Εισαγωγή στη Γλωσσολογία ΙΙ

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Εισαγωγή στη Γλωσσολογία ΙΙ Ιστορική Γλωσσολογία Διδάσκοντες: Επίκ. Καθ. Μαρία Λεκάκου, Λέκτορας Μαρία Μαστροπαύλου

2 Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς.

3 Εισαγωγή στη Γλωσσολογία ΙΙ Εαρινό εξάµηνο Υποχρεωτικό Β εξαµήνου Τµήµα Φιλολογίας, Τοµέας Γλωσσολογίας Διδασκαλία: Μ. Λεκάκου

4 Γλωσσική αλλαγή n n n n Η γλωσσική αλλαγή συντελείται σε όλα τα επίπεδα γραµµατικής, καθώς και στο λεξικό. Η γλωσσική αλλαγή διέπεται από κανονικότητα. Μια φωνολογική αλλαγή, για παράδειγµα, αφορά όλους τους σχετικούς φθόγγους κι όχι απλά µια συγκεκριµένη λέξη. Χρησιµοποιούµε τον όρο κανονική φθογγική αντιστοιχία για τη σχέση µεταξύ των εµπλεκόµενων φθόγγων. 2

5 Γλωσσική αλλαγή Κανονική φθογγική αντιστοιχία (Ελληνικά): n Η πραγµάτωση των µέσων ατόνων φωνηέντων /e/ και /o/στα βόρεια και στα νότια ιδιώµατα/διαλέκτους της ελληνικής: Το νότιο [e] αντιστοιχεί σε βόρειο [i]: [peδi]-[piδi] Το νότιο [o] αντιστοιχεί σε βόρειο [u]: [xorafi] [xuraf(i)] 3

6 Γλωσσική αλλαγή Κανονική φθογγική αντιστοιχία (αγγλικά): n Η πραγµάτωση των διφθόγγων σε διαλέκτους της Αµερικής. n Π.χ. η δίφθογγος [aj] προφέρεται στις νότιες πολιτείες ως [a:]: στις λέξεις I, pie, my, high, τα [aj], [paj], [maj], [haj] αντιστοιχούν σε [a:], [pa:], [ma:], [ha:]. 4

7 Διαχρονική και διατοπική ποικιλότητα n Συχνά χρησιµοποιούµε παραδείγµατα από διαλέκτους ενώ µιλάµε για διαχρονική εξέλιξη των γλωσσών. n Για τη θεωρητική γλωσσολογία, η διατοπική ποικιλότητα δε διαφέρει από τη διαχρονική ποικιλότητα ως προς τη συστηµατικότητα. n Κανονικές φθογγικές αντιστοιχίες εξακριβώνονται και στη διαχρονία µιας γλώσσας και στις διαλεκτικές της πραγµατώσεις. 5

8 Διαχρονική και διατοπική n n n ποικιλότητα Τα προγενέστερα στάδια µιας γλώσσας είναι ποικιλίες που µιλιούνται σε διαφορετικές χρονικές περιόδους. Οι διάλεκτοι µιας γλώσσας είναι ποικιλίες που µιλιούνται σε διαφορετικούς γεωγραφικούς τόπους. Η ποικιλότητα στους δυο αυτούς άξονες (χρόνος, χώρος) δε διαφέρει από θεωρητική άποψη. 6

9 Διαχρονική και διατοπική ποικιλότητα n n Άλλωστε, πολύ συχνά οι διάλεκτοι διατηρούν αρχαϊκά στοιχεία αντικατοπτρίζουν, δηλαδή, προγενέστερα στάδια µιας γλώσσας. Γλωσσική ποικιλότητα προκύπτει όταν µια αλλαγή στη γλώσσα της κοινότητας Α δεν υιοθετείται (εξαπλώνεται) στη γλώσσα της κοινότητας Β λόγω φυσικού ή κοινωνικού εµποδίου. 7

10 Γλωσσική αλλαγή n Οι κανονικές φθογγικές αντιστοιχίες είναι σηµαντικό εργαλείο στην ιστορική γλωσσολογία και συγκεκριµένα στη διαδικασία της συγκριτικής ανασύνθεσης γλωσσών για τις οποίες δεν έχουµε απευθείας τεκµήρια, π.χ. τις λεγόµενες αρχέγονες πρωτογλώσσες. 8

11 Αρχέγονες πρωτογλώσσες n Οι σηµερινές ροµανικές γλώσσες κατάγονται από τη Λατινική γλώσσα. n Λόγω της κοινής τους καταγωγής, οι ροµανικές γλώσσες είναι συγγενείς ή γενετικά συνδεδεµένες γλώσσες. n Η συγγένεια, δηλαδή, εντοπίζεται στην κοινή καταγωγή τους. 9

12 Αρχέγονες πρωτογλώσσες n Την ίδια σχέση που θεωρούµε ότι έχουν οι ροµανικές γλώσσες µεταξύ τους είχαν κάποτε οι γερµανικές γλώσσες. n Για παράδειγµα, η Αγγλική και η Γερµανική ανάγονται σε µια κοινή πρόγονο, την πρωτογερµανική. n Πρωτογλώσσα ονοµάζεται η αρχέγονη γλώσσα από την οποία αναπτύχθηκαν οι συνδεδεµένες µε αυτή γλώσσες. 10

13 Αρχέγονες πρωτογλώσσες n Η λατινική και η πρωτο-γερµανική ήταν απόγονοι µιας παλαιότερης γλώσσας, της (Πρωτο)Ινδοευρωπαϊκής. n Λόγω της απώτατης κοινής τους καταγωγής, οι γερµανικές γλώσσες και οι ροµανικές γλώσσες είναι γενετικά συνδεδεµένες (δηλαδή συγγενείς) µεταξύ τους. 11

14 Αρχέγονες πρωτογλώσσες n Όταν οι γλώσσες µοιάζουν µεταξύ τους και η οµοιότητά τους αυτή δεν αποδίδεται στην τύχη ή στο δανεισµό, µπορούµε να συµπεράνουµε ότι είναι γενετικά συνδεδεµένες µεταξύ τους, δηλαδή ότι εξελίχθηκαν µέσω της γλωσσικής αλλαγής από µια αρχαία πρωτο-γλώσσα. 12

15 Αρχέγονες πρωτογλώσσες n Πώς γνωρίζουµε ότι οι γερµανικές και οι ροµανικές γλώσσες έχουν κοινή πρόγονο, την Ινδοευρωπαϊκή γλώσσα; n Δεν έχουµε γραπτά µνηµεία από αυτή τη γλώσσα. n Ενδείξεις και την ύπαρξη και φύση αυτής της γλώσσας: οι πολυάριθµες φθογγικές αντιστοιχίες µεταξύ των απογόνων γλωσσών. 13

16 Αρχέγονες πρωτογλώσσες n Σε πολλές περιπτώσεις, όπου µια αγγλική λέξη ξεκινά µε f, η αντίστοιχη λέξη σε ροµανική γλώσσα ξεκινά µε p: Αγγλικά /f/ Γαλλικά /p/ Ισπαν. /p/ father père padre fish poisson pescado 14

17 Αρχέγονες πρωτογλώσσες n Yπάρχουν πολλές τέτοιες φθογγικές αντιστοιχίες µεταξύ γερµανικών και ροµανικών γλωσσών. n Πώς εξηγείται αυτό; n Βάσει της κοινής καταγωγής από µια προγονική γλώσσα σε συνδυασµό µε διαδικασίες γλωσσικής αλλαγής. 15

18 Αρχέγονες πρωτογλώσσες n Σε µια κοινή προγονική γλώσσα, χρησιµοποιούνταν ο φθόγγος /p/ στις λέξεις που σήµαιναν «ψάρι», «πατέρα», κλπ. n Κάποια χρονική στιγµή οι οµιλητές αυτής της κοινής προγονικής γλώσσας διαιρέθηκαν σε δυο οµάδες και διακόπηκε η µεταξύ τους επικοινωνία. n Στη γλώσσα µιας οµάδας οµιλητών επήλθε αλλαγή: ο φθόγγος /p/ µετατράπηκε σε /f/. n Στη γλώσσα της άλλης οµάδας δεν επήλθε αυτή η αλλαγή. Το /p/ παρέµεινε /p/. 16

19 Αρχέγονες πρωτογλώσσες Ινδοευρωπαϊκό /p/ Λατινικό /p/ Πρωτο-γερµανικό /f/ Γαλλικό /p/ Ισπανικό /p/... Αγγλικό /f/ Γερµανικό /f/... 17

20 Συγκριτική ανασύνθεση: η Πρωτογερµανική γλώσσα n Η οµοιότητα του βασικού λεξιλογίου γλωσσών όπως η Αγγλική, η Γερµανική, η Δανική, η Ολλανδική, η Νορβηγική και η Σουηδική είναι τόσο γενικευµένη που δεν µπορεί να αποδοθεί σε τύχη ή δανεισµό. n Οι γερµανικές γλώσσες έχουν κοινές και γραµµατικές ιδιότητες, µ.ά.: ανώµαλη κλίση του «είµαι», παρόµοιους παρελθοντικούς ρηµατικούς τύπους, εµφάνιση του ρήµατος κύριων προτάσεων στη δεύτερη θέση, κλπ n Οι γλώσσες αυτές έχουν κοινή καταγωγή, από µια Πρωτο-Γερµανική γλώσσα. 18

21 Συγκριτική ανασύνθεση: η Πρωτογερµανική γλώσσα n Δεν υπάρχουν γραπτά µνηµεία της Πρωτο- Γερµανικής, ούτε βέβαια φυσικοί οµιλητές της. n Πρόκειται για µια υποθετική γλώσσα, της οποίας τις ιδιότητες συνάγουµε από τις ιδιότητες των απογόνων της. n Μέθοδος: (ιστορικο-)συγκριτική ανασύνθεση. n Σηµειώνουµε τους υποτιθέµενους τύπους µε αστερίσκο. Προσοχή: η σηµασία του αστερίσκου δεν είναι η ίδια µε τη σηµασία του στη Θεωρητική Γλωσσολογία. 19

22 Ανασυνθέτοντας «νεκρές» γλώσσες n Η ιστορικοσυγκριτική γλωσσολογία βασίζεται στις παρατηρήσεις και τις θεωρίες των ιστορικοσυγκριτικών γλωσσολόγων του 19 ου αιώνα. n Βάση για τις θεωρίες τους αποτέλεσε η παρατήρηση ότι υπάρχουν κανονικές φθογγικές αντιστοιχίες µεταξύ ορισµένων γλωσσών. n Υπόθεση: οι γλώσσες που εµφανίζουν συστηµατικές οµοιότητες και συστηµατικές διαφορές προέρχονται από µια κοινή γλώσσα, δηλαδή είναι γενετικά συνδεδεµένες. 20

23 Ανασυνθέτοντας «νεκρές» γλώσσες n Βασικός στόχος των γλωσσολόγων αυτών ήταν να διασαφηνίσουν τη γενετική σχέση που υπάρχει µεταξύ των γλωσσών του κόσµου. n Σκόπευαν να προσδιορίσουν τις βασικές οικογένειες γλωσσών του κόσµου και να ορίσουν τις αρχές για τη γενετική ταξινόµηση των γλωσσών. 21

24 Ανασυνθέτοντας «νεκρές» γλώσσες n Το 1876, Ο Sir William Jones παρατήρησε ότι τα Σανσκριτικά έχουν «µια ισχυρότερη σχέση [...] απ όσο θα µπορούσε κανείς να αποδώσει στην τύχη» µε τα Ελληνικά και τα Λατινικά. n Ο Jones υποστήριξε ότι αυτές οι τρεις γλώσσες «προέρχονται από µια κοινή πηγή» κι ότι ίσως η Γερµανική και η Κελτική έχουν την ίδια προέλευση. 22

25 Ανασυνθέτοντας «νεκρές» γλώσσες n Τριάντα χρόνια αργότερα, o Franz Bopp επισήµανε τις σχέσεις µεταξύ Σανσκριτικών, Λατινικών, Ελληνικών, Περσικών και Γερµανικών. n Την ίδια εποχή, ο Rasmus Rask επιβεβαίωνε τα αποτελέσµατα αυτά και προσέθετε τη Λιθουανική και την Αρµενική σ αυτή τη σχέση. 23

26 Ανασυνθέτοντας «νεκρές» γλώσσες n Η µελέτη του Rask ενέπνευσε το Γερµανό γλωσσολόγο Jakob Grimm (διάσηµο συλλέκτη παραµυθιών της εποχής). n Ο Grimm εξέδωσε µια τετράτοµη πραγµατεία όπου προσδιόριζε την κανονική αντιστοιχία φθόγγων µεταξύ της Σανσκριτικής, της Ελληνικής, της Λατινικής και των γερµανικών γλωσσών. 24

27 Ανασυνθέτοντας «νεκρές» γλώσσες: ΙΕ Συγγενείς λέξεις του ινδοευρωπαϊκού *p: IE Σανσκριτική Λατινική Αγγλική *p p p f pitar- pater father pad- ped- foot piscis fish paśu pecu fee 25

28 Ο νόµος του Grimm n Παρατήρηση του Grimm: όπου η λατινική έχει [p], η αγγλική έχει συχνά [f] όπου η λατινική έχει [t], η αγγλική έχει συχνά [θ] όπου η λατινική έχει [k], η αγγλική έχει συχνά [h] n Υπόθεση του Grimm: Αυτές οι φθογγικές αντιστοιχίες απηχούν την εξέλιξη της ΙΕ και των απογόνων της και συγκεκριµένα ορισµένες φωνολογικές αλλαγές. Κάποιες γλώσσες υπέστησαν περισσότερες αλλαγές απ ό,τι άλλες. 26

29 Ο νόµος του Grimm n Οι αλλαγές αυτές έγιναν γνωστές ως νόµος του Grimm: Tα ηχηρά δασυνοµενα χάνουν τη δάσυνση (γίνονται µη δασυνόµενα). Τα ηχηρά κλειστά χάνουν την ηχηρότητα (γίνονται άηχα). Τα άηχα κλειστά γίνονται τριβόµενα. 27

30 Ο νόµος του Grimm Πρώιµο στάδιο (ΙΕ) Mεταγενέστερο στάδιο bh b dh d gh g b p d t g k p f t θ k χ ή h 28

31 Ανασυνθέτοντας «νεκρές» γλώσσες n Συνάγουµε τις γλωσσικές αλλαγές που συνέβησαν βασιζόµενοι στις κανονικές φθογγικές αντιστοιχίες ανάµεσα σε συγγενείς λέξεις (π.χ. η αγγλική horn και η λατινική cornū). n Υπάρχει κανονικότητα στις αντιστοιχίες, δηλ. άλλαξαν τα φωνήµατα, όχι το πώς προφέρονταν µεµονωµένες λέξεις. n Χάρη στην κανονικότητα των αντιστοιχιών, είµαστε σε θέση να ανασυνθέσουµε µεγάλο µέρος του φθογγικού συστήµατος της ΙΕ. 29

32 Ανασυνθέτοντας «νεκρές» γλώσσες: ΙΕ IE Σανσκριτική Λατινική Αγγλική *p p pitar- p pater- f father *t t trayas t tres θ three *k ś śun k canis h hound *b b b labium p lip *d d dva- d duo t two *g j ajras g ager k acre *bh bh bhrātar- f frāter b brother *dh dh dhā f fe-ci d do *gh h vah- h veh-o g wagon 30

33 Ανασυνθέτοντας «νεκρές» γλώσσες Σύµφωνα µε το νόµο του Grimm: n η Σανσκριτική υπέστη τις λιγότερες αλλαγές συµφώνων. n Η Λατινική κάπως περισσότερες. n Η Πρωτο-γερµανική υπέστη µια σχεδόν ολοκληρωτική ανασύσταση. *** Grimm: η φθογγική µετατόπιση είναι µια γενική τάση. Πρβλ. το νόµο του Verner (σ.669) προκειµένου να εξηγηθούν κάποιες εξαιρέσεις. 31

34 Συγκριτική ανασύνθεση: η Πρωτογερµανική γλώσσα n Η λέξη για τον «άνθρωπο» σε τρεις γερµανικές γλώσσες: Αγγλικά man Γερµανικά Mann Σουηδικά man n Kανονικές αντιστοιχίες φθόγγων: [m]-[m]-[m] [n]-[n]-[n] n Aνασύνθεση βάσει της συγκριτικής µεθόδου: *mφn. Το «Φ» δηλώνει ένα φωνήεν η ποιότητα του οποίου είναι αµφίβολη και, χωρίς περαιτέρω τεκµήρια, ασαφής. 32

35 n Συγκριτική ανασύνθεση στις ροµανικές γλώσσες Η πρωτο-γλώσσα των ροµανικών γλωσσών µας είναι γνωστή, οπότε µπορούµε να επαληθεύσουµε τη µέθοδό µας. Γαλλικά Ιταλικά Ισπανικά Πορτογαλικά cher caro caro caro champ campo campo campo chandelle candela candela candeia n n n Κανονική αντιστοιχία φθόγγων: [ʃ]-[k]-[k]-[k]: τo γαλλικό [ʃ] αντιστοιχεί σε [k] στις άλλες γλώσσες. Ανασύνθεση του [k] στις λέξεις «αγαπηµένος», «πεδίο» και «κερί» στην προγονική γλώσσα. Μετατροπή του [k] σε [ʃ] στη γαλλική, αλλά όχι στην ιταλική, ισπανική και πορτογαλική. 33

36 Συγκριτική ανασύνθεση στις ροµανικές γλώσσες n Στο παραπάνω παράδειγµα η ανασύνθεση µας οδήγησε στο φθόγγο που εµφανίζεται πιο συχνά στη φθογγική αντιστοιχία των συνδεδεµένων γλωσσών. n Δε συµβαίνει όµως πάντα αυτό στην ανασύνθεση φθόγγου µιας πρωτο-γλώσσας. n Η πιθανότητα ορισµένων φωνολογικών αλλαγών µπορεί να πείσει τον αναλυτή να ανασυνθέσει ένα φθόγγο που εµφανίζεται λιγότερο συχνά, ή που δεν εµφανίζεται καθόλου στην αντιστοιχία. n Δείτε το παράδειγµα στην ενότητα του συγγράµµατος. 34

37 Γιατί συµβαίνει η γλωσσική αλλαγή; n Γιατί αλλάζουν οι γλώσσες; n Πώς αλλάζουν οι γλώσσες; Φύση της γλωσσικής αλλαγής: οι γλωσσικές αλλαγές δε συµβαίνουν ξαφνικά, από τη µια µέρα στην άλλη, αλλά σταδιακά. Σταδιακά εξαπλώνονται ορισµένες γλωσσικές καινοτοµίες στο σύνολο µιας γλωσσικής κοινότητας.

38 Πώς συµβαίνει η γλωσσική αλλαγή; n Για να δούµε πώς συντελείται η γλωσσική αλλαγή πρέπει να δούµε και το πώς «µεταδίδεται µια γλώσσα»: ο τρόπος που τα παιδιά κατακτούν τη γλώσσα. n Η γλώσσα του παιδιού αναπτύσσεται σταδιακά, έως ότου προσεγγίσει τη γραµµατική των ενηλίκων. n Η γραµµατική των παιδιών δεν είναι ποτέ ακριβώς η ίδια µε αυτή της κοινότητας των ενηλίκων.

39 Πώς συµβαίνει η γλωσσική αλλαγή; n Τα παιδιά λαµβάνουν διαφορετικά γλωσσικά ερεθίσµατα από αυτά που έλαβαν οι τροφείς τους. παρουσιάζονται διαφορές στο λεξιλόγιο, ορισµένοι κανόνες απλοποιούνται ή υπεργενικεύονται, άλλοι κανόνες από προαιρετικοί γίνονται υποχρεωτικοί, κλπ. n Οι αλλαγές εξαπλώνονται στο σύνολο του πληθυσµού.

40 Γιατί συµβαίνει η γλωσσική αλλαγή; n Για ορισµένες αλλαγές είναι εύκολο να καταλάβουµε πώς προέκυψαν. Πριν από την τηλεόραση, δεν υπήρχε η λέξη τηλεόραση. Η είσοδος της λέξης στο λεξιλόγιό µας δεν αποτελεί µυστήριο. Χρειαζόµαστε νέες λέξεις για να ονοµατίσουµε νέα αντικείµενα. n Αλλαγές σε άλλα επίπεδα;

41 Γιατί συµβαίνει η γλωσσική αλλαγή; n Μια ευλογοφανής πηγή φωνητικών αλλαγών είναι η αφοµοίωση, κατά την οποία ένας φθόγγος επηρεάζει την προφορά ενός γειτονικού φθόγγου. n Η αφοµοίωση είναι µια διαδικασία διευκόλυνσης της άρθρωσης. n Μπορούµε να ανάγουµε τα φαινόµενα γλωσσικής αλλαγής σε τάση «διευκόλυνσης»;

42 Αφοµοίωση n Στην Παλαιά Αγγλική, ο φθόγγος [k j ] (στην αρχή της λέξης cute), όταν βρισκόταν στην αρχή λέξης και ακολουθούνταν από το φθόγγο /i/, ουρανικοποιούνταν περαιτέρω και γινόταν το σύχρονο ουρανικό τριβόµενο /tʃ/: Παλ.Αγγλ. (c= [k j ]) Σύγχρ.Αγγλ. (ch=[tʃ]) ciese cheese cinn chin cild child Σηµ. Η διαδικασία ουρανικοποίησης είναι ευρέως διαδεδοµένη στην ιστορία διαφόρων γλωσσών. Μας είναι γνωστή και από τις ελληνικές διαλέκτους (τσιτακισµός).

43 Αναλογική αλλαγή n Έχουµε δει επίσης ότι στη µορφολογία πολύ συχνά η αλλαγή παίρνει τη µορφή αναλογικών σχηµατισµών. n Η αναλογική αλλαγή είναι µια αλλαγή «οικονοµίας της µνήµης»: έχει ως αποτέλεσµα τη µείωση του αριθµού των ιδιαίτερων ή ανώµαλων µορφηµάτων που πρέπει κανείς να µάθει και να αποµνηµονεύσει µεµονωµένα. Π.χ. ο σχηµατισµός του πατέρας κατά το ταµίας. Π.χ. η αλλαγή του δείκνυµι σε δείχνω.

44 Γιατί συµβαίνει η γλωσσική αλλαγή; n Η αφοµοίωση και η αναλογική αλλαγή µπορούν να ερµηνεύσουν ορισµένες µόνο γλωσσικές αλλαγές. n Η απλοποίηση και η υπεργενίκευση των γραµµατικών κανόνων σε ένα επίπεδο µπορεί να επιφέρουν περιορισµούς σε άλλα επίπεδα. n Μια τάση µορφολογικής απλοποίησης αντισταθµίζεται από την ανάγκη να περιορίσουµε ενδεχόµενη συντακτική αµφισηµία. Για παράδειγµα, οι συντακτικοί κανόνες της Αγγλικής έγιναν πιο περίπλοκοι, επιβάλλοντας πιο αυστηρή σειρά όρων, την ίδια στιγµή που απλοποιούνταν οι καταλήξεις των πτώσεων. n Η γλωσσική αλλαγή αποτελεί σε µεγάλο βαθµό εξισορρόπηση αυτών των δύο τάσεων: απλοποίηση του συστήµατος, αποφυγή αµφισηµιών.

45 Γλωσσικός θάνατος n Η πιο ραγδαία γλωσσική αλλαγή είναι ο γλωσσικός θάνατος. n Μια γλώσσα πεθαίνει όταν παύουν να υπάρχουν φυσικοί οµιλητές της. n Το φαινόµενο συζητείται στην ενότητα 11.7 του συγγράµµατος (Εισαγωγή στη Μελέτη της Γλώσσα).

46 Eξαφανισµένες/ υπό εξαφάνιση γλώσσες n Διακρίνουµε τέσσερα είδη γλωσσικού θανάτου: Αιφνίδιος Ριζικός Σταδιακός Από τη βάση προς την κορυφή

47 Eξαφανισµένες/υπό εξαφάνιση γλώσσες q Αιφνίδιος γλωσσικός θάνατος Όταν πεθαίνουν ή σκοτώνονται ξαφνικά οι οµιλητές της γλώσσας. Π.χ. η γλώσσα Nicoleño των ιθαγενών αµερικανών Ινδιάνων της Καλιφόρνια. q Ριζικός γλωσσικός θάνατος Οι οµιλητές παύουν ξαφνικά να µιλούν τη γλώσσα τους, για πολιτικούς ή εθνικούς λόγους. Π.χ. οι γλώσσες των ιθαγενών των οποίων η χώρα αποικήθηκε και αναγκαστικά υιοθέτησαν µια άλλη γλώσσα που επιβλήθηκε δια της βίας. 45

48 Eξαφανισµένες/υπό εξαφάνιση γλώσσες q Σταδιακός γλωσσικός θάνατος Π.χ. οι µειονοτικές γλώσσες πεθαίνουν σταδιακά λόγω της επαφής τους µε µια κυρίαρχη γλώσσα. Π.χ. πολλές γλώσσες των Ινδιάνων στην αµερικανική ήπειρο. Π.χ. η κορνουαλική στη Βρετανία του 18 ου αιώνα. q Γλωσσικός θάνατος από τη βάση προς την κορυφή Γλώσσα που επιβιώνει µόνο σε ορισµένα περιβάλλοντα. Π.χ. Τα λατινικά, παλιότερα τα εβραϊκά. Π.χ. Η βυζαντινή ελληνική, η γλώσσα της ορθόδοξης εκκλησίας. 46

49 Γλωσσική αλλαγή Επιλεγµένη Βιβλιογραφία ΘΕΟΦΑΝΟΠΟΥΛΟΥ, Δ Εξέλιξη και µεταβολή στη γλώσσα: θεωρητικές προσεγγίσειςπροβλήµατα. Διάλεξη. Πανεπιστήµιο Αθηνών. ΚΑΡΑΝΤΖΟΛΑ, Ε. & Α. ΦΛΙΑΤΟΥΡΑΣ Γλωσσική αλλαγή. Αθήνα: Νήσος. ΜΠΑΜΠΙΝΙΩΤΗΣ, Γ Συνοπτική ιστορία της ελληνικής γλώσσας µε εισαγωγή στην ιστορικοσυγκριτική γλωσσολογία. Αθήνα: Ελληνικά Γράµµατα. ΝΙΚΗΦΟΡΙΔΟΥ, Κ. Γλωσσική αλλαγή. Εγκυκλοπαιδικός οδηγός για τη γλώσσα. Χωρίς ηµεροµηνία. JOSEPH, B Ancient Greek. In Facts about the World s Major Languages, An Encyclopedia of the World's Major Languages, Past and Present ed. by Jane Garry, Carl Rubino, Alice Faber & Robert French. The H. W. Wilson Company JOSEPH, B Modern Greek. In Facts about the World s Major Languages, An Encyclopedia of the World's Major Languages, Past and Present ed. by Jane Garry, Carl Rubino, Alice Faber & Robert French. The H. W. Wilson Company Fromkin, V., R. Rodman, N. Hyams, 2003, An Introduction to Language (7 th Edition), Boston, Mass.: Thomson,

50 Τέλος Ενότητας

51 Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.

52 Σημειώματα

53 Σημείωμα Ιστορικού Εκδόσεων Έργου Το παρόν έργο αποτελεί την έκδοση 1.0. Έχουν προηγηθεί οι κάτωθι εκδόσεις: Έκδοση 1.0 διαθέσιμη εδώ.

54 Σημείωμα Αναφοράς Copyright Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Διδάσκοντες: Επίκ. Καθ. Μαρία Λεκάκου, Λέκτορας Μαρία Μαστροπαύλου. «Εισαγωγή στη Γλωσσολογία ΙΙ. Ιστορική Γλωσσολογία». Έκδοση: 1.0. Ιωάννινα Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση:

55 Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά Δημιουργού - Παρόμοια Διανομή, Διεθνής Έκδοση 4.0 [1] ή μεταγενέστερη. [1]