Φιλοτέλεια Περιοδικό της Ελληνικής Φιλοτελικής Εταιρείας Journal of the Hellenic Philotelic Society

Transcript

1 Φιλοτέλεια Περιοδικό της Ελληνικής Φιλοτελικής Εταιρείας Journal of the Hellenic Philotelic Society 700 Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2016 September - October 2016 Philotelia Έτος 93 Vol. 93 ISSN:

2 258 Φιλοτέλεια 700 Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 2016 Philotelia 700 September-October 2016 άποψη Μάξι-Θέμα 2016 Δύο φιλοτελικά σωματεία της Αθήνας, οι μεν Μάξιμοι από το 1980, οι δε Θεματικοί από το 1989, δεν έπαψαν από την ημέρα της ίδρυσής τους να πασχίζουν για την ανάπτυξη και τη διάδοση του φιλοτελισμού, με τις εκδόσεις τους, τις παρουσιάσεις τους στο κοινό, τη συμμετοχή τους στις εκθέσεις, με κάθε δηλαδή πρόσφορο μέσο και τρόπο. Σήμερα, οι Μάξιμοι δικαίως αισθάνονται υπερήφανοι για τις 1100 και πλέον κάρτες που έχουν παράγει, οι δε Θεματικοί για το τριμηνιαίο περιοδικό που εδώ και τουλάχιστον δεκαπέντε χρόνια εκδίδουν με απόλυτη συνέπεια. Καρπός των εξαιρετικών μεταξύ των δύο σωματείων σχέσεων και της γενικότερης ανάγκης για συνεργασίες ήταν η έκθεση Μάξι-Θέμα 2016, η οποία πραγματοποιήθηκε σε ένα ωραίο κέντρο πολιτισμού στη Νέα Φιλαδέλφεια, μέσα στο Άλσος, με σχετικά εύκολη πρόσβαση για τους επισκέπτες. Η έκθεση περιλάμβανε περί τα εκατό πλαίσια, με εκθέματα αποκλειστικά Θεματικού Φιλοτελισμού και Μαξιμαφιλίας. Θα τη θυμόμαστε σαν μια ακόμη πρωτοβουλία με σκοπό τη γνωριμία του φιλοτελισμού με την τοπική αυτοδιοίκηση και τους πολίτες ενός μεγάλου δήμου, μια θαυμάσια ευκαιρία για συγκέντρωση φίλων φιλοτελιστών, την ενεργοποίηση των παλαιότερων να περιποιηθούν τα εκθέματά τους και των νεότερων να σκαρφιστούν καινούργια, την επαναδραστηριοποίηση των επαφών μας με τα Ελληνικά Ταχυδρομεία και άλλα πολλά και ευχάριστα, διότι, στο κάτω-κάτω, μια φιλοτελική έκθεση καλής διάθεσης και υγιών προθέσεων μόνο θετικά αποτελέσματα μπορεί να παράγει. Κ.Χ. Eξώφυλλο: Ταχυδρομικές υπηρεσίες εκτός της Ζώνης Σεβρών (Μικρασιατική Εκστρατεία ) (σελ. 289) On cover: Postal services beyond the Sèvres Zone (Asia Minor Campaign ) (p. 289) Φιλοτέλεια Διμηνιαίο περιοδικό Από το 1924 Διανέμεται δωρεάν στα μέλη της ΕΦΕ ΙΔΡΥΤΗΣ: Σ. Ι. Μακρυμίχαλος ΙΔIΟΚΤΗΤΗΣ: Ελληνική Φιλοτελική Εταιρεία, Ακαδημίας 57, Αθήνα, τηλ: ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ: Αθήνα 30, Υπόλοιπη Ελλάδα 20, Ευρώπη 40, Εκτός Ευρώπης 45 ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ: Κ. Χαζάπης (Έφορος), Σ. Μπόζοβιτς, Α. Νικολαΐδης, Α. Ρητορίδης Υπεύθυνος έκδοσης: Κώστας Χαζάπης, Νεφέλης 3, Π. Φάληρο Υπεύθυνος τυπογραφείου: Φωτόλιο & Typicon ΑΕ, Αγ. Ιωάννης Ρέντης Κωδικός Εντύπου (Διεύθυνσης Εποπτείας ΜΜΕ, Γενικής Γραμματείας Επικοινωνίας): 4104 URL: Philotelia Βimonthly journal Since 1924 Distributed free of charge to HPS members FOUNDER: S. J. Macrymichalos OWNER: Hellenic Philotelic Society, Academias 57, GR Athens, tel: SUBSCRIPTION RATES: Athens 30, Rest of Greece 20, Europe 40, Rest of the World 45 EDITORIAL COMMITTEE: C. Chazapis (Editor), S. Bosovitch, A. Nikolaidis, A. Ritoridis

3 Φιλοτέλεια 700 Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 2016 Philotelia 700 September-October περιεχόμενα contents 260 Σφάλμα Ζακύνθου αρ. XXIII, από τον Κ. Παπαθανασίου Zante Error no. XXIII, by K. Papathanassiou 262 Ο Εθνικός Διχασμός και οι ταχυδρομικές του συνέπειες, από τον Μ. Μυλωνάκη The National Schism and its impact on the postal service, by M. Mylonakis 272 Το ταχυδρομικό γραφείο του λοιμοκαθαρτηρίου του Αγίου Γεωργίου, από τον Α. Βιρβίλη The post office of St. George lazaret, by A. Virvilis 277 Έκθεση Μάξι-Θέμα 2016, από τον Β. Αποστολόπουλο Maxi-Thema 2016 exhibition, by V. Apostolopoulos 280 Κείμενα για την ταχυδρομική ιστορία της Ηπείρου, από τον Γ. Πλουμίδη Texts on Epirus postal history, by G. Ploumidis 289 Ταχυδρομικές υπηρεσίες εκτός της Ζώνης Σεβρών (Μικρασιατική Εκστρατεία ), από τον Μ. Μ. Σφαντζικόπουλο Postal services beyond the Sèvres Zone (Asia Minor Campaign ), by M. M. Sfantsikopoulos 297 Επιστολές στη Φιλοτέλεια Letters to Philotelia 298 Διακοπή ταχυδρομικής επικοινωνίας με Κριμαία και Λιβύη το 2014, από τον Ν. Μαλλούχο Suspension of postal services to Crimea and Libya, by N. Mallouchos 300 Φιλοτελική κίνηση Philatelic news 303 Οι σφραγίδες του ταχ. γραφείου του Σιδηροδρομικού Σταθμού Αθηνών, από τον Δ. Βαρελά The Athens Railway Station p.o. cancellations, by D. Varelas 311 Τιμώντας προσωπικότητες στις ΗΠΑ (1940), από τον K. Xαζάπη Honouring personalities in the U.S. (1940), by C. Chazapis 317 Πολοβίτσα Λακωνίας, από τον Μ. Κουτσουνάκη Polovitsa, Lakonia, by M. Koutsounakis 318 Bephila, από τον V. Verhelst Bephila, by V. Verhelst 319 Νέες εκδόσεις: (α) 300 χρόνια από την Πολιορκία της Κέρκυρας, (β) Έτος Ελλάδας στη Ρωσία (Προσωπικά γραμματόσημα) New issues: (a) 300th anniversary of the Siege of Corfu (b) Year of Greece in Russia (Personalised stamps)

4 260 Φιλοτέλεια 700 Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 2016 Philotelia 700 September-October 2016 Σφάλμα Ζακύνθου αρ. XXIII Zante Error no. XXIII Έχουν ήδη παρἐλθει επτά έτη από τότε που πρωτοαναφέρθηκα στον αριθμό των ενδεικτικά γνωστών Σφαλμάτων Ζακύνθου σε 10λεπτα Συνεχών Εκδόσεων με τον ΑΕ τυπωμένο στην εμπρόσθια όψη του γραμματοσήμου (Φιλοτέλεια αρ. 659/2009, σελ. 325) και ο αριθμός τους συνεχίζει να αυξάνεται. Το με αριθμό ΧΧΙ ανακοινώθηκε από τον Jean-François Brun (Φιλοτέλεια αρ. 682/2013, σελ. 269) και το με αριθμό ΧΧΙΙ από τον Louis Fanchini (Φιλοτέλεια αρ. 685/2014, σελ. 68). Από φίλο συλλέκτη MKE που κατοικεί στις ΗΠΑ ήρθε πρόσφατα στην προσοχή μου το με ΧΧΙΙΙ Σφάλμα Ζακύνθου (εικ. 1). More than seven years have passed since I first cited the indicative number of the known Zante Errors on 10 lepta of the Consecutive Issue with the CN printed on the obverse of the stamp (Philotelia no. 659/2009, p. 325), and their numbers keep increasing. No. XXI was announced by Jean-François Brun (Philotelia no. 682/2013, p. 269) and No. ΧΧΙΙ by Louis Fanchini (Philotelia no. 685/2014, p. 68). From a friend, LHH collector in the US, recently came to my attention No. XXIII of the Zante Errors (fig. 1). Εικ. 1: Σφάλμα Ζακύνθου αρ. ΧΧΙΙΙ Fig. 1: Zante Error No. XXIII Κατά τον ιδιοκτήτη του, αποκτήθηκε πριν από χρόνια από τον Οίκο Καραμήτσου. Είναι ακυρωμένο με τη σφραγίδα Τύπου Ι "111". Το συγκεκριμένο αντίτυπο δεν φέρει κανένα από τα τέσσερα περιθώριά του. Όπως ίσως διακρίνεται στην εικ. 1, έχουν προστεθεί περιμετρικά περιθώρια για αισθητικούς λόγους. Προφανώς και τα στίγματα σφραγίδας στο αριστερό και δεξιό περιθώριο δεν έχουν καμία σχέση με τη στικτή "111". ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ According to its owner, it was acquired some years ago from the Karamitsos Auction House. Its is cancelled by Type I "111" lozenge handstamp. This particular copy lacks all four of its margins. As it is clearly shown in fig. 1, new margins were added all around, for aesthetic reasons. Obviously, any cancellation traces appearing on the left and right margins have nothing to do with the "111" lozenge handstamp. KYRIAKOS PAPATHANASSIOU

5 Η νέα µας ιστοσελίδα είναι πλέον γεγονός! Μπορείτε να διαθέσετε ή να αποκτήσετε πιστοποιη- µένα φιλοτελικά, συλλεκτικά και παλιά αντικείµενα, µέσω απευθείας πώλησης ή δηµοπρασίας, εύκολα και µε ασφάλεια. Πλεονέκτηµά µας η πιστοποίηση των αντικειµένων, ο διαχειριστής και αναγνωρισµένοι πραγµατογνώµονες θα είναι συνεχώς στη διάθεσή σας. Τα µη γνήσια ή αυθεντικά αντικείµενα χαρακτηρίζονται σαν πλαστά, επισκευασµένα, παραποιηµένα, αντίγραφα, ιδιωτικά κατασκευάσµατα (bogus)... Γεωγραφικός µας χώρος τα ευρύτερα Βαλκάνια και η Μέση Ανατολή. Με καθηµερινές αναρτήσεις αντικειµένων και συνεχείς βελτιώσεις, το collectio.bid ευελπιστεί να αποτελέσει τη βασική πλατφόρµα συλλεκτών και συναλλασσοµένων. ωρεάν καταχώρηση και ειδικές τιµές για όσους ξεκινήσουν άµεσα τις πωλήσεις αντικειµένων τους. Επικοινωνήστε µαζί µας για να αποκτήσετε το πακέτο προσφοράς! Σας ευχόµαστε µια ευχάριστη πλοήγηση. Αλέξανδρος Γαληνός Πραγµατογνώµων AIEP Our new website is now open! You can easily and securely buy or offer for sale philatelic, collectible or old objects, through immediate purchase or via auction. Our advantage over other sites is that we are vigilant in surveilling the items offered on our site. The opinion for an item s status, given by the site administrator and recognized experts - who will be constantly at your disposal - may be given on request, should you still have any questions or concerns. Every effort will be made so that not genuine or questionable objects will be described appropriately as forgeries, repaired, modified, reproductions, etc. Our geographical area includes the wider Balkans and the Middle East. With daily insertions of items and constant improvement of our services and functions, collectio.bid hopes to become the standard venue for collectors and sellers to interact with each other. For those wishing to start selling items now, there are no insertion fees. We wish you happy surfing! Alexandre Galinos Expert, Member AIEP tel , , , info@collectio.bid collectio.bid, P.O. Box 3138, ATHENS, GREECE

6 262 Φιλοτέλεια 700 Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 2016 Philotelia 700 September-October 2016 Ο Εθνικός Διχασμός και οι ταχυδρομικές του συνέπειες The National Schism and its impact on the postal service (συνέχεια από τη σελ. 229) από τον Μανώλη Μυλωνάκη Η επισήμανση με το Ε.Τ. και το στέμμα Ο Διχασμός επεκτάθηκε στον ταχυδρομικό τομέα με πρωτοβουλία της Κυβέρνησης των Αθηνών. Την 14η Οκτωβρίου 1916, δηλαδή στις μέρες της κυβέρνησης Λάμπρου, υπογράφεται βασιλικό διάταγμα που έχει προταθεί από τους υπουργούς Οικονομικών Τζαννετουλέα και Συγκοινωνίας Αργυρόπουλο. Φέρει τον τίτλο "Περί επισημάνσεως των κοινών γραμματοσήμων". Το πρώτο άρθρο του διατάγματος έχει ως εξής: Tα διά των Ημετέρων διαταγμάτων της 9 Ιανουαρίου και 7 Μαρτίου του 1911 εκδοθέντα κοινά γραμματόσημα των λεπτών 1, 2, 3, 5 10, 20, 25, 30, 40, 50, δραχμών 1, 2, 3, 5, 10 και 25, δεν θέλουσιν έχη νόμιμον κυκλοφορίαν από της 1ης Νοεμβρίου 1916 αν δεν φέρωσιν επ' αυτών διακριτικόν σήμα συνιστάμενον εκ του συμπλέγματος των στοιχείων Ε.Τ. μετά του Βασιλικού Στέμματος άνωθεν αυτών. Το χρώμα, των μεν λεπτών 1, 5, 20, 25, 40, 50, δραχμών 1, 5, 10 και 25 είνε ερυθρόν, το δε των λεπτών 2, 3, 10, 30, δραχμών 2 και 3 μέλαν. Το διάταγμα έκρινε περιττό να διευκρινίσει ότι το Ε και το Τ αντιπροσώπευαν τα αρχικά των λέξεων Ελληνικά Ταχυδρομεία. Το δεύτερο και το τρίτο άρθρο αναλώθηκαν με οδηγίες, προς ιδιώτες κατόχους, ταχυδρομικά γραφεία και δημόσια ταμεία, για την ανταλλαγή των παλαιών με τα νέα γραμματόσημα. Όσοι αναγνώστες συμβαίνει να γνωρίζουν καλά τα γραμματόσημα της έκδοσης Ε.Τ. -όπως επικράτησε να λέγεται- θα διαπιστώσουν ασφαλώς ότι μεταξύ των εντολών του (continued from p. 229) by Manolis Mylonakis The ET and crown overprint The Schism spread to the postal service on the initiative of the Athens government. On October 14, 1916, i.e. in the days of the Lambros administration, a royal decree was signed, proposed by the Ministers of Finance and Transportation Tzannetouleas and Argyropoulos respectively, titled "Regarding the overprinting of regular stamps". Article 1 of said decree reads as follows: As from November 1, 1916, the circulation of regular stamps of 1, 2, 3, 5, 10, 20, 25, 30, 40, 50 lepta, and 1, 2, 3, 5, 10 and 25 drachmas, issued by virtue of our decrees of January 9 and March 7, 1911, will be illegal unless they are distinctively overprinted with the letters ET and the Royal Crown above them. The colour of the 1, 5, 20, 25, 40, 50 lepta, and 1, 5, 10 and 25 drachmas is red, and that of the 2, 3, 10, 30 lepta, and 2 and 3 drachmas is black. The provisions of the decree made no reference to the letters "E" and "T" being the initials of the words Hellenic Post Offices. Articles 2 and 3 contain instructions, to private possessors of the stamps listed in article 1 as well as to Post Offices and State Revenue Offices for the exchange of said stamps with overprinted. Those with profound knowledge of the so called ET issue, will notice in article 1 a disparity between the 14th October 1916

7 Φιλοτέλεια 700 Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 2016 Philotelia 700 September-October Εικ. 14: Οι πολιτικοί αρχηγοί Γεώργιος Θεοτόκης και Δημήτριος Ράλλης σαν Ηρακλείς του Στέμματος, από το οποίο στηρίζονται αντί να το στηρίζουν. Γελοιογραφία του Ροϊλού προ του Διχασμού. Κατά τον Σπύρο Μαρκεζίνη συνέβαινε, από το 1916, με όλους τους αγωνιζόμενους για τη βασιλεία [Σπ. Β. Μαρκεζίνη, Πολιτική ιστορία της νεωτέρας Ελλάδος, τ. 4]. Fig. 14: A satirical painting by Roylos before the Schism portraying political leaders Georgios Theotokis and Dimitrios Rallis as Defenders of the Crown which supports them, rather than them supporting it. According to Spyros Markesinis this was happening from 1916 onwards with every Royalist [S. V. Markesinis, Political History of contemporary Greece, v. 4]. διατάγματος της 14ης Οκτωβρίου 1916 και των γραμματοσήμων, υπάρχει μια απόσταση. Σύμφωνα με το διάταγμα της 14ης Οκτωβρίου 1916, το σύμπλεγμα της επισήμανσης θα ετίθετο επί των γραμματοσήμων της έκδοσης που είχε προκύψει από τα διατάγματα της 9ης Ιανουαρίου και 7ης Μαρτίου του Αφού λοιπόν η μοναδική έκδοση του 1911 ήταν η χαλκογραφική, θα ήταν λογικό να αναρωτηθούμε, γιατί όσα γραμματόσημα επισημάνθηκαν δεν είναι στο σύνολο τους χαλκογραφικά. Η απάντηση είναι ότι τα διατάγματα της 9ης Ιανουαρίου και 7ης Μαρτίου του 1911 όριζαν μόνο εικόνες, αξίες, χρωματισμούς και διαστάσεις. Όχι όμως και τη μέθοδο εκτύπωσης, που αφέθηκε επομένως στην κρίση των εκτελεστικών οργάνων. Ομοίως το διάταγμα της 14ης Οκτωβρίου 1916 για την επισήμανση όρισε τη μορφή και τα χρώματα της επισήμανσης που επρόκειτο να τοποθετηθεί στα γραμματόσημα που είχε προβλέψει το διάταγμα του Άφησε όμως αδιευκρίνιστο το εάν τα γραμματόσημα που επρόκειτο να επισημανθούν θα είναι χαλκογραφικά ή λιθογραφικά. Τελικά επισημάνθηκαν 7 χαλκογραφικά και 11 λιθογραφικά από τα οποία έξι (1, 3, 5, 10, 20 και 30 λ.) είναι της τρίτης περιόδου, τρία (2, 25 και 25 λ., με διαφορετική απόχρωση) είναι της δεύτερης περιόδου και μόνο δύο (40 λ. και 50 λ.) είναι της πρώτης περιόδου. Το 25δραχμο δεν επισημάνθηκε. Ο αναγνώστης αντιλαμβάνεται -από την επισκόπηση των 18 αξιών της- ότι η έκδοσή τους όχι μόνο θα κάλυπτε τις ταχυδρομικές ανάγκες, αλλά και θα εκμεταλλευόταν τη φιλοτελική βουλιμία. decree provisions, and the stamps themselves. Said decree provided that the overprint would be placed on the stamps issued in execution of the January 9 and March 7, 1911, decrees. Since, therefore, the only stamps issued in 1911 were by the engraving printing process, it would be reasonable to ask ourselves why the overprinted stamps were not all engraved. The answer is that the January 9 and March 7, 1911, decrees specified only the stamps' depictions, values, colours and dimensions; not the printing method that was left to the discretion of those who would execute the order. Likewise, the October 14, 1916, decree specified the shape and colours of the overprint to be placed on the stamps issued in execution of the 1911 decrees, but it did not specify whether the stamps to be overprinted would be engraved or lithographed. Finally, 7 engraved and 11 lithographed stamps were overprinted, six of which were of the 3rd period (1, 3, 5, 10, 20, 30 lepta), three of the 2nd (2, 25 and 25 lepta with a different shade) and only two of the 1st period (40 and 50 lepta). The 25 drachma was not overprinted. By looking at the 18 overprinted values, the reader will realize that they would not just cover postal needs, but they would also take advantage of the avaricious philatelists.

8 264 Φιλοτέλεια 700 Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 2016 Philotelia 700 September-October 2016 Εικ. 15: Εσωτερική αλληλογραφία στο κράτος των Αθηνών με βραχεία επιστολή που -όπως όλα τα μονόφυλλα- αγνοήθηκε από την επισήμανση. Η εικονιζόμενη, με προορισμό τον Πειραιά, ακυρώθηκε στο Δίστομο την 4η Νοεμβρίου. Fig. 15: Athens State domestic correspondence with letter card which as all types of postal stationery, has been excluded from overprinting. The one depicted with destination Piraeus, has been canceled at Distomon November the 4th. Γιατί εξαιρέθηκαν τα μονόφυλλα; Το διάταγμα για την επισήμανση των γραμματοσήμων αγνόησε όλα γενικώς τα μονόφυλλα. Δεν όρισε την επισήμανση τους αλλά και δεν απαγόρευσε την κυκλοφορία τους. Ας αναλογισθούμε ότι Βραχείες Επιστολές με παραστάσεις λιθογραφικών αλλά και Επιστολικά Δελτάρια με παραστάσεις ιπταμένου Ερμή και λιθογραφικών τυπώθηκαν εγκαίρως με την επισήμανση ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΙΣ και εξυπηρετούσαν τις περιοχές που περιέρχονταν στο ελληνικό κράτος από την αρχή των βαλκανικών πολέμων. Φαίνεται ότι το διάταγμα για την επισήμανση των γραμματοσήμων συντάχθηκε υπό την πίεση όχι μόνο των πολιτικών αναγκών αλλά και του χρόνου και -το κυριότερο- χωρίς την επαρκή συμμετοχή εκείνων που γνώριζαν το σύνολο της ταχυδρομικής πραγματικότητας. Χρειάζεται ίσως και η υπενθύμιση -αν και ανήκει στα αυτονόητα- ότι σε περιόδους επιβολής λογοκρισίας τα μονόφυλλα απλοποιούν τον έλεγχο της αλληλογραφίας. Οι στοχεύσεις της έκδοσης ήταν πολιτικές Που απέβλεπε η επισήμανση με το Ε.Τ. και το στέμμα; Μήπως στην παράλυση των ταχυδρομείων των "στασιαστών" από την έλλειψη των νέων γραμματοσήμων; Μήπως και στην ταπείνωσή τους όταν, εξαιτίας της έλλειψης, θα προσέφευγαν στα "βασιλικά" ταχυδρομεία για να εκλιπαρήσουν τη χορήγηση των επισημασμένων; Ούτε η πρώτη, ούτε η δεύτερη υπόθεση είναι πειστική. Η Αθήνα ήταν σε θέση να προβλέψει ότι οι "στασιαστές" -που δημι- Why were postal stationery excluded from overprinting? The stamps' overprinting decree excluded from its provisions all types of postal stationery in the sense that it did not order their overprinting, nor did it ban their circulation. Let us bear in mind that postal cards with imprinted Flying Hermes stamps, or stamps of the lithographic issue had been overprinted ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΙΣ (i.e. Hellenic Administration) early in time, and were used in territories annexed to Greece from the beginning of the Balkan Wars. The stamps' overprinting decree was apparently drafted under pressures dictated by time and political necessities, and most importantly without the adequate participation of experts in the realities of the postal service. Although it is self-understood, it is nevertheless good to remember that whenever censorship was imposed, postal stationery simplified correspondence control. The objectives of the stamp issue were political What was the objective of the ET and crown overprint? Was it aiming at paralysing the revolutionaries' post offices through lack of new stamps? Or at their humiliation as well, which was bound to occur when on account of their needs they would have to turn to the Royalist post offices begging for overprinted stamps? Neither of the two assumptions is convincing. It was clear to Athens that the revolutionaries, having set

9 Φιλοτέλεια 700 Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 2016 Philotelia 700 September-October 2016 ούργησαν μια άλλη κυβέρνηση για να εφαρμόσει μια άλλη πολιτική- θα χρησιμοποιούσαν κάθε πρόσφορο μέσο υποστασιοποίησής της και γνωστοποίησης της διαφορετικότητας της. Επομένως, η Αθήνα ήταν πεπεισμένη ότι η Θεσσαλονίκη θα αξιοποιούσε το πολύτιμο, στη μεγάλη μάχη της προπαγάνδας, όπλο γραμματόσημο. Ας συνεκτιμήσομε ακόμη, ότι μια έκδοση γραμματοσήμων θα συνεπαγόταν και έσοδα για τα οποία ο ίδιος ο Βενιζέλος είχε πλατιά γνώση από τα δήθεν γραμματόσημα του Θερίσου. Η Αθήνα λοιπόν, με την έκδοση του Ε.Τ. και του στέμματος, όχι μόνο θα προλάβαινε τη Θεσσαλονίκη, αλλά και θα διαλαλούσε τα φιλοβασι- 265 up their own government for the purpose of implementing a different policy, would employ any appropriate means available in order to substantiate and promulgate the differences of such policy. Accordingly, Athens was convinced that Thessaloniki would indeed take advantage of such a valuable weapon in the propaganda battle, as the stamps. What is more, a stamp issue entailed revenue prospects of which Venizelos himself was amply aware from the Therissos bogus stamps income. Through the ET and crown overprints, Athens would not only be ahead of Thessaloniki, but it would also promulgate i ii iv iii v Εικ. 16: Της λαθροχειρίας μικρό ανθοκήπιο: (i) ανάστροφη, (ii) διπλή, η μια ανάστροφη, (iii) ανάστροφη και έκκεντρη, (iv) πάνω στη γόμα, (v) διπλή, η μια έκκεντρη. Fig. 16: A small selection of unsavoury overprints: (i) inverted, (ii) double, one Inverted, (iii) inverted and displaced, (iv) on the gum, (v) double, one displaced.

10 266 Φιλοτέλεια 700 Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 2016 Philotelia 700 September-October 2016 λικά αισθήματα στο εσωτερικό, θα τα γνωστοποιούσε στο εξωτερικό και θα υπενθύμιζε, προς πάσα κατεύθυνση, ότι στην Ελλάδα μοναρχία και ταχυδρομεία είναι οντότητες αδιαίρετες. Οι εκδοτικές λαθροχειρίες βέβαια απέβλεπαν αλλού Οι πολιτικές αυτές στοχεύσεις δεν εμπόδισαν φυσικά τις κερδοσκοπικές λαθροχειρίες, κατά την εκτύπωση της επισήμανσης. Το σύμπλεγμα λοιπόν δεν τυπώθηκε μόνο κανονικά, τυπώθηκε και ανάστροφα, τυπώθηκε και διπλά, τυπώθηκε και στη γόμα, τυπώθηκε και χωρίς οδόντωση, κατασκευάστηκαν συνδυασμοί ανάστροφης επισήμανσης και μη επισήμανσης σε γειτονικές στήλες γραμματοσήμων, κατασκευάστηκαν συνδυασμοί κανονικής και ανάστροφης επισήμανσης, κατασκευάστηκαν και έκκεντρες επισημάνσεις... Ποιοι να χειραγώγησαν άραγε τους τυπογράφους; Δεν είναι καθόλου εύκολο να αυτονομηθούν οι τυπογράφοι. Πρωτοβουλίες, πέραν των προβλεπομένων, είναι απολύτως ανέφικτες χωρίς τη σύμπραξη των προϊσταμένων τους. Ωστόσο τυπογράφοι και προϊστάμενοι είναι συνήθως οι "μπροστινοί". Πίσω από τις λαθροχειρίες στην επισήμανση γραμματοσήμων βρίσκονται έμποροι καλά πληροφορημένοι και δικτυωμένοι. Εκείνοι επομένως ήταν οι εντολείς. H νοερή λοιπόν αναζήτηση της ταυτότητας των εγχωρίων εμπόρων της εποχής θα κατέληγε σε άτομο ή σε άτομα, ηθικά υπεύθυνα για το όργιο της επισήμανσης με το Ε.Τ. και το στέμμα. Ας επιχειρήσουμε μια αναζήτηση. Ασφαλώς και πρέπει να υποψιασθούμε τον Μελιγγουνάκη, αν αναλογισθούμε τις κατασκευές του. Ασφαλώς και πρέπει να τον απαλλάξουμε, αν αναλογισθούμε την κομματική του ένταξη. Ήταν φανατικός και πασίγνωστος βενιζελικός. Ως φανατικός θα απέστρεφε το πρόσωπο από μια λατρευτική για το στέμμα επισήμανση. Αλλά και ως πασίγνωστος δεν θα είχε δυνατότητα πρόσβασης στην εκτυπωτική διαδικασία. Βενιζελικός πρώην βουλευτής και για τον ίδιο λόγο με τον Μελιγγουνάκη ασύμβατος με το υπό συζήτηση αμάρτημα ήταν και ο -βεβαρημένος με το σκάνδαλο των επισημάνσεων its Royalist sentiments domestically and abroad, reminding everyone that monarchy and the Hellenic Post in Greece are inseparable entities. Unsavoury manoeuvres in the printing process aiming elsewhere... The political objectives did not of course prevent speculative unsavoury manoeuvres during the printing process. Thus, in addition to regular overprints, we had reversed overprints, double overprints, overprints on the gum, or on imperforate stamps, reversed overprints combined with missing overprints on adjacent stamp columns, combinations of regular and reversed overprints, as well as off centered overprints... Who may have manipulated the printers? It is not at all easy for the printers to act as they please. Initiatives, beyond guidelines, without their supervisors' collusion are absolutely impossible. However, printers and supervisors are usually "front men". Those behind the unsavoury manoeuvres in the issue or the overprinting of stamps were well informed dealers with a support network. These were the actual directors. If we reflect on the domestic market dealers identity of that time, we would be directed to the person(s) morally responsible for the abuse of the ET and crown overprint. Meligounakis would certainly be a suspect if only his philatelic fabrications were taken into account, but we shall have to acquit him of the charge if we consider his allegiance to the party as a very well-known fanatical Venizelist. As such he would avert his eyes from an overprint glorifying the King. Moreover, being well-known, he could not have had access to the printing process. Another Venizelist, ex member of the Parliament, was Sokolis. He was exonerated from unsavoury manoeuvres for the same reasons as Meligounakis, albeit burdened with the 1900 overprints scandal. In addition, he had apparently lost his talent. An experienced collector, friend of mine, a ruth-

11 Φιλοτέλεια 700 Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 2016 Philotelia 700 September-October Εικ. 17: Σπυρίδων Λάμπρος, λεπτομέρεια από πίνακα του Θωμόπουλου. Πρωθυπουργός του κράτους των Αθηνών, όταν έγινε η επισήμανση με το ΕΤ και το Στέμμα. Καθηγητής της Ιστορίας, συλλέκτης και μελετητής των μεσαιωνικών νομισμάτων [Σπ. Β. Μαρκεζίνη, Πολιτική ιστορία της νεωτέρας Ελλάδος, τ. 4]. Fig. 17: Detail of a painting by Thomopoulos portraying Spyridon Lambros, Prime Minister of the Government of Athens at the time of the ET and Crown overprinting. Professor of History, collector and student of medieval coins [S. V. Markesinis, Political History of contemporary Greece, v. 4]. του Σοκόλης. Φαίνεται ότι είχε περάσει και η μπογιά του. Φίλος, πολύπειρος συλλέκτης και αμείλικτος κατήγορος του Σοκόλη, έκανε πρόσφατα την εκτίμηση ότι η δράση του δεν πρέπει να ξεπέρασε την εποχή των Βαλκανικών Πολέμων. Ύποπτοι θα πρέπει να θεωρηθούν όλοι οι παράγοντες του τότε φιλοτελικού εμπορίου και πρώτοι εκείνοι που είχαν παρελθόν με παραπλήσιες αμαρτίες. Η έλλειψη, ωστόσο, συγκεκριμένων ενοχοποιητικών στοιχείων στέλνει τους φακέλους τους στο αρχείο. Προς το παρόν. Από το διάταγμα μέχρι την κυκλοφορία Οι 17 μέρες, από την υπογραφή του διατάγματος για την έκδοση του Ε.Τ. και του στέμματος μέχρι την 1η Νοεμβρίου που κυκλοφόρησε, υπήρξαν πλήρεις από τραγικά γεγονότα μέσα σε αβυσσαλέα πάθη. Στις 16 Οκτωβρίου, στον Σαρωνικό, κοντά στο νησάκι Φλέβες, βυθίστηκε το επιβατικό ατμόπλοιο Αγγελική. Είχε αρχίσει το παράνομο ταξίδι του για τη Θεσσαλονίκη, γεμάτο με εθελοντές και πολεμικό υλικό για το στρατό της Προσωρινής Κυβερνήσεως. Στις 17 Οκτωβρίου σημειώθηκε η πρώτη εμφύλια σύγκρουση μεταξύ επισήμων στρατιωτικών δυνάμεων. Διακόσιοι Κρήτες στρατιώτες, υπό την ηγεσία του λοχαγού Πλαστήρα, πέρασαν τον Αλιάκμονα, πάνω σε σχεδίες, και απέσπασαν την Κατερίνη από τους βασιλικούς. Στις 18 Οκτωβρίου νέα ναυτική τραγωδία στις Φλέβες. Νέο θύμα το φορτηγό Κική Ησαΐα, που είχε τον ίδιο προορισμό με το Αγγελική. Οι βενιζελικοί κατάγγειλαν τους βασιλικούς ότι "κάρφωσαν" στα γερμανικά υποβρύχια, τα στοιχεία των πλοίων. Οι βασιλικοί κατάγγειλαν τους βενιζελικούς πως, σαν πράκτορες των αγγλογάλλων, πασχίζουν να αθωώσουν τις less accuser of Sokolis recently expressed the view that his activities should not have extended beyond the Balkan Wars period. Everyone involved in stamps trade in those years, and primarily those with a history in similar unsavoury activities should be considered as suspects. The file, however, should be closed for the time being, for lack of specific incriminating evidence. The time between the signing of the decree and the stamps' circulation The 17 days, from the signing of the decree for the issue of the ET and crown overprints until the 1st of November when the stamps were placed in circulation, were full of tragic events of abyssal proportions. On October 16, the passenger s/s Angeliki was sunk near the island of Fleves in the Saronicos Gulf on an illegal passage to Thessaloniki carrying volunteers and war supplies for the Provisional Government. The first civil conflict between official military forces broke out on October 17. Two hundred Cretan soldiers under Captain Plastiras' command crossed the Aliakmon River onboard wooden rafts, and seized the city of Katerini from the Royalists. Another sea tragedy involving the s/s Kiki Isaia whilst on a similar as the s/s Angeliki passage, occurred near Fleves on October 18. The Venizelists accused the Royalists of having divulged information to German sub-marines about these ships, while the Royalists accused the Venizelists of endeavouring as agents of the Anglo-French to disperse the blame from the mines laid by their patrons. The funerary ceremony held in the church of Aghia Triada (Saint

12 268 Φιλοτέλεια 700 Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 2016 Philotelia 700 September-October 2016 νάρκες των αφεντικών τους. Η νεκρώσιμη ακολουθία, ορισμένων από τα θύματα, στην Αγία Τριάδα του Πειραιά, εξελίχθηκε σε διαδήλωση εναντίον των "βασιλικών και των γερμανών εγκληματιών". Η 1η μέρα της κυκλοφορίας, κακό "ποδαρικό" στο Νοέμβριο Τα επισημασμένα, όπως είχε ορίσει το διάταγμα, κυκλοφόρησαν την 1η Νοεμβρίου. Οι δεισιδαίμονες θα έλεγαν ότι έκαναν κακό "ποδαρικό" στο μήνα που άρχιζε, αφού ο μήνας αυτός γέμισε με γεγονότα αιματηρά και με αθλιότητες, που στο σύνολο τους αναφέρονται έκτοτε με το όνομα του. Νοεμβριανά. Μια πρώτη και βιαστική σκέψη θα θεωρούσε τις σφραγίδες, που στον ίδιο μήνα ακύρωσαν τα επισημασμένα, να ορίζουν -με τα τοπωνύμια τους- τη φθινοπωρινή έκταση του κράτους των Αθηνών. Μια προσεκτικότερη σκέψη όμως θα επέβαλε να προηγηθεί των συμπερασμάτων η μελέτη και των ταχυδρομημένων από τις γεωγραφικές περιοχές ειδικού καθεστώτος, όπως της Κέρκυρας, της Ηπείρου και του γειτονικού προς την Ήπειρο τμήματος της Δυτικής Μακεδονίας. Με τα γραμματόσημα όμως των περιοχών ειδικού καθεστώτος θα ασχοληθούμε αργότερα. Οι συνέπειες της παράδοσης του Ρούπελ Ο γάλλος ναύαρχος Φουρνέ, στις 3 Νοεμβρίου, "για την αποκατάσταση -όπως επιχειρηματολόγησε- του στρατιωτικού ισοζυγίου που Trinity) in Piraeus for some of the victims, developed into a demonstration against the "Royalists and the German criminals". First circulation date, Bad luck for November The overprinted stamps, as the decree has defined, started circulating the first of November. Superstitious would say they were a bad omen for the starting month, a month filled with bloodshed and squalor, in a series of events that would be later remembered as the Noemvriana. On first thought, we could suppose that the postmarks used in this same month to cancel these stamps silhouette the extent of the State of Athens this period. On second thought, it would be more accurate, to include in our study before the conclusions, the posted items from the geographic areas of special status - as Corfu, Epirus, and the neighboring to Epirus part of West Macedonia. However, these stamps will be dealt with later on. Surrender of Rupel Late consequences On the 3rd of November, French Admiral Dartiz de Fournier, demanded from the Greek Government under Prime Minister Lambros, "the surrender to the allies of 16 field batteries, 16 mountain batteries, 40,000 mannlicher riffles, 140 machine guns and 50 military trucks in order to re- Εικ. 18: Εσωτερική αλληλογραφία στο κράτος των Αθηνών. Κάρτα από τη Ζάκυνθο με προορισμό την Αθήνα. Φέρει 2λεπτο και 3λεπτο ΕΤ που ακυρώθηκαν την 8η Νοεμβρίου. Fig. 18: Athens State domestic correspondence. Postcard from Zante to Athens with 2 lepta and 3 lepta ET canceled November the 8th.

13 Φιλοτέλεια 700 Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 2016 Philotelia 700 September-October Εικ. 19: Αλληλογραφία του κράτους των Αθηνών με την Ελβετία. Φάκελος με 25λεπτο ΕΤ, που ακυρώθηκε στην Αθήνα την 4η Νοεμβρίου και μέσω Ιταλίας, όπου λογοκρίθηκε, έφθασε στη Λωζάννη μετά από 23 μέρες! [Συλλογή Γ. Σωτηρόπουλου]. Fig. 19: Correspondence between Athens State and Switzerland. Cover with 25 lepta ET, canceled at Athens November the 4th, traveled via Italy where it has been censored, arrived at Lausanne after 23 days! [G. Sotiropoulos collection]. είχε ανατραπεί σε βάρος της Αντάντ, μετά την παράδοση του Ρούπελ και της Καβάλας στους Βουλγάρους", απαίτησε από τον πρωθυπουργό Λάμπρο, την παράδοση 16 πεδινών και 16 ορειβατικών πυροβολαρχιών, τουφεκιών τύπου Μάλιγχερ, 140 πολυβόλων και 50 φορτηγών αυτοκινήτων. Το Συμβούλιο Στέμματος συνέστησε συμμόρφωση στο αίτημα, ο βασιλιάς όμως, δήλωσε στον Φουρνέ -που είχε ήδη εγκαταστήσει το επιτελείο και τη φρουρά του στο Ζάππειο- ότι τα όπλα αυτά ήταν απαραίτητα για την προστασία του, επειδή και οι βενιζελικοί είχαν όπλα στις κατοικίες τους. Τα Ανάκτορα προσέφυγαν για προστασία στον στρατό και στους επίστρατους, οι οποίοι με την σειρά τους στοχοποίησαν τους βενιζελικούς. Ο Βεντήρης περιγράφει: "Οι φιλελεύθεροι επτύοντο, εδέροντο, εξηυτελίζοντο, κατεδιώκοντο αναιτίως, εφυλακίζοντο ανηλεώς καθ' όλην την Παλαιάν Ελλάδα. Εντός της πρωτευούσης, ο κατά πλειοψηφίαν φιλελεύθερος balance the military equilibrium disturbed by the surrender of fort Rupel and the district of Cavalla to the Bulgarian army". The council of the crown advised to acquiesce to the request. Nevertheless, the King declared to the French Admiral -already established with his headquarters and guard at Zappeion- he should reject his claim because these weapons were necessary for his personal safety, since the Venizelists also concealed weapons in their homes. The Crown turned for protection to the Army and the Royalist militias (epistratoi). These forces in their turn targeted the Venizelists. Ventiris quotes "Liberals were spat on, beaten, degraded, unjustly persecuted, jailed without mercy everywhere in old Greece. In the Capital, the predominantly liberal population was harshly terrorized. At downtown stores belonging to liberals, red stamps were nightly put on entrances to

14 270 Φιλοτέλεια 700 Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 2016 Philotelia 700 September-October 2016 Εικ. 20: Αλληλογραφία του κράτους των Αθηνών με το κράτος της Θεσσαλονίκης! Συστημένος εμπορικός φάκελος με τέσσερα 10λεπτα ΕΤ και σφραγίδα ΠΕΙΡΑΙΕΥΣ 17 ΝΟΕΜ.16.12Π. ΑΦΙΞΙΣ φθάνει στη Σάμο όπου υποβάλλεται στη λογοκρισία της Δημόσιας Ασφάλειας [Συλλογή Γ. Σωτηρόπουλου]. Fig. 20: Correspondence between the two rival States: Athens and Thessaloniki. Registered commercial cover with four 10 lepta ET postmarked ΠΕΙΡΑΙΕΥΣ 17 ΝΟΕΜ.16.12Π. ΑΦΙΞΙΣ (ΑΦΙΞΙΣ=arrival, i.e. the arrival postmark has been used instead of a dispatch postmark for outbound items). It arrives at Samos where it is censored by Public Security [G. Sotiropoulos collection]. αστικός πληθυσμός ετρομοκρατείτο σκληρώς. Ερυθραί σφραγίδες επετίθεντο διά νυκτός εις τα καταστήματα των οδών Ερμού και Αιόλου, παραδίδουσαι εις το μίσος των κακοποιών τους βενιζελικούς [...] Την νύκτα της 17 προς την 18 Νοεμβρίου αι Αθήναι έτρεμαν από βοήν πολέμου. Το υπουργικόν συμβούλιον συνεδρίαζε διαρκώς [...] Τα τρία πεζικά συντάγματα, το πυροβολικόν, οι σκαπανείς, η ταξιαρχία του ιππικού ενέδυαν και εξόπλιζαν εθελοντάς...". encourage plunder by the mob and criminal elements [...] The night between the 17 and 18 of November Athens was under war footing, the cabinet was permanently in session [...] the military garrison was fully readied by enrolling volunteers...". November the 18th - 7 hours war Signs of the lurking calamity were seen very early in the morning. A force of 3000 troops was disembarked overnight from the Entente fleet. It consisted of 7 French and Colonial companies, 2 British companies and one Italian company. This force

15 Φιλοτέλεια 700 Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 2016 Philotelia 700 September-October Εικ. 21: Ο Γάλλος ναύαρχος Φουρνέ. Οι χειρισμοί του, ιδιαίτερα της 18ης Νοεμβρίου, προσέβαλαν τους Έλληνες, ζημίωσαν τον Βενιζέλο, ταπείνωσαν την Αντάντ και τερμάτισαν την σταδιοδρομία του. Fig. 21: French Admiral Fournet. His handling of the situation, especially November the 18th, insulted the Greeks, harmed Venizelos, humiliated the Entente and ended his military career. 18η Νοεμβρίου Ο πόλεμος των 7 ωρών Η 18η Νοεμβρίου έδειξε τα δόντια της πολύ νωρίς. Η Αντάντ αποβίβασε τη νύκτα στον Πειραιά άνδρες. Επρόκειτο για 7 λόχους Γάλλων και αποικιακών, 2 λόχους Άγγλων και ένα λόχο Ιταλών οι οποίοι κινήθηκαν προς την Αθήνα. Την υπεράσπιζε η μεραρχία των Αθηνών με δέκα χιλιάδες στρατιώτες. Οι λόφοι Φιλοπάππου, Αστεροσκοπείου, Αρδηττού και Λυκαβηττού ήταν οχυρωμένοι με πυροβόλα, μυδραλλιοβόλα και πεζικό. Η σύγκρουση άρχισε στις 11 το πρωί μεταξύ Θησείου και Ρουφ. Γάλλοι από τη μια πλευρά, Έλληνες επίστρατοι από την άλλη. Τρεις ώρες αργότερα και ενώ ήταν σε εξέλιξη προσπάθειες ανακωχής, άρχισαν να βάλλονται το Ζάππειο από τα ανάκτορα και το Γαλλικό Ινστιτούτο από τον Λυκαβηττό. Την επόμενη ώρα κατά του Ζαππείου έβαλλαν επιπλέον τα πυροβόλα του Αρδηττού και του Αστεροσκοπείου. Ο λόφος του Φιλοπάππου έγινε πεδίο σκληρής αναμέτρησης. Η απάντηση ήρθε από τη θάλασσα. Γύρω στις 5 άρχισε ο κανονιοβολισμός της Αθήνας από τον ανταντικό στόλο. Οι οβίδες χτύπησαν ιδιαίτερα τη ζώνη Νεκροταφείο-Αρδηττός-ανάκτορα. Οι εκρήξεις στον κήπο των ανακτόρων αναστάτωσαν αλλά δεν διέκοψαν τις διαπραγματεύσεις μεταξύ Κωνσταντίνου και Ανταντικών πρεσβευτών που κατέληξαν σε συμφωνία. Οι βασιλικοί θα παρέδιδαν στον -πολιορκημένο και βαλλόμενο στο Ζάππειο- Φουρνέ την ελευθερία του και έξι, μόνο, πυροβολαρχίες. Ο βομβαρδισμός από τη θάλασσα θα σταματούσε και η Αθήνα θα απέφευγε την καταστροφή. Ο σύντομος πόλεμος κόστισε στους Έλληνες 30 νεκρούς, 62 τραυματίες και 60 αιχμαλώτους, στην Αντάντ 74 νεκρούς, 165 τραυματίες και 80 αιχμαλώτους και στον ατυχήσαντα ναύαρχο Φουρνέ το τέλος της καριέρας του. (συνεχίζεται) moved towards the center of Athens. The Capital perimeter was defended by the strong Athens division entrenched in positions controlling access roads and commanding hills (Filopapou, Asteroskopiou, Arditou and Likavitou). Shooting started at 11 o' clock when French troops reached the positions -between Thision and Rouf- of a Greek Royalist militia unit. Three hours later and during cease fire attempts guns from the Royal Palace started shelling French headquarters at Zappeion and guns from commanding hill Likavitos started shelling the French Institute. Within the next hour guns from Arditos and Asteroskopio joined in the shelling against Zappeion. The response came from the sea. At around five o' clock to prevent an Entente route, Dartiz de Fourne ordered the fleet to start bombarding the city. The most affected area was the zone Cemetery-Arditos-Palace. Heavy shells from naval guns landed in the Palace's garden disturbing but not interrupting ongoing negotiations between the King and Entente ambassadors ending finally in accord. The Royalists would set free the besieged and under fire admiral from Zappeion and would also release to the Entente only six batteries. The Entente fleet would immediately stop the shelling and thus Athens would be saved. Casualties of this short war amounted to the Greek side 30 dead, 62 wounded and 60 prisoners and to the Entente side 74 dead, 165 wounded and 80 prisoners. To the hapless admiral, the short war meant the end of his military career. (to be continued)

16 272 Φιλοτέλεια 700 Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 2016 Philotelia 700 September-October 2016 Το ταχυδρομικό γραφείο του λοιμοκαθαρτηρίου του Αγίου Γεωργίου The post office of St. George lazaret από τον Αντώνη Βιρβίλη by Anthony Virvilis Εικ. 1 Η πρώτη αναφορά ύπαρξης ταχ. γραφείου στο λοιμοκαθαρτήριο του Αγ. Γεωργίου γίνεται από τον περιηγητή Krumbacher το , το οποίο ασφαλώς θα διαβίβαζε τις κατατιθέμενες επιστολές στο ταχ. γραφείο Πειραιώς προς περαιτέρω διαβίβαση, προφανώς χωρίς ιδιαίτερη σφράγιση. Δεν θα πρέπει να μας διαφεύγει το γεγονός ότι η ευέλικτη νομοθεσία του 1845 επέτρεπε την επανίδρυση σε προσδιορισμένες ήδη θέσεις παλαιών ή ίδρυση νέων υγειονομικών The first reference for the existence of a post office at St. George (Ag. Georgios) lazaret is made by Krumbacher in , which, most certainly, would forward the deposited letters to the Piraeus post office without any particular marking for onward transmission. We should not forget that the flexible legislation of 1845 allowed for the re-establishment of old sanitary establishments or new ones at already specified positions, 1 Α. Βιρβίλη, "Το λοιμοκαθαρτήριο του Αγ. Γεωργίου Σαλαμίνος", Φιλοτέλεια αρ / A. Virvilis, "The lazaret of Ag. Georgios at Salamis", Philotelia no /1998.

17 Φιλοτέλεια 700 Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 2016 Philotelia 700 September-October εγκαταστάσεων αναλόγως των αναγκών, με αποτέλεσμα και οι συνοδεύουσες αυτά υπηρεσίες όπως τα ταχ. γραφεία να καταργούνται ή να επανιδρύονται. Τα λοιμοκαθαρτήρια Αγ. Γεωργίου και Δήλου έχουν ήδη συνδεθεί με υποβρύχιο καλώδιο από το 1884, όπως μαρτυρεί ο Ταχυδρομικός και Τηλεγραφικός Χάρτης της Ελλάδος του Γ. Α. Σκανδαλίδη του Το ταχυδρομικό γραφείο του Λοιμοκαθαρτηρίου του Αγίου Γεωργίου δεν είναι γνωστό πότε επακριβώς ιδρύθηκε ούτε πότε καταργήθηκε. Με Β.Δ., πάντως, της 1 Νοεμβρίου 1910 (ΦΕΚ Α αρ. 345, ), εγκρίνεται η ανασύσταση του ταχυδρομικού και τηλεφωνικού γραφείου του Αγ. Γεωργίου και η κατασκευή της σχετικής τηλεφωνικής γραμμής (Δελτίο ΤΤΤ 1910, αρ. 9, σελ. 185). Με την έναρξη, όμως, εφαρμογής της Αγροτικής Ταχυδρομικής Υπηρεσίας, το ταχ. γραφείο καταργείται, αλλά διατηρείται το τηλεφωνικό γραφείο (Β.Δ. της 20 Ιουνίου, ΦΕΚ Α αρ. 155, ). Το 1911 εμφανίστηκε επιδημία χολέρας στην Ιταλία, Κωνσταντινούπολη, Σμύρνη, Παρευξείνιες χώρες, Μακεδονία, Αλβανία κτλ. και λαμβάνονται μέτρα με το Β.Δ. της 18 Μαΐου (ΦΕΚ Α αρ. 119, ). Σύμφωνα με το άρθρο 80 του ανωτέρω διατάγματος, συντάχθηκαν τρία υποδείγματα εντύπων και εννέα παραρτήματα οδηγιών (ΦΕΚ Α αρ. 143, ). Το δεύτερο παράρτημα περιλαμβάνει το αναγκαίο προσωπικό και υλικό που απαιτείται για κάθε λοιμοκαθαρτήριο εν ενεργεία (Αγ. Γεωργίου και Γουβίνου Κέρκυρας) ή έκτακτο από τα τρία Α τάξεως (διόδων Λυγαριάς και Βελεμιστίου και Αγ. Γεωργίου) και τα δέκα Β τάξεως (διόδων Παπαπουλίου, Δερεγλή, Μαλακασίου, Γριζάνου, Πλάκας (Άρτας), Καλαβρύτων, Γέφυρας (Άρτας) και Ακτίου, Γουβίνου και Σκιάθου). Το μόνο λοιμοκαθαρτήριο που διέθετε Α, Β και Γ θέσεις για τους φιλοξενούμενους επισκέπτες ήταν εκείνο του Αγ. Γεωργίου. Aπό τον Μάιο του 1911 λαμβάνονται γενικότερα μέτρα από αφίξεις Σμύρνης και Κωνσταντινούπολης για την περιστολή της ασιατικής χολέρας (Β.Δ , ΦΕΚ 119/ ). Ειδικότερα για αφίξεις από Κωνσταντινούπολη, επιβάλλεται τετραήμερος κάθαρση από depending on the needs. Consequently, it allowed for the accompanying services, for example post offices, to be closed down or re-established. The lazarets of St. George and Delos had been already connected with a telegraphic cable since 1884, according to the Postal and Telegraph Map of Greece, edited by G. A. Scandalides in It is not known exactly when the post office of the St. George lazaret was established or closed down. However, with the Royal Decree dated 1 November 1910 (Government Gazette no. 345, ) the re-establishement of St. George's post and telephone office and the construction of the relevant telephone line was agreed (Bulletin TTT 1910, no 9. p. 185). Despite the above, when the Rural Postal Service started its operations, the post office operations were abolished but the telephone office remained in business (R.D. of 20 June GG A no. 155, ). In 1911, a cholera epidemic appeared in Italy, Constantinople, Smyrna, the Black Sea countries, Macedonia, Albania etc and measures were taken with the R.D. of 18 May (G.G. A no. 119, ). According to the article 80 of the above R.D., three different forms and nine booklets with guidelines were printed (G.G. A, no. 143, ). The second booklet includes the necessary personnel and material needed for each one of the regularly working lazarets (St. George or Gouvino, Corfu) or any of the emergency from those three of the A class (Lygaria and Velemistio passages and St. George) and the ten of B class (passages of Papapouli, Deregli, Malakasion, Grizanon, Plaka (Arta), Kalavryta, Gefyra (Arta) and Aktion, Gouvino and Skiathos). The only lazaret which maintained A, B and C classes for its visitors was the one of St. George. Since May 1911, general measures were taken for arrivals from Smyrna and Constantinople for the curtailing of the Asiatic cholera (R.D , G.G. 119/ ). In particular, for the arrivals from Con-

18 274 Φιλοτέλεια 700 Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 2016 Philotelia 700 September-October Μαΐου (9 Ιουνίου) λογιζομένου και του διάπλου (Β.Δ , ΦΕΚ 133/ ). Από 15/28 Ιουνίου πενθήμερος, λογιζομένου και του διάπλου (Β.Δ , ΦΕΚ 197/ ) η οποία περιορίζεται σε τριήμερο (Β.Δ , ΦΕΚ 304/ ) και τελικά αίρεται από (Β.Δ , ΦΕΚ 327/ ). Σε αυτό το πλαίσιο προστατευτικών μέτρων επανιδρύεται ταχ. και τηλ. γραφείο γ τάξεως στεγαζόμενο στο τηλεφωνικό γραφείο (Β.Δ , ΦΕΚ 218/ ). Τότε θα πρέπει να χορηγήθηκε και ιδιαίτερη ταχ. σφραγίδα 5ου τύπου με την επιγραφή ΑΓ. ΓΕΩΡΓΙΟΣ (ΛΟΙ- ΜΟΚ.). Σε πρόσφατη ελληνική δημοπρασία φίλος και μέλος της ΕΦΕ απέκτησε την εικονιζόμενη βραχεία επιστολή (εικ. 1) ταχυδρομημένη στις 15 Αυγούστου (αν και λείπει το έτος, είναι προφανές από τα υπόλοιπα στη βραχεία ότι πρόκειται για το 1911) προς το Leeds της Αγγλίας από το λοιμοκαθαρτήριο και σφραγισμένη με τη σφραγίδα του ταχ. γραφείου του Αγ. Γεωργίου, φέρουσα και τη διαβατική σφραγίδα άφιξης του ταχ. Πειραιώς με την ίδια ημερομηνία. Το ενδιαφέρον κείμενο της βραχείας επιστολής γραμμένο με μολύβι στα ιταλικά (εικ. 2) παρουσιάζει παραστατικά τις συνθήκες διαβίωσης. Αγ. Γεώργιος, λοιμοκαθαρτήριο, 28 Αυγούστου 1911 Αγαπητέ κ. Egly, Ευρίσκομαι ήδη εδώ δύο ημέρες και δεν γνωρίζω πότε θα με αφήσουν να φύγω, ίσως αύριο. Μας λείπει νερό, πάγος, η ελάχιστη άνεση. Κοιμούμεθα σε δωμάτια με άλλους τρεις αγνώστους. Πραγματική καταστροφή. Στην Catania μας είπαν ότι δεν θα υπήρχε καραντίνα, εδώ υποχρεωθήκαμε να αποβιβαστούμε στο λοιμοκαθαρτήριο. Είναι ένα νησί φλεγόμενο από την ήλιο, μικρό, γεμάτο βράχους με μικρά δενδράκια. Αληθινό μαρτύριο. Χθες υπήρξαν δύο περιπτώσεις χολέρας, που αφορούσαν ανθρώπους που ερχόντουσαν από την Κωνσταντινούπολη. Ένας πέθανε. Ας ελπίσουμε καλά! Πολύ θερμοί και ορμητικοί άνεμοι. stantinople, four days' quarantine was imposed as of 27 May (9 June) including the sea passage (R.D G.G. 133/ ). From 15/28 June, a five days quarantine was introduced, including the sea passage (R.D , G.G. 197/ which was reduced to three days (R.D , G.G. 304/ ) which was finally abolished from (R.D , G.G. 327/ ). Within this frame of protective measures a C class post and telegraphic office was re-established, housed at the telephone office (R.D , G.G. 218/ ). It was then that a V Type postmark with ΑΓ. ΓΕΩΡΓΙΟΣ (ΛΟΙΜΟΚ.) should have been furnished. In a recent public auction a good friend and an HPS member acquired the letter card shown (fig. 1) posted on 15 August (although the year is missing, everything else on the letter card points to 1911) from St. George lazaret addressed to Leeds, England, cancelled with the St. George post office postmark, also bearing the Piraeus post office transit postmark with the same date. The interesting text of the letter card written by pencil in Italian (fig. 2) provides a vivid account of living conditions. St. George, lazaret, 28 August 1911 Dear Mr. Egly, I am here two days and I do not know when they shall allow me to leave, maybe tomorrow. We lack water, ice, the bear comforts. We are sleeping in rooms with three unknown people. A real disaster. In Catania they told us that there would be no quarantine, here we were forced to disembark at the lazaret. It is an island burning in the sun, small, full of rocks and small trees. A real torture. Yesterday there were two cholera cases, concerning people coming from Constantinople.

19 Φιλοτέλεια 700 Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 2016 Philotelia 700 September-October Δώσε σε παρακαλώ τους καλύτερους χαιρετισμούς μου στη σύζυγό σου. Χαιρετισμούς σε εσένα. (δυσανάγνωστη υπογραφή) Παρακαλώ φύλαξε το δελτάριο καθώς φέρει τη σφραγίδα του λοιμοκαθαρτηρίου, ως περίεργο, θα γίνει σπάνια! Το κείμενο μας επιτρέπει να κάνουμε τις ακόλουθες παρατηρήσεις και υποθέσεις: 1. H βραχεία επιστολή γράφτηκε και κατατέθηκε την 15 Αυγούστου (π.η.) στο ταχ. γραφείο, όπου και σφραγίστηκε. Προκαλεί εντύπωση πώς τέτοια μεγάλη ημέρα θρησκευτικής εορτής το ταχ. γραφείο του λοιμοκαθαρτηρίου ως και εκείνο του Πειραιώς λειτουργούσαν. One died. Let us hope well! Very hot and impetuous winds. Give please my best regards to your wife. Greetings to you. (illegible signature) Please keep this card as it bears the lazaret postmark, as a curiosity. It will become rare! The text allows us the following remarks and hypotheses: 1. The letter card was written and deposited to the post office on 15 August (Old Style) where it was cancelled. It is very strange, how on such a great religious day the lazaret post office as well as the one in Εικ. 2

20 276 Φιλοτέλεια 700 Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 2016 Philotelia 700 September-October Το μέχρι σήμερα γνωστό ενωρίτερα ταχυδρομημένο αντικείμενο με την ανωτέρω σφραγίδα φέρει ημερομηνία 17 Οκτωβρίου Συνεπώς, η ημερομηνία 15 Αυγούστου καθίσταται πλέον η ενωρίτερη. Έστω και αν το Β.Δ. επανίδρυσης του ταχ. γραφείου υπογράφτηκε στις 4 Αυγούστου, είναι σχεδόν βέβαιο ότι η απόφαση για την επανίδρυσή του θα είχε προϋπάρξει από καιρού και πολύ πιθανόν αυτό να είχε ιδρυθεί στην πράξη από τον Μάιο. 3. Εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι οι περισσότερες μέχρι σήμερα γνωστές σφραγίσεις φέρουν έλλειψη της χρονολογίας. Θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι είχε χρησιμοποιηθεί και προηγουμένως στις εκάστοτε επανιδρύσεις του ταχ. γραφείου και από τη χρήση είχαν απωλεσθεί τα στοιχεία; Εάν ναι, γιατί δεν έχουν βρεθεί μέχρι σήμερα αποτυπώματα προ του 1911; 4. Το υστερόγραφο του αποστολέα προκαλεί ευχάριστη έκπληξη. Γιατί άραγε του προκαλεί εντύπωση η σφραγίδα του λοιμοκαθαρτηρίου; Είναι συλλέκτης; Γεγονός είναι ότι δικαιώνεται, εφόσον η σφραγίδα σε κανονικά ταχυδρομημένο αντικείμενο είναι δυσεύρετη. Piraeus were in full operation. 2. The earlier posted item known till today with this postmark is dated 17 October Therefore, the date 15 August becomes now the earliest. Although the R.D. on the re-establishment of the post office was signed on 4 August it is pretty sure that the decision for its re-establishment was taken quite earlier and most prοbably the same was in fact established around May. 3. It is impressive that most of the known cancellations are with the year missing. Can we suppose that this particular cancelling device was used earlier at the repeated re-establishments of the post office and therefore, the relevant digits were lost? If yes, why we have not encountered yet an imprint before 1911? 4. The post scriptum of the sender is a pleasant surprise. Why, someone wonders, the lazaret's postmark causes him such an impression? Is he a collector? The fact is that he is justified, as this postmark on a postal object is scarce. Τακτοποίηση συνδρομών - Πληρωμές ταχ. αποστολών Τράπεζα Πειραιώς: IBAN: GR BIC: PIRBGRAA ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΙΛΟΤΕΛΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΤΑΚΤΙΚΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗΣ Καλούνται τα Μέλη της Ελληνικής Φιλοτελικής Εταιρείας στην ετήσια τακτική Γενική Συνέλευση που θα διεξαχθεί την Κυριακή 29 Ιανουαρίου 2017, ώρα 11:00 π.μ., στο εντευκτήριο της ΕΦΕ, Ακαδημίας 57, 4ος όροφος με τα εξής θέματα ημερήσιας διάταξης: 1. Λογοδοσία Διοικητικού Συμβουλίου 2. Έγκριση ισολογισμού 2016 και προϋπολογισμού Ανακοινώσεις Εάν δεν υπάρξει απαρτία, η Γενική Συνέλευση θα αναβληθεί για την Κυριακή 5 Φεβρουαρίου 2017, την ίδια ώρα, στο ίδιο μέρος, με τα ίδια θέματα, οπότε και θα διεξαχθεί ανεξάρτητα από τον αριθμό των Μελών που θα παρευρεθούν. Αθήνα, 26 Οκτωβρίου 2016 Ο Πρόεδρος Ο Γ. Γραμματέας Ι. ΧΑΛΒΑΤΖΙΔΟΠΟΥΛΟΣ Α. ΜΑΝΩΛΟΥΔΗΣ