«ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ: Προσθέτει χρόνια στη ζωή αλλά και ζωή στα χρόνια» Συνθήκες που επηρεάζουν την ενασχόληση με τον Αθλητισμό

Transcript

1 «ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ: Προσθέτει χρόνια στη ζωή αλλά και ζωή στα χρόνια» Συνθήκες που επηρεάζουν την ενασχόληση με τον Αθλητισμό Ερευνητική Εργασία Β Τάξης 1 ου Γενικού Λυκείου Πάτρας Ομάδα Β Επιβλέπουσα καθηγήτρια: Μαριάννα Δημητροπούλου ΠΕ 11

2 Πίνακας Περιεχομένων 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΕΝΑΣΧΟΛΗΣΗ ΜΕ ΤΟΝ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟ.3 3. Ελεύθερος Χρόνος 3 4. ΜΜΕ Κοινωνικές τάξεις Φύλο 4 7. Οικονομία Θρησκεία Πολιτική Εθνικές Κουλτούρες και σπορ Κοκορομαχίες στο Μπαλί Ταυρομαχίες στο Μεξικό Μπεις-Μπολ στην Άγγλο-Αμερικάνικη οικογένεια Φουτ-μπολ στην Αγγλία και την Αμερική Καλαθοσφαίριση στους Ινδιάνους των Η.Π.Α Ποδόσφαιρο στους Ζουλού της Ν. Αφρικής Κενυάτες Αθλητές Βιβλιογραφία 10 2

3 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η σχέση του ανθρώπου με τον αθλητισμό είτε ως μια απλή προσπάθεια άσκησης του σώματος είτε ως διέξοδος ψυχαγωγίας είτε ως επαγγελματική ενασχόληση ξεκινά από πολύ παλιά και είναι διαχρονική. Κορύφωση του αθλητισμού θεωρείται η καθιέρωση των ολυμπιακών αγώνων στην Αρχαία Ελλάδα και την διατήρηση τους μέχρι και σήμερα, αλλά και η διοργάνωση μεγάλων αθλητικών εκδηλώσεων και αγώνων. Το ενδιαφέρον του ανθρώπου είτε ως θεατή είτε ως αθλητή είναι μεγάλο και για αυτό επιβάλλεται να διερευνηθούν οι παράγοντες που καθορίζουν τη σχέση του ανθρώπου με τον αθλητισμό. ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΕΝΑΣΧΟΛΗΣΗ ΜΕ ΤΟΝ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟ Ελεύθερος χρόνος : Αποτελεί κοινωνικό αγαθό αλλά και πρόβλημα καθώς τίθεται θέμα αξιοποίησης του. Στην Αρχαία Ελλάδα και την Ρώμη ο αριθμός των ημερών των διακοπών σε θρησκευτικές τελετές συχνά πλησίαζε το μισό χρόνο. Ωστόσο οι τελετές, οι αργίες και τα πανηγύρια ήταν μόνο προνόμιο της κυρίαρχης τάξης ενώ οι κοινωνίες στηρίζονταν στην εργατική δύναμη των σκλάβων. Με την πάροδο των χρόνων οι σκλάβοι έπαψαν να παίζουν κύριο παραγωγικό ρόλο, ενώ οι ώρες εργασίας αυξήθηκαν ραγδαία στην Ευρώπη φτάνοντας στην κορύφωσή τους στις αρχές της βιομηχανικής επανάστασης. Κατά την περίοδο αυτή ο ελεύθερος χρόνος ήταν ελάχιστος ή και ανύπαρκτος αλλά αρχίζει να αυξάνεται σταθερά από τις αρχές του 20 αιώνα. Ιδιαίτερα, τη δεκαετία του 1920 δόθηκε έμφαση στις αθλητικές δραστηριότητες των εργατών, προκειμένου οι εργοδότες να αποτρέψουν τον συνδικαλισμό και οι εργάτες να ταυτίσουν το δικό τους συμφέρον με αυτό των εργοδοτών. Με αυτό τον τρόπο, οι εργοδότες αντιλήφθηκαν ότι η ψυχική διάθεση και το ηθικό των εργαζομένων αυξάνει την παραγωγικότητα. Σήμερα τα σπορ στην διάρκεια του ελεύθερου χρόνου είναι ευρύτατα διαδεδομένα, ιδιαίτερα στην νεολαία καθώς είναι μια ανώδυνη κοινωνικά δραστηριότητα και συνεισφέρει στην υγιεινή και αισθητική του ανθρωπίνου σώματος. Βέβαια ο ελεύθερος χρόνος δεν είναι μοιρασμένη δίκαια, αφού οι εργαζόμενοι στην κρατική 3

4 γραφειοκρατία έχουν περισσότερο απ αυτούς σε ελεύθερα επαγγέλματα και από τις γυναίκες που έχουν και τη φροντίδα του σπιτιού. ΜΜΕ : Αρχικά το ραδιόφωνο συνέβαλε στην ανάπτυξη της αθλητικής ιδεολογίας, αφού υπάρχουν και σταθμοί που ασχολούνται αποκλειστικά με αθλητικά θέματα. Την επανάσταση έφερε η τηλεόραση και ειδικά η δορυφορική που παρουσιάζει όλα τα σπορ από όλο τον κόσμο και έτσι έδωσε παγκόσμια διάσταση στον αθλητισμό. Στην οθόνη της τηλεόρασης ο αθλητής μετουσιώνεται σε σύμβολο δύναμης στα μάτια του θεατή. Ακόμα οι διαφημίσεις επηρεάζουν σημαντικά την ανάπτυξη του αθλητισμού καθώς χάρις σ αυτές εξασφαλίζεται η πολυέξοδη απευθείας παρουσίαση ενός αθλητικού γεγονότος.. Βέβαια, προβάλλονται ιδιαίτερα τα σπορ που έχουν μεγάλη λαϊκή απήχηση, όπως το ποδόσφαιρο, ενώ οι ιθύνοντες δεν διστάζουν να αλλάξουν τους κανόνες των παιχνιδιών για να τα κάνουν πιο ελκυστικά και θεαματικά. Επομένως η σχέση των ΜΜΕ και του αθλητισμού είναι αμφίδρομη. Τα ΜΜΕ χρειάζονται τα σπορ γιατί τους αποφέρουν έσοδα από τις διαφημίσεις αλλά και τα ΜΜΕ αποτελούν πηγή εισοδήματος για τους αθλητές και τους διοργανωτές αθλητικών εκδηλώσεων. Κοινωνικές τάξεις : Η ενασχόληση με τον αθλητισμό επηρεάζεται από την κοινωνική διαστρωμάτωση. Οι άνθρωποι κατώτερων στρωμάτων επιλέγουν κυρίως αθλητικές δραστηριότητες που δίνουν έμφαση στη δύναμη, την επιθετικότητα, όπως η πυγμαχία, η πάλη, το ποδόσφαιρο, το τζούντο. Γι αυτούς τους αθλητές παίζει ρόλο και η προσπάθεια αξιοποίησης του αθλητισμού για κοινωνική και οικονομική ανάδειξη. Σε αντίθεση αυτοί που ανήκουν στα ανώτερα κοινωνικά στρώματα συμμετέχουν κυρίως σε ατομικά αθλήματα, όπως το σκι, το γκολφ, η ιππασία. Τα αστρονομικά ποσά που διακινούνται προς τους παίκτες σχετίζονται με την έλξη του αθλήματος σε ένα αποκλειστικό ακροατήριο που έχουν μεγάλα πόσα διαθέσιμα για ξόδεμα. Φύλο : Θεωρήθηκε ότι ο γυναικείος αθλητισμός είχε αρνητικό αντίκτυπο στην φυσική υγεία των γυναικών, την τεκνοποίηση και στην δημιουργία οικογένειας. Σύμφωνα, με την αντίληψη αυτή η ιδανική γυναίκα έχει μόνο ηθικά και συναισθηματικά χαρίσματα και δεν πρέπει να ασχολείται με δραστηριότητες που απαιτούν σωματική δύναμη, αντοχή, κατανάλωση ενέργειας. Πρωτοπόρες στην διαδικασία συμφιλίωση των γυναικών με τα σπορ ήταν οι γυναίκες την μεσαίας τάξης που είχαν καλή σωματική κατάσταση λόγω την χειρονακτικής εργασίας και άρχισαν να ασχολούνται με τον αθλητισμό. Επιπλέον, η άνοδος του πνευματικού επιπέδου, το γυναικείο κίνημα βελτίωσαν την κατάσταση, αλλά η μειωμένη χρηματοδότηση των γυναικείων αθλητικών δραστηριοτήτων, τα λιγότερα αγωνίσματα και η ελάχιστη προβολή από τα ΜΜΕ είναι παράγοντες αποτρεπτικοί για την ανάπτυξη του γυναικείου αθλητισμού. Ακόμη, τα πράγματα είναι πιο δύσκολα στις ισλαμικές χώρες λόγω των προκαταλήψεων γιατί εκεί που η θρησκεία κυριαρχεί μπαίνουν περιορισμοί στη συμμετοχή των γυναικών στον αθλητισμό. Τέλος, παρατηρείται λιγοστή 4

5 παρουσία των γυναικών σε θεωρούμενα «ανδρικά αθλήματα» αλλά και στην αθλητική διοίκηση και στην προπονητική. Οικονομία : Ένας ολόκληρος κλάδος της οικονομίας σχετίζεται άμεσα με τον αθλητισμό. Η βιομηχανία των αθλητικών ειδών και σουβενίρ η εκχώρηση δικαιωμάτων για πώληση τροφίμων αναψυκτικών κ.α. και τα αθλητικά στοιχήματα (προπό, στοίχημα ) πρόκειται για οικονομικές δραστηριότητες που συνδέονται με τα σπορ. Ακόμη η βιομηχανία θεάματος, διαφήμισης, μάρκετινγκ αυξάνει την ακροαματικότητα των σπορ, με αποτέλεσμα και την οικονομική ανάπτυξη. Επίσης, δημιουργείται κέρδος από τον αθλητισμό λόγω της αστικοποίησης, δηλαδή της μεγάλης συγκέντρωσης ανθρώπων στα αστικά, όπου ευνοεί τις μεγάλες εισπράξεις από τα εισιτήρια των αθλητικών αγώνων. Τέλος, η δημιουργία μεγάλων σταδίων, προϋποθέτει την συγκέντρωση και επένδυση μεγάλων κεφαλαίων. Θρησκεία : Αποτελεί είτε εμπόδιο, όπως προαναφέραμε για τις γυναίκες στις ισλαμικές χώρες είτε χρησιμοποίει τους αθλητές για την διάδοση της και προσέλκυση πιστών και νέων μελών εξάλλου, στα σπορ μεταφέρονται θρησκευτικά μηνύματα. Ωστόσο και ο αθλητισμός χρησιμοποίει τη θρησκεία. Η θρησκεία παρέχει τη βάση για κοινωνική ενσωμάτωση και ενότητα. Ακόμη, λόγω της σύνδεσής της με υπερφυσικές δυνάμεις, παρέχει ισχυρή βάση για κοινωνικό έλεγχο σε ατομικό και κοινωνικό επίπεδο. Τέλος, οδηγεί αθλητές και προπονητές στην πίστη, ότι η αθλητική τους απόδοση είναι δείγμα ηθικής αξίας. Πολιτική: Τα σπορ και η πολιτική είναι αλληλένδετα και συχνά επιδιώκουν κοινωνική, οικονομική και πολιτική υπεροχή. Παρατηρείται έντονη κυβερνητική ανάμειξη στον αθλητισμό, αφού αξίες, πιστεύω και συμπεριφορές πολιτών επηρεάζονται με την προώθηση του μαζικού αθλητισμού. Οι κυβερνήσεις χρησιμοποιούν τους αθλητές ως σύμβολα εθνικής ενότητας και ενσωμάτωσης. Χρηματοδοτούνται σωματεία, δίνουν επιχορηγήσεις αφού από τις κυβερνήσεις χτίζονται και λειτουργούν αθλητικές εγκαταστάσεις. Παρέχουν κοινωνικό και οικονομικό έλεγχο στα σπορ, με την εισαγωγή νόμων για ασφάλεια, τη βία, τον οικονομικό ανταγωνισμό, την υποστήριξη δικαιωμάτων των αθλητών. Επιπλέον, τα σπορ χρησιμοποιούνται για την ενίσχυση της υπάρχουσας πολιτικής κατάστασης και δημιουργείται μια εικόνα του κράτους με την οργάνωση διεθνών αγώνων. Τα διεθνή σπορ επηρεάζουν τις διεθνείς σχέσεις αφού ανοίγουν τις πόρτες στους λαούς και τους αρχηγούς για να επεκτείνουν την πολιτική, οικονομική τους επαφή. Μέσω τον ΜΜΕ, παρουσιάζονται πολλά κοινά ενδιαφέροντα των ανθρώπων από διαφορετικούς χώρους, με διαφορετικές πολιτικές πεποιθήσεις. Αποτελούν το παράδειγμα ενός φιλικού συναγωνισμού, κάτι που οδηγεί σε άλλου τύπου σχέσεων ανάμεσα στα έθνη με αποτέλεσμα να θέτονται οι βάσεις και τα θεμέλια για μια συνεχιζόμενη επικοινωνία και συνεργασία. 5

6 Εθνικές Κουλτούρες και σπορ: Κάθε λαός ανάλογα τον πολιτισμό, τις συνθήκες ζωής, την κουλούρα επιλέγει διαφορετική αθλητική δραστηριότητα που χαρακτηρίζεται ως εθνική. Κοκορομαχίες στο Μπαλί : Υποστηρίζεται πως φαινομενικά παλεύουν τα κοκόρια μεταξύ τους, στην πραγματικότητα είναι πάλη μεταξύ των ίδιων των Μπαλινέζων. Οι ιδιοκτήτες κοκόρων τα παίζουν όλα για όλα, όχι για το χρήμα που συχνά αντιστοιχεί σε μεγάλα ποσά αλλά για το γόητρο, την τιμή και υπόληψη, την αξιοπρέπεια, τον σεβασμό. Όπως υποστηρίζουν οι Μπαλινέζοι χωρικοί το να παίρνεις μέρος σε κοκορομαχίες είναι σαν να παίζεις με τη φωτιά χωρίς όμως να καίγεσαι. Οι κοκορομαχίες είναι μέρος των τελετουργιών κάθαρσης των Μπαλινέζων. Στην «περιποίηση» των ζώων περιλαμβάνεται η κοπή των λειριών και η τοποθέτηση ειδικών καρφιών στα πόδια των ζωντανών για να ξεσκίζουν τις σάρκες του αντιπάλου στους αγώνες. Ταυρομαχίες στο Μεξικό: Το κύριο θέμα της ταυρομαχίας είναι ο θάνατος. Η μεξικάνικη οικογένεια κυριαρχείται από τις ανάγκες του πατέρα. Η ταυρομαχία συμβολίζει παραστατικά την δύναμη του πατέρα, τις καλυμμένες απαιτήσεις της μητέρας και το φόβο του παιδιού. Ο ταύρος με την έκδηλη ανδροπρέπεια του, την υπερβολική του δύναμη, τη δυνατότητα να τραυματίσει και να σκοτώσει, είναι το καλύτερο σύμβολο του πατέρα. Ο ταυρομάχος ο οποίος δεν στηρίζεται στη δύναμή του αλλά στο κουράγιο του, είναι το καλύτερο σύμβολο του γιου. Αντίθετα με ότι συμβαίνει μέσα στην μεξικάνικη οικογένεια, στην ταυρομαχία αναπαράσταση η εξουσία του πατέρα υποκύπτει και συχνά καταστρέφεται από το θάρρος και τη δεξιοτεχνία του ταυρομάχου γιού. 6

7 Μπεις-Μπολ στην Άγγλο-Αμερικάνικη οικογένεια: Η επιφανειακή ισότητα μεταξύ των μελών της Άγγλο-Αμερικάνικης οικογένειας, επανεμφανίζεται στη διάρκεια ενός παιχνιδιού μπέιζ- μπολ. Η προσπάθεια να υποβαθμιστεί η εξουσία του πατέρα με μια φιλοσοφία δημοκρατικότητας και οικογενειακής ισότητας έχει σαν αποτέλεσμα τον μη καθορισμένο προσδιορισμό ρόλων αρμοδιοτήτων. Έτσι η εχθρότητα προς την καμουφλαρισμένη και ταυτόχρονα καταπιεστική εξουσία του πατέρα, εκφράζεται από τον Άγγλο- Αμερικάνων, το μπέιζ-μπολ, διεξάγεται σε ένα κλίμα ισότητας. Η εχθρότητα προς την εξουσία του πατέρα παίρνει τη συμβολική μορφή του ανταγωνισμού για το σκορ και την νίκη. 7

8 Φουτ-μπολ στην Αγγλία και την Αμερική : Το φουτ-μπολ πρωτοεμφανίστηκε στην Αγγλία το δέκατο αιώνα και έμοιαζε με έναν ανταγωνισμό μεταξύ δύο πόλεων που εκφράζονταν με το κλότσημα μιας μπάλας που στην αρχή ήταν ένα κρανίο. Το 1841 δημιουργήθηκαν δύο παιχνίδια : το ράγκμπι και το σόκερ ( φουτ-μπολ ). Όταν οι Άγγλοι θέσπισαν τους κανόνες του φουτ-μπολ, έλαβαν υπόψη τους το γεγονός πως το παιχνίδι περιοριζόταν σε έναν μικρό αριθμό ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και φοιτητών και παιζόταν ερασιτεχνικά. Στις ΗΠΑ εμφανίστηκε σε μια στιγμή που ο αθλητισμός στο πανεπιστήμιο εξαπλωνόταν σε όλα τη χώρα προκαλώντας το γενικότερο ενδιαφέρον. Οι Αμερικανοί παίχτες επιδίωξαν τη δημιουργία συνθηκών σαφήνειας και ισότητας και κωδικοποίησαν κανόνες συμπεριφοράς των παιχτών στη διάρκεια του παιχνιδιού. Έτσι οι θεατές μπορούσαν να παρακολουθήσουν άνετα το παιχνίδι αφού γνώριζαν τους κανόνες και τη σημασία τους. Καλαθοσφαίριση στους Ινδιάνους των Η.Π.Α. : Η φυλή Ναβάχο διαμόρφωσε τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα ώστε να ταιριάζει στις δικές τους ανάγκες και αξίες. Συνήθως στο άθλημα της καλαθοσφαίρισης οι παίχτες δέχονται μια ηθική και πνευματική εκπαίδευση. Οι Ναβάχο βλέπουν υο άθλημα σαν μια ευχάριστη απασχόληση αναψυχής και δίνουν μεγαλύτερη έμφαση στο να περάσουν καλά την ώρα τους παρά στη νίκη. Ένα μοναδικό χαρακτηριστικό της συμπεριφοράς των Ναβάχο είναι η ανεπίσημη οργάνωσή τους, είναι πολύ ασαφείς στην ανάθεση ρόλων αρχηγού και στην ανταπόκρισή τους σε αυτούς τους ρόλους με αποτέλεσμα να δημιουργείται σύγχυση. 8

9 Ποδόσφαιρο στους Ζουλού της Ν. Αφρικής : Το ποδόσφαιρο για τους Ζουλού εξυπηρετεί μια διπλή λειτουργία, τους παρέχει τη δυνατότητα απαλλαγής από τις εντάσεις της αστικής ζωής και τους επιτρέπει να εκφράσουν την αυξημένη επιθετικότητα τους που γεννιέται από τον αστικό τρόπο ζωής. Κάθε ποδοσφαιρική ομάδα προσλαμβάνει έναν παραδοσιακό γιατρό-μάγο Ζουλού, με στόχο την ψυχική ενδυνάμωση της ομάδας μέσα από τις μεθόδους της μαγείας και της ιεροτελεστίας. Η νίκη της ομάδας αποδίδεται τόσο στο ταλέντο των παικτών όσο και στις ικανότητες του μάγου. Οι συστηματικές αποτυχίες της ομάδας έχουν σαν αποτέλεσμα την αντικατάσταση του γιατρούμάγου αλλά και ενός παίχτη αν υπάρξει η υποψία πως είναι αντικείμενο μαύρης μαγείας. Πριν την έναρξη του πρωταθλήματος, θυσιάζεται μια κατσίκα για γούρι ενώ σφάζεται άλλη στο τέλος Κενυάτες Αθλητές : Οι νεαροί Κενυάτες από μικρή ηλικία ουσιαστικά κάνουν προπόνηση διανύοντας χιλιόμετρα ολόκληρα για να πάνε σχολείο σε κάποιο κοντινό χωριό. Οι περισσότεροι Κενυάτες ζουν σε μεγάλο υψόμετρο και είναι βοσκοί από μικρή ηλικία. Με τα χρήματα που παίρνουν από τα μίτινγκ αγοράζουν πρόβατα και γίδια ώστε η ζωή τους να καλυτερέψει. Πολλοί από τους Κενυάτες αθλητές με προπόνηση λίγων ετών, γίνονται Ολυμπιονίκες. Οι επιτυχίες τους οφείλονται στο φυσικό ταλέντο τους, την αυτοπεποίθηση και σε μικρότερο βαθμό στην προπόνησή τους. 9

10 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΤΑΜΙΡΗΣ, «Κοινωνιολογία του αθλητισμού» 2. ΣΤΕΛΛΑ ΔΟΥΚΑ (ΕΠΙΚΟΥΡΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΤΕΦΑΑ ΑΠΘ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2011), ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣ/ΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΤΟΜΕΑΣ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗΝ ΦΥΣΙΚΗ ΑΓΩΓΗ 10