Нпрмални вреднпсти 95% пд здравптп население

Transcript

1

2 Лабараториски тест Референтна вредност Албумин g/l Билирубин Total <17 mol/l Conjugated (direct) <4mol/L Калциум 2,20-2,55 mmol/l Креатинин mol/l Глукоза Fasting 3,3-6,7 mmol/l Non-fasting <10,0 mmol/l Осмолалност mosm/kg Калиум 3,5-5,0 mmol/l Натриум mmol/l Уреа 3,0-6,5 mmol/l Нпрмални вреднпсти 95% пд здравптп население Одстапуваоа вп зависнпст пд впзраста,пплпт, висината, тежината

3 Gubitok na natrium Pri~ina: nesoodveten parenteralen tretman Nivoto na natriumot vo serumot mo`e da bide: Zgolemeno (prekumerno potewe); Normalno (izgorenici ili krvarewa); Namaleno (izotoni~en natriumov gubitok se tretira so nisko molaren rastvor na natrium). Vi{ok na natrium Pri~ini: zgolemen vnes (jatrogena hipernatremija); namalena ekskrecija; primaren vi{ok na mineralokortikoidi (Cushing-ov, Coon-ov sindrom); sekundaren aldosteronizam (kongestivna srceva slabost, nefroti~en sindrom, ciroza ili stenoza na renalna arterija).

4 Mo`ni pri~ini : gubewe na voda kombinirano gubewe na voda i natrium so dominantno gubewe na voda vi{ok na natrium Lek-induciranata hipernatremija ~esto e rezultat na nefrogeni~ki diabetes insipidus

5 Adrenocorticotrophic hormone Anabolic steroids Adndrogens Carbenicilin Carbenoxalone Clonidine Cortikosteroids Diazoxide Lactulose Liquorice Methoxyflurane Methyldopa Oestrogens Oral contraceptives Phenylbutazone Sodium bicarbonate

6 Hiponatremija Mo`ni pri~ini : Gubewe na natrium Retencija na voda pri vi{ok na natrium Kombinacija na dvata mehanizmi Nesakan efekt od upotreba na lekovi i namaleno la~ewe na antidiureti~en hormon (АДХ) Pr. Natriureti~no dejstvo na diuretici Golem broj na zaboluvawa i namaleno la~ewe na antidiureti~en hormon (АДХ)

7 Chlorpropamide Cisplatin Clofibrate Cyclophosphamide Diuretics Acetazolamide Amiloride Chlorthalidone Ethacrynic acid Frusemid Metolazone Mannitol Spirinolactone Thiazides Triamterine Heparin Imipramin Indomethacin Lithium Miconazole Opiates Oxcarbazepine Tolbutamid Vasopresin Vincristine Aminogltethimide Amitriptyline Ammonium Chloride Amphotericin Captopril Carbamazepine ЛЕКОВИ кои предизвикуваат ХИПОНАТРЕМИЈА

8 ЗАБОЛУВАЊА кои предизвикуваат ХИПОНАТРЕМИЈА Примарно АДХ зависни Ectopic secreting tumours Carcinoma bronchus Carcinoma prostate Respiratory system Pneumonia Tuberculosis Asthma Aspergillosis Central nervous system Tumours Encephalitis Stroke Epilepsy Drugs Секундарно АДХ зависни Hypotension Nausea/vomiting Endocrine Hypocortisolism Hypothyroidism АДХ независни Renal failure Impaired renal perfusion Cardiac failure Hepatic failure Nephrotic syndrome Diuretics

9 prose~en ~ovek od 70 kg. = 3000 mmol. 10% od vkupniot kalium e vrzan (eritrociti, koski i mozo~no tkivo) i neizmenliv ostanatite 90% e sloboden (ICT). Faktori koi go odreduvaat stepenot na negova sekrecija koli~ina na Na + dostapna za izmena(reapsorpcija) vo distalnite tubuli i sobirnite kanal~iwa; raspolo`livost na K + i H + za izmena(sekrecija) vo distalnite tubuli i sobirnite kanal~iwa; sposobnosta na bubrezite da sekretiraat H + ; koncentracija na aldosteron; protok na tubularni te~nosti

10 Hipokalemija Moжни при~ини Transcelularno dvi`ewe vo kletkite (i.v.administracija na salbutamol, parenteralna primena na insulin); Gubewe od GIT (hroni~na dijarea, fistula, laksativi, povra}awa); Gubewe preku bubrezite (mineralokortikoidi, gentamicin, aldosteron, glukokortikoidi, tiazidi i diuretici na Henleovata petelka) Simptomi muskulna slabost, hipotonija, paraliti~en ileus, depresija, konfuzija, aritmija so karakteristi~ni promeni vo EKG, poliurija i polidipsija.

11 ЛЕКОВИ кои предизвикуваат ХИПОКАЛЕМИЈА Adrenocorticoids Alchol Amphotricin B Azlocillin Capreomycin Carbenicillin Carbonic anhydrase inhibitors Corticosteroids Corticotrphin Diuretics Loop Thiazide Foscarnet Indapemide Insulin Laxatives Mezlocillin Salicylates Ticarcillin Ticarcillin + clavulanate Urea

12 Мо`ни при~ини: golem vnes na kalium; namalena eliminacija; dvi`ewe na kaliumot od kletkite vo ECT; diuretici koi {tedat kalium so ACE inhibitori; nedostatok na mineralokortikoidi (Addison-ova bolest). Simptomi: karakteristi~ni promeni vo EKG kako ventrikularna fibrilacija

13 ЛЕКОВИ кои предизвикуваат ХИПЕРКАЛЕМИЈА Angiotensin-converting enzyme inhibitors Non-steroidal anti-inflammatory drugs -Adrenoreceptor blocking agents Cyclosporin Digoxin Diuretics Heparin Penicillins, Potassium containig Pentamidine Potassium supplements Potassium iodide Potassium citrate Succinylcholine chloride

14 prose~en ~ovek 1 кг калциум 99% od vkupniot Ca + e vrzan vo koskite, % od vkupniot kalcium se nao a vo serumot vo vrzana forma Hiperkalcemija Мо`ни пri~ini: zaboluvawa (maligniteti, hiperparatiroidizam, tireotoksikoza, intoksikacija so vitamin A i D, renalna transplantacija i akromegalija); lekovi (tiazidni diuretici, tamoksifen, litium i kalcium karbonat). Hipokalcemija Мо`ни пri~ini: zaboluvawa (hipoalbuminemija, hipoparatiroidizam, pankreatitis i nedostatok na vitamin D); lekovi (fenitoin, fenobarbiton, aminoglikozidi, fosfatni enemi, kalcitonin, mitramicin i furasemid).

15 KREATININ procenka na renalnata funkcija na individuite дnevnata produkcija na kreatininot vo muskulite e konstantna i e funkcija od muskulnata masa i vozrasta. Kreatininot kompletno se ekskretira preku glomerularna filtracija so mala reapsorpcija od renalnite tubuli. Klirensot na kreatininot = indikator za odreduvawe na glomerularnoto filtraciono nivo (GFR=glomerular filtration rate).

16 UREA Ureata se eliminira so urinata, a toa e i glavniot pat na ekskrecija na azotot. Zgolemena produkcija na urea ima pri: golem vnes na proteini; hiperkataboli~ki sostojbi; GIT krvarewa. Namalena produkcija na urea ima pri: nedovolen vnes na proteini; heparni zaboluvawa.

17 ALBUMIN Uloga: vrzuvawe i transport na hemiski supstancii i lekovi; serumski koloiden osmotski pritisok. Hipoalbuminemija Pri~ini: hroni~na heparna disfunkcija pri koja se javuva naru{ena sinteza; o{tetuvawa na bubrezite, kako nefroti~en sindrom; izgorenici ili psorijaza; enteropatii Hiperalbuminemija Pri~ini: jatrogen efekt (nesoodvetna infuzija); {ok ili dehidratacija.

18 BILIRUBIN Tetrapirolskiot prsten od hemot se degradira do bilirubin. 80% od vkupniot bilirubin se formira od hemoglobin i mioglobin, a 20% se od citohromite. Bilirubinot vo serumot se klasificira kako: konjugiran i nekonjugiran Bilirubinurija Pri~ini:(zgolemena konc.na konjugiran bilirubin) zgolemena produkcija na bilirubin (hemoliza, eritropoeza), namalen transport vo hepatociti (hepatitis), namalena ekskrecija (rifampicin i metal testosteron, ciroza, tumori).

19 GLUKOZA Serumskite nivoa na glukoza se odr`uvaat okolu 10mmol/L. Glikozurija - koncentracijata vo serumot > 10mmol/L. MOKRA^NA KISELINA Mokra~nata kiselina -kraen produkt na purinskiot metabolizam Mononatrium urat e formata vo koja mokra~nata kiselina se javuva pri normalna ph. Zgolemeno nivo na mokra~na kiselina se javuva poradi: zgolemen stepen na formirawe; namalena ekskrecija (giht).

20 ENZIMI Enzimite, glavno, se locirani vo kletkite, a mnogu malku od niv se prisutni vo krvta. Zgolemeni nivoa na enzimi vo krvta se javuva pri: o{tetuvawe na kletkite (intracelularnite enzimi se osloboduvaat vo krvta); kleto~na proliferacija od neoplazija; zgolemena kleto~na sinteza; obstrukcija na sekrecijata i namalen klirens. Ispituvawe na serumskite enzimi - merewe na kataliti~kata aktivnost, a ne na aktuelnata enzimska koncentracija. Nekoi tkiva sodr`at dva ili pove}e enzimi vo razli~en odnos vo koj i se osloboduvaat pri o{tetuvawata (AST i ALT se javuvaat vo heparot i vo srceto, no ALT go ima pove}e vo heparot otkolku vo srceto). Enzimite koi imaat ista kataliti~ka aktivnost no se razlikuvaat vo drugi merlivi svojstva, se poznati kako izoenzimi.

21 Vo organizmot se nao aat mnogu razli~ni enzimi koi mo`at da se merat i da dadat zna~ajna dijagnosti~ka informacija. Лабараториски тест Acid phosphatase Alanine transaminase Alkaline phosphatase Aspartate transaminase Creatine kinase -Glutamyle transpeptidase Lactate dehydrogenase Reference range 0,5-11 units/l 0-35 units/l units/l 0-35 units/l units/l 0-40 units/l units/l

22 Alkalna fosfataza Ovie enzimi u~estvuvaat vo kalcifikacija na koskite. Prisutni se vo heparot, koskite (osteoblasti), crevniot yid i placentata. Zgolemuvawe na serumskata aktivnost se javuva pri: Fiziolo{ki procesi: bremenost (placentalen izoenzim) i rastewe kaj deca i adolescenti (kosken izoenzim). Patolo{ki procesi: na koski (osteomalacija, rahitis, Paget-ova bolest, tumori, osteomielitis i frakturi); na hepar (intra/ ekstrahepati~na holestaza, tumor,hepatitis); na creva (inflamatorni crevni bolesti). Kisela fosfataza Prisutna e vo prostata, hepar, eritrociti, krvni plo~ki i koski. Zgolemena serumska aktivnost se javuva pri:kancer na prostatata

23 Transaminazi Dijagnosti~ka upotreba imaat dve transaminazi: aspartat transaminaza (AST; serumska glutamat-oksaloacetat transaminaz alanin transaminaza (ALT; serumska glutamat-piruvat transaminaza). Serumskite nivoa se zgolemuvaat pri: akuten hepatitis, heparna nekroza, te{ki tkivni hipoksemii, miokardijalen infarkt, trauma, muskulni bolesti, holestaza, hroni~en hepatit i pankreatit. γ-glutamil transpeptidaza Prisutna e vo EPR vo heparot, bubrezite i pankreasot. Ovoj enzim e senzitiven indikator na hepatobilijarnata bolest. Zgolemeni vrednosti na ovoj enzim se javuvaat pri: Bolesti kako: hepatitis, ciroza, pankreatitis Primawe na lekovi kako: rifampicin, fenitoin i fenobarbiton (induktori na enzimski sistem); Alkoholi~ari koi nemaat ili imaat alkoholno heparno zaboluvawe.

24 Laktat dehidrogenaza Laktat dehidrogenazata ima 5 izoenzimi (LD 1 -LD 5 ). Prisuten e vo srceviot muskul, skeletnite muskuli, hepar, bubrezi, mozok i eritrociti. Zgolemena aktivnost na izoenzimite se javuva: LD 1 (t.n.-hidroksi butirat dehidrogenaza) i LD 2 -posle miokardijalen infarkt, renalen infarkt ili megaloblastna anemija; LD 2 i LD 3 -pri akutna leukemija; LD 3 -pri maligniteti na mnogu tkiva; LD 5 -po o{tetuvawe na hepar i skeletni muskuli. Kreatin kinaza(sk) SK se sostoi od 2 subedinici, M i B, koi formiraat 3 izoenzimi: BB-prisuten vo mozokot, tiroideata i nekoi mazni muskuli; MM-vo serumot koj poteknuva od skeletnite muskuli; MB-pove}e go ima vo srceviot muskul otkolku vo skeletnite muskuli. Zgolemena serumska aktivnost se javuva pri: {ok i cirkulatorni o{tetuvawa, miokardialen infarkt, muskulna distrofija, muskulni povredi, fizi~ki ve`bi, muskulen gr~, epilepti~en napad i hipotiroidizam.

25 Hematolo{ki analizi Haemoglobin g/dl males g/dl females Red blood cell count (RBC) 4,5-6,5*10-12 /l males *10-12 /L females Reticulocyte count 0,5-1,5% of erythrocytes Packed cell volume (PCV) 0,4-0,54 males females Mean cell volume (MCV) fl Mean cell haemoglobin (MCH) pg Mean cell haemoglobin concentration (MCHC) 31-36g/dl White cell count(leucocytes) *10 9 /L Diferential white cell count: Neutrophilis (30-75%) *10 9 /L Lymphocytes (5-15%) *10 9 /L Monocytes (2-10%) *10 9 /L Basophils (<1%) <0.1*10 9 /L Eosinophilis (1-6%) *10 9 /L Platelets *10 9 /L Erythrocyte sedimentation rate (ESR) <10mm/h Serum iron mol/l Transferin g/l Serum feritin g/l males

26 Broj na eritrociti (RBC=red blood cell count) Eritrocitite se produciraat vo koskenata srcevina, a procesot se narekuva eritropoeza. Nezreli eritroblasti normoblasti (so jadro) retikulociti (bez jadro) zreli eritrociti (120dena) Pri namalen broj na eritrociti se javuva anemija i toa: mikrociti~na t.n. `elezo-deficientna anemija ili makrociti~na t.n. anemija pri nedostatok na vitamin B 12 ili folna kiselina. Eritrocitoza ili policitemija se javuva pri: hipoksija, hroni~na visinska bolest ili karcinom na eritrocitite (polycythaemia rubra vera).

27 Retikulociti Prvi bezjadreni formi vo eritropoezata (0,5-1,5% od vkupniot broj na eritrociti) Retikulocitoza se javuva pri: krvarewe i hemoliza. Prose~en kleto~en volumen (MCV=mean cell volume) Pretstavuva prose~en volumen na eden eritrocit (femtolitri (10-15 L)). Se koristi pri identifikacija na razli~nite tipovi na anemija kako mikrociti~na i makrociti~na anemija. Pakuvan kleto~en volumen, hematokrit (PCV=packed cell volume) Hematokritot e odnos na volumenot koj go zafa}aat eritrocitite i vkupniot volumen na krvta. Se namaluva pri: anemija, krvarewe ili hemoliza, policitemija i bremenost.

28 Prose~en kleto~en hemoglobin (MCH=mean cell haemoglobin) MCH e sredna masa na hemoglobin koj se sodr`i vo eden eritrocit MCH=Hb/RBC Zavisi od goleminata na eritrocitite. Prose~na koncetracija na kleto~en hemoglobin (MCHC=mean cell haemoglobin concentration) MCHC pretstavuva sredna koncentracija na hemoglobin vo 100ml na eritrociti (g/dl ili %). Niska MCHC - pri `elezo-deficientnata anemija. Zgolemena MCHC - pri te{ki dehidratacii. Hemoglobin Hemoglobinopatii (izmeneti molekuli na hemoglobin): srpesta anemija i β-talasemija.

29 Trombociti (krvni plo~ki) Trombocitite se prisutni vo cirkulacijata od 8-12 dena. Trombocitopenija (namalen broj na trombociti) se javuva pri: bremenost, virusni infekcii; po spontani krvarewa; intravaskularna koagulacija. Trombocitoza (zgolemen broj na trombociti) se javuva pri: maligniteti, inflamacija i kako odgovor pri gubitok na krv. Sedimentacija (ESR=erythrocyte sedimentation rate) ESR e merka za nivoto na natalo`enite crveni krvni kletki vo primerok na antikoagulirana krv za vreme od eden ~as (<10mmol/h). Se zgolemuva pri: reumatoiden artrit, inflamatorna bolest na crevata, maligniteti i infekcija.

30 Broj na beli krvni kletki (WBC=white blood cell count) Klasifikacija: Agranulociti-limfociti Granulociti-monociti i PMN granulociti. 1. Neutrofili (40-70%) imaat fagocitna funkcija ~ij `ivot e denovi. Неутрифилија infekcija, tkivno o{tetuvawe(infarkt) I inflamacija (reumatoiden artrit, akuten giht). Neutropenija(agranulocitoza): malignitet i toksi~nost od lekovi, virusni infekcii (influenca, mononukleoza i hepatit). 2. Bazofili Bazofilija se javuva pri: leukemija i mielofibroza.

31 3. Eozinofili (6%) Funkcija-inaktivacija na medijatori oslobodeni od mast kl. Eozinofilija se javuva pri: astma, treska, lek-senzitivni reakcii i maligniteti. 4. Limfociti Zgolemen broj se javuva pri: rubela, zau{ki, hepatit i mononukleoza. 5. Monociti(makrofagi) Nivniot broj se zgolemuva pri: tifus, subakuten bakteriski endokardit, mononukleoza i tuberkoloza.

32 Drugi testovi Monitorirawe na antikoagulantna terapija Ekstrinzi~en pat VII+Ca 2+ + tkiven faktor VIIa X Intrinzi~en pat Kontakt so tu a povr{ina XII XIIa XI XIa IX + Ca 2+ Ixa (+ VII + Ca 2+ + fosfolipid) X Zaedni~ki pat od faktor X, pa do formirawe na fibrinsko zgrut~uvawe.

33 Protrombinsko vreme(pt) se koristi za merewe na vremeto na zgrut~uvawe na plazmata vo prisustvo na tkiven ekstrakt (tromboplastin) (ekstrinzi~ен pat). (норм sekundi). Trombotest Мeri funkcija na ekstrinzi~niot sistem, рezultatite se izrazuvaat vo procenti. Aktivirano nepotpolno tromboplastinsko vreme (APTT) za odreduvawe na intrinzi~niot pat (monitorirawe na heparinskata terapija). Tromboplasti~en reagens + aktivator (silikon ili kaolin) Coombs-ov test Coombs-ov reagens - smesa na antihumano imunoglobulinsko antitelo i antikomplementarno antitelo. Testot e pozitiven (koga }e se pojavi aglutinacija) vo slu~aj na avtoimuna anemija

34 Serumsko `elezo, `elezo-vrzuva~ki kapacitet i feritin Serumskoto `elezo i feritinot se namaluvaат pri: `elezo-deficientna anemija hroni~na inflamatorna bolest malignitet Serumski vkupen `elezo-vrzuva~ki kapacitet Нamalen pri infekcija, Zgolemen pri `elezo-deficientna anemija.