Βαλκανικοί Πόλεμοι: «Η εθνική ομοψυχία και τα θαύματά της»

Transcript

1 Βαλκανικοί Πόλεμοι: «Η εθνική ομοψυχία και τα θαύματά της» Υποδειγματικό Σενάριο Γνωστικό αντικείμενο: Ιστορία (ΠΕ) Δημιουργός: ΑΡΧΟΝΤΟΥΛΑ ΜΑΝΤΖΑΡΙΔΟΥ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ

2 Σημείωση Το παρόν έγγραφο αποτελεί προϊόν αυτόματης δημιουργίας και εκτύπωσης του Ψηφιακού Διδακτικού Σεναρίου με Τίτλο: «Βαλκανικοί Πόλεμοι: «Η εθνική ομοψυχία και τα θαύματά της»». Δημιουργήθηκε στις 08/07/ :01:20 και έχει υποστηρικτικό ρόλο στο έργο του εκπαιδευτικού. Δεν αντικαθιστά το Ψηφιακό Διδακτικό Σενάριο, το οποίο περιέχει όλο το Διαδραστικό Περιεχόμενο και αξιοποιεί τις ψηφιακές δυνατότητες της Πλατφόρμας «Αίσωπος». Το σενάριο αυτό έχει χαρακτηρισθεί ως «Υποδειγματικό» ύστερα από εργασία επιστημονικής επιτροπής εμπειρογνωμόνων (Εκπαιδευτικός Αυξημένων Προσόντων, Σχολικοί Σύμβουλοι, Μέλος ΔΕΠ / Επιστημονικό Προσωπικό του ΙΕΠ). Το Διαδραστικό Ψηφιακό Διδακτικό Σενάριο με το πλήρες ψηφιακό περιεχόμενό του βρίσκεται στον σύνδεσμο: Επισημαίνεται ότι τα σενάρια της Πλατφόρμας «Αίσωπος» διακρίνονται σε: Υποδειγματικά Σενάρια: Ψηφιακά Διδακτικά Σενάρια που έχουν προκύψει από επιστημονικές επιτροπές εμπειρογνωμόνων (Εκπαιδευτικοί Αυξημένων Προσόντων, Σχολικοί Σύμβουλοι, Μέλη ΔΕΠ / Επιστημονικό Προσωπικό του ΙΕΠ). Βέλτιστα Σενάρια: Αξιολογημένα Ψηφιακά Διδακτικά Σενάρια εκπαιδευτικών με βαθμολογία άνω των 70 μονάδων. Επαρκή Σενάρια: Αξιολογημένα Ψηφιακά Διδακτικά Σενάρια εκπαιδευτικών με βαθμολογία από 50 έως 70 μονάδες. ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΕΡΓΟΥ ΠΡΑΞΗ: «Ανάπτυξη Mεθοδολογίας και Ψηφιακών Διδακτικών Σεναρίων για τα Γνωστικά Αντικείμενα της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Γενικής και Επαγγελματικής Εκπαίδευσης» - MIS: , ΣΑΕ: 2014ΣΕ Η πράξη συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΚΤ) και το Ελληνικό Δημόσιο στο πλαίσιο του ΕΠ «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» του ΕΣΠΑ και υλοποιείται σε σύμπραξη από το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής και την Ειδική Υπηρεσία Εφαρμογής Εκπαιδευτικών Δράσεων του Υ.ΠΟ.ΠΑΙ.Θ. Η Πλατφόρμα Ανάπτυξης, Σχεδίασης, Υποβολής, Αξιολόγησης και Παρουσίασης Ψηφιακών Διδακτικών Σεναρίων «Αίσωπος», αναπτύχθηκε με ίδια μέσα από το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής στο πλαίσιο του Υποέργου 2: «Ψηφιακό Σύστημα Ηλεκτρονική Πλατφόρμα Υποβολής, Αξιολόγησης, Διαχείρισης και Αξιοποίησης Ψηφιακών Σεναρίων καθώς και καθοδήγησης και Υποστήριξης των Εκπαιδευτικών» της Πράξης. Ομάδα Επιστημονικής και Διοικητικής Εποπτείας της Πράξης: Επιστημονικός Υπεύθυνος Πράξης για τις Δράσεις που αφορούν το Ι.Ε.Π: Ιωάννης Σταμουλάκης, Φιλόλογος, Σύμβουλος Α' Υ.ΠΟ.ΠΑΙ.Θ. Υπεύθυνος Υποέργου 1: Ιωάννης Σταμουλάκης, Φιλόλογος, Σύμβουλος Α' Υ.ΠΟ.ΠΑΙ.Θ. Υπεύθυνος Υποέργου 2: Νικόλαος Γραμμένος, Πληροφορικός, Σύμβουλος Γ' Ι.Ε.Π. Υπεύθυνος Υποέργου 3: Νικόλαος Γραμμένος, Πληροφορικός, Σύμβουλος Γ' Ι.Ε.Π. Επιστημονική Συντονίστρια των ειδικών επιστημόνων του Υποέργου 1: Βασιλική Καραμπέτσου, Φιλόλογος, Εισηγήτρια Ι.Ε.Π. Σελίδα 2/28

3 Γενική Περιγραφή Σεναρίου Γνωστικό αντικείμενο: Ιστορία (ΠΕ) Θεματική ταξινομία: Ιστορία (ΠΕ) -> Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία (19ος-20ός αι.) -> Πολεμικά γεγονότα Εκπαιδευτικό πρόβλημα: Στην Ελλάδα οι νίκες των Βαλκανικών πολέμων επισκιάζονται από τον Εθνικό Διχασμό που ακολούθησε τη διαμάχη ανάμεσα στον πρωθυπουργό Βενιζέλο και το βασιλιά Κωνσταντίνο και βέβαια από το μεγάλο εθνικό τραύμα, τη Μικρασιατική Καταστροφή. Για το λόγο αυτό παρατηρείται η παραδοξότητα, οι Βαλκανικοί Πόλεμοι να μην αποτελούν αυτοδύναμο ή αυτοτελές γεγονός για την ελληνική ιστοριογραφία αλλά να εντάσσονται ως ένα επεισόδιο σε μια μακρά σειρά γεγονότων, η οποία και καταλήγει στη Μικρασιατική Καταστροφή το Ωστόσο, οι Βαλκανικοί πόλεμοι υπήρξαν (και παραμένουν) το μεγαλύτερο πολεμικό επίτευγμα του νεοελληνικού κράτους από την ίδρυσή του. Με συγκριτικά μικρό ανθρώπινο και υλικό κόστος και σε διάστημα μόλις δέκα μηνών διπλασιάστηκαν η έκταση και ο πληθυσμός της χώρας. Παράλληλα, οι Βαλκανικοί Πόλεμοι θα πρέπει να διαβαστούν ως η αρχή του τέλους της μακραίωνης συμβίωσης πολυποίκιλων πολιτισμικών κοινοτήτων στα Βαλκάνια, καθώς σηματοδοτούν την ηγεμονία της αρχής των εθνοτήτων. Από την οπτική της διδακτικής προσέγγισης του περιεχομένου και των μεθόδων διδασκαλίας, η μετάθεση του ενδιαφέροντος από τα γεγονότα (πολεμικά, διπλωματικά κλπ.) στις δεξιότητες (ιστορική σκέψη) άλλαξε τον προσανατολισμό την εκπαιδευτικών πρακτικών. Η αλλαγή αυτή επηρέασε τόσο τη μέθοδο διδασκαλίας όσο και το περιεχόμενο. Δόθηκε ιδιαίτερη προσοχή στην κατανόηση των μεθόδων της ιστορίας, με στόχο την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης. Ως προς το περιεχόμενο η επικέντρωση στα πολεμικά και πολιτικά γεγονότα έδωσε τη θέση της στην ολική ιστορία (καθημερινή ζωή, θεσμοί, κοινωνικές δομές κλπ.). Οι πρακτικές αυτές εξοικείωσαν τους μαθητές με τη χρήση των πηγών αλλά περιόρισαν τις ιστορικές τους γνώσεις. Όπως και στις νέες διδακτικές προσεγγίσεις της ιστορίας, έτσι και στο παρόν διδακτικό σενάριο, οι δύο παραπάνω ακραίες τάσεις έχουν εγκαταλειφθεί. Ζητούμενο στο σχεδιασμό και στην ανάπτυξη του σεναρίου «Βαλκανικοί Πόλεμοι» είναι η καλή γνώση γεγονότων των Βαλκανικών Πολέμων, αλλά επίσης και η διαχείριση των πηγών με τρόπο που να αναπτύσσεται η ιστορική σκέψη. Οι ιστορικές πηγές προσεγγίζονται με ερωτήματα τα οποία, εντός του κατάλληλου παιδαγωγικού πλαισίου, οδηγούν στην ανασύνθεση των σημαντικών όψεων του παρελθόντος στη σκέψη των μαθητών. Τα ερωτήματα, δηλαδή, λειτουργούν ως πυξίδες που προσανατολίζουν τους μαθητές ώστε να οδηγηθούν σε συμπεράσματα. Γενική περιγραφή περιεχομένου: Οι μαθητές και οι μαθήτριες αναδεικνύουν τους λόγους που οδήγησαν στη συμμαχία των βαλκανικών κρατών εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ανασυνθέτουν την γεωγραφία των εμπλεκόμενων περιοχών, εντοπίζουν τα κυριότερα πολεμικά γεγονότα των Βαλκανικών Πολέμων και ακολούθως κατανοούν τους λόγους που έφεραν σε ρήξη τη Βουλγαρία με την Ελλάδα και τη Σερβία. Τέλος, συζητούν τους λόγους στους οποίους οφείλεται η θετική έκβαση των Βαλκανικών Πολέμων για την Ελλάδα. Διδακτικοί Στόχοι: Οι Οι Οι Οι μαθητές μαθητές μαθητές μαθητές να να να να γνωρίσουν τα κυριότερα πολεμικά και διπλωματικά γεγονότα των Βαλκανικών Πολέμων. κατανοήσουν τους λόγους που οδήγησαν σε συμμαχία τα βαλκανικά κράτη. αναλύσουν τα αποτελέσματα των Βαλκανικών Πολέμων για την Ελλάδα. ξαναδιαβάσουν τα γεγονότα των Βαλκανικών Πολέμων από διαφορετική οπτική. Λέξεις κλειδιά που χαρακτηρίζουν τη θεματική του σεναρίου: Βαλκανικοί Πόλεμοι Σελίδα 3/28

4 Ελλάδα Ελευθέριος Βενιζέλος διάδοχος Κωνσταντίνος Νεότουρκοι Βουλγαρία Σερβία Μαυροβούνιο Θεσσαλονίκη Τουρκία Οθωμανική Αυτοκρατορία Υλικοτεχνική υποδομή: Τάξη, Εργαστήριο Υπολογιστών, Διαδραστικός Πίνακας ή Βιντεοπροβολέας Τυπικός χρόνος αλληλεπίδρασης με το εκπαιδευτικό σενάριο σε διδακτικές ώρες για δουλειά εντός του σχολείου: 2 ώρες Πνευματικά δικαιώματα ή άλλοι αντίστοιχοι περιορισμοί: Ανοιχτή πρόσβαση Εκτιμώμενο Επίπεδο Δυσκολίας: Μέτριας δυσκολίας Τύπος διαδραστικότητας : Συνδυασμός παθητικής και ενεργητικής μάθησης Επίπεδο διαδραστικότητας : Υψηλό Προτεινόμενη ηλικιακή ομάδα του τελικού χρήστη: 9-12 Εκπαιδευτική βαθμίδα που απευθύνεται το σενάριο: Δημοτικό Σελίδα 4/28

5 Σύνοψη φάσεων σεναρίου: 1η Φάση: Α' Βαλκανικός Πόλεμος Χρονική Διάρκεια: 45 λεπτά της ώρας Χώρος Διεξαγωγής: Εργαστήριο Υπολογιστών Δομικά - Διαδραστικά στοιχεία: Χρονολόγιο: Η Εξέλιξη των Βαλκανικών Πολέμων Οι Νεότουρκοι Το διάγγελμα του βασιλιά Γεωργίου Α' "Προς τον Λαό μου" Τα Αίτια και οι Αφορμές Διαβάστε την Εικόνα. Οι Πολεμικές Κινήσεις των Ελληνικών Συμμαχικών Στρατευμάτων κατά τη διάρκεια του Α' Βαλκανικού Πολέμου Οι Πολεμικές Κινήσεις των Σερβικών Συμμαχικών Στρατευμάτων κατά τη διάρκεια του Α' Βαλκανικού Πολέμου Οι Πολεμικές Κινήσεις των Βουλγαρικών Συμμαχικών Στρατευμάτων κατά τη διάρκεια του Α' Βαλκανικού Πολέμου Η Μάχη στο Σαραντάπορο και... ο Μαρμαρωμένος Βασιλιάς Όταν Γράφουν οι Στρατιώτες: Συνθήκες Πολέμου Η Συνθήκη του Λονδίνου: Οι Χάρτες Αλλάζουν Η Συνθήκη του Λονδίνου: Οι Χάρτες Αλλάζουν 2η Φάση: Β' Βαλκανικός Πόλεμος Χρονική Διάρκεια: 45 λεπτά της ώρας Χώρος Διεξαγωγής: Εργαστήριο Υπολογιστών Δομικά - Διαδραστικά στοιχεία: Γράμματα από το Μέτωπο Μια... Άλλη Ανάγνωση των Αιτιών Οι Αιτίες Έναρξης του Β' Βαλκανικού Πολέμου Οι Συμμαχίες και οι Αντίπαλοι Η Απελευθέρωση της Μακεδονίας H Συνθήκη του Βουκουρεστίου: Η Μεγάλη Ελλάδα Οι Μεγάλοι Πρωτεργάτες Ο Διπλωμάτης και ο Πολεμιστής Σελίδα 5/28

6 1η Φάση: Α' Βαλκανικός Πόλεμος Σελίδα 6/28

7 1η Φάση: Α' Βαλκανικός Πόλεμος Χρονική Διάρκεια: 45 λεπτά της ώρας Χώρος Διεξαγωγής: Εργαστήριο Υπολογιστών Οι μαθητές και οι μαθήτριες εντοπίζουν τα βασικά πολεμικά και διπλωματικά γεγονότα του Α Βαλκανικού Πολέμου. Κατανοούν τους λόγους που οδήγησαν στη συμμαχία τα βαλκανικά κράτη εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Διερευνούν την κατάσταση που επικρατούσε κατά την πρώτη δεκαετία του 20ου αιώνα στα Βαλκάνια, τις εθνικές διεκδικήσεις των εθνικών κρατών, τις αιτίες που οδήγησαν στον Α' Βαλκανικό Πόλεμο. Ερμηνεύουν επίσης την αντιπαράθεση του πρωθυπουργού Βενιζέλου με το διάδοχο Κωνσταντίνο για την κατεύθυνση που θα έπρεπε να ακολουθήσουν οι ελληνικές δυνάμεις προς το Μοναστήρι ή προς τη Θεσσαλονίκη. Τέλος, οι μαθητές συγκρίνουν τα παλαιά σύνορα των κρατών της βαλκανικής χερσονήσου με τα νέα που προέκυψαν μετά τη Συνθήκη του Λονδίνου και διακρίνουν νικητές και ηττημένους. 1. Χρονολόγιο: Η Εξέλιξη των Βαλκανικών Πολέμων: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Χρονολόγιο Υπερσύνδεσμος: Διευκρίνιση: Στο χρονολόγιο παρουσιάζονται οι αιτίες, η αφορμή, τα γεγονότα και τα αποτελέσματα των Βαλκανικών Πολέμων. Παρακολουθήστε τα γεγονότα και προσπαθήστε να τα οργανώσετε σε ένα νοητικό χάρτη. Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι ξεκίνησαν τον Οκτώβριο του 1912 και έληξαν τον Αύγουστο του 1913, με τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου. Παρακολουθήστε τις αιτίες, την αφορμή και τα γεγονότα αυτών των πολέμων που είχαν σαν αποτέλεσμα να διπλασιαστούν τα εδάφη και ο πληθυσμός της Ελλάδας έως 1912 Το κίνημα των Νεότουρκων Σελίδα 7/28

8 Το κίνημα των Νεότουρκων αναπτερώνει τις ελπίδες των χριστιανικών λαών για ισότητα και δικαιοσύνη. Οι ελπίδες όμως γρήγορα διαψεύδονται και οι διακρίσεις σε βάρος των χριστιανικών πληθυσμών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας συνεχίζονται έως 5/1912 Το φιλόδοξο εξοπλιστικό πρόγραμμα του Βενιζέλου Ο Βενιζέλος μετά την νίκη του στις εκλογές του 1910 καταφέρνει να εξασφαλίσει δάνειο από τις Μεγάλες Δυνάμεις και προχωράει σε ένα φιλόδοξο και ρεαλιστικό εξοπλιστικό πρόγραμμα με έμφαση στο στόλο. Έτσι, ο Α' Βαλκανικός πόλεμος βρήκε την Ελλάδα άρτια εξοπλισμένη και κατάλληλα προετοιμασμένη. 5/1912 έως 10/1912 Συμμαχία βαλκανικών κρατών Τα βαλκανικά κράτη προχωρούν σε μυστικές συνεννοήσεις μεταξύ τους. Σερβία, Βουλγαρία, Μαυροβούνιο και Ελλάδα συμμαχούν μεταξύ τους εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και κηρύσσουν τον Α Βαλκανικό Πόλεμο διεκδικώντας τα ευρωπαϊκά της εδάφη. 0/9,/1912 έως 9/10/1912 Το έγγραφο - τελεσίγραφο των Συμμάχων: Η αφορμή Σελίδα 8/28

9 Έγγραφο τελεσίγραφο των τεσσάρων βαλκανικών συμμαχικών κρατών προς το Σουλτάνο, με το οποίο ζητούσαν την αυτονομία των ομοεθνών τους που βρίσκονταν στα εδάφη της Αυτοκρατορίας. Το τελεσίγραφο έμεινε γνωστό ως Διακοίνωση των Τεσσάρων Χριστιανικών Κρατών. Η Οθωμανική κυβέρνηση λαμβάνοντας τη Διακοίνωση αυτή τη χαρακτήρισε "θρασεία προσπάθεια επέμβασης στις εσωτερικές υποθέσεις της Αυτοκρατορίας" και αμέσως ανακάλεσε τους πρεσβευτές της από την Αθήνα, τη Σόφια και το Βελιγράδι. 9/10/1912 έως 11/10/1912 Η μάχη στο Σαραντάπορο Η μάχη του Σαρανταπόρου (ή μάχη της Πέτρας) ήταν η πρώτη σημαντική επιχείρηση του Α' Βαλκανικού Πολέμου. Η μάχη αυτή άνοιξε το δρόμο για την προέλαση του ελληνικού στρατού στη Μακεδονία. 9/10/1912 έως 9/10/1912 Η έναρξη του Α Βαλκανικού Πολέμου Επίσημη έναρξη του Α Βαλκανικού Πολέμου. Ο ελληνικός στρατός απέκτησε σύγχρονα όπλα και ενισχύθηκε με ομογενείς εθελοντές και φιλέλληνες. Αρχιστράτηγος ορίστηκε ο διάδοχος του θρόνου Κωνσταντίνος. 19/10/1912 έως 20/10/1912 Η μάχη στα Γιαννιτσά Ο αποδεκατισμός των Τούρκων από το ελληνικό πυροβολικό στη γέφυρα Πλατύ (περιοχή Γιαννιτσών) [ δες το χάρτη]. Σελίδα 9/28

10 Οι Τούρκοι υποχώρησαν δίχως να καταστρέψουν τη γέφυρα, πράγμα που επιτάχυνε την προέλαση των Ελλήνων. 26/11/1912 έως 28/11/1912 Η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης Ο οθωμανός διοικητής της Θεσσαλονίκης παραδίδει την πόλη στους Έλληνες. Δυο μέρες αργότερα, τμήματα του ελληνικού στρατού με επικεφαλής τον διάδοχο Κωνσταντίνο μπαίνουν στην πόλη. Γίνονται δεκτοί με ενθουσιασμό. 1/2,/1913 έως 1/2,/1913 Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων δυσκόλεψε πολύ τα ελληνικά στρατεύματα. Οι οχυρώσεις των οθωμανών στα βουνά του Μπιζανίου ήταν ισχυρές και η άμυνα τους άντεξε τρεις μήνες. Σημαντικό ρόλο στην τελική νίκη έπαιξε το σώμα των ευζώνων έως 1913 Η κυριαρχία του ελληνικού στόλου Η Ελλάδα ήταν η μόνη βαλκανική χώρα που διέθετε σημαντικό ναυτικό και μπορούσε να αντιμετωπίσει την Οθωμανική Αυτοκρατορία στη θάλασσα. Ο ελληνικός στόλος, με ναυαρχίδα του το θωρηκτό Αβέρωφ και επικεφαλής τον ναύαρχο Κουντουριώτη, απελευθέρωσε τα περισσότερα νησιά του ανατολικού Αιγαίου, εγκλώβισε τον τουρκικό στόλο στα στενά του Ελλήσποντου και της Προποντίδας και κατάφερε να εμποδίσει τη μεταφορά τουρκικών στρατευμάτων από τη Μικρά Ασία στη Μακεδονία. Σελίδα 10/28

11 3,/1913 έως 3,/1913 Η δολοφονία του Βασιλιά Γεωργίου Α στη Θεσσαλονίκη Ο βασιλιάς Γεώργιος Α είχε εγκατασταθεί από τον Οκτώβριου του 1912 στη Θεσσαλονίκη (μόλις η πόλη απελευθερώθηκε από τον ελληνικό στρατό), θέλοντας να υπογραμμίσει την ελληνική κυριαρχία στη Μακεδονία. Εκεί, στις 5 Μαρτίου 1913, δολοφονήθηκε από έναν έλληνα αναρχικό, τον Αλέξανδρο Σχινά για λόγους που ποτέ δεν έγιναν γνωστοί. Στο θρόνο τον διαδέχθηκε ο γιος του Κωνσταντίνος, ο οποίος υπήρξε ο αρχιστράτηγος του ελληνικού στρατού στους Βαλκανικούς Πολέμους. 7/5,/1913 έως 7/5,/1913 Η λήξη του Α Βαλκανικού Πολέμου Ο Α Βαλκανικός Πόλεμος, ο οποίος είχε τελειώσει ουσιαστικά όταν οι Έλληνες κατέλαβαν τα Ιωάννινα και οι Βούλγαροι την Αδριανούπολη, έληξε και τυπικά με τη συνθήκη του Λονδίνου. 7/5,/1913 έως 0/5,/1913 Η υπογραφή της Συνθήκης του Λονδίνου Η Συνθήκη του Λονδίνου περιόριζε την Οθωμανική Αυτοκρατορία στα ασιατικά της εδάφη, αλλά δεν όριζε με σαφήνεια τα νέα σύνορα ανάμεσα στις νικήτριες δυνάμεις: την Ελλάδα, την Σερβία και τη Βουλγαρία. Η Βουλγαρία θεωρώντας πως αδικήθηκε στη μοιρασιά, επιτέθηκε στους πρώην συμμάχους της. πυροδοτώντας τον Β Βαλκανικό Πόλεμο. Σελίδα 11/28

12 6/1913 έως 6/1913 Η συμμαχία Ελλάδας και Σερβίας Τον Ιούνιο του 1913 η Ελλάδα και η Σερβία συμμάχησαν για να αντιμετωπίσουν την επιθετική συμπεριφορά της Βουλγαρίας. Η Βουλγαρία διαμαρτυρήθηκε διότι η Σερβία δεν της παραχώρησε, όπως είχαν συμφωνήσει, ορισμένα από τα εδάφη της Μακεδονίας που είχε καταλάβει. Επιπλέον η Βουλγαρία ήθελε να έχει αυτή την Θεσσαλονίκη την οποία είχε ήδη καταλάβει η Ελλάδα. 7/6,/1913 έως 9/6,/1913 Β' Βαλκανικός Πόλεμος Ο Β Βαλκανικός Πόλεμος διεξήχθη ανάμεσα στην Ελλάδα και τη Σερβία από την μια μεριά και τη Βουλγαρία από την άλλη. Επίσης κατά της Βουλγαρίας στράφηκαν η Ρουμανία και η Οθωμανική Αυτοκρατορία. Αρχικά, οι βουλγαρικές δυνάμεις επιτέθηκαν στις ελληνικές και τις σερβικές θέσεις στη Μακεδονία. Οι Έλληνες αντεπιτέθηκαν πετυχαίνοντας μια σειρά από νίκες στο Κιλκίς, στη Δράμα, στις Σέρρες, στην Καβάλα, στην Ξάνθη, στην Αλεξανδρούπολη και στην Κομοτηνή. Έτσι, ο ελληνικός στρατός κατέλαβε και την υπόλοιπη κεντρική καθώς και την ανατολική Μακεδονία. 9/6,/1913 έως 1/6,/1913 Οι μάχες του Κιλκίς και του Λαχανά Οι μάχες του Κιλκίς και του Λαχανά ανάμεσα στους Έλληνες και τους Βουλγάρους είχαν τους περισσότερους νεκρούς απ' όλες όσες έγιναν στους Βαλκανικούς Πολέμους. Περίπου 9000 Έλληνες έπεσαν νεκροί ή τραυματίστηκαν και Σελίδα 12/28

13 αντίστοιχα 6000 Βούλγαροι σκοτώθηκαν και άλλοι τόσοι αιχμαλωτίστηκαν. Τελικά στις δυο αυτές μάχες νίκησαν οι Έλληνες και την ανατολική Μακεδονία αποτέλεσε οριστικά μέρος της Ελλάδας. 8/1913 έως 8/1913 Η λήξη του Β' Βαλκανικού Πολέμου και η Συνθήκη του Βουκουρεστίου Με τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου η ανατολική Μακεδονία δόθηκε και επισήμως στην Ελλάδα, ενώ οι Βούλγαροι κράτησαν τη Δυτική Θράκη. Η Βόρεια Ήπειρος με την επιμονή των Μεγάλων Δυνάμεων παραχωρήθηκε στην Αλβανία, η οποία μόλις τότε ιδρύθηκε ως κράτος. Για την Ελλάδα οι Βαλκανικοί Πόλεμοι υπήρξαν μια σημαντική στιγμή. Τότε διπλασιάστηκε η έκταση της χώρας. Η Ήπειρος, η Μακεδονία, η Κρήτη, η Ήπειρος και τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου ενώθηκαν με την παλαιά Ελλάδα. 2. Οι Νεότουρκοι: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Διαδραστική παρουσίαση Υπερσύνδεσμος: Διευκρίνιση: Ποιοι ήταν οι Νεότουρκοι και πώς επηρέασαν τις εξελίξεις στην περιοχή των Βαλκανίων. Αναζήτησε την απάντηση στην παρακάτω παρουσίαση. Αυτό το διαδραστικό εργαλείο περιέχει διαδραστική παρουσίαση και είναι διαθέσιμη στον παραπάνω υπερσύνδεσμο. Σελίδα 13/28

14 3. Το διάγγελμα του βασιλιά Γεωργίου Α' "Προς τον Λαό μου": Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Εικόνα με διαδραστικά σημεία Υπερσύνδεσμος: Διευκρίνιση: Κάντε κλικ στον κίτρινο κύκλο και διαβάστε το διάγγελμα του Γεωργίου Α' προς τον ελληνικό λαό. Εντοπίστε τους λόγους τους οποίους επικαλέστηκε για να αιτιολογήσει την κήρυξη πολέμου εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Αυτό το εργαλείο περιέχει διαδραστική εικόνα και η λειτουργία διαδραστικότητας παρουσιάζεται στον παραπάνω υπερσύνδεσμο. 4. Τα Αίτια και οι Αφορμές: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Εξωτερικό περιεχόμενο Υπερσύνδεσμος: Διευκρίνιση: Ανασκοπώντας στα όσα μέχρι τώρα έχουμε διαπραγματευτεί φτιάξτε τον νοητικό χάρτη με τις αιτίες και την αφορμή που οδήγησαν στην έναρξη του Α' Βαλκανικού Πολέμου Διεύθυνση ιστοτόπου (URL): Σελίδα 14/28

15 5. Διαβάστε την Εικόνα.: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Εικόνα Υπερσύνδεσμος: Διευκρίνιση: Παρατηρήστε την εικόνα και συζητήστε με άξονα τις ερωτήσεις που τη συνοδεύουν. 6. Οι Πολεμικές Κινήσεις των Ελληνικών Συμμαχικών Στρατευμάτων κατά τη διάρκεια του Α' Βαλκανικού Πολέμου: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Ερώτηση πολλαπλής επιλογής Υπερσύνδεσμος: Διευκρίνιση: Επιλέξτε την απάντηση που δείχνει τις πολεμικές κινήσεις των ελληνικών στρατευμάτων. Σελίδα 15/28

16 Ερώτηση: Αναφέρατε τις κινήσεις των ελληνικών στρατευμάτων κατά τη διάρκεια του Α' Βαλκανικού Πολέμου. Διαθέσιμες απαντήσεις: Φτάνουν έξω από την Κωνσταντινούπολη, κατάληψη της Δ. Θράκης και Ανατολικής Μακεδονίας, κινούνται προς τη Θεσσαλονίκη. Καταλαμβάνουν Σκόπια, Μοναστήρι και φτάνουν ως το Δυρράχιο Αλβανίας. Προέλαση και κατάληψη των περιοχών Ηπείρου και Μακεδονίας. 7. Οι Πολεμικές Κινήσεις των Σερβικών Συμμαχικών Στρατευμάτων κατά τη διάρκεια του Α' Βαλκανικού Πολέμου: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Ερώτηση πολλαπλής επιλογής Υπερσύνδεσμος: Διευκρίνιση: Επιλέξτε την απάντηση που δείχνει τις πολεμικές κινήσεις των σερβικών στρατευμάτων. Σελίδα 16/28

17 Ερώτηση: Αναφέρατε τις κινήσεις των σερβικών στρατευμάτων κατά τη διάρκεια του Α' Βαλκανικού Πολέμου. Διαθέσιμες απαντήσεις: Καταλαμβάνουν Σκόπια, Μοναστήρι και φτάνουν ως το Δυρράχιο Αλβανίας. Προέλαση και κατάληψη των περιοχών Ηπείρου και Μακεδονίας. Φτάνουν έξω από την Κωνσταντινούπολη, κατάληψη της Δ. Θράκης και Ανατολικής Μακεδονίας, κινούνται προς τη Θεσσαλονίκη. 8. Οι Πολεμικές Κινήσεις των Βουλγαρικών Συμμαχικών Στρατευμάτων κατά τη διάρκεια του Α' Βαλκανικού Πολέμου: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Ερώτηση πολλαπλής επιλογής Υπερσύνδεσμος: Διευκρίνιση: Επιλέξτε την απάντηση που δείχνει τις πολεμικές κινήσεις των βουλγαρικών στρατευμάτων. Σελίδα 17/28

18 Ερώτηση: Αναφέρατε τις κινήσεις των βουλγαρικών στρατευμάτων κατά τη διάρκεια του Α' Βαλκανικού Πολέμου. Διαθέσιμες απαντήσεις: Καταλαμβάνουν Σκόπια, Μοναστήρι και φτάνουν ως το Δυρράχιο Αλβανίας. Προέλαση και κατάληψη των περιοχών Ηπείρου και Μακεδονίας. Φτάνουν έξω από την Κωνσταντινούπολη, κατάληψη της Δ. Θράκης και Ανατολικής Μακεδονίας, κινούνται προς τη Θεσσαλονίκη. 9. Η Μάχη στο Σαραντάπορο και... ο Μαρμαρωμένος Βασιλιάς: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Εικόνα με διαδραστικά σημεία Υπερσύνδεσμος: Διευκρίνιση: Παρατηρείστε την εικόνα, και κατόπιν επιλέξτε τον κίτρινο διαδραστικό κύκλο. Θα δείτε εκεί μια αναφορά στη μάχη του Σαρανταπόρου. Αναζητήστε πληροφορίες στη Βικιπαίδεια και γράψτε ένα μικρό κείμενο για τη μάχη αυτή. Αυτό το εργαλείο περιέχει διαδραστική εικόνα και η λειτουργία διαδραστικότητας παρουσιάζεται στον παραπάνω υπερσύνδεσμο. Σελίδα 18/28

19 10. Όταν Γράφουν οι Στρατιώτες: Συνθήκες Πολέμου: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Κείμενο Υπερσύνδεσμος: Διευκρίνιση: Διαβάστε ένα γράμμα από τον Α' Βαλκανικό Πόλεμο και απόσπασμα από ημερολόγιο στρατιώτη κατά τον Β' Βαλκανικό Πόλεμο. Στη συνέχεια, περιγράψτε τις συνθήκες που επικρατούσαν στο μέτωπο. Γράμμα από το μέτωπο [απόδοση στη δημοτική] «Αρμενοχώριο, 16 Νοεμβρίου 1912 Αγαπητοί μου Μητέρα και Αδελφοί [...] Φαίνεται ότι γίνονται διαπραγματεύσεις ανακωχής ή ειρήνης, αλλά εμείς δε γνωρίζουμε τίποτε, γιατί δεν φτάνουν εδώ εφημερίδες [...]. Εμείς συνηθίσαμε πλέον να βαδίζουμε και να πολεμάμε και προσπαθούμε όσο είναι δυνατό να προφυλαγόμαστε από το κρύο που είναι πολύ δυνατό με χιόνια. Μη σας ανησυχεί αυτό, γιατί έχω ρούχα πλέον ή τα απαραίτητα, όχι μόνον όσα πήρα από την Αθήνα, αλλά και από εδώ και αλλού. Φορώ 2 φανέλλες, 2 κας κορσέ χονδρά, 2 σώβρακα, 2 ζεύγη κάλτσες, όλα μάλλινα, και έχω τρεις μανδύες. Όταν επισταθμεύουμε σε χωρία, έχουμε και φωτιά πολλή. Το φαγητό είναι λίγο ακανόνιστο, μέχρι δε πριν λίγο μας έλλειπε και το οινόπνευμα, προ ημερών όμως άρχισε να δίνει η επιμελητεία κονιάκ, ρούμι, φανέλλες και έτσι τα κατφέρνουμε. Οι πυρετοί, Δόξα τω Θεώ, σταμάτησαν, άρχισε όμως σε ανησυχητικό βαθμό η ψείρα, διότι δεν μπορούμε ν' αλλάζουμε συχνά, γιατί δεν μπορούμε να πλύνουμε τα λερωμένα ρούχα. Και πάλιν Σας επαναλαμβάνω να μη στενοχωριέστε, γιατί, εάν το κακό περιορισθεί έως εδώ, θα περάσει. Μαθαίνουμε ότι στην Αθήνα επικρατεί ακρίβεια. Φαντάζομαι την οικονομική στενοχωρία της Οικογενείας μας. Ελπίζω ότι θα έχω, όταν επιστρέψω, λίγες οικονομίες, για να ανακουφιστούμε [...]. Το μόνο που χάλασαν τελείως τα παπούτσια μου και φορώ τα αδιάβροχα, τα οποία και αυτά θα χαλάσουν και δεν γνωρίζω αν θα πάμε κάπου που να μπορώ να αγοράσω άλλα. Να δώσετε σε όλους τους συγγενείς και φίλους τα χαιρετίσματα και τα φιλιά μου και να τους πείτε να μου γράφουν γιατί παρηγορούμαι. Σελίδα 19/28

20 Σας γλυκοφιλώ πολύ, Δ. Κ. Δάρας». Ημερολόγια και Γράμματα από το Μέτωπο, Βαλκανικοί Πόλεμοι , εισαγωγή - επιμέλεια Λύντια Τρίχα, ΕΛΙΑ, Αθήνα 1932, σ Απόσπασμα από ημερολόγιο "Ο Βουλγαρικός Πόλεμος 1913" [εννοεί Β' Βαλκανικός Πόλεμμος] [...] Ο Γραβάνης προηγείται έφιππος, τίποτε δεν τον δαμάζει. Πολλοί από τους στρατιώτες πετούμε ότι μας βαραίνει και κρατούμε μόνο το τουφέκι και τα φισέκια. Στον δρόμο μας συναντούμε τον κάμπο σπαρμένο από σιτάρι. Οι οβίδες τον αναφλέγουνε και έτσι είμαστε υποχρεωμένοι να περνούμε μέσα από κύματα φωτιάς. Λίγοι μείναμε που δεν τσιροφλιστήκαμε από τη φωτιά. Οι βαριά πληγωμένοι μας, όσους δεν προλάβανε να πάρουν, καήκαν. Είμαστε πεντακόσια μέτρα κοντά στα εχθρικά χαρακώματα, τα πυρά του είναι πιο πολύ επικίνδυνα, πέφτουμε πρηνηδόν και αρχίζουμε πυρά, συγχρόνως και άλματα. Στο πρώτο άλμα σκοτώθηκε ο λοχαγός μας Βάχλας, τραυματίστηκαν όλοι σχεδόν οι υπαξιωματικοί και μένει μονάχα στο λόχο ένας ανθυπασπιστής. Την μάχη πια την κάνουνε οι φαντάροι μόνοι, διμοιρίτες είναι και υποδεκανείς. Έτσι ανέλαβα την Τρίτη μοναχός. Ποιος να διατάξη την ώρα αυτή; Το πουλυβόλο του εχθρού λυσσά, το κανόνι του το ίδιο. Σε λίγο τραυματίζεται ο Γραβάνης σοβαρώς. Από τη διμοιρία μου σκοτώνεται ο Γκαβαλέζης. Ο συνταγματάρχης μας Αντ. Καμάρας για να μας δώσει πιο πολύ θάρρος δίδει διαταγή προελάσεως και ορμά και αυτός έφιππος. Σε μια στιγμή γίνεται πανδαιμόνιο, οβίδες, πολυβόλα, τουφέκια μας χαλούν τ αυτιά. Τίποτα δεν μπορεί να δει ολόγυρά του κανείς. Μόλις μας στοχάστηκαν οι Βούλγαροι να σηκωθούμε προς έφοδο συντείνανε τα πυρά τους. Μπρος μας το έδαφος έβραζε από τα βόλια σα να πεφτε χαλάζι. Οι οβίδες με το δαιμονισμένο τους κρότο σπάζανε πάνω από τα κεφάλια μας. Σε μια στιγμή είμαστε μέσα στα εχθρικά χαρακώματα. Η νίκη είναι δική μας. Ο εχθρός φεύγει νικημένος. Μια εχθρική οβίδα τη στιγμή αυτή βρίσκει έφιππο τον συνταγματάρχη και τον σκοτώνει [ ]. Οι Βούλγαροι συγκεντρώνονται κοντά στο Κιλκίς. Ημερολόγιο Πολέμου ( ), Μανώλης Σοφούλης, Εκδόσεις Γρηγόρη, Αθήνα 2007, σ Η Συνθήκη του Λονδίνου: Οι Χάρτες Αλλάζουν: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Εικόνα Υπερσύνδεσμος: Διευκρίνιση: Συγκρίνετε τους δύο χάρτες και διατυπώστε τον τρόπο που αλλάζουν τα σύνορα των εμπλεκόμενων κρατών. Σχολιάστε ιδιαίτερα τα σύνορα της Ελλάδας. Σε αυτό θα σας βοηθήσει ο παρακάτω διαδραστικός χάρτης της περιοχής των Βαλκανίων. Σελίδα 20/28

21 12. Η Συνθήκη του Λονδίνου: Οι Χάρτες Αλλάζουν: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Εξωτερικό περιεχόμενο Υπερσύνδεσμος: Διευκρίνιση: Περιηγηθείτε στο διαδραστικό χάρτη και βρείτε τα εδάφη που προσαρτήθηκαν στην Ελλάδα με το τέλος του Α' Βαλκανικού Πολέμου. Το διαδραστικό στοιχείο είναι χάρτης Google και μπορείτε να τον δείτε στον παραπάνω σύνδεσμο Σελίδα 21/28

22 2η Φάση: Β' Βαλκανικός Πόλεμος Σελίδα 22/28

23 2η Φάση: Β' Βαλκανικός Πόλεμος Χρονική Διάρκεια: 45 λεπτά της ώρας Χώρος Διεξαγωγής: Εργαστήριο Υπολογιστών Οι μαθητές και οι μαθήτριες κατανοούν τους λόγους που έφεραν σε ρήξη τη Βουλγαρία με τις άλλες δύο σύμμαχες χώρες, την Ελλάδα και τη Σερβία. Διερευνούν τα γεγονότα και αποτιμούν τα αποτελέσματα του Β' Βαλκανικού Πολέμου. Κατόπιν, προσεγγίζουν τους Βαλκανικούς Πολέμους από διαφορετική οπτική γωνία: ως την αρχή του τέλους της μακραίωνης συνύπαρξης των διαφορετικών εθνοτήτων στα Βαλκάνια. 1. Γράμματα από το Μέτωπο : Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Εικόνα Υπερσύνδεσμος: 2. Μια... Άλλη Ανάγνωση των Αιτιών: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Εικόνα με διαδραστικά σημεία Υπερσύνδεσμος: Σελίδα 23/28

24 Διευκρίνιση: Παρατηρήστε την εικόνα του βουλγαρικού ημερολογίου του 1913 και κάντε κλικ στο διαδραστικό κόκκινο κύκλο για να αναζητήσετε μέσα από το κείμενο τους λόγους για τους οποίους η Βουλγαρία στράφηκε εναντίον των συμμάχων της στο Β' Βαλκανικό Πόλεμο. Αυτό το εργαλείο περιέχει διαδραστική εικόνα και η λειτουργία διαδραστικότητας παρουσιάζεται στον παραπάνω υπερσύνδεσμο. 3. Οι Αιτίες Έναρξης του Β' Βαλκανικού Πολέμου: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Κείμενο Υπερσύνδεσμος: Καθώς διαβάζετε τα "Γράμματα από το Μέτωπο" και παρατηρείτε το βουλγαρικό ημερολόγιο του 1913 μπορείτε να εντοπίσετε τις αιτίες του Β' Βαλκανικού Πολέμου; 4. Οι Συμμαχίες και οι Αντίπαλοι: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Ερώτηση συμπλήρωσης κενών Υπερσύνδεσμος: Συμπληρώστε τα κενά στο παρακάτω κείμενο έτσι ώστε να διατυπωθεί με σαφήνεια ποιες ήταν οι συμμαχίες που δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκεια του Β' Βλακανικού Πολέμου αλλά και ποια τα αντίπαλα στρατόπεδα. Ο Β Βαλκανικός Πόλεμος ήταν ένοπλη σύγκρουση που εξελίχτηκε από 16 Ιουνίου ως 18 Ιουλίου 1913, ξέσπασε σχεδόν αμέσως μετά τη λήξη του Α' Βαλκανικού Πολέμου. Ο πόλεμος διεξήχθη ανάμεσα στην και τις υπόλοιπες χώρες του βαλκανικού συνασπισμού (με τις οποίες είχε συμμαχήσει κατά τον Α' Βαλκανικό Πόλεμο) τη και την. Οι δύο αυτές χώρες πριν την έναρξη του Β' Βαλκανικού Πολέμου προχώρησαν σε Σελίδα 24/28

25 σύμφωνο συμμαχίας και στράφηκαν να αντιμετωπίσουν τις επιθέσεις της Βουλγαρίας. Επίσης κατά της Βουλγαρίας στράφηκαν η από τα βόρια και η από την ανατολή. 5. Η Απελευθέρωση της Μακεδονίας: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Εικόνα με διαδραστικά σημεία Υπερσύνδεσμος: Διευκρίνιση: Κάντε κλικ στο διαδραστικό γαλάζιο κύκλο της εικόνας και διαβάστε κείμενα σχετικά με την επικράτηση των Ελλήνων στην Θεσσαλονίκη. Στη συνέχεια συζητήστε για την κεντρική σημασία που είχε η περιοχή αυτή για του Έλληνες. Αυτό το εργαλείο περιέχει διαδραστική εικόνα και η λειτουργία διαδραστικότητας παρουσιάζεται στον παραπάνω υπερσύνδεσμο. 6. H Συνθήκη του Βουκουρεστίου: Η Μεγάλη Ελλάδα: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Ερώτηση πολλαπλής επιλογής Υπερσύνδεσμος: Διευκρίνιση: Παρατηρήστε το χάρτη Σελίδα 25/28

26 Ερώτηση: Η Συνθήκη του Βουκουρεστίου (28 Ιουλίου / 10 Αυγούστου 1913) καθόρισε τα σύνορα της Βουλγαρίας με την Ελλάδα, τη Σερβία και τη Ρουμανία. Παρατηρώντας το χάρτη, με τα νέα σύνορα των κρατών της βαλκανικής χερσονήσου, επέλεξε τη σωστή απάντηση, όπου αναφέρονται οι Νέες Χώρες που ενώθηκαν με την Ελλάδα. Το τέλος των Βαλκανικών Πολέμων βρήκε την Ελλάδα διπλάσια σε έδαφος και πληθυσμό! Διαθέσιμες απαντήσεις: Το μεγαλύτερο μέρος της Μακεδονίας, η βόρεια Ήπειρος, σημαντικά νησιά στο Νότιο Αιγαίο και η Κρήτη. Το μεγαλύτερο μέρος της Μακεδονίας, η νότια Ήπειρος, σημαντικά νησιά στο Βόρειο και Ανατολικό Αιγαίο (Θάσος, Σαμοθράκη, Λήμνος, Λέσβος, Χίος, Σάμος, Ικαρία) και η Κρήτη. Η Μακεδονία, η νότια Ήπειρος, όλα τα νησιά του Αιγαίου και η Κρήτη. 7. Οι Μεγάλοι Πρωτεργάτες: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Εικόνα με διαδραστικά σημεία Υπερσύνδεσμος: Διευκρίνιση: Παρατηρείστε την εικόνα και συζητήστε τις ερωτήσεις. Στη συνέχεια κάντε κλικ στο διαδραστικό μαύρο κύκλο και μελετήστε ένα κείμενο όπου παρουσιάζει τη συνεργασία και την προσφορά των δύο αντρών στον θρίαμβο των Βαλκανικών Πολέμων. Αυτό το εργαλείο περιέχει διαδραστική εικόνα και η λειτουργία διαδραστικότητας παρουσιάζεται στον παραπάνω υπερσύνδεσμο. Σελίδα 26/28

27 8. Ο Διπλωμάτης και ο Πολεμιστής: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Εικόνα Υπερσύνδεσμος: Διευκρίνιση: Κάθε ένας από τους δύο πρωτεργάτες είχε ένα διακριτό ρόλο κατά τη διάρκεια των πολέμων. Οι ρόλοι μοιάζει να αποτυπώνονται στην παρακάτω φωτογραφία και την αντίστοιχη λαϊκή ζωγραφιά. Θα μπορούσατε να τους υποθέσετε; Σελίδα 27/28

28 Σελίδα 28/28 Powered by TCPDF (