος αφού κάθε ασάφεια θα περιόριζε τη χρησιμότητα της μελέτης. Ο όρος «μ ελ έτη σκο7ημότητας»είναι συχνά δυσνόητος και ατυχής και πολλές φορές, χρησιμοποιείται σκότημα, σε ακατάλληλες περιπτώσας, από προμηθευτές μηχανημάτων ή τεχνολογίας. Συχνά, ένα περίγραμμα σχεδίου επένδυσης, προοριζόμενο για τον προμηθευτή μηχανημάτων ή χρησιμοποιούμενο για την ετπλογή μιας συγκεκριμένης τεχνικής, αποκαλείται μελέτη σκοτημότητας (feasibility study).καμιά φορά, υπολογισμοί της παραγωγής ή των πωλήσεων βασίζονται στην πείρα που υπάρχει σε μια βιομηχανική χώρα, που όμως, έχει μόνο σχέση με τις συνθήκες κάτω από τις οποίες λειτουργεί το συγκεκριμένο πρόγραμμα σε μια λιγότερο ανατττυγμένη βιομηχανικά χώρα. Επειδή τέτοιες μελέτες είναι άσχετες ή απροσάρμοστες στις συνθήκες της τοπικής παραγωγής, μπορούν να οδηγήσουν σε λανθασμένο δρόμο και σε λάθος εκμετάλλευση των εγχώριων πόρων. Η μελέτη σκοπιμότητας πρέπει να σχετίζεται με τους διαθέσιμους παραγωγικούς συντελεστές, την εγχώρια αγορά και τις παραγιογικές συνθήκες και να περιλαμβάνει μια ανάλυση του κόστους και των ωφελειών. Με άλλα λόγια ο τελικός σκοπός της "Μελέτης Εφικτότητας" είναι να ελέγξει αν μια επενδυτική ιδέα ευσταθεί από όλες εκείνες τις απόψεις που είναι αναγκαίες για την προώθησή της, ώστε να αποτελέσει τελικά μια βιώσιμη και αποδοτική μονάδα. Συγκεκριμένα, η 'Μελέτη Εφικτότητας" ερευνά:

24 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ : ΘΕίΙΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ Αν υπάρχει ικανός ετηχειρηματικός φορέας να αναλάβει το σχέδιο επένδυσης. Αν υπάρχει αποτελεσματική ζήτηση για τα προϊόντα που θα παραχθούν. Αν το μέγεθος της μονάδας είναι εφικτό και άριστο. Αν η τεχνική παραγωγής και ο τεχνικός εξοπλισμός που χρησιμοποιούνται είναι τα πλέον άριστα. Αν η επιλογή της τοποθεσίας για την εγκατάσταση της μονάδας είναι η ενδεδειγμένη από άποψη κόστους μεταφοράς, περιβαλλοντολογικών επιπτώσεων κ.λ.π Αν υπάρχουν οι πρώτες ύλες για την παραγωγή της μονάδας στις κατάλληλες προδιαγραφές, σε χαμηλό κόστος κ.λ.π Αν η οργάνωση της διαδικασίας παραγωγής (πρόγραμμα προμηθειών, κατάλληλων ειδικοτήτων, παραγωγική ικανότητα εργοστασίου κ.λ.π). Αν η βιωσιμότητα του σχεδίου επένδυσης είναι εξασφαλισμένη, ιδίως αν συσχετισθεί με τα δεδομένα της διεθνούς αγοράς. Αν η χρηματοδότηση τόσο κατά το στάδιο της μελέτης όσο και κατά το στάδιο της κατασκευής και λειτουργίας είναι εξασφαλισμένη. Αν η διαχείριση της περιουσίας, των πόρω ν και της ρευστότητας της μονάδας είναι διαφανής και αποτελεσματική. Αν η αξιολόγηση του σχεδίου επένδυσης από κοινωνική άποψη δίνει θετικά αποτελέσματα κ.λ.π. Με βάση τα παραπάνω, διατυπώνεται το οριστικό συμπέρασμα για το σχέδιο επένδυσης και δια^στώνεται τελικά αν αυτό είναι βιώσιμο και αποδοτικό. Εφόσον το συμπέρασμα της "Μελέτης Εφικτότητας" είναι ευνοϊκό, προχωρούμε στην "Οριστική Μελέτη".

25 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ : ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ 4.6. Οριστική Μελέτη Η "Οριστική Μελέτη" ή "Μελέτη Εφαρμογής" (Final study) αναφέρεται στην εκπόνηση των λετττομερειακών κατασκευαστικών σχεδίων και τον προγραμματισμό των εργασιών για την πραγματοποίηση του έργου ως και το στάδιο της έναρξης λειτουργίας της μονάδας παραγωγής. Ειδικότερα, η "Οριστική Μ ελέτη" καλύπτει τα εξής κυρίως αντικείμενα: 1. Τον χρονικό και ταμειακό προγραμματισμό όλων των έργων και των εργασιών. 2. Την εξασφάλιση των εκτάσεων και των χωρών για την εγκατάσταση του εργοταξίου και τη διάταξη των έργων. 3. Τα λεπτομερή σχέδια εφαρμογής των έργων πολιτικού μηχανικού. 4. Την λεπτομερή περιγραφή της εγκατάστασης και διάταξης του μηχανολογικού εξοπλισμού και των άλλων εγκαταστάσεων παραγωγής (design). 5. Τις οδηγίες για τα μέτρα ασφαλείας κατά τη διάρκεια της κατασκευής των έργων. 6. Το πρόγραμμα πρόσληψης και εκπαίδευσης του εργατικού δυναμικού και των στελεχών. 7. Την έναρξη λειτουργίας τις δοκιμές και την παράδοση του έργου από τους κατασκευαστές-αναδόχους. Η "Οριστική Μελέτη" ή 'Μελέτη Εφαρμογής",επειδή είναι κατ' ανάγκη λεπτομερειακή, έχει μεγάλη έκταση εξαιτίας των πολλών τεχνικών στοιχείων που απαιτεί η εφαρμογή των σχεδίων στην πράξη. 1. ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΤΕΧΝΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ,ΜΙΧΑΗΛ Ν1ΚΟΛΑΙΔΗΣ,Σελ.60,ΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ, ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ.

26 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1* : ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ 5. Εζασφάλκτη των απαραίτητων πληροφοριών γνα την εκπόνιιση m e ιιελέτης σκοπιαότητο Αν και τόσο το κόστος επένδυσης όσο και το κόστος παραγωγής πρέπει να υπολογίζονται όσο το δυνατόν ακριβέστερα, παρόλα αυτά το κόστος και ο χρόνος που συνεπάγεται η συγκέντρωση των στοιχείων δεν δικαιολογούνται πάντοτε, και επομένως κάποτε, παρίσταται ανάγκη, να κάνουμε υποθέσεις. Σ' αυτή την περίπτωση όμως, αυτό πρέπει να αναφέρεται στη μελέτη σαφώς. Ο υπολογισμός του κόστους της επένδυσης που μπορεί να κυμαίνεται ανάλογα με την ακρίβεια, το χρήμα και το χρόνο που απαιτούνται για να συλλεχθούν τα στοιχεία, γίνεται από: 1. Προσφορές βασισμένες σε προδιαγραφές και στις απαιτούμενες ποσότητες. Αυτή είναι μια ακριβής μέθοδος αλλά πιο δαπανηρή και χρονοβόρα. 2. Χρησιμοποίηση τιμών από παρόμοια προγράμματα προκειμένου να υπολογισθεί το κόστος που βασίζεται στις προδιαγραφές και τις ποσότητες. 3. Χρησιμοποίηση μονάδας κόστους από συγκρίσιμα προγράμματα που λειτουργούν ήδη, μετά από κάποια διόρθωσή της με βάση τις νέες παραμέτρους. 4. Υ πολογισμό του συνολικού κόστους ομάδας μηχανημάτω ν ή λειτουργικών μερών ενός προγράμματος, με βάση το κόστος συγκρίσιμων λειτουργούντων προγραμμάτων. Όπως είναι όμως φυσικό, ο βαθμός αξιοτηστίας μειώνεται και η πιθανότητα παράληψης βασικών μερών του κόστους αυξάνεται με την αύξηση χρήσης στρογγυλεμένων υπολογισμών Οι υπολογισμοί του κόστους επένδυσης που βασίζονται σε χονδρικές εκτιμήσεις, πρέπει να διορθώνονται, λαμβάνοντας υπόψη, μεταξύ άλλων πραγμάτων, και: > Τον ετήσιο ρυθμό πληθωρισμού. > Τις μεταβολές των ισοτιμιών του εξωτερικού συναλλάγματος, > Τις διαφορές στις τοπικές συνθήκες. > Τις διαφορές των νόμων και των κανονισμών. > Το προσπελάσιμο ή όχι της περιοχής εγκατάστασης, Η ακρίβεια στους υπολογισμούς του κόστους παραγωγής εξαρτάται από την διαθεσιμότητα των στοιχείων για τις εισροές που απαιτούνται όπως δηλ. πρώτες ύλες, εργατικό δυναμικό, γενικά έξοδα, απρόβλεπτες επιβαρύνσεις. Το τελευταίο είναι δύσκολο να υπολογισθεί, ιδιαίτερα στο στάδιο της μελέτης σκοτημότητας. Προσφορές για πρώτες ύλες και εργατικό κόστος μπορούν να συλλέγονται τοπικά ή προκειμένου περί εισαγωγών από προσφορές ξένων 1. ΣΩΤΗΡΗΣ ΚΑΡΒΟΥΝΗΣ: ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΚΠΟΝΗΣΕΩΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΤΕΧΝΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ, Σελ. 73. ΕΚΔΟΣΕΙΣ Α. ΓΤΑΜΟΥΛΗΣ, ΑΘΗΝΑ 1993

27 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ : ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ προμηθευτών. Οι διάφορες νομοθετικές διατάξεις που αφορούν την εργασία, πρέπει να λαμβάνονται υπόψη, προκειμένου να γίνει ο υπολογισμός του κόστους εργασίας. Για να γίνουν όμως όλοι αυτοί οι υπολογισμοί πρέπει να υπάρχουν: Το πρόγραμμα ποφαγωγής. Το πρόγραμμα εργασίας (βάρδιες, ημέρες εργασίας ανά έτος, κ.τ.λ) Ο τύπος της τεχνολογίας και των μηχανών. Οι ειδικότητες των εργατών και του ετητελείου. Η ποιότητα των εισροών. Σπουδαία πητή στοιγείων για τις μελέτες σκοπιμότητας είναι διάφορες δημοσιεύσεις συνδέσμων βιομηχανιών κατασκευαστών μηχανημάτων, αναπτυξιακών τραπεζών και διεθνών οργανισμών. Τα στοιχεία αυτά πρέπει να χρησιμοποιούνται προσεκτικά λαμβάνοντας υπόψη την χρονολογία συλλογής τους, το μέγεθος της μονάδας και τις δυνατότητες οικονομιών κλίμακας, την χώρα προέλευσης, την εφαρμοζόμενη τεχνική, καθώς και οικονομικούς συντελεστές προσαρμογής. Συχνά, στοιχεία για την τοποθεσία εγκαταστάσεως, τις τοπικές συνθήκες και τα έργα πολιτικού μηχανικού που απαιτούνται, συλλέγονται επί τόπου και συνιστάται, οι πηγές πληροφοριών να αξιολογούνται ως προς την αξιοπιστία τους. Η χρονολογία συλλογής, το πρόσωπο ή η ομάδα που επιφορτίζεται με την συλλογή καθώς και η μέθοδος που χρησιμοποιείται γι' αυτό πρέπει να αναφέρονται σε σχετικό παράρτημα της μελέτης. Αν απαιτούνται εργαστηριακοί έλεγχοι ή δοκιμές σε pilot plants, πρέπει να περιγράφονται με συντομία και να κοινοποιούνται τα αποτελέσματα.

28 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1* : ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ 6. ITAneuiOKyuoc τυγαία νενονότα και η υελέτη σκσττιυσππα ^ Τα διάφορα ενδεχόμενα-φυσικά και χρηματοοικονομικά-πρέτιει να λαμβάνονται υπόψη, όταν σχεδιάζεται ένα επενδυτικό πρόγραμμα. Τα φυσικά ενδεχόμενα επηρεάζουν την ακρίβεια των προβλεπόμενων πωλήσεων, τις μηχανολογικές απαιτήσεις και τις διάφορες εισροές. Τα χρηματοοικονομικά απρόοπτα(πληθωρισμός, νομισματικές ισοτιμίες) όμως που συμβαίνουν κατά τη διάρκεια του σχεδιασμού και της εκτέλεσης ενός επενδυτικού προγράμματος ετηδρούν πολύ ισχυρότερα στη βιωσιμότητα του προγράμματος απ' ότι τα φυσικά απρόοπτα, καθώς τα πρώτα εττηρεάζουν α)τα ποσά των παγίων κεφαλαίων β)το κεφάλαιο κίνησης γ)το κόστος παραγωγής και δ)τις πωλήσεις. Η επίδραση του πληθωρισμού στο κεφάλαιο εττένδυσης είναι ισχυρή, ειδικά στην περίπτωση που η εκτέλεση του προγράμματος διαρκεί για μακρά χρονική περίοδο. Για να προσαρμοσθεί ο οικονομικός προγραμματισμός με βάση τον αναμενόμενο πληθωρισμό, πρέπα να γίνεται μια αναθεώρηση του κόστους της επένδυσης κάθε εξάμηνο ή έτος με την προσθήκη του αντίστοιχου ποσοστού του πληθωρισμού. Το ίδιο πρέπει να εφαρμόζεται και στην περίπτωση του κόστους παραγωγής. Όλα αυτά βέβαια οδηγούν σε σωρεία υπολογισμών που βασίζονται πάνω σε διάφορους ρυθμούς πληθωρισμού και για διάφορους συντελεστές κόστους κ.τ.λ του προγράμματος. Γι' αυτό το λόγο έχουν ανατττυχθεί ειδικά προγράμματα ηλεκτρονικών υπολογιστών. Όταν αναθεωρείται ένα επενδυτικό πρόγραμμα κάτω από συνθήκες πληθωρισμού, δύο παράγοντες πρέπει να λαμβάνονται ετήσης υπόψη: Α) η σχέση των ξένων κεφαλαίων προς τα ίδια κεφάλαια Β) ο πραγματικός ρυθμός απόδοσης τους. Με τον πρώτο, αν το πρόγραμμα χρηματοδοτείται από μετοχικά κεφάλαια και δάνεια, οι μέτοχοι ευνοούνται από τον πληθωρισμό. Αν το δάνειο πρέπει να εξοφληθεί με σταθερούς όρους, αυτό είναι ευκολότερο με πληθωρισμό, καθώς το πραγματικό κόστος του δανείου μειώνεται. 1. ΣΩΤΗΡΗΣ ΚΑΡΒΟΥΝΗΣ: ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΚΠΟΝΗΣΕΩΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΤΕΧΝΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ, ΣεΑ. 76. ΕΚΔΟΣΕΙΣ Α. ΣΤΑΜΟΥΛΗΣ, ΑΘΗΝΑ 1993

29 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1* : ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ 7. Το κόστος των ιίελετών. ^ Δεν υπάρχουν καθορισμένα ποσά που διέπουν το κόστος των προετιενδυτνκών μελετών. Για το λόγο αυτό, το κόστος διαφέρει από μελέτη σε μελέτη και από πρόγραμμα σε πρόγραμμα και εξαρτάται από παράγοντες τέτοιους, όπως το μέγεθος και η φύση του προγράμματος, ο τύπος, ο σκοπός και το βάθος της προ-επενδυτικής μελέτης, οι φορείς της μελέτης και ο χρόνος και η προσπάθεια που απαιτούνται για να συλλεχθεί και να εκτιμηθεί το απαραίτητο υλικό. Αιρού το κόστος είναι βασικός προσδιοριστικός παράγοντας διαφόρων τύπων προ-επενδυτικών μελετών, είναι προτιμότερο να δίδεται η σειρά μεγέθους του κόστους, αν ανατίθενται τέτοιες μελέτες σε γραφεία τρίτων. Το κόστος των προ-επενδυτικών μελετών έχει περίπου ως εξής: Μελέτες ευκαιριών 0,2-1,0% του κόστους επένδυσης. Προμελέτες σκοτημότητας 0,25-1,5% του κόστους επένδυσης. Μελέτες σκοπιμότητας Σχετίζεται με το μέγεθος του προγράμματος έτσι, για : - μικρές βιομηχαλάες 1,0-3,0% και για - μεγάλες βιομηχανίες, με πολύπλοκη τεχνολογία, 0,2-1,0% του κόστους της επένδυσης. Το κόστος των μελετών υποστήριξης δεν μπορεί να σχετίζεται με το κόστος της επένδυσης αλλά πρέπει να υπολογίζεται σύμφωνα με την έκταση και τη διάρκειά τους. Τα περιθώρια των παραπάνω ποσοστών ασφαλώς εξαρτώνται από το είδος και το βαθμό πολυπλοκότητας της μελέτης και τις δυσκολίες που συναντά η εκπόνησή της, τη φήμη του γραφείου, κ.λπ. 1. ΣΩΤΗΡΗΣ ΚΑΡΒΟΥΝΗΣ: ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΚΠΟΝΗΣΕΩΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΤΕΧΝΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ, ΣεΑ. 78. ΕΚΔΟΣΕΙΣ Α. ΣΤΑΜΟΥΛΗΣ, ΑΘΗΝΑ 1993