ΤΑ ΦΡΑΓΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ

Transcript

1 ΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΔΡΑΜΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΑΣΟΠΟΝΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΑ ΦΡΑΓΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΣΠΟΥΔΑΣΤΕΣ : ΑΝΤΡΕΑΣ ΤΟΦΑΡΗΣ ΒΑΛΑΝΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΥ

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ..σελ:2 2. ΕΙΣΑΓΩΓΗ σελ:3 3. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: Ιστορική Αναδρομή στην Υδάτινη Ανάπτυξη της Κύπρου σελ: ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: Σημερινη Υδάτινη Ανάπτυξη της Κύπρου σελ: ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3:Βασικά Μέτρα..σελ: ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Χαρακτηριτικά Φραγμάτων σελ: ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5:Εξοικονόμηση νερού σελ: ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ.σελ:37 2

3 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το νερό, ένα απο τα πολυτιμότερα αγαθά στον πλανήτη μας, είναι αναγκαίο για την ανάπτυξη όλων των τομέων της οικονομίας. Επομένως έχουμε υποχρέωση για την ποιοτική αναβάθμιση, την ορθολογική διαχείριση και τη σωστή χρήση του. Σε ξηρές και ημίξηρες περιοχές του πλανήτη, (σ αυτές συμπεριλαμβάνεται και η Κύπρος), η παροχή νερού είναι ένα συνεχές πρόβλημα, το οποίο έγινε ακόμη πιο έντονο εξαιτίας της τουρκικής εισβολής του 1974 και της συνεχιζόμενης κατοχής σημαντικού μέρους του νησιού. Για την αντιμετώπιση του προβλήματος αυτού το Υπουργείο Γεωργίας, Φυσικών πόρων και Περιβάλλοντος της Κύπρου έχει προσφύγει στη χρησιμοποίηση μη συμβατικών πόρων (αφαλάτωση, αξιοποίηση διαφόρων περιθωριακών νερών σε κατοικημένες περιοχές, ανάκτηση και επαναχρησιμοποίηση επεξεργασμένων υγρών αποβλήτων κτλ.), με σκοπό τη συνεχή παροχή νερού σ όλα τα νοικοκυριά, αλλά και την ανάπτυξη όλων των τομέων της οικονομίας,. Η διαχείριση των υδάτινων πόρων στον τόπο μας βασίζεται όχι μόνο στην αποδοτικότερη χρήση των διαθέσιμων συμβατικών πόρων, αλλά και στη χρήση μη συμβατικών πόρων, κάτι το οποίο δεν γινόταν παλιότερα. Χρέος μας είναι να προστατεύουμε το νερό από τη ρύπανση και τη σπατάλη, και να διασφαλίσουμε ότι η διαχείριση του γίνεται ορθολογικά, ιδιαίτερα μετά την ένταξή μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Επιβάλλεται λοιπόν η συνεχής ενημέρωση και ευαισθητοποίηση όλων 3

4 των φορέων διαχείρισης, καθώς και των ίδιων των καταναλωτών για τη σωστή και συνετή χρήση του νερού και την καλλιέργεια υδατικής συνείδησης. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: Ιστορική Αναδρομή στην Υδάτινη Ανάπτυξη της Κύπρου Από την αρχαιότητα, μέχρι σήμερα οι κλιματολογικές συνθήκες της Κύπρου δεν έχουν αλλάξει σημαντικά, κι αυτό φαίνεται από τα διάφορα υδατικά έργα που βρέθηκαν σε ανασκαφές αρχαίων συνοικισμών. Το νησί υπέφερε πάντα από ανομβρίες και έλλειψη νερού. Οι κάτοικοι για τον λόγο αυτό ήταν αναγκασμένοι να αντιμετωπίζουν το πρόβλημα με σοβαρότητα, προσπαθώντας να βρουν τους κατάλληλους τρόπους συλλογής, αποθήκευσης και μεταφοράς του νερού, για την ικανοποίηση των αναγκών τους. Στη Λίθινη Εποχή οι συνοικισμοί κτίζονταν σε τοποθεσίες όπου υπήρχε νερό (επιφανειακό ή υπόγειο) Στη Νεολιθική Εποχή ( π.χ) οι συνοικισμοί βρίσκονταν σε τοποθεσίες όπου υπήρχαν πηγές που ανάβλυζαν όλο το χρόνο, ή υπήρχε κοντά ποταμός. (παράδειγμα: ο συνοικισμός της Χοιροκοιτίας, ο οποίος προμηθευόταν νερό από τον ποταμό Μαρώνι). Στην Εποχή του Χαλκού ( π.χ) οι συνοικισμοί ήταν κτισμένοι σε ψηλές, οχυρωμένες τοποθεσίες (πιθανόν από φόβο επιδρομών). Στους συνοικισμούς υπήρχαν ειδικές κατασκευές και εγκαταστάσεις, κυρίως πήλινοι και πέτρινοι αγωγοί, που χρησίμευαν στο μάζεμα και την αποθήκευση του νερού της βροχής. Αργότερα όταν εξέλιπε ο κίνδυνος των επιδρομών, οι πόλεις κτίζονταν στα πεδινά, όπου υπήρχε νερό. Στις πόλεις που αντιμετώπιζαν έλλειψη νερού αναπτύχθηκε το σύστημα της συλλογής και αποθήκευσης του νερού της βροχής σε οργανωμένη βάση. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της πόλης της Έγκωμης, η οποία φαίνεται να ήταν μεγάλη και πυκνοκατοικημένη, με καλό λιμάνι, γιατί βρισκόταν κοντά στις εκβολές του ποταμού Πεδιαίου. Το υπόγειο νερό που αντλείτο από τα 4

5 πηγάδια κάλυπτε μόνο ένα μέρος των αναγκών τους. Το σοβαρό πρόβλημα αντιμετωπιζόταν με ένα οργανωμένο δίκτυο συλλογής νερού βροχής από κάθε σπίτι, που υπήρχε σε ολόκληρη την πόλη. Το νερό μαζευόταν με πήλινους αγωγούς και φυλαγόταν σε στέρνες στην αυλή του κάθε σπιτιού. Στην Κλασσική, ελληνιστική και ρωμαϊκή εποχή (480 π.χ 49 μ.χ) η ανάπτυξη των υδάτινων πόρων και η κατάλληλη χρήση του νερού άρχισαν να γίνονται πάνω σε πιο μελετημένη και οργανωμένη βάση. Όσες από τις πόλεις ήταν κτισμένες σε περιοχές όπου υπήρχαν πηγές ή ποταμοί χρησιμοποιούσαν το νερό τους και το μετέφεραν μέσα στις πόλεις με κατάλληλα συστήματα αγωγών και υδραγωγείων. Η κυριότερη πόλη της εποχής αυτής ήταν η Σαλαμίνα. Παρ όλο που κοντά της δεν υπήρχε πηγή, η πόλη έπαιρνε νερό για υδρευτικούς σκοπούς από τον Κεφαλόβρυσο Κυθρέας με αγωγό μήκους 40 χιλιομέτρων. Ερείπια του αγωγού αυτού σώζονται μέχρι σήμερα. Έξω από την πόλη υπήρχε ένα μεγάλο κεντρικό υδραγωγείο από το οποίο διοχετευόταν νερό σε μικρότερα ή δευτερεύοντα υδραγωγεία, και απ εκεί μέσω υπόγειων πήλινων αγωγών στους διάφορους τομείς της πόλης. Άλλες πόλεις που δεν είχαν κοντά πηγές ή ποταμούς εκμεταλλεύτηκαν το υπόγειο νερό. Την εποχή αυτή κατασκεύαζαν τα υπόγεια διαδοχικά πηγάδια (λαούμια). Άξιο θαυμασμού είναι το πώς οι κάτοικοι κατασκεύαζαν τόσο πολύπλοκα υδρευτικά και αρδευτικά έργα με τις γνώσεις και τα μέσα που διέθεταν. Στους Πρωτοχριστιανικούς και Βυζαντινούς χρόνους ( μ.χ) οι πόλεις χρησιμοποιούσαν για την ύδρευση τις παλιές ελληνιστικές και ρωμαϊκές κατασκευές με ορισμένες επιδιορθώσεις. Δεν δόθηκε καμία σημασία στην αντιμετώπιση του προβλήματος, αλλά ούτε συντηρήθηκαν τα παλιά υδατικά έργα λόγω των πολέμων που ταλάνιζαν το νησί. Και αυτό βέβαια ήταν ένα σοβαρότερο πρόβλημα από την έλλειψη νερού. Στη Φραγκοκρατία και Ενετοκρατία ( μ.χ και μ.χ) για να μην υπάρχει απώλεια νερού κατά τη μεταφορά από την υπόγεια αποθήκευση χρησιμοποιούσαν πήλινους αγωγούς και κτιστά υπόγεια αυλάκια. Για όσο νερό δεν έφθανε στην επιφάνεια χρησιμοποιούσαν το αλακάτι, το οποίο γύριζε κάποιο ζώο. Με τον τρόπο αυτό αντλούσαν νερό στην επιφάνεια και πότιζαν τα αγροκτήματά τους (τα Τιμάρια). Στη Τουρκοκρατία ( μ.χ) οι Τούρκοι βρήκαν οργανωμένες πόλεις και ανεπτυγμένη γεωργία και δεν φάνηκαν δημιουργικοί. Αντίθετα, όσα έργα δεν τους 5

6 χρησίμευαν είτε τα κατέστρεψαν, είτε τα άφησαν ασυντήρητα και με την πάροδο του χρόνου καταστράφηκαν. Στη Βρετανική αποικιοκρατία ( ) οι Βρετανοί προσπάθησαν πρώτα απ όλα να λύσουν το πρόβλημα της υδατοπρομήθειας των πόλεων, ενώ αργότερα ασχολήθηκαν με την αναζήτηση νερού για αρδευτικούς σκοπούς. Τον πρώτο χρόνο το Βασιλικό Σώμα Μηχανικών του Βρετανικού Στρατού, ασχολήθηκε με την επιδιόρθωση των αρδευτικών έργων που ήδη υπήρχαν. Το 1880 ο γεωλόγος R. Russell μελέτησε τους υδάτινους πόρους και το πρόβλημα της υδατοπρομήθειας και υποστήριξε ότι η περιοχή της Μεσαορίας αποτελούσε καλή αρτεσιανή λεκάνη και εισηγήθηκε να γίνουν βαθιές διατρήσεις για ανεύρεση αρτεσιανού νερού. Το σχέδιο διακόπηκε αργότερα, λόγω υψηλού κόστους και έλλειψης τεχνικών μέσων. Το 1898 έφτασε στην Κύπρο ο υδραυλικός μηχανικός Medlicott, ο οποίος κατέληξε στο συμπέρασμα πως τα καλύτερα έργα έπρεπε να γίνουν στην περιοχή της Μεσαορίας. Το σχέδιο του προέβλεπε επίσης την κατασκευή υδατοδεξαμενών στα Κούκλια, την Αχερίτου και τη Σύγκραση για αποθήκευση των νερών των ποταμών Πεδιαίου και Γιαλιά. Επίσης ο Medlicott εισηγήθηκε σειρά έργων για μεταστροφή μέρους της ροής των ποταμών Μερίκα και Ακάκι και των παραπόταμων Σερράχη και Οβγού, καθώς και την ταυτόχρονη κατασκευή δεξαμενών για την αποθήκευση νερού, με πρώτη στο χωριό Γερόλακκος. Τα πρώτα στάδια της εφαρμογής απέτυχαν, και έτσι το έργο εγκαταλείφθηκε. Το 1905 έφτασε στην Κύπρο ο Βρετανός γεωλόγος C. Reid. Μετά από μελέτες στη δυνατότητα ανάπτυξης των υπόγειων υδάτων του νησιού απέρριψε τη θεωρεία του Russell, ενώ εισηγήθηκε την ανόρυξη διατρήσεων στις περιοχές Μόρφου και Κοκκινοχωρίων. Με βάση τις εισηγήσεις του, έγινε διάτρηση με συνολικό βάθος πόδια. Το 1908, μετά από την εισήγηση του Reid για την κατασκευή σηράγγων στην οροσειρά Πενταδακτύλου, έτσι ώστε να εκμεταλλευτούν την υδροφορία των ασβεστόλιθων, άρχισε η κατασκευή υπόγειας σήραγγας στην τοποθεσία Πιλέρια, κοντά στην Κυθρέα. Το έργο εγκαταλείφθηκε το Μια νέα εισήγηση ήρθε από τον συνταγματάρχη W.N. Ellis το 1921, ο οποίος εξέφρασε την άποψη ότι η τοπογραφία του νησιού δεν επιτρέπει την κατασκευή φθηνών υδατοφρακτών και έτσι εισηγήθηκε την ανόρυξη διατρήσεων πάνω σε ιδιωτική βάση, με δανειοδότηση των γεωργών. Η ανόρυξη διατρήσεων ξεκίνησε στις περιοχές Μόρφου και Κοκκινοχωρίων με πολύ θετικά αποτελέσματα. Το 1939 δημιουργήθηκε το Τμήμα Υδατοπρομήθειας και Άρδευσης, όπου το 1955 μετονομάστηκε σε Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων. Την δεκαετία το τμήμα περιορίστηκε στην εκτέλεση μικρών αρδευτικών έργων, με τη χρήση επιφανειακών νερών, με φράγματα εκτροπής. 6

7 Μετά την Ανεξαρτησία της Κύπρου, η Κυπριακή Δημοκρατία με σύνθημα ΟΥΤΕ ΣΤΑΓΟΝΑ ΝΕΡΟΥ ΣΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ διέγνωσε το πρόβλημα της υδατικής ανεπάρκειας και το αντιμετώπισε έγκαιρα. Κύριο γνώρισμα μέχρι το 1974 ήταν η στενή συνεργασία του Υπουργού Γεωργίας με διεθνής και άλλους οργανισμούς για τη διεξαγωγή μελετών και τη διαμόρφωση βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων σχεδίων δράσης. Κατά την περίοδο αυτή κατασκευάστηκαν πολλά φράγματα (Πωμού, Αγίας Μαρίνας, Αργάκας, Λευκάρων, Πολεμιδιών, Μαυροκόλυμπου, Γερμασόγειας), ικανοποιώντας έτσι τις ανάγκες υδατοπρομήθειας του κάθε χωριού με τη διανομή νερού σε κάθε νοικοκυριό. Στην περίοδο από την τουρκική εισβολή και μετά χαρακτηρίζεται από σημαντικά επιτεύγματα στον τομέα της υδατικής ανάπτυξης και μεγάλων έργων, όπως για παράδειγμα το σχέδιο ενιαίας αγροτικής ανάπτυξης Πιτσιλιάς, το αρδευτικό έργο Πάφου, το αρδευτικό έργο Πόλης Χρυσοχούς, το σχέδιο Βασιλικού Πεντάσχοινου και το σχέδιο Νότιου Αγωγού, καθώς επίσης και η κατασκευή διυλιστηρίων νερού στη Χοιροκοιτία, στον Κόρνο, στη Λεμεσό, στην Τερσεφάνου και στον Ασπρόκρεμμο. Κεφαλαιο 2: Σημερινη Υδάτινη Ανάπτυξη της Κύπρου Σήμερα η αποθηκευτική ικανότητα των φραγμάτων ανέρχεται στα 307,5 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού, μια εντυπωσιακή πραγματικά επίδοση αν συγκριθεί με άλλες χώρες του μεγέθους και του επιπέδου ανάπτυξης της χώρας. Παρά το εντυπωσιακό έργο όμως που επιτελέστηκε, δυστυχώς λόγω της αυξανόμενης ζήτησης νερού, της πτωτικής τάσης της βροχόπτωσης, των κλιματικών αλλαγών και του φαινομένου του θερμοκηπίου, οι ποσότητες νερού δεν ήταν αρκετές, ανάγκασαν τις αρμόδιες υπηρεσίες να εφαρμόσουν περιορισμούς στην παροχή νερού τα τελευταία χρόνια, με δυσμενείς επιπτώσεις στο γεωργικό τομέα, τη κοινωνική ζωή και την οικονομία του τόπου. Με βάση της μελέτης που ετοίμασε το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων, με τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών η μείωση της βροχόπτωσης (σύγκριση και ) κυμαίνεται σε διάφορες περιοχές της Κύπρου από το 10% μέχρι 25%, με τη μεγαλύτερη μείωση να παρατηρείται στο Τρόοδος. Επιπτώσεις της μείωσης αυτής είναι η μείωση του διαθέσιμου νερού στη χώρα. Οι ποσότητες του επιφανειακού νερού που διαθέτει σήμερα το νησί είναι 40% μικρότερες από τις ποσότητες που διέθετε πριν από το Οι υπόγειοι υδάτινοι πόροι της Κύπρου υπεραντλούνται κάθε χρόνο κατά 40% από την επιτρεπόμενη ασφαλή τους απόδοση. Αποτέλεσμα αυτού είναι η συνεχής 7

8 πτώση της στάθμης των υπόγειων νερών και την εξάντληση των αποθεμάτων τους και τη ραγδαία και συνεχή επέκταση των περιοχών των υδροφορέων που καταστρέφονται από τη διείσδυση της θάλασσας. Για την αντιμετώπιση της κατάστασης αυτής δημιουργήθηκαν μονάδες αφαλάτωσης για την απεξάρτηση από τη βροχόπτωση της παροχής πόσιμου νερού στα μεγάλα αστικά και τουριστικά κέντρα. Η πρώτη μονάδα αφαλάτωσης στη Δεκέλεια άρχισε να λειτουργεί το 1997, ενώ το 2001 λειτούργησε και η δεύτερη μονάδα αφαλάτωσης δίπλα στο αεροδρόμιο Λάρνακας, όπου είναι και το μεγαλύτερο υδατικό έργο της Κύπρου στον τομέα της αφαλάτωσης. Μαζί με τη μονάδα Δεκέλειας παράγουν 33 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού το χρόνο. Η ποσότητα αυτή, μαζί με την ποσότητα νερού στα φράγματα αποτελούν πλέον ασφαλή ποσότητα στην παροχή πόσιμου νερού. Μετά το 2001 οι περικοπές του κάθε νοικοκυριού αποτελούν παρελθόν, αφού η ελεύθερη περιοχή της Κύπρου έχει πλέον συνεχή παροχή νερού. Η κυβερνητική υδατική πολιτική δεν περιορίζεται μόνο στο θέμα των αφαλατώσεων, αλλά και στην αξιοποίηση και άλλων μη παραδοσιακών πηγών νερού, όπως είναι το ανακυκλωμένο νερό, το οποίο προέρχεται από την επεξεργασία λυμάτων των αποχετευτικών συστημάτων, και χρησιμοποιείται για σκοπούς άρδευσης γεωργικών καλλιεργειών και για τον εμπλουτισμό υπόγειων υδροφορέων. Η πλήρης αξιοποίηση των λυμάτων όμως αποτελεί μια μακροχρόνια και δαπανηρή διαδικασία. Η αειφόρος διαχείριση των νερών σε μια χώρα που αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει η αρμόδια υπηρεσία, σε μια χώρα που συγκαταλέγεται στις πιο φτωχές σε νερό χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης όπως η Κύπρος. Στις 22 Δεκεμβρίου 2000 ενσωματώθηκε μια νέα περιβαλλοντική προσέγγιση, η οποία βασίζεται στο μοντέλο ανάπτυξη - διαχείριση των υδάτινων πόρων του νησιού. Στόχος της είναι η επίτευξη της καλής κατάστασης των νερών σε όλη την Ευρώπη μέσω της αειφόρου διαχείρισης των υδάτινων πόρων, επιφανειακών, 0υπόγειων και παράκτιων. Η καινοτόμος αυτή οδηγία εμπλέκει το ευρύτερο κοινό στη διαδικασία λήψης αποφάσεων για το νερό και το περιβάλλον και το αντιμετωπίζει ως οικολογικό αγαθό. Επιπλέον παρέχει νέες ευκαιρίες για τη βιώσιμη χρήση, τη διαχείριση και την πρόληψη περαιτέρω υποβάθμισης, δίνοντας έτσι κατευθυντήριες γραμμές για την ετοιμασία Σχεδίων και Προγραμμάτων, με κύριο στόχο την καλή κατάσταση των νερών, το αργότερο μέχρι το Το Σχέδιο καταγράφει την υφιστάμενη κατάσταση τους και τέλος καθορίζει το Πρόγραμμα Μέτρων για την επίτευξη 8

9 των στόχων αυτών. Συγκεκριμένα περιλαμβάνει δέσμη μέτρων στα οποία είναι τεχνικά εφικτά, οικονομικά και αποδοτικά για τη σταδιακή βελτίωση της κατάστασης των υδάτινων πόρων του νησιού, καθώς και την διατήρηση της καλής κατάστασης όσων πόρων βρίσκονται ήδη σε καλή κατάσταση. Χωρίς αμφιβολία η οδηγία αποτελεί ένα χρήσιμο εργαλείο για την άμβλυνση πολλών προβλημάτων. Η εφαρμογή της μέσω του Σχεδίου Διαχείρισης Υδάτων, με την ενεργό συμμετοχή πάντα της κοινωνίας και την πολιτική δέσμευση της κυβέρνησης, αναμένεται ότι θα έχει θετικά αποτελέσματα για το νησί. Η Οδηγία λοιπόν θεσμοθετήθηκε το 2000 και κατέστη υποχρεωτική για όλα τα κράτη μέλη της Ε.Ε το Η Οδηγία Πλαίσιο περί Υδάτων στοχεύει στην προστασία των νερών από την υποβάθμιση, εξασφαλίζει την προοδευτική μείωση της ρύπανσής του και προωθεί τη βιώσιμη χρήση του νερού για κάθε χρήση (ύδρευση, άρδευση, βιομηχανία, κτηνοτροφία, τουρισμός) και για το περιβάλλον, τόσο για τη σημερινή, όσο και για τις μελλοντικές γενιές. Το 2004 η Κυπριακή Δημοκρατία μετέφερε πλήρως την Οδηγία στην Εθνική Νομοθεσία. Για την επίτευξη των στόχων της, κάθε κράτος μέλος της Ε.Ε συνεπώς και η Κύπρος, πρέπει να υλοποιήσουν μια σειρά από στοχευμένες και ιεραρχημένες δράσεις με σαφές και αυστηρό χρονοδιάγραμμα. Το 2011 όλα τα μέτρα ολοκληρώθηκαν, ενώ το 2012 τέθηκαν σε λειτουργία. Μέχρι το 2015 οι περιβαλλοντικοί στόχοι θα πρέπει να έχουν επιτευχθεί. Ένας νέος κύκλος θα ξεκινήσει τότε όμως, αφού τα μέτρα θα επανεξεταστούν, και θα τελειώσει το 2021, και θα επαναληφθεί από το 2021 μέχρι και το Η Κύπρος έχει εκπληρώσει όλες τις υποχρεώσεις. Ολοκλήρωσε το Σχέδιο Διαχείρισης και το Πρόγραμμα Μέτρων, καθώς και τα Σχέδια της για την Αναθεώρηση της Υδατικής Πολιτικής για τη Διαχείριση της Ξηρασίας. Τα παραπάνω θεσμοθετήθηκαν επίσημα τον Ιούνιο του Στην Κύπρο αναγνωρίστηκαν 216 ποτάμια εκ των οποίων τα 49 προσδιορίστηκαν σαν Ιδιαίτερα Τροποποιημένα, δηλαδή που έχουν απωλέσει το φυσικό τους χαρακτήρα λόγω ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Λόγω του ξηρού Μεσογειακού Κλίματος στην Κύπρο υπάρχουν μόνο 5 φυσικές λίμνες, οι οποίες είναι όλες αλμυρές ή υφάλμυρες. Οι υπόλοιπες λίμνες δημιουργήθηκαν από ανθρώπινη δραστηριότητα. Αναγνωρίστηκαν 18 λιμναία σώματα, εκ των οποίων 12 προσδιορίστηκαν ως Ιδιαίτερα Τροποποιημένα και 1 ως Τεχνητό, εξ ολοκλήρου ανθρώπινη κατασκευή δηλαδή ( Άχνας). Αναγνωρίστηκαν επίσης 27 παράκτια υδάτινα σώματα, από τα οποία η Κυπριακή Δημοκρατία ασκεί αποτελεσματικό έλεγχο στα 25. Από αυτά τα 5 προσδιορίστηκαν ως Ιδιαίτερα Τροποποιημένα. Τέλος, αναγνωρίστηκαν 20 υπόγεια υδάτινα σώματα, 1 εκ των οποίων βρίσκεται σε περιοχή όπου η 9

10 Κυπριακή Δημοκρατία δεν ασκεί αποτελεσματικό έλεγχο. Από τα υπόλοιπα 19, τα 13 υπάγονται σε καθεστώς προστασίας, αφού χρησιμοποιούνται για ύδρευση. Περιοχές που προορίζονται για την άντληση ύδατος για ανθρώπινη κατανάλωση (πόσιμο) : Περιοχές που προορίζονται για την προστασία υδρόβιων ειδών με οικονομική σημασία: Υδάτινα σώματα που έχουν χαρακτηριστεί ως ύδατα αναψυχής, συμπεριλαμβάνων των νερών κολύμβησης Περιοχές ευαίσθητες στην παρουσία θρεπτικών ουσιών (Ευπρόσβλητες Ζώνες): Περιοχές ευαίσθητες σε σχέση με την απόρριψη αστικών λυμάτων: Περιοχές που προορίζονται για την προστασία οικοτόπων ή ειδών: Τέτοιες περιοχές στην Κύπρο είναι 5 ταμιευτήρες (5 λιμναία υδάτινα σώματα) και 13 υπόγεια σώματα Δεν εντοπίζονται τέτοιου είδους περιοχές στην Κύπρο Υπάρχουν 113 τέτοιες περιοχές στην Κύπρο Έχουν καθοριστεί στην Κύπρο 5 Ευπρόσβλητες Ζώνες στις περιοχές Κοκκινοχώρια, Κίτι Περβόλια, Ακρωτήρι, Πάφος και Πόλη Χρυσοχούς και αφορούν στους υδροφορείς Κοκκινοχωριών, Ακρωτηρίου, Πάφου (Πέγειας), Κιτίου και Πόλης Χρυσοχούς Έχουν καθοριστεί 2 τέτοιες περιοχές: Τα νερά του υδατοφράκτη Πολεμιδιών και τα εδάφη στα οποία ρέουν επιφανειακά τα νερά που καταλήγουν στον υδατοφράκτη και Οι περιοχές των παράκτιων νερών που εκτείνονται από το Δήμο Παραλιμνίου μέχρι το Ακρωτήριο της Πύλας. Στην Κύπρο 36 περιοχές του δικτύου Natura 2000 έχουν συμπεριληφθεί στο Μητρώο (17 Τόποι Κοινοτικής Σημασίας (ΤΚΣ), 14 Ζώνες ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) καθώς και 5 περιοχές που είναι ταυτόχρονο και ΤΣΚ και ΖΕΠ 10

11 Η Κύπρος κατάρτισε προγράμματα για την παρακολούθηση της κατάστασης των υδάτων, ώστε να υπάρχει μια συνεκτική και συνολική εικόνα της κατάστασής τους, σύμφωνα με τις πρόνοιες της Ο.Π.Υ, τα οποία συνεχίζονται και ενισχύονται διαρκώς με νέα δεδομένα και μετρήσεις. Με βάση τα αποτελέσματα του προγράμματος παρακολούθησης προκύπτει ότι: Η χημική κατάσταση των ποτάμιων σωμάτων είναι σε συντριπτικό ποσοστό καλή. Η οικολογική κατάσταση των ποτάμιων σωμάτων είναι υποδεέστερη λόγω διαφόρων επεμβάσεων που έχουν γίνει αλλά και εξαιτίας του γεγονότος ότι δεν έχουν νερό για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Κατά παρόμοιο τρόπο, ενώ η χημική κατάσταση των λιμναίων σωμάτων είναι σε πολύ μεγάλο ποσοστό καλή, η οικολογική τους κατάσταση παρουσιάζει υστέρηση και θα πρέπει να ληφθούν μέτρα για τη βελτίωσή της. Αντίθετα, το σύνολο των 25 παράκτιων υδάτινων σωμάτων βρέθηκε σε καλή ή υψηλή οικολογική κατάσταση ή καλό οικολογικό δυναμικό. Ομοίως και η χημική τους κατάσταση βρέθηκε καλή. Τα υπόγεια υδάτινα σώματα είναι στο μεγαλύτερο ποσοστό τους σε κακή ποσοτική κατάσταση. Η χημική τους κατάσταση είναι καλή σε ποσοστά παρόμοια με εκείνα των επιφανειακών υδάτινων σωμάτων. Οι πηγές ρύπανσης που έχουν ως αποτέλεσμα την υποβάθμιση της ποιότητας των νερών της Κύπρου διακρίνονται σε σημειακές, σε πιέσεις δηλαδή που εντοπίζονται χωρικά και μπορεί να επηρεάσουν ένα ή περισσότερα υδάτινων σωμάτων, και διάχυτες, δηλαδή πιέσεις που επηρεάζουν ολόκληρες περιοχές. Ως κυριότερες πηγές σημειακής ρύπανσης καταγράφονται: I. Τα αστικά λύματα, που μετά την επεξεργασία τους, μπορεί να απορρίπτονται σε κάποιο σημείο, επηρεάζοντας έτσι την ποιότητα των παρακείμενων ή των υποκείμενων υδάτινων σωμάτων.: Από το 2012 ο πληθυσμός που θα είναι συνδεδεμένος με δίκτυα αποχέτευσης και εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων θα αυξηθεί από σε II. Τα κτηνοτροφικά απόβλητα σε οργανωμένες κτηνοτροφικές μονάδες.: Στις πρόνοιες της Οδηγίας για την Ολοκληρωμένη Πρόληψη και Έλεγχο της Ρύπανσης (IPPC) εμπίπτουν 30 πτηνοτροφεία και 37 χοιροστάσια. III. Τα βιομηχανικά απόβλητα και τα απόβλητα από μεγάλες τεχνικές εγκαταστάσεις.: Στην Κύπρο βιομηχανικές μονάδες παράγουν ετησίως μια ποσότητα υγρών 11

12 αποβλήτων της τάξεως των m³ ετησίως. Σε όλη την Κύπρο υπάρχουν περισσότερες από 45 βιομηχανικές ζώνες. Στην κατηγορία αυτή εξετάζεται και η μη ελεγχόμενη και υψηλού δυναμικού ρύπανσης περιοχή του σκυβαλότοπου / λυματότοπου Βατίου. IV. Οι χώροι διάθεσης στερεών αποβλήτων.: Η μη ή ημι ελεγχόμενες αποθέσεις των δημοτικών απορριμμάτων σε χώρους ανεξέλεγκτης διάθεσης απορριμμάτων (Χ.Α.Δ.Α) σε όλη τη χώρα. Για την επίλυση του προβλήματος αυτού καταρτίσθηκε και υλοποιείται ειδικό σχέδιο διαχείρισης. V. Τα μεταλλεία λατομεία (σε μικρότερο βαθμό).: Η κυπριακή μεταλλευτική βιομηχανία ήταν δραστηριοποιημένη στην παραγωγή μεταλλευμάτων και συμπυκνωμάτων χαλκού, σιδηροπυρίτη, χρυσού, χρωμίτη και ινών αμιάντου. Η λειτουργία των μεταλλευτικών εγκαταστάσεων τα τελευταία 100 χρόνια άφησε στο νησί περισσότερους από 200 εκ. τόνους μεταλλευτικών αποβλήτων, συγκεντρωμένων γύρω από εγκαταλελειμμένα ορυχεία. VI. Οι υδατοκαλλιέργειες, οι αφαλατώσεις και οι λιμένες (σε μικρότερο βαθμό).: Στην Κύπρο λειτουργούν 7 μονάδες πάχυνσης ευρυάλων μεσογειακών ειδών και 3 μονάδες που ασχολούνται αποκλειστικά με την πάχυνση ερυθρού τόνου, 7 μονάδες υδατοκαλλιέργειας γλυκέων υδάτων στις οποίες περιλαμβάνονται 6 μικρά ιχθυοτροφεία πέστροφας και 1 μονάδα παραγωγής διακοσμητικών ψαριών. Ακόμη λειτουργούν 3 ιδιωτικοί ιχθυογεννητικοί σταθμοί και 1 εκκολαπτήριο εκτροφείο γαρίδων στη στεριά. Ακόμα στην Κύπρο λειτουργούν δυο μαρίνες: η μαρίνα Λάρνακας 400 θέσεων και η μαρίνα Αγίου Ραφαήλ 300 θέσεων και 12 αλιευτικά καταφύγια. Οι κυριότερες πηγές διάχυτης ρύπανσης καταγράφονται: I. Η απορροή και διηθήσεις από αγροτικές δραστηριότητες.: Η γεωργική δραστηριότητα ασκείται χωρικά σε ποσοστό 30% της συνολικής επιφάνειας της Κύπρου. Ως αποτέλεσμα της γεωργικής δραστηριότητας οι βασικές πιέσεις που ασκούνται είναι η ρύπανση λόγω θρεπτικών (άζωτο και φωσφόρος), λόγω των ενώσεων που χρειάζονται οξυγόνο (BOD, COD) και λόγω της αλατότητας και των παρασιτοκτόνων. II. Τα κτηνοτροφικά απόβλητα.: H εκτροφή ζώων στο νησί είναι μια ευρέως διαδεδομένη αγροτική απασχόληση. Τα απόβλητα όμως, όπως η κοπριά και η ιλύς 12

13 III. IV. των εκτροφείων (εκτός των χοιροτροφείων) συλλέγονται και συγκεντρώνονται σε περιοχές κοντά σε αγροκτήματα και χρησιμοποιούνται ως λιπάσματα. Τα αστικά λύματα στις περιπτώσεις που δεν υπάρχουν συλλογικά αποχετευτικά δίκτυα και εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων.: Η τρέχουσα πρακτική στην Κύπρο είναι η χρήση μεμονωμένων συστημάτων διάθεσης αποβλήτων (βόθρων), οι οποίοι σε πολλές περιπτώσεις δεν είναι στεγανοί. Στις περιπτώσεις στεγανών βόθρων η εκκένωσή τους γίνεται με βυτιοφόρα οχήματα, με πρωτοβουλία πάντα των ιδιοκτητών των ακινήτων. Οι όμβριες απορροές.: Οι βιομηχανικές περιοχές και οι υποδομές μεταφορών, όπως οι αυτοκινητόδρομοι και τα αεροδρόμια παράγουν σημαντικό όγκο απορροής όμβριων υδάτων. Οι απορροές αυτές μπορεί να έχουν υψηλό ρυπαντικό φορτίο (COD, θρεπτικά (Ν.Ρ.), βαρέα μέταλλα (Cu,Pb και Zn), έλαια και υδρογονάνθρακες). Σημαντική μορφή πίεσης για τα νερά της Κύπρου αποτελούν επίσης οι απολήψεις μέσω διαφόρων, σημαντικών σε μέγεθος, τεχνικών έργων και κατασκευών από επιφανειακά ή υπόγεια υδάτινα σώματα, με σκοπό την κάλυψη των αναγκών των ανθρώπων για διάφορες χρήσεις. Χαρακτηριστικά η διαθέσιμη αποθηκευτική ικανότητα των φραγμάτων το έτος 1960 έφθανε περί τα 6 x 10₆ m³, ανήλθε στα 300x10₆ m³ μόλις στις αρχές της δεκαετίας του 1990, ενώ σήμερα φθάνει περίπου στα 330x10₆ m³. Βάσει των προτύπων της Διεθνούς Επιτροπής Μεγάλων Φραγμάτων (ICOLD), η Κύπρος έρχεται πρώτη στην Ευρώπη όσον αφορά τον αριθμό των φραγμάτων ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο. Μέχρι σήμερα λοιπόν έχουν κατασκευαστεί και λειτουργούν πέραν των 100 φραγμάτων, εκ των οποίων τα 56 είναι εγγεγραμμένα στον κατάλογο τις ICOLD. Από τα μεγάλα φράγματα, τα 18 είναι εξωποτάμιες λιμνοδεξαμενές. Εξαιρετικά σημαντικές επίσης είναι και οι απολήψεις από τα υπόγεια υδάτινα σώματα, αφού έχουν οδηγήσει σε ορισμένες περιπτώσεις τους υπόγειους υδροφορείς σε καθεστώς υπεράντλησης και ποιοτικής υποβάθμισης. Ο μεγαλύτερος όγκος απολήψεων εμφανίζεται στις πεδινές περιοχές των Κοκκινοχωρίων, στ ανατολικά στην περιοχή Μεσαορίας, ενώ στα κεντροδυτικά στις περιοχές Ακρωτηρίου και Πάφου. Λόγω της σημερινής κατάστασης των υδάτινων σωμάτων, τις υφιστάμενες πιέσεις και επιπτώσεις, τις χρήσεις του νερού και τις προστατευόμενες περιοχές, τέθηκαν κάποιοι περιβαλλοντικοί στόχοι, για όλα τα υδάτινα σώματα, αξιοποιώντας έτσι τις πληροφορίες και τις γνώσεις που έχουν αποκτηθεί. Για πολλά από τα σώματα, η καλή κατάσταση, ή το καλό 13

14 δυναμικό είναι αδύνατο να επιτευχθεί στην 1 η περίοδο προγραμματισμού, νωρίτερα δηλαδή από το 2015, τόσο για τεχνικούς λόγους, όσο και εξαιτίας των φυσικών συνθηκών οι οποίες δεν επιτρέπουν την ανάκαμψη των υδάτινων σωμάτων σε τόσο σύντομο χρόνο. Σε πολλές περιπτώσεις οι λόγοι αφορούσαν στην αδυναμία προσδιορισμού και εντοπισμού των αιτιών υποβάθμισης της κατάστασης του υδάτινου σώματος. Έτσι, για το 2015 τέθηκε ως στόχος η αύξηση του ποσοστού των λιμναίων και ποτάμιων υδάτινων σωμάτων σε καλή κατάσταση από 45% περίπου που είναι σήμερα, σε 75%. Για τα υπόγεια υδάτινα σώματα, όπου ο αριθμός ανάκαμψης είναι εξαιρετικά χαμηλός, το ποσοστό αυτό από 21% που είναι σήμερα, θα ανέλθει σε 26%. Το Πρόγραμμα Μέτρων περιλαμβάνει τον καθορισμό των κανονιστικών διατάξεων ή των βασικών μέτρων, που θα πρέπει να εφαρμοστούν προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι που καθορίζονται για το Αυτά τα μέτρα περιλαμβάνουν επίσης μέτρα τιμολόγησης που λαμβάνονται για να παρέχουν κίνητρα αποτελεσματικότερης διαχείρισης νερού. Ακόμη περιλαμβάνει τα λεγόμενα συμπληρωματικά μέτρα, που στοχεύουν στην ενίσχυση των προηγούμενων διατάξεων ή στην οργάνωση νέων διατάξεων, ή ακόμα και στην υλοποίηση έργων ή μελετών όπου είναι απαραίτητο. Κεντρική επιλογή στην πολιτική για τα νερά αποτελεί η λεγόμενη συνδυασμένη προσέγγιση. Τα μέτρα που απαιτούνται για την εφαρμογή της κοινοτικής νομοθεσίας για την προστασία των υδάτων στοχεύουν στην ενίσχυση της εφαρμογής των διαφόρων κοινοτικών Οδηγιών που σχετίζονται με το νερό και εφαρμόζονται από την Κυπριακή Δημοκρατία. Μια σειρά από ειδικά μέτρα, κυρίως διοικητικού χαρακτήρα, εντάχθηκαν στην κατηγορία αυτή.: Εκπόνηση μελέτης για την ενίσχυση των Τμημάτων Περιβάλλοντος, Γεωλογικής Επισκόπησης, Γεωργίας και άλλων Τμημάτων και Υπηρεσιών, οι οποίες έχουν αναλάβει την εφαρμογή και παρακολούθηση των Οδηγιών της Ε.Ε για το περιβάλλον. Διερεύνηση της επίπτωσης της διάθεσης όμβριων απορροών και άλλων αποβλήτων μέσω των αγωγών αποχέτευσης ομβρίων στα ύδατα κολύμβησης καθώς και εξεύρεσης βιώσιμων τρόπων άμβλυνσής τους. Διερεύνηση τάσης για ανάπτυξη μακροφυκών και θαλάσσιου φυτοπλαγκτόν και καθορισμός κατάλληλων διαχειριστικών μέτρων. Μελέτες διαχείρισης για τις περιοχές Ζ.Ε.Π Φράγμα Άχνας και Λίμνη Παραλιμνίου. 14

15 Απαγόρευση απόληψης υλικών από κοίτες ποταμών και εκπόνηση εξειδικευμένων διαχειριστικών μελετών σε περιοχές ποταμών που ανήκουν στο δίκτυο Natura Αναμόρφωση του νομικού πλαισίου που διέπει τη διάνοιξη και λειτουργία των υδροληπτικών γεωτρήσεων. Μελέτη προσδιορισμού των απαραίτητων τεχνικών μέτρων για την ορθή χλωρίωση του νερού, το οποίο οδηγείται στην ανθρώπινη κατανάλωση. Μέτρα που σχετίζονται με τις Εκθέσεις Ασφάλειας των εγκαταστάσεων πετρελαιοειδών που εμπίπτουν στις πρόνοιες της Οδηγίας SEVESO. Τροποποίηση του νόμου για την περιβαλλοντική αδειοδότηση έργων. Εξορθολογισμός του συστήματος επεξεργασίας και διάθεσης της ιλύος Αγίας Νάπας Παραλιμνίου. Εκπόνηση συνολικής μελέτης Αποτίμησης των Τεχνικών και Λειτουργικών Χαρακτηριστικών των Υφισταμένων Εγκαταστάσεων Επεξεργασίας Λυμάτων. Έκδοση Αδειών Απόρριψης Αποβλήτων (Α.Α.Α.) για όλες τις εγκαταστάσεις, αυστηρότεροι έλεγχοι και θέσπιση κατά περίπτωση αυστηρότερων ορίων απόρριψης συγκεκριμένων παραμέτρων για συγκεκριμένες εγκαταστάσεις. Κατάρτιση προγράμματος παρακολούθησης ποιότητας υδροφορέα περιοχών αρδευόμενων με ανακυκλωμένο νερό. Δημιουργία εθνικού καταλόγου απογραφής αμνηστευμένων φυτοφαρμάκων. Εφαρμογή ελάχιστων κριτηρίων για τη χρήση εξοπλισμού εφαρμογής των φυτοφαρμάκων. Θέσπιση ζωνών προστασίας για όλα τα επιφανειακά υδάτινα σώματα και καθορισμός ελάχιστης υποχρεωτικής απόστασης εφαρμογής και αποθήκευσης φυτοφαρμακευτικών προϊόντων. Κίνητρα για τον εκσυγχρονισμό και τη βελτίωση των υποδομών κτηνοτροφικών εγκαταστάσεων εντός περιοχών ευαίσθητων στην νιτρορύπανση. Ειδικά μέτρα επιμόρφωσης / ενημέρωσης / ευαισθητοποίησης αλλά και επιβολή κυρώσεων στις παραπάνω περιοχές. Δημιουργία Επιτροπής Παρακολούθησης του Προγράμματος Δράσης, για τη μείωση και την πρόληψη της νιτρορύπανσης. Θέσπιση και εφαρμογή Ελάχιστων Παραμενουσών Παροχών (Ε.Π.Π) κατάντη φραγμάτων. Εκπόνηση ειδικής μελέτης προσδιορισμού των επιτρεπτών οριακών τιμών στα επεξεργασμένα κτηνοτροφικά απόβλητα και κριτηρίων εφαρμογής τους στο έδαφος. Αναθεώρηση των ισχυόντων Σχεδίων Ανάπτυξης, όπου αυτό είναι αναγκαίο. Ανάπτυξη μεθολογίας οριοθέτησης ποταμών λαμβάνοντας υπόψη και την Οδηγία. 15

16 Εφαρμογή κατευθυντήριων γραμμών για το σχεδιασμό και τη διαχείριση παραρεμάτιων περιοχών. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΒΑΣΙΚΑ ΜΕΤΡΑ Τα μέτρα για την εφαρμογή της αρχής ανάκτησης του κόστους της χρήσης ύδατος συνοπτικά περιλαμβάνουν.: Εφαρμογή κατάλληλης τιμολογιακής πολιτικής. Πρόνοια για τη θέσπιση τέλους υπερκατανάλωσης (Quota) στις πολικές τιμολόγησης που θα εφαρμοστούν. Σύσταση κεντρικού μηχανισμού για τη συλλογή και αξιοποίηση του περιβαλλοντικού κόστους και του κόστους πόρου (ταμείο νερού). Τα μέτρα για τις Σημειακές Πηγές Απορρίψεων που Ενδέχεται να προκαλέσουν ρύπανση.: Κατάρτιση μητρώου για τις μεταλλευτικές και βιομηχανικές εγκαταστάσεις της Κύπρου. Κατά προτεραιότητα λήψη μέτρων για την αποκατάσταση των μεταλλείων Λίμνης και Καλαβασού. Οριστικοποίηση των στόχων του χρονοδιαγράμματος αποκατάστασης των Χ.Α.Δ.Α. Συνέχιση του προγράμματος δειγματοληψιών μέσω των υφιστάμενων γεωτρήσεων στην περιοχή που έχει αποθηκευτεί το ASKAREL στη περιοχή Πολεμιδιών και κατάρτιση Σχεδίου Δράσης. Εγκατάσταση των απαραίτητων υποδομών για την υποδοχή των λυμάτων των σκαφών στα λιμάνια. Εκπόνηση συνολικής τεχνικοοικονομικής περιβαλλοντικής μελέτης αποκατάστασης της ρυπασμένης περιοχής Βατίου με ταυτόχρονη επέκταση της μονάδας επεξεργασίας αποβλήτων Πεντάκωμου. Για την ενίσχυση του θεσμικού πλαισίου (προστασία της παραλίας, περί πολεοδομίας και χωροταξίας νόμοι) που αφορά στην προστασία των υδάτινων σωμάτων από ανθρώπινες επεμβάσεις καταπάτησης και μορφολογικής αλλοίωσης.: Οριοθέτηση των ποτάμιων υδάτινων σωμάτων στα Σχέδια Ανάπτυξης, λαμβάνοντας υπόψη τις υφιστάμενες πρόνοιες των Σχεδίων και τα κεκτημένα δικαιώματα ανάπτυξης. Επιδότηση δράσεων για αποκατάσταση των υδρομορφολογικών χαρακτηριστικών των ποτάμιων και λιμναίων υδάτινων σωμάτων. 16

17 Αποκατάσταση υδρομορφολογικών επιπτώσεων στο Χα ποτάμι κατάντη του ιδιωτικού φράγματος. Επιλεγμένες δράσεις υδρομορφολογικής αποκατάστασης σε συγκεκριμένα ποτάμια. Επιλεγμένες δράσεις αποκατάστασης παρόχθιων ζωνών σε συγκεκριμένα ποτάμια. Σύνταξη Οδηγού: Κατευθυντήριες γραμμές για το σχεδιασμό και τη διαχείριση των ποτάμιων περιοχών. Μητρώο καταγραφής μικρών έργων ταμίευσης νερού, μικρών εμπλουτιστικών αναχωμάτων ή και δημμάτων. Προσδιορισμός των περιπτώσεων κατά τις οποίες επετράπησαν απευθείας απορρίψεις. Μέτρα που λαμβάνονται για πρόληψη ή μείωση των επιπτώσεων από ρυπαντικά ατυχήματα.: Οι δεξαμενές αποθήκευσης καυσίμων των αεροδρομίων, θα πρέπει να περιβάλλονται από στεγανό ανάχωμα και να παρακολουθούνται μέσω γεωτρήσεων με λήψη δειγμάτων 4 φορές ετησίως. Σύσταση Επιτροπής Διαχείρισης Κινδύνου Ατυχηματικής Ρύπανσης. Συνέχιση του έργου ανάσυρσης της ποσότητας αμιάντου που παραμένει στον πυθμένα του λιμένα Λεμεσού. Εκπόνηση μελέτης για την εγκατάσταση του ηλεκτρονικού συστήματος ανίχνευσης διαρροής καυσίμων στη θαλάσσια περιοχή του τερματικού σταθμού Λάρνακας. Μέτρα που λαμβάνονται για υδάτινα σώματα, τα οποία είναι απίθανο να πετύχουν τους περιβαλλοντικούς στόχους.: Ανάπτυξη κατανεμημένου μοντέλου βροχής απορροής και μεταφοράς θρεπτικών και επιλεγμένων ρύπων σε επίπεδο Περιοχής Λεκάνης Απορροής Ποταμού (Π.Λ.Α.Π). Ειδικό πρόγραμμα διερεύνησης λεκανών με αβέβαιες πηγές ρύπων. Επικαιροποίηση προγράμματος παρακολούθησης υδάτινων σωμάτων. Ειδικό πρόγραμμα ad hoc παρακολούθησης υδάτινων σωμάτων με υψηλή αβεβαιότητα στην ταξινόμηση. Μέτρα για την Προώθηση Αποδοτικής και Αειφόρου Χρήσης του Νερού.: 17

18 Για να επιτευχθεί ο στόχος της αειφόρου χρήσης των υδάτινων πόρων, θα πρέπει να δρομολογηθούν δράσεις που θα στοχεύουν σε ένα υψηλό επίπεδο προστασίας του περιβάλλοντος και της δημόσιας υγείας, στην εξασφάλιση της διαθεσιμότητας τους για τις μελλοντικές γενιές και στην ευημερία του οικονομικού, και κοινωνικού συστήματος. Στο πλαίσιο αυτό λοιπόν, προτείνονται: Μελέτη αναδιάρθρωσης καλλιεργειών. Διερεύνηση συμπερίληψης στο Μητρώο Επαγγελματιών Αγροτών όλων των κατοικιών των ορεινών περιοχών. Περιορισμός διαρροών στο 18% ή 22% για αστικές περιοχές και κοινότητες αντίστοιχα κατά το έτος Προώθηση τεχνολογιών αποδοτικής χρήσης του νερού στη βιομηχανία. Εκπόνηση Μελέτης Στρατηγικού Προσδιορισμού ζωνών αποκλεισμού χωροθέτησης νέων γηπέδων γκολφ. Σύνταξη σχεδίου διαχείρισης (master plan) των εξωτερικών υδραγωγείων του συστήματος υδατοπρομήθειας. Εκπόνηση τεχνικής μελέτης σχετικά με τον τρόπο τροφοδοσίας του Φασουρίου. Ενιαία πολιτική αειφόρου διαχείρισης ομβρίων και υλοποίηση των σχετικών προτάσεων του Τ.Α.Υ. Υλοποίηση έργων αξιοποίησης του ανακυκλωμένου νερού που προωθούνται από το Τ.Α.Υ. με στόχο την ένταξη του ανακυκλωμένου νερού στο υδατικό ισοζύγιο. Μέτρα για ελέγχους Απαίτησης για Αδειοδότηση Τεχνητού Εμπλουτισμού των Υδροφορέων.: Ο τεχνητός εμπλουτισμός περιλαμβάνει όλα τα έργα που αφορούν στην εσκεμμένη επίσπευση του ρυθμού τροφοδοσίας του υδροφόρου από επιφανειακές πηγές. Επανεξέταση των υφιστάμενων Αδειών Τεχνητού Εμπλουτισμού λαμβάνοντας υπόψη τα πρόσφατα όρια κατωφλίου (thresholds) συγκεντρώσεων που έχουν καθορισθεί. Πρόβλεψη εναλλακτικής μεθόδου διάθεσης ανακυκλωμένου νερού για την αντιμετώπιση περιπτώσεων χημικής υποβάθμισης ενός υπόγειου σώματος. Καθορισμό συνθηκών (2013) υπό τις οποίες οι ρύποι πρέπει να θεωρούνται επικίνδυνοι ή μη επικίνδυνοι. 18

19 Μέτρα για τις διάχυτες πηγές απορρίψεως, ικανές να προκαλέσουν ρύπανση.: Ειδική μελέτη, αντιμετώπισης του ζητήματος της αποχέτευσης και ασφαλούς από περιβαλλοντικής απόψεως διάθεσης των λυμάτων μικρών οικισμών. Πρόταση βελτιωμένου συστήματος διαχείρισης της απόληψης μεταφοράς και διάθεσης των βοθρολυμάτων. Αξιοποίηση και αναβάθμιση εργαλείου PIGWASTEMAN. Κατά προτεραιότητα χρηματοδότηση μετεγκατάστασης ή κατεδάφισης κτηνοτροφικών υποστατικών κοντά σε επιφανειακά σώματα, των οποίων η κατάσταση είναι κατώτερη της καλής. Συμπληρωματικά μέτρα που κρίνονται αναγκαία για να τηρηθούν οι καθοριζόμενοι περιβαλλοντικοί στόχοι. Διοικητικά Μέτρα: Υπάρχει ανάγκη επέκτασης των ορίων των Συμβουλίων Υδατοπρομήθειας (Σ.Υ) και Συμβουλίων Αποχέτευσης (Σ.Α) με την ένταξη και παραλαβή των δικτύων των όμορων δήμων και κοινοτήτων. Με τις επεκτάσεις αυτές, δημιουργούνται οικονομίες κλίμακας που αναμένεται να επιφέρουν σημαντική μείωση στην τιμή που πωλείται το νερό. Επιπλέον διασφαλίζεται η καλή ποιότητα του νερού και η συστηματική παρακολούθηση, αλλά και ο έλεγχος των δικτύων και των εγκαταστάσεων ύδρευσης. Η δημιουργία ενιαίων Σ.Υ και Σ.Α σε επίπεδο Επαρχίας. Η διοικητική διερεύνηση των όρων και των προϋποθέσεων για την ίδρυση και λειτουργία Σ.Υ στις επαρχίες Πάφου και Αμμοχώστου. Η εκπόνηση μελέτης για την υπαγωγή στο Τ.Α.Υ. συγκεκριμένων κοινοτικών δικτύων υδατοπρομήθειας. Η σταδιακή απαγόρευση παροχής νερού υδατοπρομήθειας μέσω ιδιωτικών γεωτρήσεων. Οικονομικά και Φορολογικά Μέτρα: 19

20 Δημιουργία ταμείου Νερού. Επιδοτήσεις για μειωμένη χρήση αρδευτικού νερού. Εκστρατείες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του αγροτικού πληθυσμού αλλά και επιβολή κυρώσεων/προστίμων. Περιβαλλοντικές Συμφωνίες μετά από Διαπραγμάτευση: Η υλοποίηση παρόμοιων προγραμμάτων εθελοντικών συμφωνιών μεταξύ κυβερνητικών αρχών και ενός ή περισσότερων ιδιωτικών συμβαλλόμενων μερών που συζητείται ευρύτατα πλέον σε ευρωπαϊκό επίπεδο, προτείνεται να εξεταστεί στον επόμενο Διαχειριστικό Κύκλο. Έλεγχοι Εκπομπής: Αποτελούν μέρος της συνδυασμένης προσέγγισης για τον έλεγχο της ρύπανσης. Για να επιτευχθεί ένας τέτοιος βαθμός ελέγχου, οι Αρμόδιες Αρχές θα πρέπει να έχουν επαρκείς νομικές αρμοδιότητες και πόρους ώστε να είναι σε θέση να: Εντοπίζουν και να παρακολουθούν όλων των ειδών τις απορρίψεις στη λεκάνη απορροής. Εκδίδουν άδειες για την απόρριψη λυμάτων και να επιβάλλουν την τήρηση των όρων των αδειών. Αναλαμβάνουν δράσεις για την πρόληψη της ρύπανσης είτε με την επιβολή ζωνών προστασίας είτε μέσω του ελέγχου των δραστηριοτήτων που θα μπορούσαν να έχουν αρνητικές επιπτώσεις στην κατάσταση των υδάτων. Απαιτείται: Η ολοκλήρωση του έργου των αδειοδοτήσεων για εκείνες τις εγκαταστάσεις που σήμερα διαθέτουν Α.Α.Α ή που οι άδειες τους έχουν λήξει και η εντατικοποίηση των ελέγχων συμμόρφωσης με τις Α.Α.Α. Κώδικες Ορθών Πρακτικών: Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της παρακολούθησης στον ποταμό Γαρύλλη και στον ταμιευτήρα του φράγματος Πολεμιδιών εντοπίστηκαν υψηλές 20