Η Επίδραση της Συγκίνησης ης στη Λήψη Ατομικών Αποφάσεων

Transcript

1 2ο Πανελλήνιο Συνέδριο του Κλάδου Γνωστικής Ψυχολογίας της ΕΛΨΕ Νοέμβριος 2008 Η Επίδραση της Συγκίνησης ης στη Λήψη Ατομικών Αποφάσεων Μια έρευνα στο πεδίο των επιχειρήσεων Μ. Ντάβου & Σ.Τρύφωνας Τμήμα ΕΜΜΕ, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

2 Στόχοι της έρευνας Η διερεύνηση του τρόπου με τον οποίο η συγκίνηση επιδρά στη διαδικασία λήψης ατομικών αποφάσεων Βασικός στόχος ήταν να αναδειχθούν ταδιάφορα δά επίπεδα και οι ποικίλες επιδράσεις του συναισθηματικού πλαισίου εντός του οποίου λαμβάνονται οι αποφάσεις

3 Η επιλογή του πλαισίου Υιοθέτηση μιας μεθόδου έρευνας η οποία θα λάμβανε χώρα στο πραγματικό περιβάλλον των υποκειμένων ιεξαγωγή έρευνας μέσα στο πεδίο των ιεξαγωγή έρευνας μέσα στο πεδίο των επιχειρήσεων

4 Μέθοδος ιεξαγωγή πειράματος Ποσοτική ανάλυση των αλληλεπιδράσεων ανάμεσα σε εξαρτημένες και ανεξάρτητες μεταβλητές Ποιοτική ανάλυση μέσω συνεντεύξεων βάθους με σκοπό την κατανόηση των λόγων οι οποίοι οδήγησαν στη λήψη αποφάσεων

5 Οι συμμετέχοντες 33 οργανισμοί, στην πλειοψηφία τους εμπορικού χαρακτήρα και οι περισσότεροι στο χώρο των ταχέως κινούμενων καταναλωτικών προϊόντων 191 συμμετέχοντες στην πειραματική διαδικασία (107 άνδρες, 84 γυναίκες) 46 προϊστάμενοι με ενεργό ρόλο στη διεξαγωγή 46 προϊστάμενοι με ενεργό ρόλο στη διεξαγωγή της πειραματικής διαδικασίας

6 Η διαδικασία της έρευνας Εμπλοκή Προϊσταμένων σε θέση συνεργατών του ερευνητή Άγνοια Συμμετοχής εκ μέρους συμμετεχόντων Καλλιέργεια Συναισθηματικής Προδιάθεσης (τρεις συνθήκες) Θετική Αρνητική Ουδέτερη (ελέγχου) Έργο λήψης απόφασης (δύο συνθήκες) Πρόβλημα: Συσσώρευση περισσότερης δουλειάς στο τμήμα στο άμεσο μέλλον Απόφαση Α: Κατανομή εργασίας στο υπάρχον προσωπικό Απόφαση Β: Πρόσληψη νέου συναδέλφου Καταγραφή χρόνου λήψης απόφασης (μέσω μαγνητοφώνησης ή χρονομέτρου) Καταγραφή απόφασης που ελήφθη Ενημέρωση συμμετεχόντων Μετάβαση στη φάση των συνεντεύξεων Συνέντευξη με τους συμμετέχοντες Συνέντευξη μετουςπροϊσταμένους

7 ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΠΟΣΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ

8 Η σχέση μεταξύ συναισθηματικής προδιάθεσης και χρόνου λήψης απόφασης ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ ΧΡΟΝΟΣ ΕΛΕΓΧΟΥ 28 ΑΡΝΗΤΙΚΗ 33 ΘΕΤΙΚΗ 1 22 Στατιστικώς συνθήκης σημαντική διαφορά δαφορά στους σους πειραματικών συνθηκών και χρόνους ομάδας μεταξύ ελέγχου (p=0.002)

9 Η σχέση μεταξύ συναισθηματικής προδιάθεσης και είδους απόφασης ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ ΑΠΟΦΑΣΗ Α ΑΠΟΦΑΣΗ Β ΕΛΕΓΧΟΥ 72,6% 27,4% ΑΡΝΗΤΙΚΗ 50,8% 49,2% ΘΕΤΙΚΗ 50,8% 49,2% Στατιστικώς σημαντική διαφορά μεταξύ πειραματικών ομάδων και ομάδας ελέγχου (p=0.012)

10 Είδος απόφασης ανά συναισθηματική προδιάθεση & φύλο ΣΥΝΘΗΚΗ ΑΠΟΦΑΣΗ Α ΑΝ ΡΑΣ ΑΠΟΦΑΣΗ Β ΑΠΟΦΑΣΗ Α ΓΥΝΑΙΚΑ ΑΠΟΦΑΣΗ Β ΕΛΕΓΧΟΥ 60% 40% 90,90% 9,10% ΑΡΝΗΤΙΚΗ 58,60% 41,40% 43,30% 56,70% ΘΕΤΙΚΗ 31,60% 68,40% 76,20% 23,80% Οι γυναίκες τείνουν προς την Απόφαση Α στη συνθήκη ελέγχου Οι γυναίκες διαφοροποιούν τις προτιμήσεις τους στην περίπτωση της αρνητικής συνθήκης (p=0,004) Οι άνδρες διαφοροποιούν τις προτιμήσεις τους στην περίπτωση της θετικής συνθήκης (p=0,0021) 0021)

11 Χρόνος λήψης απόφασης ανά συναισθηματική προδιάθεση & φύλο ΣΥΝΘΗΚΗ ΑΝ ΡΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΑΡΝΗΤΙΚΗ ΘΕΤΙΚΗ Ο χρόνος λήψης απόφασης διαφοροποιείται στατιστικώς σημαντικά στην περίπτωση των ανδρών (p=0.000) (γυναίκες, p=0.0190) Kαι τα δύο φύλα χρειάστηκαν περισσότερο χρόνο στη φ χρ η ρ ρ χρ η θετική συνθήκη

12 Η επίδραση συγκεκριμένων ρμ συναισθημάτων στο χρόνο λήψης απόφασης ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ ΧΡΟΝΟΣ ΚΑΝΕΝΑ 1 22 ΕΚΠΛΗΞΗ ΧΑΡΑ 1 08 ΛΥΠΗ 35 ΘΥΜΟΣ 1 17 ΦΟΒΟΣ 56 Αξιοσημείωτη διαφοροποίηση στην περίπτωση των συμμετεχόντων που δήλωσαν ότι ένοιωσαν λύπη, οι οποίοι δείχνουν ότι σπεύδουν να «κλείσουν» τη συζήτηση (μολονότι δε βρέθηκε στατιστικά σημαντικότητα) η )

13 Η επίδραση συγκεκριμένων ρμ συναισθημάτων στο είδος απόφασης ΑΝ ΡΕΣ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ ΑΠΟΦΑΣΗ Α ΑΠΟΦΑΣΗ Β ΑΠΟΦΑΣΗ Α ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΑΠΟΦΑΣΗ Β ΚΑΝΕΝΑ 44,40% 55,60% 50,0% 50,0% ΛΥΠΗ 55,60% 44,40% 47,40% 52,60% ΘΥΜΟΣ 57,10% 42,90% 66,70% 33,30% ΕΚΠΛΗΞΗ 62,50% 37,50% 57,14% 42,86% ΧΑΡΑ 30,80% 69,20% 75% 25% ΦΟΒΟΣ % Παρότι δεν υπήρξαν στατιστικά σημαντικές διαφορές, οι σημαντικότερες οι μεγαλύτερες διαφοροποιήσεις εν συγκρίσει με την ομάδα ελέγχου εντοπίστηκαν στην περίπτωση των γυναικών σε εκείνες οι οποίες δήλωσαν ότι ένοιωσαν λύπη και φόβο, ενώ στην περίπτωση των ανδρών σε εκείνους οι οποίοι δήλωσαν ότι ένοιωσαν χαρά.

14 ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΠΟΙΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ

15 Ομάδα Θετικής Συναισθηματικής Προδιάθεσης Θετική στάση απέναντι στους συνανθρώπους ή γενικότερα το ενδιαφέρον τους για τους άλλους Ανιδιοτέλεια, αλληλεγγύη, συλλογική συνείδηση η Επιθυμία για διατήρηση των πραγμάτων ως έχουν,, απροθυμία απέναντι σε αλλαγές Ευελιξία στον τρόπο προσέγγισης του προβλήματος Εκτενέστερες και καλά δομημένες απαντήσεις, οι οποίες περιγράφουν με αναλυτικό τρόπο την κατάσταση την οποία βίωσαν κατά τη διάρκεια του πειράματος

16 Ομάδα Αρνητικής Συναισθηματικής Προδιάθεσης Σε ορισμένες περιπτώσεις η αρνητική συναισθηματική προδιάθεση λειτουργεί ως κίνητρο για δράση επανόρθωσης εκ μέρους των συμμετεχόντων Αντίθετα, πολλοί συμμετέχοντες, δείχνουν να υιοθετούν μια στάση αμυντική και οι απαντήσεις τους μοιάζουν περισσότερο με «δηλώσεις» παρά με επεξήγηση του σκεπτικού βάσει του οποίου έλαβαν την απόφασή τους Οι απαντήσεις των συμμετεχόντων αυτής της ομάδας εμφάνιζαν ομοιότητες ως προς τη διατύπωση και το ύφος. Ήταν σε γενικές γραμμές στερεότυπες και χαρακτηρίζονται από έλλειψη φαντασίας

17 Ομάδα Ελέγχου Ορισμένοι από τους συμμετέχοντες προέβαλλαν ως βασικό ή αποκλειστικό λόγο για τη λήψη της απόφασής τους την ενδεχόμενη βελτίωση των αποδοχών τους Η εισαγωγή ενός ιδιοτελούς κριτηρίου ως βασικού λόγου για τη λήψη της απόφασης αποτελεί ένα ενδιαφέρον εύρημα, όχι τόσο εξαιτίας της εμφάνισής του στη συγκεκριμένη ομάδα, όσο εξαιτίας της απουσίας του από τις δύο πειραματικές ομάδες.

18 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η επίδραση της συναισθηματικής προδιάθεσης στο είδος απόφασης

19 Θετικά Συναισθήματα Απόφαση με λιγότερο ιδιοτελή κριτήρια σκέψη προς συνανθρώπους Αισθάνονται περισσότερο ασφαλείς δε φοβούνται μπροστά στο ενδεχόμενο πρόσλήψης νέου συναδέλφου

20 Αρνητικά Συναισθήματα «Αποφυγή»: Επιλογή της εναλλακτικής της πρόσληψης νέου συναδέλφου, παραιτούμενοι από κάθε προσπάθεια βελτίωσης της κατάστασης «ράση Επανόρθωσης»: Η εναλλακτική της «ράση Επανόρθωσης»: Η εναλλακτική της πρόσληψης νέου συναδέλφου επιλέγεται ως εκείνη η οποία θα μπορούσε να ανατρέψει την κατάσταση και να οδηγήσει σε βελτίωσή της

21 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η επίδραση της συναισθηματικής προδιάθεσης στο χρόνο λήψης απόφασης

22 Θετικά Συναισθήματα Προσπάθεια εκ μέρους συμμετεχόντων για καλύτερη κατανόηση της κατάστασης Αισθάνονται περισσότερο άνετα με τους προϊσταμένους τους, απευθύνουν σειρά διευκρινιστικών ερωτήσεων (Ευελιξία, Καλύτερα δομημένες απαντήσεις, αλληλεγγύη)

23 Θετικά Συναισθήματα Ευεργετική επίδραση στην ανθρώπινη επικοινωνία και σκέψη Επιβεβαίωση και από άλλες έρευνες (π.χ. χ Isen: δημιουργικότητα, γνωστική ευελιξία) Fredrickson: «Θεωρία της ιεύρυνσης και όμησης των Θετικών Συναισθημάτων»

24 Αρνητικά Συναισθήματα ύο διαφορετικές τάσεις: Αποφυγή Κίνητρο για δράση επανόρθωσης Αντιστοιχία με αντίδραση μάχης ή φυγής χ μ ρ η μ χης ή φ γής (fight or flight response)

25 Ο ρόλος του φύλου Οι γυναίκες αντιδρούν στην αρνητική συναισθηματική σθημα προδιάθεση μεταβάλλοντας ας τις προτιμήσεις τους Οι άνδρες αντιδρούν στη θετική συναισθηματική προδιάθεση μεταβάλλοντας τις προτιμήσεις τους Η σημασία του πλαισίου (context) και των κοινωνικών στερεοτύπων

26