3. Χαρακτηριστικά ενός σχήµατος JESSICA

Transcript

1 1. Εισαγωγή Μορφές και όροι ενισχύσεων Επίπεδα Χρηµατοδότες/Επενδυτές Ταµείο Χαρτοφυλακίου Ταµείο Αστικής Ανάπτυξης ικαιούχοι 138 ΠΕ 4: ιερεύνηση προοπτικής δηµιουργίας Ταµείου Αστικής Ανάπτυξης και Αξιολόγηση της Σκοπιµότητας 3. Χαρακτηριστικά ενός σχήµατος JESSICA 102

2 1. Εισαγωγή Γενικό Σχήµα (1/2) Πηγή: Ενηµερωτικό φυλλάδιο ΕΤΕπ για JESSICA 103

3 1. Εισαγωγή Γενικό Σχήµα (2/2) Οι παράγοντες επιρροής ενός σχήµατος JESSICA είναι οι «εµπλεκόµενοι», οι οποίοι µπορούν να οµαδοποιηθούν σε τέσσερις οµάδες: Σχεδιασµού & Χρηµατοδότησης Περιλαµβάνει την ΕΤΕπ, τις εθνικές κυβερνήσεις και τις Περιφερειακές (Αυτό)διοικήσεις οι οποίες λαµβάνουν και τις «πολιτικές» αποφάσεις που συνδέονται µε τηµακροχρόνια στρατηγική της JESSICA, όπως για παράδειγµα οι κατηγορίες των δράσεων που θα ενισχυθούν, οι περιοχές, οι όροι, οι προτεραιότητες, η στρατηγική προσέλκυσης άλλων επενδυτών κλπ. Σε αυτή την οµάδα ανήκουν και ενδιαφερόµενοι θεσµικοί επενδυτές που ενδιαφέρονται να χρηµατοδοτήσουν σε µεγάλη κλίµακα ολοκληρωµέναέργααστικώναναπλάσεωνήάλλες δράσεις αστικής ανάπτυξης. ιαχείρισης Στην οµάδα αυτή εντάσσονται χρηµατοπιστωτικοί όµιλοι όπως οι Τράπεζες αλλά και αναπτυξιακές εταιρείες οι οποίες θα µπορούσαν να αναλάβουν υποστηρικτικό-διαχειριστικόρόλο πτοςτοταµείο Αστικής Ανάπτυξης για την υλοποίηση του ολοκληρωµένου σχεδίου Λειτουργίας Στην οµάδα αυτή ανήκουν πρώτιστα οι ήµοι των περιοχών στις οποίες θα υλοποιηθούν τα ολοκληρωµένα σχέδια ανάπτυξης και οι οποίοι εκ των πραγµάτων θα πρέπει να έχουν εµπλοκή σε επίπεδο λειτουργιών των χρηµατοδοτούµενων έργων. Στην οµάδα αυτή ανήκουν και όλοι οι φορείς οι οποίοι διαθέτουν ή χρησιµοποιούν ακίνητα στα οποία θα υλοποιηθούν παρεµβάσεις ή θα αναλάβουν την αξιοποίηση και εκµετάλλευσή τους Φορείς και πρωτοβουλίες κατοίκων/πολιτών, επιχειρηµατιών, ακτιβιστών κλπ. Περιλαµβάνει φορείς αλλά και άτυπες πρωτοβουλίες, επιτροπές κλπ. Που συγκροτούνται από ενδιαφερόµενους τωνοποίωνηζωήκαιεργασίασυνδέεταιµε τον ευρύτερο χώρο και οι οποίοι θεωρούν ότι έχουν έµµεσο ή άµεσο ενδιαφέρον και συµφέροντα µε το σχέδιο ανάπτυξης, παρότι δεν έχουν άµεσα δικαιώµατα στα προς ανάπτυξη ακίνητα 104

4 1. Εισαγωγή Κριτήρια για τη διαµόρφωση του σχήµατος Γιαναεπιτύχειένασχήµα JESSICA θα πρέπει να συνδυάζει: Ευελιξία αποστολής και στρατηγικής υνατότητα και ευκολία συµµετοχής ιδιωτικών κεφαλαίων Χρηµατοδοτική ευελιξία Λειτουργική και οργανωτική ευελιξία ηµοσιονοµική ουδετερότητα Βαθµός τεχνικής επάρκειας για την επιλογή των κατάλληλων έργων ιασφάλισητωνστόχωντωνεπιχειρησιακώνπρογραµµάτων (τήρηση κανόνων Ν+2, Ν+3) Βαθµός προσαρµογής του σχήµατος σε ειδικές τοπικές συνθήκες και χαρακτηριστικά (π.χ. ιδιοκτησιακό καθεστώς, ιεράρχηση έργων προς υλοποίηση) Ελαχιστοποίηση του ρίσκου για τους επενδυτικούς φορείς Το σχήµα JESSICA θα πρέπει πρώτιστα να ανταποκρίνεται και να εξυπηρετεί τις επιδιώξεις των τριώνπρώτωνοµάδων της προηγουµένης παραγράφου αλλά παροµοίως να εκφράζει τα θεµιτά ενδιαφέροντα της τέταρτης οµάδας. 105

5 1. Εισαγωγή Πλεονεκτήµατα (1/2) Το γενικό πλαίσιο του JESSICA έχει αρκετά πλεονεκτήµατα τόσο για τις ιαχειριστικές Αρχές, τις πόλεις καιτουςαστικούςοργανισµούς αλλά και τους ιδιώτες επενδυτές. Πλεονεκτήµατα για τις ιαχειριστικές Αρχές ( Α): Η συγκρότηση ή συµµετοχή σε ένα Ταµείο Χαρτοφυλακίου ή Ταµείο Αστικής Ανάπτυξης για τις Α αποτελεί για την ΕΕ δήλωση δαπάνης. Αυτό θα έχει σαν αποτέλεσµα την επίσπευση των διαδικασιών πληρωµής. ιασφαλίζεται η βιωσιµότητα των έργων ακόµα και για την περίοδο µετά το 2013 Η συµµετοχή της ΕΤΕπ διασφαλίζει την διάχυση σχετικής χρηµατοδοτικής τεχνογνωσίας, που κρίνεται απαραίτητη για τον µελλοντικό σχεδιασµό και προγραµµατισµό Το JESSICA παρέχει ένα µηχανισµό χρηµατοδότησης και υλοποίησης για µεγάλα και πολυσύνθετα έργα αστικής αναζωογόνησης, τα οποία λόγω του µεγέθους τους βρίσκονται πέρα από την χρηµατοδοτική ικανότητα είτε της περιφέρειας είτε των ΟΤΑ ενώ παράλληλα δεν µπορούν να προσελκύσουν το ενδιαφέρον του ιδιωτικού τοµέα λόγω του µεγάλου επενδυτικού ρίσκου. Πλεονεκτήµατα για τους ιδιώτες επενδυτές: Νέες προοπτικές επένδυσης οι οποίες δεν ήταν βιώσιµες υπό κανονικές συνθήκες ηµιουργία στρατηγικών συνεργασιών µε πόλεις και περιφέρειες, συντονίζοντας τις αναπτυξιακές δυνατότητες. Προώθηση ολιστικών βιώσιµων επενδύσεων που δύναται να δώσουν συγκριτικά πλεονεκτήµατα στο µέλλον, δεδοµένων των ρευστών συνθηκών ανάπτυξης 106

6 1. Εισαγωγή Πλεονεκτήµατα (2/2) Πλεονεκτήµατα για τις πόλεις και τους αστικούς οργανισµούς: Ηυλοποίησηέργωνµέσω ΤΑΑ, θα φέρει σταδιακά έσοδα και θα δώσει τη δυνατότητα για νέες επενδύσεις αστικού ενδιαφέροντος. Ενώ η επένδυση µέσωετπασεένατααπρέπεινα τηρεί το γενικότερο κανονιστικό πλαίσιο όπως και τους κανόνες επιλεξιµότητας, τα επιπλέον έσοδα που θα προκύψουν από την υλοποίηση των έργων µπορούν να διατεθούν ελεύθερα σενέαέργααστικήςανάπτυξης Μέχρι και την προηγούµενη προγραµµατική περίοδο δεν ήταν δυνατό να χρησιµοποιηθεί το ΚΠΣ για την χρηµατοδότηση ΤΑΑ Αρ.55 Κανονισµός 1083/2006. Μέσω του JESSICA δίνεται η δυνατότητα χρηµατοδότησης µια σειράς αστικών έργων µε αποτέλεσµα την επιτάχυνση των σχετικών επενδύσεων στις πόλεις και την αύξηση της ελκυστικότητας τους. ΗπρωτοβουλίαJESSICA προσελκύει την τεχνογνωσία και την ικανότητα σηµαντικών ιδιωτών επενδυτών σε έργα αστικών επενδύσεων, έναν τοµέα που δεν ήταν ανάµεσα στα επενδυτικά ενδιαφέροντα τους. ραστηριότητες των ολοκληρωµένων προγραµµάτων αστικής ανάπτυξης που δεν είναι δυνατόν να χρηµατοδοτηθούν µέσω του JESSICA, δύναται να καλυφθούν από την ΕΤΕπ Μείωση του ρίσκου επένδυσης σε υποβαθµισµένες αστικές περιοχές µέσω της άµεσης συµµετοχής στο σχήµα ιδιωτών επενδυτών Απόδοση οικονοµιών κλίµακας από την κατασκευή και τα διαχειριστικά κόστη των έργων µέσω του ΤΑΑ 107

7 1. Εισαγωγή Πρόσφατες εξελίξεις στην Ελλάδα Την 1 η Ιουλίου 2010, το ελληνικό ΥΠΟΙΑΝ και η ΕΤΕπ υπέγραψαν χρηµατοδοτική σύµβαση 258 εκατ ευρώ για τη σύσταση του ταµείου Χαρτοφυλακίου JESSICA, στο οποίο θα εισφέρουν δηµόσιοι και ιδιωτικοί πόροι και θα αφορά αστικές αναπλάσεις. Τη σύµβαση υπέγραψε η υπουργός Οικονοµίας Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας κυρία Λούκα Τ. Κατσέλη και ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων κ. Πλούταρχος Σακελλάρης. Όπως είπε η υπουργός έως το τέλος του έτους θα έχουν συσταθεί τα Ταµεία Αστικής Ανάπτυξης µετά από δηµόσια πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος για συµµετοχή ιδιωτικών φορέων (κυρίως τράπεζες) ώστε να προχωρήσουν οι πρώτες προκηρύξεις συγκεκριµένων έργων µέσα στο

9 2. Μορφές και όροι ενισχύσεων Γενική Τυπολογία Τύποι επενδύσεων Κεφαλαιακή συµµετοχή άνεια Εγγυήσεις Οι νοµικές οντότητες µε δικαίωµα συµµετοχής σε τέτοιου τύπου δραστηριότητες είναι: Ιδιωτικές και συνεταιριστικές τράπεζες Εταιρείες Χαρτοφυλακίου Εταιρείες ειδικού σκοπού Αµοιβαία Κεφάλαια Κλειστού Τύπου Επιλογή µορφών Τα ΤΑΑ θα επενδύουν σε: Συνεργασίες και συµπράξεις ηµόσιου και Ιδιωτικού Τοµέα (Σ ΙΤ) Έργα διαφορετικής µορφής που όµως είναι µέρος ενός ολοκληρωµένου σχεδίου βιώσιµης αστικής ανάπτυξης (Αρ.46 Καν. 1828/06) 110

10 2. Μορφές και όροι ενισχύσεων Γενικοί όροι: Επιλέξιµες δαπάνες Σύµφωνα µε τοαρ.8 του ΕΚ 1080/06 το ΕΤΠΑ υποστηρίζει τη χρηµατοδότηση στρατηγικών βιώσιµης αστικής ανάπτυξης µε σκοπό: την ενδυνάµωση της οικονοµικής ανάπτυξης, την επανάκτηση του φυσικού περιβάλλοντος, την αξιοποίηση παλαιών βιοµηχανικών κτιρίων, τη διατήρηση και ανάπτυξη της φυσικής και πολιτιστικής κληρονοµιάς, την προώθηση της επιχειρηµατικότητας, της τοπικής και κοινωνικής ανάπτυξης και την παροχή υπηρεσιών στους πολίτες. Επενδύσεις σε κτιριακές δραστηριότητες εκτός των προβλεποµένων στους ΕΚ 1080/2006 και 1828/2006 δεν είναι επιλέξιµες Επιπρόσθετα και σύµφωνα µε την Κατευθυντήρια Οδηγία της ΕΕ COCOF 08/0034/02/EN (Guidance note on eligibility of energy efficiency and renewable energies interventions under the ERDF and the Cohesion Fund in the building sector including housing) είναι επιλέξιµες οι δαπάνες ενεργειακής αποδοτικότητας σε όλα τα δηµόσια κτίρια και λοιπά κτίρια εµπορικής χρήσης (γραφεία, εργοστάσια) εκτός από κτίρια κατοικιών. Οι επιλέξιµες δαπάνες ωστόσο δεν θα πρέπει να ξεπερνούν το 3% της συµµετοχής του ΕΤΠΑ στα ΕΠ ή το 2% της συνολικής συµµετοχής του ΕΤΠΑ. Επιπλέον οι κτιριακές παρεµβάσεις είναι επιλέξιµες µόνο εφόσον αποτελούν µέρος µιας ολοκληρωµένης παρέµβασης αστικής ανάπτυξης ή ανήκει σε Άξονα Προτεραιότητας ΕΠ για παρεµβάσεις σε υποβαθµισµένες / εγκαταλειµµένες περιοχές που απειλούνται από κοινωνικό αποκλεισµό. 111

11 2. Μορφές και όροι ενισχύσεων Γενικοί όροι: Επιλεξιµότητα δαπανών ΕΤΠΑ Σύµφωνα µε τοαρ.56 του ΕΚ 1083/2006: Οι δαπάνες είναι επιλέξιµες για συνεισφορά των Ταµείων µόνον εφόσον έχουν πραγµατοποιηθεί για πράξεις που έχουν αποφασιστεί από τη διαχειριστική αρχή του ΕΠ ή υπό την ευθύνη της σύµφωνα µε κριτήρια που καθορίζονται εκ των προτέρων από την Επιτροπή Παρακολούθησης. Οι κανόνες για την επιλεξιµότητα των δαπανών καθορίζονται σε εθνικό επίπεδο µε τηνεπιφύλαξη της εξαίρεσης που προβλέπεται στους ειδικούς κανονισµούς κάθε Ταµείου. Οι κανόνες αυτοί καλύπτουν το σύνολο της δαπάνης που δηλώνεται στα πλαίσια του ΕΠ. Σε σχέση µε την πρωτοβουλία JESSICA, δύναται µέρος δραστηριοτήτων που θα χρηµατοδοτούνται από τα ΤΑΑ να µην είναι επιλέξιµες για χρηµατοδότηση από κοινοτικούς πόρους. Για τη διασφάλιση και τη διάκριση των δαπανών, τα ΤΑΑ υποχρεούνται να διατηρούν ξεχωριστό λογιστικό σύστηµα και καταστάσεις δαπανών σε επίπεδο κάθε χρηµατοδοτούµενου έργου. Κατά το κλείσιµο τωνεπ, οι επιλέξιµες δαπάνες θα αποτελούν το σύνολο: Πληρωµών των ΤΑΑ για επενδύσεις σε Σ ΙΤ ή άλλα έργα µέρος ενός ολοκληρωµένου προγράµµατος αστικής ανάπτυξης Πληρωµών για επενδύσεις σε εταιρείες ιδιώτες Εγγυήσεων Επιλέξιµων δαπανών διαχείρισης 112

12 2. Μορφές και όροι ενισχύσεων Γενικοί όροι: Επιλογή Ταµείου Χαρτοφυλακίου (Holding Fund) και Ταµείου Αστικής Ανάπτυξης (Urban Development Fund) Στις περιπτώσεις όπου η πρωτοβουλία JESSICA συστήνεται µέσω Ταµείου Χαρτοφυλακίου, οι ιαχειριστικές Αρχές µπορούν είτε να ακολουθήσουν τη νόµιµη διαγωνιστική διαδικασία είτε να παρέχουν άµεση χρηµατοδότηση στην ΕΤΕπ ή ένα άλλο χρηµατοπιστωτικό ίδρυµα δίχως διαγωνιστική διαδικασία, εάν αυτό είναι συµβατό µε την εθνική και την κοινοτική νοµοθεσία Στις περιπτώσεις όπου η πρωτοβουλία JESSICA συστήνεται χωρίς Ταµείο Χαρτοφυλακίου (ΤΣ) τότε ισχύει το Αρ.43 του ΕΚ 1828/2006 καθώς και η κατευθυντήρια Οδηγία COCOF 07/0018/01 παρ.2. Σύµφωνα µε ταανωτέρω, θα πρέπει να υποβάλλεται ένα επιχειρηµατικό σχέδιο είτε από τους µετόχους των ΤΑΑ είτε από τον νόµιµοεκπρόσωποτους. το οποίο θα περιλαµβάνει κατ ελάχιστο τα ακόλουθα: Την αγορά στόχο των ΤΑΑ και τα κριτήρια, όρους και συνθήκες χρηµατοδότησης τους Το συνολικό προϋπολογισµό και το διοικητικό σχήµα τωνταα Τους µέτοχους που θα συγχρηµατοδοτούν το ΤΑΑ Τηνπαροχήεγγυήσεωνγιατηνανταγωνιστικότητα, τον επαγγελµατισµό καιτηνανεξαρτησία της οµάδας διαχείρισης του ΤΑΑ Την αιτιολόγηση και την προβλεπόµενηχρήσητωνπόρωναπότοεσπα Τον τρόπο εξόδου από τις επενδύσεις των ΤΑΑ Το πλαίσιο εκκαθάρισης / διάλυσης των ΤΑΑ, συµπεριλαµβάνοντας την απαραίτητη πληροφόρηση σχετικά µε την επαναχρησιµοποίηση των επιστρεφοµένων εσόδων από τις επενδύσεις 113

13 2. Μορφές και όροι ενισχύσεων Γενικοί όροι: Κρατικές Ενισχύσεις Ησυµµετοχή σε µέτρα χρηµατοδοτικού µηχανισµούαπότοεπκαθώςκαιοιεπενδύσειςπου γίνονται από αντίστοιχα µέτρα σε ατοµικές επιχειρήσεις εµπίπτουν στο καθεστώς Κρατικής Ενίσχυσης (ΕΕ 1828/2006). Η υποστήριξη προγραµµάτων αστικής ανάπτυξης µέσω των χρηµατοδοτικών εργαλείων του JESSICA εµπίπτει στις διατάξεις του Αρ.107 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η αναζωογόνηση υποβαθµισµένων αστικών περιοχών εµπεριέχει ένα ευρύ φάσµα µέτρων: Για παράδειγµα µέτρα προώθησης επιχειρηµατικότητας, απασχόλησης, ανάπτυξη ιστορικής και πολιτιστικής κληρονοµιάς κλπ. Γιακάποιααπόαυτάταµέτρα η δηµόσια δαπάνη µπορεί να εµπίπτει στο καθεστώς Κρατικής Ενίσχυσης υπό την έννοια του ανωτέρω άρθρου. Για το λόγο αυτό θα πρέπει κάθε σχετική δηµόσια παρέµβαση που αφορά αστική αναζωογόνηση και παρέµβαση πρέπει να είναι συµβατή µε τους σχετικούς κανόνες κρατικής ενίσχυσης. Σε µια αξιολόγηση της συµµετοχής του καθεστώτος κρατικής ενίσχυσης στα Σ ΙΤ, ηεε επισηµαίνει τα ακόλουθα: Οι κανονισµοί για την χρηµατοδότηση των Σ ΙΤ είναι πιθανόν να οδηγήσουν σε µια µεταφορά κρατικής ενίσχυσης σε έναν ή περισσότερους από τους ιδιώτες µετόχους. Το καθεστώς κρατικής ενίσχυσης εµπλέκεται στην περίπτωση που υπερκαλυφθεί η αποζηµίωση των δαπανών των ιδιωτών εταίρων/µετόχων. Σε όλες τις περιπτώσεις των Σ ΙΤ, οι ιδιώτες µέτοχοι πρέπει να επιλέγονται µε τιςνόµιµες διαγωνιστικές διαδικασίες οι οποίες και θα διασφαλίζουν ότι οι ιδιώτες µέτοχοι θα πληρώνονται µε όρους αγοράς. 114

14 2. Μορφές και όροι ενισχύσεων Σύγκριση µορφών ενισχύσεων TAA Ταµείο Αστικής Ανάπτυξης άνεια Κεφαλαιακή συµµετοχή Εγγυήσεις Παροχή δανείων Αποπληρωµή δανείων και τόκων Συνεισφορά κεφαλαίου Πώληση µετοχών Παροχή δανείων Τράπεζες Αποπληρωµή δανείων και τόκων Έργα, Σ ΙΤ, Εταιρείες Ειδικού Σκοπού (SPV: Special Purpose Vehicles) Πηγή: Council of Europe Development Bank and the European Investment Bank 115

15 2. Μορφές και όροι ενισχύσεων Σύγκριση µορφών ενισχύσεων TAA Στον Πίνακα που ακολουθεί γίνεται µια σύγκριση διαφορετικών µορφών χρηµατοδότησης Προγραµµάτων Αστικής Ανάπτυξης µέσω των ΤΑΑ. Όπως προκύπτει στη συνέχεια, η κεφαλαιακή συµµετοχή είναι ο τρόπος χρηµατοδότησης µε τα περισσότερα πλεονεκτήµατα για τους δικαιούχους αλλά και τους επενδυτές µακροπρόθεσµα. 116

16 2. Μορφές και όροι ενισχύσεων Σύγκριση µορφών ενισχύσεων TAA Κριτήρια Παροχές άνεια Εγγυήσεις Κεφαλαιακή συµµετοχή Βαθµός επιρροής 0 + / Συµµετοχή σε στην αποτυχία / ρίσκο 0 + (καµία απώλεια) + / 0 (µερική απώλεια) Συµµετοχή στα κέρδη Μόχλευση κεφαλαίου / Ανακύκλωση πόρων (περιοδική) + / 0 ++ (κατά την έξοδο) Κόστη κεφαλαίου -- + (δανεισµός έργου) + / 0 ++ (κεφ. Συµµετοχή) Κόστη διαχείρισης (έναρξης) 0 + / 0 (τράπεζα) 0 / - ++ (SPV) Φαινόµενο παραγκωνισµού (Crowding out effect) + / 0 + / 0 + / 0 0 / - ++ = υψηλή συνάφεια, θετική επίδραση -- = αρνητική επίδραση 0 = καµία επίδραση / συνάφεια Πηγή: Implementation of Jessica Initiative, Final Report, Prof. Nadler & FIRU,

17 2. Μορφές και όροι ενισχύσεων ιαχείριση Τα κόστη διαχείρισης κατά τη φάση επιχειρησιακής λειτουργίας δεν θα πρέπει ναυπερβαίνουν: Το 2% του κεφαλαίου που παρέχεται από το Επιχειρησιακό Πρόγραµµα σταταµεία Χαρτοφυλακίου (Holding Funds) To 3% του κεφαλαίου που παρέχεται από το Επιχειρησιακό Πρόγραµµα προς το χρηµατοδοτικό µηχανισµό (Αρ /06) 118

18 2. Μορφές και όροι ενισχύσεων Επένδυση σε ΤΑΑ µε τηνµορφή Κεφαλαιακών Χαρτοφυλακίου Περιγραφή Μια από τις σηµαντικότερες παραµέτρους στα προγράµµατα αστικής ανάπτυξης είναι συχνά η εξεύρεση κεφαλαίου επιχειρηµατικών Χαρτοφυλακίου. Η διαχείριση του κεφαλαίου από το ΤΑΑ µε αυτήτηνµορφή ενίσχυσης µπορεί να ακολουθεί την ακόλουθη διαδικασία: Το ΤΑΑ γίνεται µέτοχος σε µια εταιρεία ειδικού σκοπού (µε εξειδίκευση στην αστική ανάπτυξη). Μέσω της εξαγορά µετοχών χρηµατοδοτείται µέρος των δραστηριοτήτων της επιχείρησης Κατά τη φάση της επένδυσης το ΤΑΑ παρακολουθεί και παρεµβαίνει παρέχοντας στρατηγικές κατευθύνσεις Με την ολοκλήρωση του έργου το ΤΑΑ µπορεί να αποχωρήσει (exit), µεταβιβάζοντας τις µετοχές στην εταιρεία Προϋποθέσεις επένδυσης Άµεση επένδυση µε αγοράµετοχών. εν υπάρχει διασφάλιση του κέρδους από την επένδυση. Αντίθετα οι επενδυτές θα έχουν κέρδος στην περίπτωση πώλησης των µετοχών σε µεγαλύτερο τίµηµα απότοαρχικό. Μορφές Επένδυσης Επενδύσεις σε έργα ανάπτυξης ακίνητης περιουσίας Επενδύσεις σε περιοχές οι οποίες περιέχουν υψηλό βαθµό ρίσκου για παραδοσιακούς επενδυτές Αναζωογόνηση αστικών περιοχών 119

19 2. Μορφές και όροι ενισχύσεων Επένδυση στα ΤΑΑ µε τηνµορφή δανείων Περιγραφή Η εταιρεία Σ ΙΤ ζητά από το ΤΑΑ για ένα δάνειο να καλύψει επιλέξιµες δραστηριότητες Το ΤΑΑ, µπορείναδανείσειάµεσα την εταιρεία Σ ΙΤ. Εναλλακτικά το ΤΑΑ µπορεί να δώσει ένα δάνειο σε ένα τραπεζικό / χρηµατοδοτικό οργανισµό, το οποίο στη συνέχεια δανείζει την εταιρεία Σ ΙΤ Ένα Συµφωνητικό µπορεί να ρυθµίζει τις σχέσεις της Α, του τραπεζικού / χρηµατοδοτικού σχηµατισµού και του ΤΑΑ και να καθορίζει τους όρους δανεισµούείτεσταέργατύπουσ ΙΤ είτε σε αστικά έργα Το ΤΑΑ µπορεί να παρεµβαίνει κατά τη διάρκεια υλοποίησης του έργου Προϋποθέσεις επένδυσης Το δάνειο θα µπορεί να έχει πιο ελκυστικούς όρους από αυτούς της αγοράς. Εναλλακτικά το δάνειο µπορεί σε πρώτη φάση να έχει επιτόκια αγοράς και σε συνεργασία µε τον χρηµατοδοτικό φορέα (π.χ. ΕΤΕπ) να λαµβάνει ειδική επιδότηση για να αποσβένει σταδιακά το χρέος Σε περιπτώσεις οµολογιακών δανείων από αµοιβαία κεφάλαια, πέραν του τόκου θα πρέπει να υπάρχει και δικαίωµα συµµετοχής στα κέρδη. Μορφές Επένδυσης Επενδύσεις ικανές να αποδίδουν έσοδα σε τακτά περιοδικά διαστήµατα (ενοίκια, ενεργειακοί λογαριασµοί) 120

20 2. Μορφές και όροι ενισχύσεων Επένδυση µε τηνµορφή κεφαλαιακών Χαρτοφυλακίου ΥΠΕΡ 1.,Η κεφαλαιακή συµµετοχή έχει σηµαντικό ρόλο στην επένδυση 2. Μεγαλύτερες δυνατότητες µόχλευσης 3. Άµεσηεπιρροήστα υπό εκτέλεση έργα 4. υνατότητες απορρόφησης τεχνογνωσίας ΤΑΑ Σ ΙΤ µετοχές ΚΑΤΑ 1. Άµεση συµµετοχή στο επιχειρηµατικό ρίσκο 2. Υψηλά κόστη εκκίνησης και διαχείρισης έναντι Επένδυση µε τηνµορφή δανείων Τραπεζικός Χρηµατοδοτικός µηχανισµός ΥΠΕΡ 1. Ευκολία εφαρµογής 2. Λιγότερο ρίσκο για την επένδυση 3. Χαµηλά κόστη διαχείρισης ΤΑΑ Σ ΙΤ ΚΑΤΑ 1. Αδυναµία εκκίνησης µορφών Σ ΙΤ 2. Μικρές δυνατότητες µόχλευσης 3. Χαµηλός βαθµός επιρροής των Περιφερειών 121

22 3. Επίπεδα Γενικά Σε ένα σχήµα χρηµατοδοτήσεων JESSICA, µπορούµε να διακρίνουµε τέσσερα θεσµικά επίπεδα: 1. Χρηµατοδότες/Επενδυτές Περιλαµβάνει της ΕΤΕπ, τις ιαχειριστικές Αρχές και τυχόν άλλους µεγάλους επενδυτές, που προτίθενται να επενδύσουν 2. Ταµείο Χαρτοφυλακίου Το υπό σύσταση «Ταµείο Χαρτοφυλακίου», όπως έχει ονοµασθεί, βάσει της σχετικής χρηµατοδοτικής σύµβασης µεταξύ του Ελληνικού ηµοσίου και της ΕΤΕπ 3. Ταµείο Αστικής Ανάπτυξης Το νοµικό σχήµα που θα σχηµατισθεί για τη διαχείριση του κεφαλαίου µε τοοποίοθα χρηµατοδοτηθεί το Ολοκληρωµένο Σχέδιο ή Σχέδια 4. ικαιούχοι Συγκεκριµένοι θεσµοί ή φορείς οι οποίοι θα έχουν την ευθύνη υλοποίησης των έργων και εκµετάλλευσης των επενδύσεων για την επανείσπραξη των επενδυθέντων κεφαλαίων. 123

24 3.1 Χρηµατοδότες/Επενδυτές Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) ΗΕΤΕπµπορεί να προσφέρει τεχνική βοήθεια για την σύσταση και υλοποίηση της πρωτοβουλίας JESSICA. Επίσης µπορεί να πάρει το ρόλο του διαχειριστή του Ταµείου Χαρτοφυλακίου (ΤΧ) ή του µετόχου του Ταµείου Αστικής Ανάπτυξης (ΤΑΑ). ΗΕΤΕπµπορεί να διασφαλίσει τη δηµιουργία του νοµικού πλαισίου µε καθαρά επενδυτικό προσανατολισµό. Επίσης θέµατα που µπορεί να ανακύψουν κατά την λειτουργία τόσο του ΤΧ όσο και των ΤΑΑ (κρατικές ενισχύσεις, δανειοδότηση δηµοσίου) µπορούν να αντιµετωπιστούν σε πρώιµο στάδιο. 125

25 3.1 Χρηµατοδότες/Επενδυτές Ευρωπαϊκό Ταµείο Περιφερειακής Ανάπτυξης µέσω ιαχειριστικών/αρµοδίων Αρχών Ησυµµετοχή του ΕΤΠΑ υλοποιείται µέσω της περιφερειακής ή εθνικής ιαχειριστικής Αρχής ( Α) του Επιχειρησιακού Προγράµµατος (ΕΠ) που πραγµατοποιεί τη χρηµατοδότηση. Ρόλος ιαχειριστικών Αρχών Λήψη αποφάσεων κατά τη διάρκεια του earmarking (ποσοτικοποιηµένη παρακολούθηση) κατά την κατανοµή τηςχρηµατοδότησης του Επιχειρησιακού Προγράµµατος υπέρ της χρήσης του χρηµατοδοτικού εργαλείου JESSICA Σύσταση και λειτουργία του Ταµείου Χαρτοφυλακίου Επιλογή του ιαχειριστή του Ταµείού Χαρτοφυλακίου / Ταµείου Αστικής Ανάπτυξης Κατάρτιση των κριτηρίων µε τα οποία θα γίνει η επιλογή είτε του Ταµείου Χαρτοφυλακίου για την επένδυση σε ΤΑΑ είτε του ΤΑΑ για την επένδυση σε έργα (projects) Υπογραφή χρηµατοδοτικής συµφωνίας (funding agreement) που θα καθορίζει τους όρους συνεισφοράς από τα Επιχειρησιακά Προγράµµατα. Η χρηµατοδοτική συµφωνία θα πρέπει να περιέχει τα ακόλουθα: Επενδυτική στρατηγική και σχεδιασµό Έλεγχο και παρακολούθηση των δραστηριοτήτων των ΤΧ / ΤΑΑ Τη µεθοδολογία µε την οποία οι διατιθέµενοι πόροι θα µπορούν να επιστρέψουν στα επιχειρησιακά προγράµµατα (> Ν+3) Οδηγίεςεκκαθάρισηςτηςσυµφωνίας 126

26 3.1 Χρηµατοδότες/Επενδυτές Εθνικοί και αυτοδιοικητικοί πόροι Οι κανονισµοί επιτρέπουν τη συµµετοχή δηµόσιων και αυτοδιοικητικών φορέων µε ίδιους πόρους, προκείµενου να ενισχυθεί το κεφάλαιο του ΤΑΑ και να καταστεί εφικτή η υλοποίηση περισσότερων συµπληρωµατικών επενδύσεων. Ησυµπληρωµατικότητα των χρηµατοδοτούµενων παρεµβάσεων εν γένει µειώνει το ρίσκο των πραγµατοποιούµενων επενδύσεων και ενισχύει τη φερεγγυότητα του ΤΑΑ. Άλλοι εθνικοί και διεθνείς χρηµατοδότες/επενδυτές (ιδιωτικά κεφάλαια) Κατά περίπτωση είναι δυνατό να αναζητηθεί κεφαλαιακή ενίσχυση ενός ΤΑΑ από: ιεθνείς χρηµατοπιστωτικούς οίκους άλλους ενδιαφερόµενους επενδυτές (τράπεζες, αµοιβαία κεφάλαια, εταιρείες ακίνητης περιούσιας κλπ.) 127

28 3.2 Ταµείο Χαρτοφυλακίου Αποστολή του Ταµείου Χαρτοφυλακίου (1) Η σύσταση ενός Ταµείου Χαρτοφυλακίου αποτελεί ένα προσωρινό µηχανισµό µετάβασης της χρηµατοδότησης JESSICA στο τοπικό επίπεδο πριν την µεταφορά της στα ΤΑΑ. Ένα από τα πλεονεκτήµατα του Ταµείου Χαρτοφυλακίου είναι το έσοδο που δηµιουργείται ακόµα και πριν την επένδυση σε ένα ΤΑΑ. Απαραίτητη προϋπόθεση για τη λειτουργία του Ταµείου Χαρτοφυλακίου είναι η ύπαρξη ιαχειριστή (Fund Manager). Τα κύρια οφέλη από την υιοθέτηση µοντέλου µε Ταµείο Χαρτοφυλακίου Αποδεσµεύει τις Α από σηµαντικές αρµοδιότητες απαιτούµενες για την εφαρµογή της πρωτοβουλίας JESSICA όπως την κατάρτιση κριτηρίων για την ανάληψη επενδύσεων µέσω του ΤΑΑ, αποτίµηση σχηµάτων ΤΑΑ, την αξιολόγηση, παρακολούθηση και έλεγχο των ΤΑΑ Τα Ταµεία Χαρτοφυλακίου επιτρέπουν το συνδυασµό τωνπόρωντουjessica µε άλλους δηµόσιους / ιδιωτικούς πόρους για επένδυση σε ΤΑΑ ιασφαλίζει την επένδυση του ΕΤΠΑ και αποκλείει την απώλεια επιλέξιµων πόρων στην περίπτωση που καθυστερήσει η σύσταση των ΤΑΑ Παρέχει την διασφάλιση της επένδυσης για τους επενδυτές σε αντίθεση µε την πρόθεση του δηµοσίου τοµέα 129

29 3.2 Ταµείο Χαρτοφυλακίου Αποστολή του Ταµείου Χαρτοφυλακίου (2) Ρόλοι και αρµοδιότητες του Ταµείου Χαρτοφυλακίου Προετοιµασία της στρατηγικής επένδυσης του Ταµείου Χαρτοφυλακίου ιαχείριση του κεφαλαίου του Ταµείου Προώθηση και προβολή των δραστηριοτήτων του JESSICA σε δηµόσιους και ιδιωτικούς φορείς Παρακολούθηση νέων ΤΑΑ και των σχετικών προκηρύξεων ιαπραγµατεύσεις και αξιολόγηση των προτάσεων για την σύσταση ΤΑΑ Επίτευξη συµφωνιών µεταα ιάχυση πληροφόρησης σε φορείς ενδιαφέροντος ( Α των ΠΕΠ ή άλλους) σχετικά µε τις δραστηριότητες και τα αποτελέσµατα του ΤΣ και των ΤΑΑ Συµβουλευτική υποστήριξη στα ΤΑΑ σχετικά µε τις επιλέξιµες δαπάνες, κρατικές ενισχύσεις και την επιλογή έργων 130

30 3.2 Ταµείο Χαρτοφυλακίου Κριτήρια για την υιοθέτησή του Η συγκρότηση του Ταµείου Χαρτοφυλακίου για την λειτουργία της πρωτοβουλίας είναι προαιρετική. Η ευρωπαϊκήεµπειρία από τη σύσταση αντίστοιχων ΤΧ δείχνει ότι η δηµιουργία του ΤΧ σε συνεργασία µε την ΕΤΕπ, διευκολύνει και επιταχύνει την εφαρµογή της πρωτοβουλίας καθώς µε αυτό τον τρόπο παραβλέπεται η διαγωνιστική διαδικασία. Το ΤΧ κρίνεται ιδιαίτερα χρήσιµο στηναρχικήφάσηυλοποίησηςτηςπρωτοβουλίας, καθώς κρίνεται απαραίτητη η υποστήριξη της Α στη διαδικασία συγκρότησης ΤΑΑ. Η ιδιότητα του ΤΧ ως ταµείου επανεπένδυσης αναµένεται να είναι ιδιαίτερα κρίσιµη για τα κέντρα λήψης αποφάσεων (κεντρικές και περιφερειακές αρχές), δίνοντας την απαραίτητη τεχνογνωσία (εµπειρία της ΕΤΕπ) στην υλοποίηση έργων (projects) και ανάπτυξη ΤΑΑ. Το ΤΧ µπορεί να αποφέρει κεφάλαια προς επένδυση βραχυπρόθεσµα (και σε ετήσια βάση) τα οποία µπορούν να αξιοποιηθούν για το σχεδιασµό έργων και τα έξοδα σύστασης ΤΑΑ. Κριτήρια υιοθέτησης Το ύψος των διαθέσιµων κεφαλαίων (πραγµατικών και όχι ονοµαστικών) για την ανάπτυξη της πρωτοβουλίας Η ικανότητά / δυνατότητα ανίχνευσης και προετοιµασίας έργων (projects) H πολυπλοκότητα των έργων αστικής ανάπτυξης Οι εξουσίες και αρµοδιότητες της νέας αιρετής Περιφέρειας Αττικής από το

31 3.2 Ταµείο Χαρτοφυλακίου ΕΤΕπ ως διαχειριστής του Ταµείου Χαρτοφυλακίου Η πιο πρόσφορη και ευέλικτη λύση για την άµεση ενεργοποίηση της πρωτοβουλίας θα είναι ο ορισµός της ΕΤΕπ ως διαχειριστή του ΤΧ (οι διαγωνιστικές διαδικασίες είναι ιδιαίτερα χρονοβόρες) Παράλληλα διασφαλίζεται η προσέλκυση κεφαλαίων καθώς οι υποψήφιοι επενδυτές θα εκτιµήσουν θετικά τη συµµετοχή της ΕΤΕπ σε κρίσιµα χρηµατοοικονοµικά ζητήµατα όπως έσοδα, διαδικασίες επανεπένδυσης κεφαλαίου, απόδοσης κεφαλαίου, διαχείριση ρίσκου, χρονοδιαγράµµατα διαχείρισης και λειτουργίας του Ταµείου Χαρτοφυλακίου. Από την πλευρά των ενδιαφερόµενων δηµοσίων οργανισµών αλλά και των πολιτών, διασφαλίζονται οι επενδύσεις αστικής ανάπτυξης, καθώς και η αποδοτική και βιώσιµη διαχείριση τους 132

32 1. Εισαγωγή Μορφές και όροι ενισχύσεων Επίπεδα Χρηµατοδότες/Επενδυτές Ταµείο Χαρτοφυλακίου Ταµείο Αστικής Ανάπτυξης ικαιούχοι 138 ΠΕ 4: ιερεύνηση προοπτικής δηµιουργίας Ταµείου Αστικής Ανάπτυξης και Αξιολόγηση της Σκοπιµότητας 3. Χαρακτηριστικά ενός σχήµατος JESSICA

33 3.3 Ταµείο Αστικής Ανάπτυξης (ΤΑΑ) Αποστολή του ΤΑΑ Το ΤΑΑ είναι Κεφάλαιο που σχηµατίζεται µε συγκεκριµένο σκοπό και επενδύει σε Σ ΙΤ ή άλλα έργα, πάντοτε για την υποστήριξη ενός Ολοκληρωµένου Σχεδίου Αστικής Ανάπτυξης Μπορεί να λάβει τη µορφή είτε Ανώνυµης Εταιρείας Χαρτοφυλακίου είτε Αµοιβαίου Κεφαλαίου Για να είναι επιλέξιµο γιαχρηµατοδότηση θα πρέπει να είναι ανταγωνιστικό, µε συγκροτηµένη διαχείριση. Το ΤΑΑ λειτουργεί και διαχειρίζεται µέσω ενός ιαχειριστή του Ταµείου o οποίος έχει τις εξής αρµοδιότητες: Ανίχνευση και πρόκριση κατάλληλων έργων αστικής ανάπτυξης για επένδυση Μεταφορά πόρων από το ΤΑΑ στα έργα αστικής ανάπτυξης Παρακολούθηση και έλεγχος προόδου. Σε περίπτωση ύπαρξης ΤΣ αναφορά προόδου εργασιών ιαχείριση κεφαλαίων του ΤΑΑ και επιστροφή εσόδων / αποδόσεων στους µετόχους των ΤΑΑ Προετοιµασία ισολογισµού, τήρηση σχετικών λογαριασµών 133

34 3.3 Ταµείο Αστικής Ανάπτυξης (ΤΑΑ) Αρχιτεκτονική του ΤΑΑ Ηδοµή τουτααµπορεί να σχεδιαστεί βάσει χωροθετικού / θεµατικού / επενδυτικού προσανατολισµού ή να αποτελέσει µια σύνθεση των τριών Γεωγραφικός: συγκεκριµένη χωρική ενότητα (σε εθνικό / περιφερειακό / τοπικό επίπεδο) σε συνάρτηση µε τις κεφαλαιακές δυνατότητες, τον αριθµό των επιλέξιµων έργων Κλαδικός: συγκεκριµένος κλάδος οικονοµικής δραστηριότητας. Αυτή η επιλογή προκρίνεται µόνο στις περιπτώσεις που υπάρχει ειδικό νοµικό πλαίσιο (π.χ γιατιςενεργειακές επενδύσεις) Επενδυτικός: συγκεκριµένα χαρακτηριστικά επενδύσεων και ρίσκου Με τη λειτουργία του ΤΑΑ µπορεί να συνδέονται τέσσερις οργανωτικοί ρόλοι: ιαχειριστής ΤΑΑ Θεµατοφύλακας Μέτοχοι/χρηµατοδότες ιαχειριστές Έργων (Σύµβουλοι ιαχείρισης) 134

35 3.3 Ταµείο Αστικής Ανάπτυξης (ΤΑΑ) Εναλλακτικές Νοµικές Μορφές Ανεξάρτητες νοµικές οντότητες µε επιµέρους συµφωνίες των µετόχων επενδυτών ή Τµήµα ενόςχρηµατοδοτικού / χρηµατοπιστωτικού οργανισµού (Αρ (ΕΚ) 1828/06 Με βάση τα ανωτέρω, οι κύριες µορφές µπορεί να προσλάβει το ΤΑΑ στο ελληνικό πλαίσιο είναι: Ανεξάρτητες νοµικές οντότητες Εταιρεία Χαρτοφυλακίου Εταιρεία Ειδικού Σκοπού Κοινοπρακτικό άνειο Τµήµα κεφαλαίου υπότηδιαχείρισηχρηµατοδοτικού / χρηµατοπιστωτικού οργανισµού Αµοιβαίο Κεφάλαιο Οµολογιακό άνειο ιαχειριστής ΤΑΑ Ένας πολύ ουσιαστικός ρόλος (αν και όχι σε όλες τις περιπτώσεις νοµικά αναγκαίος) είναι αυτός του διαχειριστή του ΤΑΑ. Η επιλογή του διαχειριστή γίνεται µε τηνόµιµη διαγωνιστική διαδικασία. Οι ενδιαφερόµενοι θα είναι είτε τράπεζες είτε µεγάλες επενδυτικές εταιρείες. Ιδιαίτερα σηµαντικό για την επιλογή του διαχειριστή είναι οι στόχοι και τα κριτήρια επιλογής επενδύσεων του ΤΑΑ να είναι ξεκάθαροι και εφικτοί, διασφαλίζοντας την ανακύκλωση του επενδυόµενου κεφαλαίου 135

36 3.3 Ταµείο Αστικής Ανάπτυξης (ΤΑΑ) Σχέση µε το Ταµείο Χαρτοφυλακίου Τα ΤΣ επενδύουν στα ΤΑΑ σύµφωνα µε τον επιχειρησιακό τους σχεδιασµό. Σύµφωνα µε την εµπειρία άλλων Ευρωπαϊκών χωρών στις οποίες οι σχετικές διαδικασίες σύστασης έχουν προχωρήσει τα ΤΑΑ Προωθούν και συντονίζουν τα έργα προς επένδυση και διασφαλίζουν την τήρηση του επιχειρησιακού τους σχεδιασµού Υλοποιούν τα έργα και επιστρέφουν τις αποδόσεις των επενδυµένων κεφαλαίων στο ΤΑ Προωθούν τις περιφερειακές / τοπικές συνεργασίες Το Κεφάλαιο του ΤΑΑ πάντοτε πρέπει να είναι χρηµατικό. Συνεισφορά σε είδος (ακίνητα, εργασία κλπ.) δεν γίνεται δεκτή. 136

38 3.4 ικαιούχοι Γενική Τυπολογία Οι δικαιούχοι των χρηµατοδοτήσεων µπορεί να έχουν πολλές µορφέςοιοποίεςεξαρτώνταικατά περίπτωση. Εν γένει πρέπει να είναι νοµικά πρόσωπα δηµοσίου ή ιδιωτικού δικαίου µε χαρακτήραο οποίος και θα επιτρέψει την πραγµατοποίηση εσόδων για της επανείσπραξη των κεφαλαίων. Στην περίπτωση που η χρηµατοδότηση γίνει µε τηµορφή εταιρικής συµµετοχής, ο χαρακτήρας θα πρέπει να είναι κερδοσκοπικός. Τυπικές µορφές µπορεί να είναι Αµιγής Φορέας ( ηµόσιος ή Ιδιωτικός) Μεµονωµένοι ή πολλαπλοί δικαιούχοι που ενώνονται σε Εταιρεία Ειδικού Σκοπού µε αντικείµενο την αξιοποίηση συγκεκριµένων ακινήτων. Μια ειδικότερη περίπτωση τέτοιων συνεργασιών µπορεί να είναι Συµπράξεις ηµόσιου-ιδιωτικού Τοµέα 138

39 3.4 ικαιούχοι Μορφές συµµετοχής δικαιούχων Ησυµµετοχή των δικαιούχων µπορεί να λάβει ενδεικτικά τις κάτωθι µορφές: ιαχείριση κυριότητα έργου Συνεισφορά σε ακίνητα: γη και κτίρια Συνεισφορά σε χρήµατα Οι µορφές συµµετοχής µπορεί να είναι ευέλικτες και εξαρτώνται από το σχεδιασµό του κάθε Ολοκληρωµένου Σχεδίου και χρηµατοδοτικής πρότασης. Ιδιαίτερη σηµασία έχει η αποφυγή αντίθεσης ή διαπλοκής συµφερόντων µε άλλα επίπεδα του συγκεκριµένου σχήµατος. 139