Βαλκανικοί Πόλεμοι: Η Εθνική Ομοψυχία και τα Θαύματά της

Transcript

1 Βαλκανικοί Πόλεμοι: Η Εθνική Ομοψυχία και τα Θαύματά της Υποδειγματικό Σενάριο Γνωστικό αντικείμενο: Ιστορία (ΠΕ) Δημιουργός: ΑΡΧΟΝΤΟΥΛΑ ΜΑΝΤΖΑΡΙΔΟΥ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ

2 Σημείωση Το παρόν έγγραφο αποτελεί προϊόν αυτόματης δημιουργίας και εκτύπωσης του Ψηφιακού Διδακτικού Σεναρίου με Τίτλο: «Βαλκανικοί Πόλεμοι: Η Εθνική Ομοψυχία και τα Θαύματά της». Δημιουργήθηκε στις 17/01/ :48:28 και έχει υποστηρικτικό ρόλο στο έργο του εκπαιδευτικού. Δεν αντικαθιστά το Ψηφιακό Διδακτικό Σενάριο, το οποίο περιέχει όλο το Διαδραστικό Περιεχόμενο και αξιοποιεί τις ψηφιακές δυνατότητες της Πλατφόρμας «Αίσωπος». Το σενάριο αυτό έχει χαρακτηρισθεί ως «Υποδειγματικό» ύστερα από εργασία επιστημονικής επιτροπής εμπειρογνωμόνων (Εκπαιδευτικός Αυξημένων Προσόντων, Σχολικοί Σύμβουλοι, Μέλος ΔΕΠ / Επιστημονικό Προσωπικό του ΙΕΠ). Το Διαδραστικό Ψηφιακό Διδακτικό Σενάριο με το πλήρες ψηφιακό περιεχόμενό του βρίσκεται στον σύνδεσμο: Επισημαίνεται ότι τα σενάρια της Πλατφόρμας «Αίσωπος» διακρίνονται σε: Υποδειγματικά Σενάρια: Ψηφιακά Διδακτικά Σενάρια που έχουν προκύψει από επιστημονικές επιτροπές εμπειρογνωμόνων (Εκπαιδευτικοί Αυξημένων Προσόντων, Σχολικοί Σύμβουλοι, Μέλη ΔΕΠ / Επιστημονικό Προσωπικό του ΙΕΠ). Βέλτιστα Σενάρια: Αξιολογημένα Ψηφιακά Διδακτικά Σενάρια εκπαιδευτικών με βαθμολογία άνω των 70 μονάδων. Επαρκή Σενάρια: Αξιολογημένα Ψηφιακά Διδακτικά Σενάρια εκπαιδευτικών με βαθμολογία από 50 έως 70 μονάδες. ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΕΡΓΟΥ ΠΡΑΞΗ: «Ανάπτυξη Mεθοδολογίας και Ψηφιακών Διδακτικών Σεναρίων για τα Γνωστικά Αντικείμενα της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Γενικής και Επαγγελματικής Εκπαίδευσης» - MIS: , ΣΑΕ: 2014ΣΕ Η πράξη συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΚΤ) και το Ελληνικό Δημόσιο στο πλαίσιο του ΕΠ «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» του ΕΣΠΑ και υλοποιείται σε σύμπραξη από το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής και την Ειδική Υπηρεσία Εφαρμογής Εκπαιδευτικών Δράσεων του Υ.ΠΟ.ΠΑΙ.Θ. Η Πλατφόρμα Ανάπτυξης, Σχεδίασης, Υποβολής, Αξιολόγησης και Παρουσίασης Ψηφιακών Διδακτικών Σεναρίων «Αίσωπος», αναπτύχθηκε με ίδια μέσα από το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής στο πλαίσιο του Υποέργου 2: «Ψηφιακό Σύστημα Ηλεκτρονική Πλατφόρμα Υποβολής, Αξιολόγησης, Διαχείρισης και Αξιοποίησης Ψηφιακών Σεναρίων καθώς και καθοδήγησης και Υποστήριξης των Εκπαιδευτικών» της Πράξης. Ομάδα Επιστημονικής και Διοικητικής Εποπτείας της Πράξης: Επιστημονικός Υπεύθυνος Πράξης για τις Δράσεις που αφορούν το Ι.Ε.Π: Ιωάννης Σταμουλάκης, Φιλόλογος, Σύμβουλος Α' Υ.ΠΟ.ΠΑΙ.Θ. Υπεύθυνος Υποέργου 1: Ιωάννης Σταμουλάκης, Φιλόλογος, Σύμβουλος Α' Υ.ΠΟ.ΠΑΙ.Θ. Υπεύθυνος Υποέργου 2: Νικόλαος Γραμμένος, Πληροφορικός, Σύμβουλος Γ' Ι.Ε.Π. Υπεύθυνος Υποέργου 3: Νικόλαος Γραμμένος, Πληροφορικός, Σύμβουλος Γ' Ι.Ε.Π. Επιστημονική Συντονίστρια των ειδικών επιστημόνων του Υποέργου 1: Βασιλική Καραμπέτσου, Φιλόλογος, Εισηγήτρια Ι.Ε.Π. Σελίδα 2/28

3 Γενική Περιγραφή Σεναρίου Γνωστικό αντικείμενο: Ιστορία (ΠΕ) Θεματική ταξινομία: Ιστορία (ΠΕ) -> Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία (19ος-20ός αι.) -> Πολεμικά γεγονότα Εκπαιδευτικό πρόβλημα: Στην Ελλάδα οι νίκες των Βαλκανικών πολέμων επισκιάζονται από τον Εθνικό Διχασμό που ακολούθησε, ανάμεσα στον πρωθυπουργό Βενιζέλο και το βασιλιά Κωνσταντίνο, και, εν τέλει, στη Μικρασιατική Καταστροφή. Για το λόγο αυτό παρατηρείται η παραδοξότητα, οι Βαλκανικοί Πόλεμοι να μην αποτελούν αυτοδύναμο ή αυτοτελές γεγονός για την ελληνική ιστοριογραφία αλλά εντάσσονται ως ένα επεισόδιο σε μια μακρά σειρά γεγονότων που ξεκινά από την ελληνική ήττα στον ελληνοτουρκικό πόλεμο το 1897 και καταλήγη στη Μικρασιατική Καταστροφή το Ωστόσο, οι Βαλκανικοί πόλεμοι υπήρξαν (και παραμένουν) το μεγαλύτερο πολεμικό επίτευγμα του νεοελληνικού κράτους από τη σύστασή του. Με σχετικά μικρό ανθρώπινο και υλικό κόστος και σε διάστημα μόλις δέκα μηνών διπλασίασε, σχεδόν, το έδαφος και τον πληθυσμό του. Παράλληλα, οι Βαλκανικοί Πόλεμοι θα πρέπει να διαβαστούν ως το τέλος μιας μακραίωνης συμβίωσης πολυποίκιλων πολιτιστικών κοινοτήτων στα Βαλκάνια, καθώς φτάνει η ιδεολογία του εθνικού κράτους από τη Δύση. Από την οπτική της διδακτικής προσέγγισης του περιεχομένου και των μεθόδων διδασκαλίας, το πέρασμα του ενδιαφέροντος από τα γεγονότα (πολεμικά, διπλωματικά κ.λπ.) στις δεξιότητες (ιστορική σκέψη) άλλαξε τον προσανατολισμό την εκπαιδευτικών πρακτικών. Η αλλαγή αυτή επηρέασε τόσο τον τρόπο διδασκαλίας όσο και το περιεχόμενό της. Δόθηκε ιδιαίτερη προσοχή στην κατανόηση μεθόδων της επιστήμης της ιστορίας, με στόχο την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης, ενώ το περιεχόμενο στράφηκε από τη μελέτη των πολεμικών και πολιτικών γεγονότων στην μελέτη της ολικής ιστορίας (καθημερινή ζωή, θεσμοί, κοινωνικές δομές κλπ.). Το αποτέλεσμα ήταν να οδηγηθούμε σε μαθητές/τριες που μπορούσαν να χειριστούν πολύ καλά της πηγές των Βαλκανικών Πολέμων, να τις μελετούν κριτικά χωρίς όμως να ξέρουν ποιος ανήκε σε ποιο στρατόπεδο ή τι συνέβη όταν έληξε ο πόλεμος. Όπως και στις νέες διδακτικές προσεγγίσεις ιστορίας, έτσι και στο παρόν διδακτικό σενάριο, οι δύο παραπάνω ακραίες τάσεις έχουν εγκαταλειφθεί. Ζητούμενο στο σχεδιασμό και στην ανάπτυξη του σεναρίου «Βαλκανικοί Πόλεμοι: Η Εθνική Ομοψυχία και τα Θαύματά της» ήταν η υποστήριξη των γεγονότων των Βαλκανικών πολέμων αλλά η διαχείριση του μεγάλου όγκου των γεγονότων και των ντοκουμέντων να διαπερνώνται από ιστορικά ερωτήματα που αναπτύσσουν την ιστορική σκέψη. Τα ιστορικά ερωτήματα που θέτουμε διαμεσολαβούνται από ιστορικές πηγές και μέσα από παιδαγωγικές συνθήκες ερευνητικής μάθησης αναπλάθουν όψεις του παρελθόντος. Τα ερωτήματα είναι τα εργαλεία με τα οποία οι μαθητές/τριες θα προσανατολιστούν για να φτάσουν σε συμπεράσματα. Τα ερωτήματα είναι αυτά που θα επιτρέψουν στα ντοκουμέντα και τις πληροφορίες να αποκτήσουν σημασία. Και στη συνέχεια τα ερωτήματα είναι εκείνα που θα επιτρέψουν την ανασύνθεση των γεγονότων έτσι ώστε να αποκτήσουν πραγματικό νόημα για τους μαθητές/τριες. Γενική περιγραφή περιεχομένου: Σελίδα 3/28

4 Οι μαθητές/τριες διατυπώνουν τους λόγους που οδήγησαν στη συμμαχία των Βαλκανικών κρατών εναντίον της Τουρκίας, συνθέτουν την εικόνα των εμπλεκόμενων περιοχών και των συμμαχιών, προσεγγίζουν τα κυριότερα πολεμικά γεγονότα των Βαλκανικών πολέμων, κατανοούν τους λόγους που έφεραν σε ρήξη τη Βουλγαρία με την Ελλάδα και τη Σερβία. Τέλος αναλύουν το αποτέλεσμα των Βαλκανικών Πολέμων για την Ελλάδα ως απόρροια της ελληνικής συνεργασίας και αποδοχής. Διδακτικοί Στόχοι: Να Να Να Να διατυπώσουν τους λόγους που οδήγησαν στη συμμαχία των Βαλκανικών κρατών εναντίον της Τουρκίας. προσεγγίσουν κριτικά τα κυριότερα διπλωματικά και πολεμικά γεγονότα των Βαλκανικών Πολέμων. αναλύσουν τα αποτελέσματα των Βαλκανικών Πολέμων για την Ελλάδα. ξαναδιαβάσουν τα γεγονότα ως το τέλος μιας μακραίωνης συμβίωσης πολιτιστικών κοινοτήτων. Λέξεις κλειδιά που χαρακτηρίζουν τη θεματική του σεναρίου: Βαλκανικοί Πόλεμοι Ελευθέριος Βενιζέλος διάδοχος Κωνσταντίνος Γεώργιος Α' Νεότουρκοι Βουλγαρία Σερβία Μαυροβούνιο Θεσσαλονίκη Τουρκία Υλικοτεχνική υποδομή: Τάξη, Εργαστήριο Υπολογιστών, Διαδραστικός Πίνακας ή Βιντεοπροβολέας Τυπικός χρόνος αλληλεπίδρασης με το εκπαιδευτικό σενάριο σε διδακτικές ώρες για δουλειά εντός του σχολείου: 2 ώρες Πνευματικά δικαιώματα ή άλλοι αντίστοιχοι περιορισμοί: Ανοιχτή πρόσβαση Εκτιμώμενο Επίπεδο Δυσκολίας: Μέτριας δυσκολίας Τύπος διαδραστικότητας : Συνδυασμός παθητικής και ενεργητικής μάθησης Επίπεδο διαδραστικότητας : Υψηλό Προτεινόμενη ηλικιακή ομάδα του τελικού χρήστη: 9-12 Εκπαιδευτική βαθμίδα που απευθύνεται το σενάριο: Δημοτικό Σελίδα 4/28

5 Σύνοψη φάσεων σεναρίου: 1η Φάση: Α' Βαλκανικός Πόλεμος Χρονική Διάρκεια: 45 λεπτά της ώρας Χώρος Διεξαγωγής: Εργαστήριο Υπολογιστών Δομικά - Διαδραστικά στοιχεία: Χρονολόγιο: Η Εξέλιξη των Βαλκανικών Πολέμων Οι Νεότουρκοι Το διάγγελμα του βασιλιά Γεωργίου Α' "Προς τον Λαό μου" Τα Αίτια και οι Αφορμές Διαβάστε την Εικόνα. Οι Πολεμικές Κινήσεις των Ελληνικών Συμμαχικών Στρατευμάτων κατά τη διάρκεια του Α' Βαλκανικού Πολέμου Οι Πολεμικές Κινήσεις των Σερβικών Συμμαχικών Στρατευμάτων κατά τη διάρκεια του Α' Βαλκανικού Πολέμου Οι Πολεμικές Κινήσεις των Βουλγαρικών Συμμαχικών Στρατευμάτων κατά τη διάρκεια του Α' Βαλκανικού Πολέμου Η Μάχη στο Σαραντάπορο και... ο Μαρμαρωμένος Βασιλιάς Όταν Γράφουν οι Στρατιώτες: Συνθήκες Πολέμου Η Συνθήκη του Λονδίνου: Οι Χάρτες Αλλάζουν Η Συνθήκη του Λονδίνου: Οι Χάρτες Αλλάζουν 2η Φάση: Β' Βαλκανικός Πόλεμος Χρονική Διάρκεια: 45 λεπτά της ώρας Χώρος Διεξαγωγής: Εργαστήριο Υπολογιστών Δομικά - Διαδραστικά στοιχεία: Γράμματα από το Μέτωπο Μια... Άλλη Ανάγνωση των Αιτιών Οι Αιτίες Έναρξης του Β' Βαλκανικού Πολέμου Οι Συμμαχίες και οι Αντίπαλοι Η Απελευθέρωση της Μακεδονίας H Συνθήκη του Βουκουρεστίου: Η Μεγάλη Ελλάδα Οι Μεγάλοι Πρωτεργάτες Ο Διπλωμάτης και ο Πολεμιστής Σελίδα 5/28

6 1η Φάση: Α' Βαλκανικός Πόλεμος Σελίδα 6/28

7 1η Φάση: Α' Βαλκανικός Πόλεμος Χρονική Διάρκεια: 45 λεπτά της ώρας Χώρος Διεξαγωγής: Εργαστήριο Υπολογιστών Οι μαθητές/τριες ανασυνθέτουν στοιχεία των διπλωματικών και πολεμικών γεγονότων του Α Βαλκανικού Πολέμου. Κατανοούν τους λόγους που οδήγησαν στη συμμαχία των βαλκανικών κρατών εναντίον της Τουρκίας. Διερευνούν την κατάσταση που επικρατούσε κατά την πρώτη δεκαετία στα Βαλκάνια, τις εθνικές διεκδικήσεις των λαών και τις αιτίες που οδήγησαν στον Α' Βαλκανικό Πόλεμο. Εντοπίζουν τα πολεμικά γεγονότα, ερμηνεύουν τη "σύγκρουση" μεταξύ του πρωθυπουργού Βενιζέλου και του διαδόχου Κωνσταντίνου σχετικά με τις προτεραιότητες ανάπτυξης των ελληνικών δυνάμεων κατά το 1912 με επίκεντρο την κατάληψη της Θεσσαλονίκης. Τέλος, σχηματίζουν τα νέα σύνορα της Ελλάδας μετά τη συνθήκη του Λονδίνου και αποτιμούν νικητές και νικημένους. 1. Χρονολόγιο: Η Εξέλιξη των Βαλκανικών Πολέμων: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Χρονολόγιο Υπερσύνδεσμος: Διευκρίνιση: Στο χρονολόγιο παρουσιάζονται οι αιτίες, η αφορμή, τα γεγονότα και τα αποτελέσματα των Βαλκανικών Πολέμων. Παρακολουθήστε τα γεγονότα και προσπαθήστε να τα οργανώσετε σε ένα νοητικό χάρτη. Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι ξεκινούν τον Οκτώβριο του 1912 και λήγουν τον Αύγουστο του 1913 με τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου. Παρακολουθήστε τις αιτίες, την αφορμή αλλά και τα γεγονότα αυτών των πολέμων που θα αφήσουν στην Ελλάδα διπλάσια εδάφη και πληθυσμό έως 1912 Το Κίνημα των Νεότουρκων Οι προσδοκίες των υπόδουλων χριστιανικών λαών από το κίνημα των Νεότουρκων και τις φιλελεύθερες ιδέες που διακήρυξαν για ισότητα και λαϊκή κυριαρχία διαψεύδεται. Η ισότητα όλων των υπηκόων δεν εφαρμόζεται και υπάρχουν διακρίσεις σε βάρος των χριστιανικών πληθυσμών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Σελίδα 7/28

8 1912 έως 5/1912 Το Φιλόδοξο Εξοπλιστικό Πρόγραμμα του Βενιζέλου Ο Βενιζέλος μετά την νίκη του στις εκλογές του 1910 καταφέρνει να εξασφαλίσει δάνειο από τις Μεγάλες Δυνάμεις και προχωράει σε ένα φιλόδοξο και ρεαλιστικό εξοπλιστικό πρόγραμμα του στρατού με έμφαση στο στόλο. Ακολούθησε ο Α' Βαλκανικός Πόλεμος ο οποίος βρήκε την Ελλάδα άρτια εξοπλισμένη και κατάλληλα προετοιμασμένη για τη σύγκρουση. 5/1912 έως 10/1912 Συμμαχία Βαλκανικών Κρατών Τα βαλκανικά κράτη προχωρούν σε μυστικές συνεννοήσεις μεταξύ τους. Σερβία, Βουλγαρία, Μαυροβούνιο και Ελλάδα συμμαχούν μεταξύ τους εναντίον των Τούρκων και κηρύσσουν τον Α Βαλκανικό Πόλεμο. Διεκδικούν τα εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στα Βαλκάνια. 0/9,/1912 έως 9/10/1912 Το Έγγραφο - Τελεσίγραφο των Συμμάχων: Η Αφορμή Έγγραφο τελεσίγραφο των τεσσάρων συμμαχικών χριστιανικών βαλκανικών κρατών προς το Σουλτάνο με το οποίο του ζητούσαν την αυτονομία των εθνικών μειονοτήτων τους που βρίσκονταν στα εδάφη της Τουρκίας υπό την Σελίδα 8/28

9 επιτήρηση Βέλγων και Ελβετών. Το τελεσίγραφο έμεινε γνωστό ως Διακοίνωση των Τεσσάρων Χριστιανικών Κρατών. Η οθωμανική κυβέρνηση λαμβάνοντας τη Διακοίνωση αυτή τη χαρακτήρισε: "θρασεία προσπάθεια επέμβασης στις εσωτερικές υποθέσεις της Αυτοκρατορίας" και αμέσως ανακάλεσε τους πρεσβευτές της από την Αθήνα, Σόφια και Βελιγράδι. 9/10/1912 έως 11/10/1912 Η Μάχη στο Σαραντάπορο Η μάχη του Σαρανταπόρου (ή μάχη της Πέτρας) είναι η πρώτη σημαντική επιχείρηση του Α' Βαλκανικού Πολέμου. Η μάχη αυτή άνοιξε το δρόμο για την προέλαση στη Μακεδονία. 9/10/1912 έως 9/10/1912 Έναρξη Α Βαλκανικού Πολέμου Eπίσημη έναρξη του Α' Βαλκανικού Πολέμου. Ο ελληνικός στρατός έχει ενισχυθεί με νέα πυροβόλα, τουφέκια πυρομαχικά αλλά και με έλληνες εθελοντές και Φιλέλληνες. Αρχιστράτηγος ο διάδοχος του θρόνου Κωνσταντίνος. 19/10/1912 έως 20/10/1912 Η Μάχη στα Γιαννιτσά Ο αποδεκατισμός των Τούρκων από το Ελληνικό πυροβολικό στη γέφυρα Πλατύ (περιοχή Γιαννιτσών) [ δες το χάρτη]. Τέθηκε ισχυρή φρουρά πάνω στη γέφυρα η οποία συνδέει τις όχθες του ποταμού Βιστρίτσα (ελληνικά Ίναχος). Η Σελίδα 9/28

10 παράλειψη των Τούρκων να καταστρέψουν τη γέφυρα θα αποβεί μοιραία γι αυτούς. Αν καταστρεφόταν η γέφυρα, θα επιβραδυνόταν η προέλαση των Ελλήνων. 26/11/1912 έως 28/11/1912 Η Απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης Ο οθωμανός διοικητής της Θεσσαλονίκης παραδίδει την πόλη στους Έλληνες. Δυο μέρες αργότερα τμήματα του ελληνικού στρατού με το διάδοχο Κωνσταντίνο μπαίνουν στην πόλη. Γίνονται δεκτοί με ενθουσιασμό. 1/2,/1913 έως 1/2,/1913 Απελευθέρωση Ιωαννίνων Ο ελληνικός στρατός προχωρά προς τη Βόρεια Ήπειρο έως 1913 Η Κυριαρχία του Ελληνικού Στόλου Ο ναύαρχος Κουντουριώτης κατάφερε να εμποδίσει τη μεταφορά τουρκικών στρατευμάτων από τη Μικρά Ασία και απελευθέρωσε πολλά νησιά του ανατολικού Αιγαίου. Με ναυαρχίδα το θωρηκτό Αβέρωφ ο ελληνικός στόλος κατάφερε να εγκλωβίσει τον αντίπαλο μέσα στα στενά του Ελλήσποντου και της Προποντίδας. Η Ελλάδα ήταν η μόνη βαλκανική χώρα που είχε σημαντικό ναυτικό και μπορούσε να αντιμετωπίσει την Οθωμανική Αυτοκρατορία στη θάλασσα. Ο ελληνικός στόλος κατάφερε να νικήσει σε αρκετές συγκρούσει τον οθωμανικό. Σελίδα 10/28

11 3,/1913 έως 3,/1913 Δολοφονία του Βασιλιά Γεωργίου Α' στη Θεσσαλονίκη Ο Γεώργιος Α από τον Οκτώβριου του 1912 (όταν η πόλη απελευθερώθηκε από τον ελληνικό στρατό) είχε εγκατασταθεί στη Θεσσαλονίκη θέλοντας να υπογραμμίσει την ελληνική κυριαρχία στη Μακεδονία. Εκεί, στις 5 Μαρτίου 1913 δολοφονήθηκε από τον Αλέξανδρο Σχοινά. Στο θρόνο ανεβαίνει ο διάδοχος Κωνσταντίνος και αρχιστράτηγος των Βαλκανικών Πολέμων. 7/5,/1913 έως 7/5,/1913 Λήξη Α Βαλκανικού Πολέμου Λήξη Α Βαλκανικού Πολέμου. 7/5,/1913 έως 0/5,/1913 Υπογραφή της Συνθήκης του Λονδίνου Η Συνθήκη του Λονδίνου ήταν το αποτέλεσμα της Διάσκεψης του Λονδίνου λεγόμενης και Συνδιάσκεψης Ειρήνης που έγινε στο Λονδίνο για τον τερματισμό του Α' Βαλκανικού Πολέμου.Η συμφωνία περιόριζε την Τουρκία στα ασιατικά της εδάφη, αλλά δεν όριζε με σαφήνεια τα σύνορα των μέχρι στιγμής βαλκανικών συμμάχων με αποτέλεσμα να ξεσπάσει σχεδόν αμέσως ο Β Παγκόσμιος Πόλεμος. 6/1913 έως 6/1913 Σελίδα 11/28

12 Συμμαχία Ελλάδας Σερβίας Η Ελλάδα και η Σερβία υπογράφουν τον Ιούνιο του 1913 συνθήκη συμμαχίας εξαιτίας της επιθετικής συμπεριφοράς της Βουλγαρίας. Η Βουλγαρία δεν αναγνωρίζει την ελληνική κατοχή της Θεσσαλονίκης και η Σερβία δε δέχεται να παραχωρήσει εδάφη που είχε καταλάβει στη Βουλγαρία, όπως θα έπρεπε σύμφωνα με την Σερβοβουλγαρική Συνθήκη. Βέβαια, οι Σέρβοι υποστήριζαν ότι δεν είχε ικανοποιηθεί η προϋπόθεση της Συνθήκης ότι η Σερβία θα έπαιρνε έξοδο στην Αδριατική. 7/6,/1913 έως 9/6,/1913 Β' Βαλκανικός Πόλεμος Ο πόλεμος διεξήχθη ανάμεσα στην Βουλγαρία και τις υπόλοιπες χώρες του βαλκανικού συνασπισμού (με τις οποίες είχε συμμαχήσει κατά τον Α' Βαλκανικό Πόλεμο) τη Σερβία και την Ελλάδα, επίσης κατά της Βουλγαρίας στράφηκαν η Ρουμανία και η Οθωμανική Αυτοκρατορία. Αρχικά οι βουλγαρικές δυνάμεις επιτέθηκαν στις ελληνικές και τις σερβικές θέσεις στη Μακεδονία. Αρχηγός των ελληνικών στρατευμάτων ήταν ο βασιλιάς Κωνσταντίνος. Πρώτα εξασφαλίζουν την ελληνική κατοχή της Θεσσαλονίκης από τους Βουλγάρους και στη συνέχεια συνεχίζουν νικηφόρες μάχες στο Κιλκίς, στη Δράμα, στις Σέρρες, στην Καβάλα, στην Ξάνθη, στην Αλεξανδρούπολη, στην Κομοτηνή. Ο ελληνικός στρατός καταλαμβάνει την υπόλοιπη Κεντρική καθώς και την Ανατολική Μακεδονία. 9/6,/1913 έως 1/6,/1913 Μάχη του Κιλκίς - Λαχανά Στη μάχη του Κιλκίς Λαχανά 9000 άντρες θυσιάστηκαν στο βωμό της εθνικής ολοκλήρωσης. Ο ελληνικός στρατός απελευθερώνει τελικά την Ανατολική Μακεδονία και καταδιώκει τους Βούλγαρους στο εσωτερικό της χώρας τους. Σελίδα 12/28

13 8/1913 έως 8/1913 Η Λήξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και η Συνθήκη του Βουκουρεστίου Ολόκληρη η Ανατολική Μακεδονία δόθηκε στην Ελλάδα ενώ οι Βούλγαροι κράτησαν τη Δυτική Θράκη. Η Βόρεια Ήπειρος με την επιμονή των Μεγάλων Δυνάμεων παραχωρήθηκε στην Αλβανία που τότε δημιουργήγθηκε ως κράτος. Μετά τους νικηφόρους Βαλκανικούς Πολέμους το ελληνικό κράτος διπλασίασε σχεδόν την έκτασή του, περικλείοντας στα σύνορά του πολλές από τις αλύτρωτες περιοχές (Ήπειρο, Μακεδονία, Κρήτη και τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου). 2. Οι Νεότουρκοι: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Διαδραστική παρουσίαση Υπερσύνδεσμος: Διευκρίνιση: Ποιοι ήταν οι Νεότουρκοι και πώς επηρέασαν τις εξελίξεις στην περιοχή των Βαλκανίων. Αναζήτησε την απάντηση στην παρακάτω παρουσίαση. Αυτό το διαδραστικό εργαλείο περιέχει διαδραστική παρουσίαση και είναι διαθέσιμη στον παραπάνω υπερσύνδεσμο. 3. Το διάγγελμα του βασιλιά Γεωργίου Α' "Προς τον Λαό μου": Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Εικόνα με διαδραστικά σημεία Σελίδα 13/28

14 Υπερσύνδεσμος: Διευκρίνιση: Κάντε κλικ στον κίτρινο κύκλο και διαβάστε το διάγγελμα του βασιλιά προς τον ελληνικό λαό. Αναδείξτε τους λόγους τους οποίους επικαλέστηκε προκειμένου να αιτιολογήσει τη ν προσφυγή της Ελλάδας σε πόλεμο εναντίον της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Αυτό το εργαλείο περιέχει διαδραστική εικόνα και η λειτουργία διαδραστικότητας παρουσιάζεται στον παραπάνω υπερσύνδεσμο. 4. Τα Αίτια και οι Αφορμές: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Εξωτερικό περιεχόμενο Υπερσύνδεσμος: Διευκρίνιση: Ανασκοπώντας στα όσα μέχρι τώρα έχουμε διαπραγματευτεί φτιάξτε τον νοητικό χάρτη με τις αιτίες και την αφορμή που οδήγησαν στην έναρξη του Α' Βαλκανικού Πολέμου Διεύθυνση ιστοτόπου (URL): Σελίδα 14/28

15 5. Διαβάστε την Εικόνα.: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Εικόνα Υπερσύνδεσμος: Διευκρίνιση: Παρατηρήστε την εικόνα και συζητήστε τις ερωτήσεις που θέτει. 6. Οι Πολεμικές Κινήσεις των Ελληνικών Συμμαχικών Στρατευμάτων κατά τη διάρκεια του Α' Βαλκανικού Πολέμου: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Ερώτηση πολλαπλής επιλογής Υπερσύνδεσμος: Διευκρίνιση: Επιλέξτε την απάντηση που δείχνει τις πολεμικές κινήσεις των ελληνικών στρατευμάτων. Σελίδα 15/28

16 Ερώτηση: Αναφέρατε τις κινήσεις των ελληνικών στρατευμάτων κατά τη διάρκεια του Α' Βαλκανικού Πολέμου. Διαθέσιμες απαντήσεις: Προέλαση και κατάληψη των περιοχών Ηπείρου και Μακεδονίας. Καταλαμβάνουν Σκόπια, Μοναστήρι και φτάνουν ως το Δυρράχιο Αλβανίας. Φτάνουν έξω από την Κωνσταντινούπολη, κατάληψη της Δ. Θράκης και Ανατολικής Μακεδονίας, κινούνται προς τη Θεσσαλονίκη. 7. Οι Πολεμικές Κινήσεις των Σερβικών Συμμαχικών Στρατευμάτων κατά τη διάρκεια του Α' Βαλκανικού Πολέμου: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Ερώτηση πολλαπλής επιλογής Υπερσύνδεσμος: Διευκρίνιση: Επιλέξτε την απάντηση που δείχνει τις πολεμικές κινήσεις των σερβικών στρατευμάτων. Σελίδα 16/28

17 Ερώτηση: Αναφέρατε τις κινήσεις των σερβικών στρατευμάτων κατά τη διάρκεια του Α' Βαλκανικού Πολέμου. Διαθέσιμες απαντήσεις: Φτάνουν έξω από την Κωνσταντινούπολη, κατάληψη της Δ. Θράκης και Ανατολικής Μακεδονίας, κινούνται προς τη Θεσσαλονίκη. Προέλαση και κατάληψη των περιοχών Ηπείρου και Μακεδονίας. Καταλαμβάνουν Σκόπια, Μοναστήρι και φτάνουν ως το Δυρράχιο Αλβανίας. 8. Οι Πολεμικές Κινήσεις των Βουλγαρικών Συμμαχικών Στρατευμάτων κατά τη διάρκεια του Α' Βαλκανικού Πολέμου: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Ερώτηση πολλαπλής επιλογής Υπερσύνδεσμος: Διευκρίνιση: Επιλέξτε την απάντηση που δείχνει τις πολεμικές κινήσεις των βουλγαρικών στρατευμάτων. Σελίδα 17/28

18 Ερώτηση: Αναφέρατε τις κινήσεις των βουλγαρικών στρατευμάτων κατά τη διάρκεια του Α' Βαλκανικού Πολέμου. Διαθέσιμες απαντήσεις: Φτάνουν έξω από την Κωνσταντινούπολη, κατάληψη της Δ. Θράκης και Ανατολικής Μακεδονίας, κινούνται προς τη Θεσσαλονίκη. Καταλαμβάνουν Σκόπια, Μοναστήρι και φτάνουν ως το Δυρράχιο Αλβανίας. Προέλαση και κατάληψη των περιοχών Ηπείρου και Μακεδονίας. 9. Η Μάχη στο Σαραντάπορο και... ο Μαρμαρωμένος Βασιλιάς: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Εικόνα με διαδραστικά σημεία Υπερσύνδεσμος: Διευκρίνιση: Παρατηρείστε την εικόνα, κάντε κλικ στον κίτρινο διαδραστικό κύκλο για να δείτε αναφορές σχετικά με τη Μάχη στο Σαραντάπορο και γράψτε ένα μικρό κείμενο για την μεγάλη αυτή μάχη. Αυτό το εργαλείο περιέχει διαδραστική εικόνα και η λειτουργία διαδραστικότητας παρουσιάζεται στον παραπάνω υπερσύνδεσμο. Σελίδα 18/28

19 10. Όταν Γράφουν οι Στρατιώτες: Συνθήκες Πολέμου: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Κείμενο Υπερσύνδεσμος: Διευκρίνιση: Διαβάστε ένα γράμμα από τον Α' Βαλκανικό Πόλεμο και απόσπασμα από ημερολόγιο στρατιώτη κατά τον Β' Βαλκανικό Πόλεμο. Στη συνέχεια, περιγράψτε τις συνθήκες που επικρατούσαν στο μέτωπο. Γράμμα από το μέτωπο [απόδοση στη δημοτική] «Αρμενοχώριο, 16 Νοεμβρίου 1912 Αγαπητοί μου Μητέρα και Αδελφοί [...] Φαίνεται ότι γίνονται διαπραγματεύσεις ανακωχής ή ειρήνης, αλλά εμείς δε γνωρίζουμε τίποτε, γιατί δεν φτάνουν εδώ εφημερίδες [...]. Εμείς συνηθίσαμε πλέον να βαδίζουμε και να πολεμάμε και προσπαθούμε όσο είναι δυνατό να προφυλαγόμαστε από το κρύο που είναι πολύ δυνατό με χιόνια. Μη σας ανησυχεί αυτό, γιατί έχω ρούχα πλέον ή τα απαραίτητα, όχι μόνον όσα πήρα από την Αθήνα, αλλά και από εδώ και αλλού. Φορώ 2 φανέλλες, 2 κας κορσέ χονδρά, 2 σώβρακα, 2 ζεύγη κάλτσες, όλα μάλλινα, και έχω τρεις μανδύες. Όταν επισταθμεύουμε σε χωρία, έχουμε και φωτιά πολλή. Το φαγητό είναι λίγο ακανόνιστο, μέχρι δε πριν λίγο μας έλλειπε και το οινόπνευμα, προ ημερών όμως άρχισε να δίνει η επιμελητεία κονιάκ, ρούμι, φανέλλες και έτσι τα κατφέρνουμε. Οι πυρετοί, Δόξα τω Θεώ, σταμάτησαν, άρχισε όμως σε ανησυχητικό βαθμό η ψείρα, διότι δεν μπορούμε ν' αλλάζουμε συχνά, γιατί δεν μπορούμε να πλύνουμε τα λερωμένα ρούχα. Και πάλιν Σας επαναλαμβάνω να μη στενοχωριέστε, γιατί, εάν το κακό περιορισθεί έως εδώ, θα περάσει. Μαθαίνουμε ότι στην Αθήνα επικρατεί ακρίβεια. Φαντάζομαι την οικονομική στενοχωρία της Οικογενείας μας. Ελπίζω ότι θα έχω, όταν επιστρέψω, λίγες οικονομίες, για να ανακουφιστούμε [...]. Το μόνο που χάλασαν τελείως τα παπούτσια μου και φορώ τα αδιάβροχα, τα οποία και αυτά θα χαλάσουν και δεν γνωρίζω αν θα πάμε κάπου που να μπορώ να αγοράσω άλλα. Να δώσετε σε όλους τους συγγενείς και φίλους τα χαιρετίσματα και τα φιλιά μου και να τους πείτε να μου γράφουν γιατί παρηγορούμαι. Σελίδα 19/28

20 Σας γλυκοφιλώ πολύ, Δ. Κ. Δάρας». Ημερολόγια και Γράμματα από το Μέτωπο, Βαλκανικοί Πόλεμοι , εισαγωγή - επιμέλεια Λύντια Τρίχα, ΕΛΙΑ, Αθήνα 1932, σ Απόσπασμα από ημερολόγιο "Ο Βουλγαρικός Πόλεμος 1913" [εννοεί Β' Βαλκανικός Πόλεμμος] [...] Ο Γραβάνης προηγείται έφιππος, τίποτε δεν τον δαμάζει. Πολλοί από τους στρατιώτες πετούμε ότι μας βαραίνει και κρατούμε μόνο το τουφέκι και τα φισέκια. Στον δρόμο μας συναντούμε τον κάμπο σπαρμένο από σιτάρι. Οι οβίδες τον αναφλέγουνε και έτσι είμαστε υποχρεωμένοι να περνούμε μέσα από κύματα φωτιάς. Λίγοι μείναμε που δεν τσιροφλιστήκαμε από τη φωτιά. Οι βαριά πληγωμένοι μας, όσους δεν προλάβανε να πάρουν, καήκαν. Είμαστε πεντακόσια μέτρα κοντά στα εχθρικά χαρακώματα, τα πυρά του είναι πιο πολύ επικίνδυνα, πέφτουμε πρηνηδόν και αρχίζουμε πυρά, συγχρόνως και άλματα. Στο πρώτο άλμα σκοτώθηκε ο λοχαγός μας Βάχλας, τραυματίστηκαν όλοι σχεδόν οι υπαξιωματικοί και μένει μονάχα στο λόχο ένας ανθυπασπιστής. Την μάχη πια την κάνουνε οι φαντάροι μόνοι, διμοιρίτες είναι και υποδεκανείς. Έτσι ανέλαβα την Τρίτη μοναχός. Ποιος να διατάξη την ώρα αυτή; Το πουλυβόλο του εχθρού λυσσά, το κανόνι του το ίδιο. Σε λίγο τραυματίζεται ο Γραβάνης σοβαρώς. Από τη διμοιρία μου σκοτώνεται ο Γκαβαλέζης. Ο συνταγματάρχης μας Αντ. Καμάρας για να μας δώσει πιο πολύ θάρρος δίδει διαταγή προελάσεως και ορμά και αυτός έφιππος. Σε μια στιγμή γίνεται πανδαιμόνιο, οβίδες, πολυβόλα, τουφέκια μας χαλούν τ αυτιά. Τίποτα δεν μπορεί να δει ολόγυρά του κανείς. Μόλις μας στοχάστηκαν οι Βούλγαροι να σηκωθούμε προς έφοδο συντείνανε τα πυρά τους. Μπρος μας το έδαφος έβραζε από τα βόλια σα να πεφτε χαλάζι. Οι οβίδες με το δαιμονισμένο τους κρότο σπάζανε πάνω από τα κεφάλια μας. Σε μια στιγμή είμαστε μέσα στα εχθρικά χαρακώματα. Η νίκη είναι δική μας. Ο εχθρός φεύγει νικημένος. Μια εχθρική οβίδα τη στιγμή αυτή βρίσκει έφιππο τον συνταγματάρχη και τον σκοτώνει [ ]. Οι Βούλγαροι συγκεντρώνονται κοντά στο Κιλκίς. Ημερολόγιο Πολέμου ( ), Μανώλης Σοφούλης, Εκδόσεις Γρηγόρη, Αθήνα 2007, σ Η Συνθήκη του Λονδίνου: Οι Χάρτες Αλλάζουν: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Εικόνα Υπερσύνδεσμος: Διευκρίνιση: Συγκρίνετε τους δύο χάρτες και διατυπώστε τον τρόπο που αλλάζουν τα σύνορα των εμπλεκόμενων κρατών. Σχολιάστε ιδιαίτερα τα σύνορα της Ελλάδας. Σε αυτό θα σας βοηθήσει ο παρακάτω διαδραστικός χάρτης της περιοχής των Βαλκανίων. Σελίδα 20/28

21 12. Η Συνθήκη του Λονδίνου: Οι Χάρτες Αλλάζουν: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Εξωτερικό περιεχόμενο Υπερσύνδεσμος: Διευκρίνιση: Περιηγηθείτε στο διαδραστικό χάρτη και βρείτε τα εδάφη που προσαρτήθηκαν στην Ελλάδα με το τέλος του Α' Βαλκανικού Πολέμου. Το διαδραστικό στοιχείο είναι χάρτης Google και μπορείτε να τον δείτε στον παραπάνω σύνδεσμο Σελίδα 21/28

22 2η Φάση: Β' Βαλκανικός Πόλεμος Σελίδα 22/28

23 2η Φάση: Β' Βαλκανικός Πόλεμος Χρονική Διάρκεια: 45 λεπτά της ώρας Χώρος Διεξαγωγής: Εργαστήριο Υπολογιστών Οι μαθητές/τριες κατανοούν τους λόγους που έφεραν σε ρήξη τη Βουλγαρία με την Ελλάδα και τη Σερβία. Διερευνούν τα γεγονότα και τα αποτελέσματα του Β' Βαλκανικού Πολέμου. Εκτιμούν τα αποτελέσματα των Βαλκανικών Πολέμων και τους παράγοντες που συντέλεσαν σε αυτά. Καταλήγουν σε συμπεράσματα σχετικά με τη συνεργασία διαφωνία μεταξύ πολιτειακής (μοναρχίας) και πολιτικής ηγεσίας (πρωθυπουργός) για τον καθορισμό της θετικής ή αρνητικής πορείας ενός έθνους. Τέλος, προσεγγίζουν τους Βαλκανικούς Πολέμους ως το τέλος μιας μακραίωνης συνύπαρξης πολιτισμικών κοινοτήτων στα Βαλκάνια και την μεταφύτευση της ιδεολογίας τους εθνικού κράτους. Πρόκειται για την ιδεολογία που θα έχει ως αποτέλεσμα τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο ο οποίος πολύ γρήγορα θα ακολουθήσει. 1. Γράμματα από το Μέτωπο : Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Εικόνα Υπερσύνδεσμος: 2. Μια... Άλλη Ανάγνωση των Αιτιών: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Εικόνα με διαδραστικά σημεία Υπερσύνδεσμος: Σελίδα 23/28

24 Διευκρίνιση: Παρατηρήστε την εικόνα του βουλγαρικού ημερολογίου του 1913 και κάντε κλικ στο διαδραστικό κόκκινο κύκλο για να αναζητήσετε μέσα από το κείμενο τους λόγους για τους οποίους η Βουλγαρία στράφηκε εναντίον των συμμάχων της στο Β' Βαλκανικό Πόλεμο. Αυτό το εργαλείο περιέχει διαδραστική εικόνα και η λειτουργία διαδραστικότητας παρουσιάζεται στον παραπάνω υπερσύνδεσμο. 3. Οι Αιτίες Έναρξης του Β' Βαλκανικού Πολέμου: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Κείμενο Υπερσύνδεσμος: Καθώς διαβάζετε τα "Γράμματα από το Μέτωπο" και παρατηρείτε το βουλγαρικό ημερολόγιο του 1913 μπορείτε να εντοπίσετε τις αιτίες του Β' Βαλκανικού Πολέμου; 4. Οι Συμμαχίες και οι Αντίπαλοι: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Ερώτηση συμπλήρωσης κενών Υπερσύνδεσμος: Συμπληρώστε τα κενά στο παρακάτω κείμενο έτσι ώστε να διατυπωθεί με σαφήνεια ποιες ήταν οι συμμαχίες που δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκεια του Β' Βλακανικού Πολέμου αλλά και ποια τα αντίπαλα στρατόπεδα. Ο Β Βαλκανικός Πόλεμος ήταν ένοπλη σύγκρουση που εξελίχτηκε από 16 Ιουνίου ως 18 Ιουλίου 1913, ξέσπασε σχεδόν αμέσως μετά τη λήξη του Α' Βαλκανικού Πολέμου. Ο πόλεμος διεξήχθη ανάμεσα στην και τις υπόλοιπες χώρες του βαλκανικού συνασπισμού (με τις οποίες είχε συμμαχήσει κατά τον Α' Βαλκανικό Πόλεμο) τη Σελίδα 24/28

25 και την. Οι δύο αυτές χώρες πριν την έναρξη του Β' Βαλκανικού Πολέμου προχώρησαν σε σύμφωνο συμμαχίας και στράφηκαν να αντιμετωπίσουν τις επιθέσεις της Βουλγαρίας. Επίσης κατά της Βουλγαρίας στράφηκαν η από τα βόρια και η από την ανατολή. 5. Η Απελευθέρωση της Μακεδονίας: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Εικόνα με διαδραστικά σημεία Υπερσύνδεσμος: Διευκρίνιση: Κάντε κλικ στο διαδραστικό γαλάζιο κύκλο της εικόνας και διαβάστε κείμενα σχετικά με την επικράτηση των Ελλήνων στην Θεσσαλονίκη. Στη συνέχεια συζητήστε για την κεντρική σημασία που είχε η περιοχή αυτή για του Έλληνες. Αυτό το εργαλείο περιέχει διαδραστική εικόνα και η λειτουργία διαδραστικότητας παρουσιάζεται στον παραπάνω υπερσύνδεσμο. 6. H Συνθήκη του Βουκουρεστίου: Η Μεγάλη Ελλάδα: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Ερώτηση πολλαπλής επιλογής Υπερσύνδεσμος: Διευκρίνιση: Παρατηρήστε το χάρτη Σελίδα 25/28

26 Ερώτηση: Η Συνθήκη του Βουκουρεστίου (28 Ιουλίου / 10 Αυγούστου 1913) καθόρισε τα σύνορα της Βουλγαρίας με την Ελλάδα, τη Σερβία και τη Ρουμανία. Παρατηρώντας το χάρτη, με τα νέα σύνορα των κρατών της βαλκανικής χερσονήσου, επέλεξε τη σωστή απάντηση, όπου αναφέρονται οι Νέες Χώρες που ενώθηκαν με την Ελλάδα. Το τέλος των Βαλκανικών Πολέμων βρήκε την Ελλάδα διπλάσια σε έδαφος και πληθυσμό! Διαθέσιμες απαντήσεις: Το μεγαλύτερο μέρος της Μακεδονίας, η νότια Ήπειρος, σημαντικά νησιά στο Βόρειο και Ανατολικό Αιγαίο (Θάσος, Σαμοθράκη, Λήμνος, Λέσβος, Χίος, Σάμος, Ικαρία) και η Κρήτη. Το μεγαλύτερο μέρος της Μακεδονίας, η βόρεια Ήπειρος, σημαντικά νησιά στο Νότιο Αιγαίο και η Κρήτη. Η Μακεδονία, η νότια Ήπειρος, όλα τα νησιά του Αιγαίου και η Κρήτη. 7. Οι Μεγάλοι Πρωτεργάτες: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Εικόνα με διαδραστικά σημεία Υπερσύνδεσμος: Διευκρίνιση: Παρατηρείστε την εικόνα και συζητήστε τις ερωτήσεις. Στη συνέχεια κάντε κλικ στο διαδραστικό μαύρο κύκλο και μελετήστε ένα κείμενο όπου παρουσιάζει τη συνεργασία και την προσφορά των δύο αντρών στον θρίαμβο των Βαλκανικών Πολέμων. Αυτό το εργαλείο περιέχει διαδραστική εικόνα και η λειτουργία διαδραστικότητας παρουσιάζεται στον παραπάνω Σελίδα 26/28

27 υπερσύνδεσμο. 8. Ο Διπλωμάτης και ο Πολεμιστής: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Εικόνα Υπερσύνδεσμος: Διευκρίνιση: Από τη στάση που κάθονται οι δύο μεγάλοι πρωταγωνιστές των Βαλκανικών Πολέμων σε αυτή τη φωτογραφία (λίγο πριν την αναχώρηση του Βενιζέλου για το Βουκουρέστι), πως ερμηνεύετε το ρόλο που διαδραμάτισε ο καθένας τους στο μεγάλο για την Ελλάδα επίτευγμα; Σελίδα 27/28

28 Σελίδα 28/28 Powered by TCPDF (