«ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΣΥΜΠΡΑΞΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΚΑΙΝΟΤΟΜΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ».

Transcript

1 «ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΣΥΜΠΡΑΞΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΚΑΙΝΟΤΟΜΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ». ΟΜΑΔΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Σμαράγδα Φαρίδου, Θεολόγος Φίλιππος Βοϊδομάτης, Γεωλόγος ΣΧΟΛΕΙΟ 2 ο Πειραματικό Γυμνάσιο Θεσσαλονίκης ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ,

2 1. Συνοπτική περιγραφή της ανοιχτής εκπαιδευτικής πρακτικής Σύμφωνα με το νέο θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας των Προτύπων Πειραματικών Σχολείων (Ν.3966/2011, άρθρο 36, παρ δ) λειτουργήσαμε στο Σχολείο μας κατά το σχολικό έτος τον Όμιλο «Φωτογράφοι εν δράσει φωτογραφίζουμε τα μνημεία της Θεσσαλονίκης». Μέσω αυτού οι μαθητές υλοποίησαν ένα πρότζεκτ με θέμα «έρευνα στη φυσική γεωγραφία της πόλης καθώς και στην ιστορική εξέλιξη και τα θρησκευτικά μνημεία της πόλης». Κύριοι θεματικοί άξονες η Θεολογία, η Ιστορία, η Πληροφορική, η Νεοελληνική Γλώσσα και η Γεωγραφία, στο πλαίσιο των «Καινοτόμων Εκπαιδευτικών Δραστηριοτήτων». Εφαρμόσαμε τις τρεις παιδαγωγικές αρχές που εκφράζουν τις ερευνητικές εργασίες τύπου πρότζεκτ, δηλαδή την αρχή της Διεπιστημονικής Συνεργασίας των Καθηγητών, (Θεολόγος και Γεωλόγος), την αρχή της Διερευνητικής Προσέγγισης της Μάθησης και την αρχή της Ομαδικής Συνεργασίας των Μαθητών. Συνεργάστηκαν αρμονικά οι καθηγητές δύο διαφορετικών επιστημονικών πεδίων, η Θεολόγος και ο Γεωλόγος, μαθητές από όλα τα τμήματα και τις τάξεις του Γυμνασίου, καθώς και μαθητές από όμορα Γυμνάσια, όπως είναι ο κανονισμός λειτουργίας ενός Ομίλου. Σελίδα 2 από 13

3 2. Σχεδιασμός της ανοιχτής εκπαιδευτικής πρακτικής 2.1 Στοιχεία σχεδιασμού Κατά το σχολικό έτος , ως καθηγητές του 2 ου Προτύπου Πειραματικού Γυμνασίου Θεσσαλονίκης και νυν απλώς Πειραματικού, στο πλαίσιο του νέου Νόμου περί λειτουργίας των Προτύπων Πειραματικών Σχολείων, πραγματοποιήσαμε ένα καινοτόμο πρόγραμμα με τους μαθητές μας, στο πλαίσιο λειτουργίας Ομίλου. Για να ανταποκριθούμε στις ανάγκες μιας μάθησης που θα ευνοεί την καινοτομία και τη δημιουργικότητα, επιλέξαμε το wiki, ένα σύστημα διαχείρισης μαθημάτων, ένα πακέτο λογισμικού ανοιχτού κώδικα, σχεδιασμένο έτσι, ώστε αξιοποιώντας παιδαγωγικές αρχές να βοηθά τους εκπαιδευτές να δημιουργούν δικτυακά, αποτελεσματικές ομάδες εκπαίδευσης. Χρησιμοποιήσαμε επίσης ένα ακόμη εργαλείο συνεργατικής μάθησης, τα έγγραφα google docs. Οι Μαθητές που πλαισίωσαν τις ομάδες εργασίας του Ομίλου επέλεξαν οι ίδιοι να εργαστούν στον συγκεκριμένο Όμιλο, κατόπιν συμπληρώσεως εντύπου, όπου οι ίδιοι με τη σύμφωνη γνώμη των Γονέων τους, σημείωσαν τον Όμιλο στον οποίο επιθυμούσαν να ενταχθούν. 2.2 Διδακτικοί στόχοι Διδακτικοί και παιδαγωγικοί στόχοι: Η ανάπτυξη των ιδιαίτερων ικανοτήτων και κλίσεων των μαθητών, τόσο του 2 ου Π.Π.Γ. Θεσσαλονίκης, όσο και των δημόσιων σχολικών μονάδων της ευρύτερης γεωγραφικής περιοχής του. Η εθελοντική ενασχόληση των μαθητών με δραστηριότητες που τους προκαλούν χαρά και ενδιαφέρον. Η κοινωνικοποίηση των μαθητών με την ομαδική εργασία και συνεργατικότητα. Η ανάπτυξη στους μαθητές της ικανότητας του να «Μαθαίνω πώς να μαθαίνω». Η ανάπτυξη της ικανότητας των μαθητών να αναπτύσσουν δεξιότητες επεξεργασίας. Στόχοι ως προς τις ΤΠΕ: Προσέγγιση των ΤΠΕ ως εργαλεία και πηγές μάθησης. Εξοικείωση με τη διαδικασία αναζήτησης, εντοπισμού, συλλογής και αξιολόγησης πληροφοριών μέσω του διαδικτύου / άντληση πληροφοριών από έγκυρες ιστοσελίδες, αποφυγή της χωρίς σκέψη αντιγραφής και επικόλλησης στοιχείων, παρουσίαση των Σελίδα 3 από 13

4 αποτελεσμάτων της έρευνάς τους με το λογισμικό παρουσιάσεων, αλλά και την δημιουργία βίντεο και την ανάρτηση σε wiki. Γνωριμία με τα εργαλεία web2 και αξιοποίηση των δυνατοτήτων που αυτά παρέχουν. 3. Εφαρμογή της ανοιχτής εκπαιδευτική πρακτικής 3.1 Περιβάλλον πλαίσιο Καινοτόμος Πρακτική που δοκιμάστηκε στο 2 ο Πρότυπο Πειραματικό Γυμνάσιο Θεσσαλονίκης (Οκτώβριος 2014 Μάιος 2015). (Τώρα βέβαια είναι απλώς Πειραματικό). Προϋπόθεση η εξοικείωση των μαθητών με την αναζήτηση στο διαδίκτυο, με το παιχνίδι ρόλων και τη χρήση εργαλείων web2, κάτι που στο Σχολείο μας συμβαίνει, ως Σχολείο Πειραματικό και μάλιστα με εξαιρετικούς καθηγητές Πληροφορικής. Ως εργαλείο υλοποίησης της πρακτικής μας επιλέξαμε βασικά το wiki, το οποίο αποτελεί το πρώτο και βασικότερο ανοικτό περιβάλλον συνεργατικής παραγωγής γραπτού λόγου, διότι διασφαλίζει, όπως αυτό επισημαίνεται και από σχετική βιβλιογραφία, «τη δυνατότητα συμμετοχικής παραγωγής ιδεών και συνεργατικής παραγωγής λόγου, χωρίς ωστόσο να παραγνωρίζεται ο βαθμός της προσωπικής συμβολής του καθενός στην παραγωγή του κοινού έργου και στην αξιολόγηση τόσο της δουλειάς του, όσο και της δουλειάς της ομάδας». Συγκεκριμένα επιλέξαμε το wiki των Pbworks και δημιουργήσαμε για τους μαθητές μας το όπου οι μαθητές έκαναν χρήση προσωπικών passwords, ώστε να έχουν πρόσβαση συγγραφής σ αυτό, ως εγγεγραμμένοι χρήστες. Σημαντικό στοιχείο, κατά την πορεία των εργασιών μας, υπήρξε επίσης το ιστορικό αναθεώρησης σελίδων (page revision history), το οποίο επέτρεπε τον έλεγχο των συνεισφορών και των προσωπικών συμβολών, κατά την ανάπτυξη των εργασιών. Οι εργασίες του Ομίλου υλοποιήθηκαν τόσο εντός της αιθούσης όσο και εκτός, αφού η όλη Πρακτική βασιζόταν στο σκεπτικό των διδακτικών επισκέψεων και του παιχνιδιού ρόλων. Σελίδα 4 από 13

5 3.2 Τάξη Επιλέξτε από την παρακάτω λίστα την τάξη στην οποία εφαρμόστηκε η ανοιχτή εκπαιδευτική πρακτική. Αν η δραστηριότητα είναι συνεργατική μπορείτε να επιλέξετε παραπάνω από μία τάξεις. Νηπιαγωγείο A γυμνασίου Α δημοτικού Β γυμνασίου Β δημοτικού Γ γυμνασίου Γ δημοτικού Α λυκείου Δ δημοτικού Β λυκείου Ε δημοτικού Γ λυκείου ΣΤ δημοτικού συγκεριμένες τάξεις. όσα παιδιά επέλεξαν τον Όμιλο από τις 3.3 Διάρκεια δραστηριότητας Προσδιορίστε παρακάτω τη διάρκεια πραγματοποίησης της ανοιχτής εκπαιδευτικής πρακτικής. Ώρες διδασκαλίας Διδακτική ενότητα ωρών μαθητικής δραστηριότητας Άλλη: Προσδιορίστε την διάρκεια: 6/10/2014 4/5/2015. Η καινοτόμος δράση μας διήρκησε από τον Οκτώβριο 2014 έως το Μάιο Υπήρξε χρονοδιάγραμμα, μέσω σχεδιασμού. Σελίδα 5 από 13

6 3.4 Αναλυτική περιγραφή της πραγματοποίησης της ανοιχτής εκπαιδευτικής πρακτικής Κατά το πρώτο δίωρο τους εξηγήσαμε το θέμα με το οποίο είχαμε να ασχοληθούμε, θέτοντας τους στόχους και τις προδιαγραφές. Έγινε η αλληλογνωριμία και η κατανομή ρόλων στις ομάδες εργασίας. Για να περνούν όλοι οι μαθητές από όλες τις δραστηριότητες αποφασίσαμε οι ομάδες εργασίας να είναι ανοικτές και οι μαθητές να εναλλάσσονται. Δείξαμε στους μαθητές το βασικό χώρο εργασίας τους και τον τρόπο με τον οποίο θα έπρεπε να εργαστούν σε αυτόν. Κάναμε την εγγραφή τους, ώστε να έχουν όλοι κωδικό πρόσβασης για επεξεργασία και δυνατότητα σχολιασμών. ( 6/10/2014). Εικόνα 1: To wiki μας και κάποιοι από τους χρήστες - μέλη. Σε πρώτη φάση λοιπόν, οι μαθητές, αφού πήραν τους κωδικούς εισόδου για το μάθημα, πληροφορήθηκαν για τον τρόπο εργασίας και γενικά για τον τρόπο λειτουργίας του χώρου. Στη συνέχεια φροντίσαμε να τους ενημερώσουμε για τους κανόνες καλής συμπεριφοράς στο διαδίκτυο, για κάποιους κινδύνους που ελλοχεύουν από την παρατεταμένη παραμονή μας μπροστά στην οθόνη ενός Η.Υ., αλλά και τους κινδύνους γενικά στο διαδίκτυο και τους κανόνες επομένως ασφαλείας που υπάρχουν. Για τον σκοπό αυτό είχαμε μεριμνήσει να έχουμε μια ειδική σελίδα οδηγιών. Σελίδα 6 από 13

7 Εικόνα 2 Η σελίδα με τις σχετικές οδηγίες. Από το 2 ο δίωρο (στις 13/10/2014) μέχρι και το 17 ο δίωρο (στις 20/4/2015), πραγματοποιήθηκαν οι επισκέψεις μας. Οι μαθητές ανέλαβαν συγκεκριμένο ρόλο, που κάθε φορά εναλλασσόταν: Κάποιοι στο ρόλο 1. του φωτογράφου, 2. του ξεναγού, 3. του δημοσιογράφου ή 4. του χαρτογράφου. Φροντίσαμε να υπάρχει σαφής θετική αλληλεξάρτηση μεταξύ των μελών της ομάδας, αλληλοπαρωθητική επικοινωνία μεταξύ τους, ίσες ευκαιρίες επιτυχίας σε όλα τα μέλη της ομάδας και συνεργατικές ή συναγωνιστικές σχέσεις με τις υπόλοιπες ομάδες. Η παιδαγωγική αρχή της συνεργασίας των μαθητών, την οποία υλοποιήσαμε κατά την πορεία της καινοτόμου πρακτικής μας, μετατόπισε τη μαθησιακή διαδικασία από τη δασκαλο-μαθητική επικοινωνία στη δια-μαθητική συνεργασία, με τον εκπαιδευτικό να καθοδηγεί και να στηρίζει αυτή τη συνεργασία. Εικόνα 3 Οι μαθητές στο ρόλο ξεναγού/ δημοσιογράφου/φωτογράφου ή χαρτογράφου. Σελίδα 7 από 13

8 Κάθε δίωρο εκπαιδευτικής επίσκεψης ακολουθείτο από ένα δίωρο επεξεργασίας του υλικού που οι μαθητές είχαν συγκεντρώσει. Ένα σημαντικό επομένως βήμα ήταν η συγκέντρωση των πληροφοριών στο wiki, στην αντίστοιχη σελίδα. Π.χ. Λευκός Πύργος, Βυζαντινοί Ναοί, Λαογραφικό Μουσείο, Μουσείο Σοκολάτας κοκ. Για κάθε μέρος που επισκεφθήκαμε έχουμε και αντίστοιχη σελίδα, όπου οι μαθητές είχαν τη δυνατότητα να αναρτήσουν τις εργασίες τους, τις φωτογραφίες που τράβηξαν και να σχολιάσουν Εικόνα 4 Δείγμα ανάρτησης εργασίας στο wiki. Βεβαίως οι μαθητές είχαν τη δυνατότητα να εργαστούν με όποιο τρόπο επιθυμούσαν και τους ευχαριστούσε περισσότερο. Έτσι κάποιες μαθήτριες επέλεξαν τη δημιουργία μιας οπτικογράφησης από την επίσκεψή μας στο Μουσείο σοκολάτας. Εικόνα 5 Η οπτικογράφηση. Σελίδα 8 από 13

9 Άλλοι πάλι μαθητές θέλησαν να δημιουργήσουν παρουσιάσεις στο λογισμικό παρουσιάσεων power point. Εικόνα 6 Μια παρουσίαση. Βεβαίως οι μαθητές, παράλληλα, αναρτούσαν και στο έγγραφο των google docs: Εικόνα 7 Το ηλεκτρονικό περιοδικό μας. Μετά το πέρας των επισκέψεων, στις 27/4/2015, σχεδιάσαμε την υλοποίηση μιας έκθεσης με τις φωτογραφίες που οι μαθητές μας είχαν λάβει από τα διάφορα μέρη που επισκεφθήκαμε. Στο χώρο δηλαδή του Σχολείου, στο Ισόγειο, ανάρτηση σε χαρτόνια κάποιων φωτογραφιών. Τέλος, στις 4/5/2015, ο Όμιλός μας έληξε τις εργασίες του με επιτυχία, αναστοχαστήκαμε και απονείμαμε τους τίτλους συμμετοχής στους μαθητές μας. Σελίδα 9 από 13

10 3.5 Ρόλος του διδάσκοντα Επιλέξτε από την παρακάτω λίστα τα βασικά χαρακτηριστικά του ρόλου του διδάσκοντα. Υπάρχει η δυνατότητα πολλαπλών επιλογών. Διδακτικός Ενθαρρυντικός Υποστηρικτικός Συμβουλευτικός Διευκολυντικός Συντονιστικός Ηγετικός Προπονητικός Διαχειριστικός Μέντωρ Υποκινητικός Κριτικός Επιμελητής περιεχομένου (curator) Τεχνική υποστήριξη Διαμεσολαβητικός Άλλος ρόλος:.. Εποπτικός 4. Πηγές Ψηφιακού Εκπαιδευτικού Περιεχόμενου που αξιοποιήθηκαν ΥΠΕΠΘ. Η Αρχαία Αγορά της Θεσσαλονίκης. Ιστορία και Τοπογραφία, Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού, Λευκός Πύργος Θεσσαλονίκης, Χρονολόγιο, Ι.Ν. Αγίου Δημητρίου, Περιήγηση σε χριστιανικό ναό. Σεισμική και ηφαιστειακή δράση στην Ευρώπη και στην Ελλάδα. πρόσφατοι σεισμοί, πάνω από 6R στην Ελλάδα. Τι γνωρίζω για το σεισμό, σταυρόλεξο. Σελίδα 10 από 13

11 5. Στοιχεία τεκμηρίωσης και επέκτασης της ανοιχτής εκπαιδευτικής πρακτικής 5.1 Αποτελέσματα - Αντίκτυπος Για να υλοποιηθεί το σενάριο επιλέχθηκε ως η πιο κατάλληλη και καινοτόμος μορφή εκπαίδευσης η συνεργατική μάθηση, η εκπαιδευτική επίσκεψη και το παιχνίδι ρόλων. Εργαλείο συνεργατικής μάθησης επιλέξαμε τα google docs και το wiki, που ευνοούν ταυτόχρονα την ασύγχρονη ηλεκτρονική μάθηση, όταν δηλαδή εκπαιδευτικοί και εκπαιδευόμενοι δεν βρίσκονται στον ίδιο χρόνο και στον ίδιο τόπο προκειμένου να ολοκληρώσουν τις εργασίες. Με τον τρόπο αυτό πετύχαμε να ενισχύσουμε τη διαδικασία της μάθησης, καθώς οι μαθητές δημιούργησαν κάτι δικό τους με βάση όσα βίωσαν κατά τις επισκέψεις. Στο wiki μας οι μαθητές - χρήστες μπορούσαν να ενημερώσουν το προφίλ τους, να ανεβάσουν φωτογραφία να επικοινωνήσουν με τη διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου τους. Κατά την πραγματοποίηση της πρακτικής μας υπήρξε μια ποικιλία και εναλλαγή αυτών των τεχνικών με βασικότερη αυτή του παιχνιδιού ρόλων και της διδακτικής επίσκεψης. Το παιδαγωγικό μοντέλο που υιοθετήθηκε είναι το Συνεργατικό, διαλογικό πλαίσιο εργασίας και σε αυτό είναι φανερή η αποκεντρωμένη-ελεύθερη οικοδόμηση της γνώσης, μέσα από τη σχέση μεταξύ των ατόμων της ομάδας και της ίδιας της ομάδας. Επιλέξαμε την τεχνική «παιχνίδι ρόλων» διότι ενισχύει την ενεργό συµµετοχή των εκπαιδευόµενων δίνοντας περισσότερη έµφαση στη διαδικασία παραγωγής της γνώσης και της µάθησης παρά στο τελικό αποτέλεσµα. Η διαδικασία µιας δραστηριότητας που βασίζεται στο παιχνίδι ρόλων περιλαµβάνει τρία κύρια στάδια: Προετοιµασία της δραστηριότητας / Εκτέλεση της δραστηριότητας / Συζήτηση και αξιολόγηση της δραστηριότητας. Όσον αφορά το τρίτο στάδιο, επειδή ο Όμιλος έχει καθαρά προαιρετικό χαρακτήρα δεν προβήκαμε σε αξιολόγηση, παρά μόνο σε παρουσίαση συζήτηση. Ακολουθώντας την ολιστική θεώρηση της γνώσης, βασικό στοιχείο της θεωρίας του Piaget για την εκπαίδευση, συνδυάσαμε τις γνώσεις από διάφορα γνωστικά διδακτικά αντικείμενα, όπως Θρησκευτικά, Ιστορία, Λαογραφία, Γεωγραφία, Γεωλογία και τα αντιμετωπίσαμε με ενιαίο τρόπο. Οι μαθητές ομολογουμένως χαίρονται την εξωσχολική δραστηριότητα, ιδίως όταν αυτή συνδυάζεται με εκπαιδευτικές επισκέψεις, παρά το βεβαρημένο καθημερινό πρόγραμμά τους. Οι μαθητές χαίρονται να παράγουν υλικό (π.χ. παρουσιάσεις, βίντεο, ανάρτηση άρθρων στους ιστοχώρους του Ομίλου, φωτογραφίες). Σελίδα 11 από 13

12 5.2 Σχέση με άλλες ανοιχτές εκπαιδευτικές πρακτικές Η καινοτομία της δράσης μας έγκειται στις καινοτόμες παιδαγωγικές διδακτικές μεθόδους που εφαρμόσαμε και στη χρήση της Τεχνολογίας και Πληροφορικής από τους μαθητές μας. Το wiki είναι ένα διαδικτυακό περιβάλλον που υποστηρίζει και αποσκοπεί στην ανάπτυξη ενός μαθητοκεντρικού περιβάλλοντος μάθησης και στην υποστήριξη της επικοινωνίας και των συνεργατικών δεξιοτήτων, ενώ τα Google Docs είναι ένα δωρεάν διαδικτυακό λογισμικό που παρέχει η Google και το οποίο περιλαμβάνει παρουσιάσεις, δίνοντας δυνατότητα δημοσίευσης του αρχείου μας ως ιστοσελίδα. Κατά την υλοποίηση της δράσης μας δώσαμε έμφαση στο πώς ο μαθητής θα μάθει να μαθαίνει, να ενεργεί, να ζει και να συνεργάζεται με τους άλλους. Βέβαια τα συγκεκριμένα διαδικτυακά εργαλεία τα έχουμε χρησιμοποιήσει σε πολλές άλλες πρακτικές για τη διδασκαλία των θρησκευτικών. 5.3 Αξιοποίηση, Γενίκευση, Επεκτασιμότητα Η εφαρμογή του συγκεκριμένου σεναρίου απέδειξε ότι η αξιοποίηση των Νέων Τεχνολογιών, στο πλαίσιο των νέων θεωριών μάθησης, είναι εξαιρετικά ωφέλιμη για τους μαθητές. Η χρήση των ψηφιακών μέσων και η ποικιλία των μαθησιακών δραστηριοτήτων, που εμπεριέχονταν στο σενάριό μας, βοήθησε τους μαθητές να αναπτύξουν πλήθος δεξιοτήτων. Αποδείχτηκε επίσης ότι η μάθηση είναι ενεργητική διαδικασία προσωπικής νοηματοδότησης των πραγμάτων. Οι μαθητές μας εργάστηκαν και σε ασύγχρονο επίπεδο, αλλά και ανέλαβαν ρόλο ξεναγού, φωτογράφου κλπ. Αποδεικνύοντας ότι ακόμη και μια επίσκεψη στο Μουσείο μπορεί να ενθουσιάσει έναν έφηβο! Η δράση μπορεί να αναπτυχθεί από οποιοδήποτε σχολείο της χώρας. Οι επισκέψεις μας, που πραγματοποιήθηκαν όλες με μεγάλο ενθουσιασμό από μέρους των μαθητών μας, εξάλλου οι τόποι επίσκεψης ήταν δική τους επιλογή, ήταν οι εξής: 1. Λευκός Πύργος, 2. Αψίδα Γαλερίου/Ροτόντα, 3. ΔΕΘ/Μουσείο Σοκολάτας, 4. Λαογραφικό Μουσείο, 5. Ι.Ν. Αγίου Δημητρίου, 6. Ι.Ν. Αγίας Σοφίας/Κρύπτη Ι. Προδρόμου, 7. Ι.Ν. Αχειροποιήτου, 8. Θεολογική Σχολή ΑΠΘ, 9. Παλαιό Αρχαιολογικό Μουσείο. Σελίδα 12 από 13

13 6. Πρόσθετο υλικό που αξιοποιήθηκε Αναφέρετε τυχόν πρόσθετο υλικό που αξιοποιήθηκε. Επιμορφωτικό Υλικό για την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών Τεύχος 1 (Γενικό μέρος) ΕΑΙΤΥ Τομέας Επιμόρφωσης και Κατάρτισης (ΤΕΚ). Ματσαγγούρας, Ηλ. (2000), Ομαδοσυνεργατική Διδασκαλία και Μάθηση. Αθήνα: εκδ. Γρηγόρη. Ματσαγγούρας, Ηλ. (2001), Στρατηγικές Διδασκαλίας: Η Κριτική Σκέψη στη Διδακτική Πράξη. Αθήνα: Gutenberg.Wiersma, W. & Jurs, S.G. (2005) Research Methods in Education, New York, Allyn & Bacon. Ματσαγγούρας, Ηλ., (2003), Η διαθεματικότητα στη σχολική γνώση. Εννοιοκεντρική αναπλαισίωση και σχέδια εργασίας, Αθήνα, Εκδόσεις Γρηγόρη. Σελίδα 13 από 13