Πιστοποίηση συστηµάτων διαχείρισης της ασφάλειας και της υγιεινής στις επιχειρήσεις του κλάδου των τροφίµων: Θεσµικό πλαίσιο, προβλήµατα, προοπτικές

Transcript

1 Πιστοποίηση συστηµάτων διαχείρισης της ασφάλειας και της υγιεινής στις επιχειρήσεις του κλάδου των τροφίµων: Θεσµικό πλαίσιο, προβλήµατα, προοπτικές Ιωάννα Πετροχείλου Γενική ιευθύντρια της ΕΤΑΤ Α.Ε. 0. Εισαγωγή Η ποιότητα και η ασφάλεια των προϊόντων διατροφής αποτελούν, αναµφισβήτητα, θέµατα για τα οποία οι επιχειρήσεις µεριµνούν σε συστηµατική βάση. Η ποιότητα αποτελεί, πλέον, στόχο υψηλής προτεραιότητας στη στρατηγική των επιχειρήσεων του κλάδου των τροφίµων και µε ιδιαίτερη ικανοποίηση διαπιστώνουµε ότι οι πιο οργανωµένες ελληνικές µονάδες έχουν να επιδείξουν σηµαντικά επιτεύγµατα στις συνεχείς προσπάθειές τους για αναβάθµιση της ποιότητας. Η διαχρονική εξέλιξη των Συστηµάτων Ποιότητας έχει οδηγήσει τις πιο σύγχρονες επιχειρήσεις σε ένα βήµα µετά τη διασφάλιση της ποιότητας των παραγόµενων προϊόντων. Σήµερα, δεν µιλάµε πλέον απλώς για ιασφάλιση Ποιότητας, αλλά µιλάµε για ιοίκηση Ποιότητας. Οι επιχειρήσεις πλέον αντιµετωπίζονται ως µία «οργάνωση ανθρώπων» και οι προσπάθειες εστιάζονται στη συνεχή βελτίωση και στοχεύουν, τελικά, στην ικανοποίηση των καταναλωτών όχι µόνο από το ίδιο το προϊόν αλλά και από την συνολική παρουσία και απόδοση της επιχείρησης. 1. Οι απαιτήσεις της νοµοθεσίας Σε επίπεδο νοµοθεσίας ρυθµίζονται, κατά κύριο λόγο, τα θέµατα που σχετίζονται µε την προστασία των καταναλωτών, του υγιούς ανταγωνισµού και του περιβάλλοντος. Παράλληλα, υιοθετούνται πολιτικές που υποστηρίζουν την αειφόρο ανάπτυξη. Οι γενικές αρχές για την ασφάλεια των τροφίµων επανα-οριοθετήθηκαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και έχουν ήδη τεθεί σε εφαρµογή µέσω του Κανονισµού 178/2002. Ο συγκεκριµένος Κανονισµός υιοθετεί για πρώτη φορά : την αναγκαιότητα για ολοκληρωµένη προσέγγιση και εξέταση όλων των πτυχών της αλυσίδας παραγωγής και διάθεσης τροφίµων την υποχρεωτική εφαρµογή της αρχής της προφύλαξης την αναγκαιότητα ανάλυσης των κινδύνων, η οποία συµπεριλαµβάνει την αξιολόγηση, την διαχείριση και την ενηµέρωση επί των κινδύνων

2 την υποχρέωση για ιχνηλασιµότητα (ή ανιχνευσιµότητα, όπως αναφέρεται στο επίσηµο κείµενο) την αναγκαιότητα ανάθεσης της ευθύνης για την ασφάλεια των τροφίµων στους υπεύθυνους των επιχειρήσεων την υποχρέωση για κοινοποίηση των όποιων προβληµάτων και ανάκληση των προϊόντων, σε περιπτώσεις που είναι πιθανό να προκληθεί πρόβληµα στην υγεία των καταναλωτών κ.ο.κ. Περαιτέρω, η Ε.Ε. υιοθέτησε ένα νέο νοµοθετικό πλαίσιο, µέσω των ακόλουθων Κανονισµών: Kανονισµός 852/2004 για την υγιεινή των τροφίµων. Κανονισµός 853/2004 για τον καθορισµό ειδικών κανόνων υγιεινής για τα τρόφιµα ζωικής προέλευσης. Κανονισµός 854/2004 για τον καθορισµό ειδικών διατάξεων για την οργάνωση των επίσηµων ελέγχων στα προϊόντα ζωικής προέλευσης που προορίζονται για κατανάλωση από τον άνθρωπο. Κανονισµός 882/2004 για τη διενέργεια επίσηµων ελέγχων της συµµόρφωσης προς τη νοµοθεσία περί ζωοτροφών και τροφίµων και προς τους κανόνες για την υγεία και την καλή διαβίωση των ζώων. Οι πλέον σηµαντικές αρχές του Κανονισµού 852/2004 είναι οι ακόλουθες: Η ασφάλεια των τροφίµων πρέπει να εξασφαλίζεται σε όλο το µήκος της τροφικής αλυσίδας: «Από το αγρόκτηµα στο τραπέζι» Ο υπεύθυνος επιχείρησης τροφίµων φέρει την πρωταρχική ευθύνη για την ασφάλεια των τροφίµων Κρίνεται αναγκαίο να καταρτιστούν µητρώα επιχειρήσεων και των επιµέρους εγκαταστάσεων τους Κρίνεται αναγκαίο να διασφαλίζεται η διατήρηση της ψυκτικής αλυσίδας Κρίνεται αναγκαίο να θεσπιστούν µικροβιολογικά κριτήρια και απαιτήσεις ελέγχου της θερµοκρασίας Τα εισαγόµενα τρόφιµα πρέπει να πληρούν τα ίδια ή ισοδύναµα υγειονοµικά πρότυπα µε τα τρόφιµα που παράγονται στην Κοινότητα Μέσω του Κανονισµού αυτού γίνεται σαφές ότι οι επιχειρήσεις της πρωτογενούς παραγωγής πρέπει να συµµορφώνονται µε τις γενικές απαιτήσεις υγιεινής, ενώ οι επιχειρήσεις που εκτελούν οποιοδήποτε στάδιο παραγωγής, µεταποίησης και διανοµής (µετά την πρωτογενή παραγωγή) πρέπει να συµµορφώνονται µε τις γενικές απαιτήσεις

3 υγιεινής και να εφαρµόζουν σύστηµα HACCP. Γίνεται δε υποχρεωτική η εφαρµογή διαδικασιών που βασίζονται στις 7 αρχές HACCP. Οι απαιτήσεις του συγκεκριµένου Κανονισµού δεν εφαρµόζονται στις ακόλουθες περιπτώσεις: Παραγωγή τροφίµων για ιδιωτική χρήση Άµεση διάθεση µικρών ποσοτήτων πρωτογενών προϊόντων από τον παραγωγό απευθείας στον τελικό καταναλωτή ή σε τοπικά καταστήµατα λιανικής πώλησης Παραγωγή των τροφίµων σε γεωγραφικές περιοχές υποκείµενες σε ειδικούς περιορισµούς ή/και µε τη χρήση παραδοσιακών µεθόδων. Στις περιπτώσεις αυτές, τα κράτη-µέλη διατηρούν την ευελιξία τους και τη δυνατότητα να θεσπίσουν διαφοροποιηµένα εθνικά µέτρα. 2. Πιστοποίηση Συστηµάτων ιαχείρισης Πολλές από τις επιχειρήσεις εφαρµόζουν Συστήµατα ιαχείρισης της Ποιότητας -µε την ευρύτερη έννοια της ποιότητας -, σύµφωνα µε διάφορα ιεθνή και Εθνικά Πρότυπα και έχουν προβεί σε πιστοποίηση των συστηµάτων αυτών. Τέτοια Συστήµατα ιαχείρισης είναι, µεταξύ άλλων, τα ακόλουθα: Σύστηµα ιαχείρισης της Ποιότητας, κατά τα ιεθνή Πρότυπα της σειράς ISO 9000 Σύστηµα ΗΑCCP, σύµφωνα µε το Ελληνικό Πρότυπο ΕΛΟΤ 1416:2000 ή το ανέζικο Πρότυπο DS 3027:2002 Σύστηµα Ολοκληρωµένης ιαχείρισης στη Φυτική Παραγωγή (ΑGRO 2.1 και 2.2) Εξειδικευµένα Συστήµατα για τη ιασφάλιση της Ποιότητας συγκεκριµένων προϊόντων (π.χ. του χοιρινού κρέατος - ΑGRO 3.1, 3.2, 3.3 και 3.4 ή των προϊόντων Ιχθυοκαλλιεργειών AGRO 4.1 και 4.2) Σύστηµα Περιβαλλοντικής ιαχείρισης, κατά τα ιεθνή Πρότυπα της σειράς ISO Σύστηµα ασφάλειας και υγιεινής στην εργασία, σύµφωνα µε το Πρότυπο OHSAS Σύστηµα κατά το Τεχνικό Πρότυπο και Πρωτόκολλο του ΒRC, το οποίο αφορά κυρίως τις επιχειρήσεις παραγωγής τροφίµων µε ιδιωτική ετικέτα και υιοθετήθηκε από τα καταστήµατα λιανικής πώλησης (super markets) του Ηνωµένου Βασιλείου

4 Σύστηµα κατά το Πρότυπο ΙFS, το οποίο αφορά κυρίως τις επιχειρήσεις παραγωγής τροφίµων µε ιδιωτική ετικέτα και ξεκίνησε από τις επιχειρήσεις λιανικού εµπορίου της Γερµανίας το Το Πρότυπο αυτό υιοθετήθηκε και από τις επιχειρήσεις λιανικού και χονδρικού εµπορίου της Γαλλίας (ως version 4). Συστήµατα κατά τα Πρότυπα της EurepGAP, τα οποία αφορούν κυρίως την πρωτογενή παραγωγή και στοχεύουν στη διασφάλιση της ποιότητας-ασφάλειας των προϊόντων, στην προστασία των εργαζοµένων και στην προστασία του περιβάλλοντος και της ευζωίας των ζώων και εν γένει στην υιοθέτηση πρακτικών που ευνοούν την αειφόρο ανάπτυξη. Η ύπαρξη διαφόρων Προτύπων, τα οποία έχουν γίνει αποδεκτά από διαφορετικούς οργανισµούς, έχει δηµιουργήσει προβλήµατα στις επιχειρήσεις, δεδοµένου ότι διαφορετικοί πελάτες ζητούν και αποδέχονται διαφορετικά πιστοποιητικά. Ως εκ τούτου, πολλές επιχειρήσεις έχουν αναγκαστεί να πιστοποιηθούν σύµφωνα µε διάφορα Πρότυπα. Το γεγονός αυτό δηµιουργεί διάφορα προβλήµατα και πρόσθετα κόστη, άµεσα ή/και έµµεσα. Παράλληλα, µειώνει την αξιοπιστία των επιµέρους Προτύπων και της ίδιας της διαδικασίας της Πιστοποίησης. Το συγκεκριµένο πρόβληµα είναι πιθανό να περιοριστεί µε δεδοµένη την επικείµενη έκδοση του νέου ιεθνούς Προτύπου ISO/DIS µε τίτλο: Συστήµατα διαχείρισης της ασφάλειας των τροφίµων Απαιτήσεις για τις επιχειρήσεις της αλυσίδας τροφίµων- Standard for Food Safety Management Systems. 3. Κρίσιµα σηµεία για την αποτελεσµατική εφαρµογή του συστήµατος HACCP Μετά από αρκετά πλέον χρόνια εφαρµογής του Συστήµατος HACCP στις Ελληνικές επιχειρήσεις, ορισµένα κρίσιµα ζητήµατα που χρήζουν σχολιασµού είναι τα ακόλουθα: Η αποτελεσµατικότητα του συστήµατος HACCP σχετίζεται άµεσα µε την ορθότητα του σχεδιασµού του συστήµατος. Η ορθότητα του σχεδιασµού σχετίζεται άµεσα µε την επάρκεια, την πληρότητα και την αποτελεσµατικότητα των προαπαιτούµενων προγραµµάτων και του σχεδίου HACCP. Τα προαπαιτούµενα προγράµµατα (PRPs) σχετίζονται µε τις απαιτήσεις που απορρέουν από τους Κανόνες Ορθής Υγιεινής και Παραγωγικής Πρακτικής, αναφορικά µε τις υποδοµές και τον τρόπο λειτουργίας. Ο σχεδιασµός και η υιοθέτηση κατάλληλων και αποτελεσµατικών προαπαιτουµένων προγραµµάτων αποτελεί

5 προϋπόθεση για να προχωρήσουµε στην περαιτέρω ανάλυση των κινδύνων και στην ανάπτυξη του σχεδίου ΗACCP. Για τον λόγο αυτό και χαρακτηρίζονται ως «προαπαιτούµενα» προγράµµατα. Συχνά, όµως, οι επιχειρήσεις δεν χειρίζονται κατά τρόπο ορθό τα προαπαιτούµενα προγράµµατα και, είτε δεν υιοθετούν επαρκείς διαδικασίες παρακολούθησης, είτε τα εντάσσουν υπό την µορφή των CCPs στον σχεδιασµό τους. Σηµαντικό είναι να αναφερθεί ότι το νέο Πρότυπο ISO/DIS περιλαµβάνει ένα ξεχωριστό κεφάλαιο για τα προαπαιτούµενα προγράµµατα (PRPs) και παρουσιάζει αναλυτικά τις σχετικές απαιτήσεις. Αναφέρει δε τις παρακάτω γενικές κατηγορίες PRPs: Προγράµµατα Υποδοµής & Συντήρησης, που µεταξύ άλλων περιλαµβάνουν τα ακόλουθα: - Σχεδιασµό και κατασκευή εγκαταστάσεων - Παροχές αέρα, νερού, ενέργειας και άλλες - Σχεδιασµό, προληπτική συντήρηση και προσβασιµότητα εξοπλισµού - Υποστηριστικές υπηρεσίες, συµπεριλαµβανοµένων θεµάτων σχετικών µε την διαχείριση αποβλήτων Λειτουργικά προγράµµατα, που µεταξύ άλλων περιλαµβάνουν τα ακόλουθα: - Υγιεινή Προσωπικού - Καθαρισµό και Απολύµανση - Έλεγχο Παρασίτων - Μέτρα για αποφυγή επιµολύνσεων - ιαδικασίες Συσκευασίας - ιαχείριση προµηθευόµενων υλών, παροχών, αποβλήτων, προϊόντων κλπ. Ορισµένα από τα συνήθη προβλήµατα όσον αφορά στο σχέδιο HACCP συνοψίζονται ως ακολούθως : Χειρισµός CPs ως CCPs. Μη σαφής προσδιορισµός του κινδύνου. Για παράδειγµα, συχνά η περιγραφή του κινδύνου περιορίζεται στην αναφορά «παθογόνοι µικροοργανισµοί». Η ορθή προσέγγιση είναι να γίνεται σαφής αναφορά στο είδος των µικροοργανισµών που αποτελούν δυνητικό κίνδυνο και στον τρόπο που είναι ενδεχόµενο να παρουσιαστεί ο συγκεκριµένος κίνδυνος στο συγκεκριµένο στάδιο (π.χ. επιµόλυνση µε Salmonella και Ε. Coli)

6 Υιοθέτηση λειτουργικών ορίων (δηλαδή των ορίων που θα διασφαλίσουν την ορθή πορεία της παραγωγικής διαδικασίας) αντί κρίσιµων ορίων (δηλαδή των ορίων που θα διασφαλίσουν το προϊόν έναντι του συγκεκριµένου κινδύνου). Ασαφή ή µη εφικτά όρια (π.χ. απουσία γεωργικών φαρµάκων). Ασάφειες στη µέθοδο παρακολούθηση (π.χ. όσον αφορά στην συχνότητα ή στον αρµόδιο για την παρακολούθηση ή ακόµα και στην ίδια την µέθοδο-τεχνική παρακολούθησης). Υιοθέτηση ανεπαρκών διορθωτικών ενεργειών σε περιπτώσεις που παρουσιάζονται αποκλίσεις από τα κρίσιµα όρια. Για παράδειγµα, συχνά αναφέρεται ως διορθωτική ενέργεια η επισκευή του µηχανήµατος (π.χ. του ψυκτικού θαλάµου ή του παστεριωτή) και δεν αναφέρεται ποιος θα είναι ο χειρισµός του µη συµµορφούµενου προϊόντος. Συχνή χρήση της ανασκόπησης των αρχείων ως αποκλειστική ενέργεια επαλήθευσης. Η αποτελεσµατικότητα του εφαρµοζόµενου Συστήµατος εξαρτάται από τον βαθµό κατανόησης του συστήµατος από το προσωπικό και από την επάρκεια της εκπαίδευσης του προσωπικού σε σχέση µε τις απαιτήσεις του συστήµατος. Για παράδειγµα, τα µέλη της Οµάδας HACCP θα ήταν ορθό να επιµορφωθούν επί γενικότερων ζητηµάτων που σχετίζονται µε την αποτελεσµατική εφαρµογή του συστήµατος και τον χειρισµό επιµέρους ζητηµάτων. Η εκπαίδευση των µελών της οµάδας HACCP µπορεί να αφορά: ιοίκηση έργων Ανάλυση επικινδυνότητας και αξιολόγηση κινδύνων Τεχνικές επικύρωσης των κρίσιµων ορίων ιαχείριση δεδοµένων και ανάλυση τάσεων Επιθεωρήσεις Τεχνικές εκπαίδευσης Τεχνικές επικοινωνίας ιαχείριση κρίσεων κλπ. Η αποτελεσµατικότητα του συστήµατος HACCP εξαρτάται από τον τρόπο που το συγκεκριµένο σύστηµα έχει ενταχθεί και συνεργάζεται µε τα υπόλοιπα συστήµατα διασφάλισης ποιότητας και διοίκησης, που εφαρµόζονται στην ίδια επιχείρηση. Με στόχο την αποτελεσµατική τήρηση του συστήµατος πρέπει να δίνεται έµφαση σε θέµατα όπως:

7 Τήρηση ορθών αρχείων, ανασκόπηση αρχείων και ανάλυση δεδοµένων. Τα δεδοµένα που προκύπτουν από τα αρχεία πρέπει να αξιοποιούνται ως εργαλεία για τον εντοπισµό των τάσεων της παραγωγής καθώς και για την επαλήθευση της αποτελεσµατικότητας του συστήµατος. Επιθεωρήσεις Ανάλυση δεδοµένων Ενηµέρωση της οµάδας HACCP επί νέων κινδύνων ή τροποποιήσεων Ενηµέρωση αναθεώρηση του συστήµατος, λόγω νέων δεδοµένων ή λόγω εντοπισµού αστοχιών και ενεργειών βελτίωσης Συνεχή εκπαίδευση. Η επικύρωση του συστήµατος, προ της αρχικής εφαρµογής ή/και κάθε φορά που ενσωµατώνονται σηµαντικές τροποποιήσεις, καθώς και η συνεχής αξιολόγηση της αποτελεσµατικότητας και της επάρκειας του συστήµατος αποτελούν ενέργειες βαρύνουσας σηµασίας. Ως εκ τούτου, η διαδικασία της ανασκόπησης θα πρέπει να είναι ουσιαστική, ώστε να οδηγεί σε χρήσιµα συµπεράσµατα και διορθωτικές ενέργειες, µε σκοπό την συνεχή βελτίωση του συστήµατος και της εφαρµογής του. Το νέο Πρότυπο περιλαµβάνει ξεχωριστό κεφάλαιο σχετικά µε την επαλήθευση, την επικύρωση και την συνεχή βελτίωση του Συστήµατος, αποδίδοντας την δέουσα σηµασία σε αυτές τις ενέργειες-λειτουργίες. Σηµαντική παράµετρος για την αποτελεσµατική εφαρµογή και τήρηση του Συστήµατος είναι η υιοθέτηση των κατάλληλων µηχανισµών επικοινωνίας στο εσωτερικό περιβάλλον της επιχείρησης καθώς και µεταξύ της επιχείρησης και του εξωτερικού περιβάλλοντος. Βασική προϋπόθεση για την επιτυχή εφαρµογή οποιοδήποτε σύγχρονου Μοντέλου ιοίκησης είναι η εποικοδοµητική συµµετοχή όλων των εµπλεκοµένων. Ως εµπλεκόµενοι δε, θεωρούνται όχι µόνο το ανθρώπινο δυναµικό των επιχειρήσεων, αλλά και όλοι οι συντελεστές που εµπλέκονται άµεσα ή έµµεσα µε τις λειτουργίες που περιλαµβάνονται στο Μοντέλο. Ειδικότερα, στον κλάδο των τροφίµων είναι αναγκαία η επικοινωνία και η επίτευξη συναίνεσης µε όλους τους εµπλεκόµενους στην αλυσίδα παραγωγής και διάθεσης τροφίµων, µέχρι τους καταναλωτές. Πιο συγκεκριµένα, απαιτείται συνεχής επικοινωνία µε : τους πελάτες

8 τους προµηθευτές και τους εξωτερικούς συνεργάτες τις εθνικές αρχές τις άλλες επιχειρήσεις του ίδιου κλάδου ή της ίδιας γεωγραφικής περιοχής τους συλλογικούς φορείς (επαγγελµατικούς φορείς, εργατικά σωµατεία, επιστηµονικούς φορείς κλπ.) τα µέσα ενηµέρωσης, ως εργαλείο για την προώθηση µηνυµάτων προς το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο. Η αξία της επικοινωνίας µε το εξωτερικό περιβάλλον γίνεται εύκολα κατανοητή στα θέµατα που σχετίζονται µε την Ασφάλεια και την Υγιεινή στις επιχειρήσεις του κλάδου της διατροφής. Οι επιχειρήσεις θα πρέπει να έχουν υιοθετήσει µηχανισµούς που θα εξασφαλίζουν επαρκή ενηµέρωση σχετικά µε τους αναδυόµενους κινδύνους για την υγεία των καταναλωτών καθώς και την άµεση ενηµέρωση σε περιπτώσεις κρίσεων. Σε κάθε στιγµή που εντοπίζεται µία διατροφική κρίση στην αγορά, οι επιχειρήσεις θα πρέπει να λάβουν την πληροφορία το συντοµότερο δυνατό, ώστε να διερευνήσουν εάν η συγκεκριµένη κρίση µπορεί να επηρεάζει τις δραστηριότητες τους και να λάβουν εγκαίρως τα µέτρα τους. Από την άλλη πλευρά, οι επιχειρήσεις θα πρέπει να υιοθετήσουν αποτελεσµατικούς µηχανισµούς για να προβούν σε κοινοποίηση των όποιων προβληµάτων και ανάκληση των προϊόντων, σε περιπτώσεις που είναι πιθανό να προκληθεί πρόβληµα στην υγεία των καταναλωτών κ.ο.κ. Στο εσωτερικό επίπεδο της επιχείρησης, η επίτευξη συµφωνίας µε τους εργαζόµενους αποτελεί προϋπόθεση για την επίτευξη των στόχων της. Η εκπαίδευση αποτελεί, ίσως, το κυριότερο εργαλείο για να διασφαλίσει η επιχείρηση την αποτελεσµατική επικοινωνία και επίτευξη συµφωνίας µε τους εργαζόµενους της ως προς τις µεθόδους υλοποίησης των προβλεπόµενων εργασιών. Ένα άλλο σηµαντικό εργαλείο για την διασφάλιση επικοινωνίας και συναίνεσης αποτελούν οι Οµάδες Εργασίας µεταξύ των στελεχών, αλλά και των εργαζοµένων σε κάθε επίπεδο της ιεραρχίας. Το είδος των πληροφοριών και των µηνυµάτων, που πρέπει να διακινούνται εντός της επιχείρησης, εξαρτάται προφανώς από τους εκάστοτε επιµέρους στόχους. Για παράδειγµα, όσον αφορά στα θέµατα ασφάλειας και υγιεινής των τροφίµων, στο νέο

9 Πρότυπο υπάρχει σαφής απαίτηση για την υιοθέτηση διαδικασιών που θα διασφαλίζουν τη συνεχή και έγκαιρη ενηµέρωση της Οµάδας HACCP µίας επιχείρησης επί των όποιων αλλαγών σχετίζονται µε τα παρακάτω θέµατα: Προϊόντα - Νέα προϊόντα Πρώτες ύλες και λοιπές εισερχόµενες ύλες ή/και υπηρεσίες Συστήµατα παραγωγής / µηχανήµατα Εγκαταστάσεις παραγωγής, περιβάλλον χώρος και λοιπές υποδοµές Προγράµµατα καθαρισµού και απολύµανσης Συστήµατα συσκευασίας, αποθήκευσης και διακίνησης Προσόντα του προσωπικού και κατανοµή αρµοδιοτήτων Προβλεπόµενη χρήση των προϊόντων και οµάδες καταναλωτών Απαιτήσεις νοµοθεσίας, απαιτήσεις πελατών και γενικότερες εξελίξεις επί θεµάτων του κλάδου στα θέµατα ασφάλειας, τις οποίες η επιχείρηση θα πρέπει να παρακολουθεί συστηµατικά και να τις λαµβάνει υπόψη της Αιτήµατα και στοιχεία που ζητούνται από τρίτους φορείς Παράπονα που ενδεχοµένως σχετίζονται µε την ασφάλεια και υγιεινή των προϊόντων Άλλες παραµέτρους που ενδεχοµένως σχετίζονται και επηρεάζουν την ασφάλεια των προϊόντων Τέλος, ένα από τα προβλήµατα που χρήζει περαιτέρω εξειδίκευσης και προσοχής, σε αρκετές επιχειρήσεις, είναι το θέµα της ιχνηλασιµότητας σε όλη την διατροφική αλυσίδα. Εκτιµάται ότι τι θέµα αυτό θα απασχολήσει τις επιχειρήσεις και τους φορείς ελέγχου στο άµεσο µέλλον, ώστε να καλυφθεί αποτελεσµατικά και η σχετική απαίτηση της νοµοθεσίας. 4. Επιλεγόµενα Η ποιότητα στις επιχειρήσεις, υπό την διευρυµένη πλέον έννοιά της και όχι ως µία παράµετρος σχετιζόµενη αποκλειστικά µε τα χαρακτηριστικά των παραγόµενων προϊόντων, αποτελεί προϋπόθεση για την επιβίωση των επιχειρήσεων. Η πιστοποίηση των εφαρµοζόµενων συστηµάτων διαχείρισης της ποιότητας, της υγιεινής και της ασφάλειας αποτέλεσε επιλογή µεγάλου αριθµού επιχειρήσεων του κλάδου των τροφίµων, τα τελευταία δέκα χρόνια. Για τις περισσότερες επιχειρήσεις, η πιστοποίηση αποτελεί αφενός ένα καλό εργαλείο marketing και αφετέρου υποστηρίζει αποτελεσµατικά την λειτουργία τους προς την κατεύθυνση της συνεχούς βελτίωσης

10 Παρά ταύτα, οι απαιτήσεις της αγοράς αναφορικά µε τα πιστοποιητικά ποιότητας έχουν αρχίσει να διαφοροποιούνται και οι επιχειρήσεις καλούνται πλέον να συµµορφώνονται µε τις απαιτήσεις πολλών διαφορετικών Προτύπων και Οργανισµών. Η έκδοση του νέου ιεθνούς Προτύπου ISO/DIS αποτελεί µία θετική εξέλιξη. Παρά ταύτα, οι επιχειρήσεις θα πρέπει να συνεργαστούν ώστε να επιβάλλουν νέους, πιο αποτελεσµατικούς όρους στο πεδίο της Πιστοποίησης της Ποιότητας και των πρακτικών Υγιεινής. Ειδικότερα, θα πρέπει να επιδιώξουν αφενός την κατάργηση των πολλών και διαφορετικών πιστοποιητικών-προτύπων και αφετέρου να υποστηρίξουν την λειτουργία των µηχανισµών που διασφαλίζουν την επάρκεια, την αξιοπιστία και την αποτελεσµατικότητα των φορέων πιστοποίησης, των επιθεωρητών καθώς και των εργαστηρίων που διενεργούν δοκιµές για τον έλεγχο της ποιότητας. Βιβλιογραφία 1. Πρότυπο ISO 9001: 2000: Quality Management Systems 2. ISO/DIS : Food Safety Management Systems (σχέδιο Προτύπου) 3. Κείµενα εργασίας της ΤΕ ΕΛΟΤ 85 και οµιλίες των µελών κκ. E. Tσιγαρίδα και Ι. Σαριδάκη στην εκδήλωση µε θέµα : «Σχέδιο ιεθνούς και Ευρωπαϊκού προτύπου EN ISO για τα συστήµατα διαχείρισης της ασφάλειας τροφίµων σύµφωνα µε τις αρχές HACCP», 25 Οκτωβρίου 2004, ΕΕ Ε 4. Mortimore S. (2001). «How to make HACCP really work in practice», Food Control,12, Πετροχείλου Ι. (2003). «Επικοινωνία : Εργαλείο και προϋπόθεση για την αποτελεσµατική λειτουργία των Συστηµάτων ιοίκησης της Ποιότητας και της Ασφάλειας των Τροφίµων», Πρακτικά 3ου Συµποσίου µε τίτλο: «Ποιότητα - Ανταγωνιστικότητα στην Eλληνική Βιοµηχανία Τροφίµων», Αµφιθέατρο ΕΒΕΑ, Αθήνα Νοέµβριος Πετροχείλου Ι. (1998). «Ποιότητα στις µικροµεσαίες επιχειρήσεις του κλάδου των Τροφίµων : Συνήθη προβλήµατα και προτάσεις για τη βελτίωση των ικανοτήτων των επιχειρήσεων», Πρακτικά 2ου Συµποσίου µε τίτλο: «Ασφάλεια Προιόντος - Ποιότητα - Ανταγωνιστικότητα στην Eλληνική Βιοµηχανία Τροφίµων», Αµφιθέατρο ΕΒΕΑ, Αθήνα Νοέµβριος 1998 Ιωάννα Πετροχείλου, Χηµικός MSc. Γενική ιευθύντρια ΕΤΑΤ Α.Ε. Λεωφ. Βουλιαγµένης 80, ΑΘΗΝΑ Τηλ: , fax: ipet@etat.gr