ΔΡΓΑΣΗΡΙΟ ΔΝΤΡΜΑΣΗ ΣΗΛΔΠΙΚΟΙΝΧΝΙΑ

Transcript

1 ΣΜΗΜΑ ΗΛΔΚΣΡΟΛΟΓΧΝ ΜΗΥΑΝΙΚΧΝ & ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΑ ΤΠΟΛΟΓΙΣΧΝ ΔΡΓΑΣΗΡΙΟ ΔΝΤΡΜΑΣΗ ΣΗΛΔΠΙΚΟΙΝΧΝΙΑ ΓΙΠΛΧΜΑΣΙΚΗ ΔΡΓΑΙΑ ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΚΑΙ ΤΛΟΠΟΙΗΗ ΔΦΑΡΜΟΓΧΝ ΣΟΤ ΠΑΓΚΟΜΙΟΤ ΙΣΟΤ ΜΙΥΑΛΟΠΟΤΛΟΤ ΜΑΡΙΑ ΣΟΤ ΓΡΗΓΟΡΙΟΤ ΑΜ: 5389 ΔΠΙΒΛΔΠΧΝ: ΔΠΙΚΟΤΡΟ ΚΑΘΗΓΗΣΗ ΜΙΥΑΗΛ ΚΟΤΚΙΑ ΑΡΙΘΜΟ ΓΙΠΛΧΜΑΣΙΚΗ ΔΡΓΑΙΑ: ΦΔΒΡΟΤΑΡΙΟ 2011

2 ΠΙΣΟΠΟΙΗΗ Πηζηνπνηείηαη όηη ε δηπισκαηηθή εξγαζία κε ζέκα: ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΚΑΙ ΤΛΟΠΟΙΗΗ ΔΦΑΡΜΟΓΧΝ ΣΟΤ ΠΑΓΚΟΜΙΟΤ ΙΣΟΤ Tεο θνηηήηξηαο ηνπ ηκήκαηνο Ηιεθηξνιόγσλ Μεραληθώλ θαη Σερλνινγίαο Τπνινγηζηώλ ΜΙΥΑΛΟΠΟΤΛΟΤ ΜΑΡΙΑ ΣΟΤ ΓΡΗΓΟΡΙΟΤ (Α.Μ.5389) Παξνπζηάζηεθε θαη εμεηάζηεθε ζην Σκήκα Ηιεθηξνιόγσλ Μεραληθώλ Καη Σερλνινγίαο Τπνινγηζηώλ ζηηο 24/02/2011 Ο Δπηβιέπσλ Ο Γηεπζπληήο ηνπ Σνκέα Μ.Κοσκιάς Δπίκοσρος Καθηγητής Ν.ΦΑΚΧΣΑΚΗ Καθηγητής

3 ΠΡΟΛΟΓΟ Η παξνύζα εξγαζία κε ζέκα: ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΚΑΙ ΤΛΟΠΟΙΗΗ ΔΦΑΡΜΟΓΧΝ ΣΟΤ ΠΑΓΚΟΜΙΟΤ ΙΣΟΤ Πξαγκαηεύεηαη ηελ έλλνηα ησλ ππεξεζηώλ web θαη παξνπζηάδεη έλα ζύζηεκα δηαρείξηζεο πεξηερνκέλνπ(cms) θαη κε βάζε απηό δίλεηαη ε πινπνίεζε ελόο Ηιεθηξνληθνύ Καηαζηήκαηνο.Η δηπισκαηηθή απηή εξγαζία εθπνλήζεθε ζην Δξγαζηήξην Δλζύξκαηνπ Σειεπηθνηλσλίαο ηνπ ηκήκαηνο Ηιεθηξνιόγσλ Μεραληθώλ θαη Σερλνινγίαο Τπνινγηζηώλ ππό ηελ επίβιεςε ηνπ Δπίθνπξνπ Καζεγεηή θ.κνπθηά Μηραήι. Θα ήζεια λα εθθξάζσ ηηο ζεξκέο κνπ επραξηζηίεο ζηνλ επηβιέπνληα Δπίθνπξν Καζεγεηή κνπ θ.κνπθηά Μηραήι γηα ηε βνήζεηα,ηηο θαηεπζύλζεηο θαη ηηο πνιύηηκεο ζπκβνπιέο πνπ κνπ πξνζέθεξε,ππό ηελ θαζνδήγεζε ηνπ νπνίνπ δηεθπεξαηώζεθε ε ζπγθεθξηκέλε δηπισκαηηθή εξγαζία όπσο θαη ηνλ ζπλεμεηάδνληα θαζεγεηή κνπ θ.λπκπεξόπνπιν Γεκήηξην.Σέινο επραξηζηώ θαη ηνπο γνλείοο κνπ γηα ηελ ππνζηήξημε πνπ κνπ πξνζέθεξαλ όια απηά ηα ρξόληα. Μηραινπνύινπ Μαξία Φεβξνπάξηνο 2011

4 ΑΡΙΘΜΟ ΓΙΠΛΩΜΑΣΙΚΗ ΔΡΓΑΊΑ: ΣΙΣΛΟ: ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΚΑΙ ΤΛΟΠΟΙΗΗ ΔΦΑΡΜΟΓΩΝ ΣΟΤ ΠΑΓΚΟΜΙΟΤ ΙΣΟΤ Φνηηήηξηα: ΜΙΥΑΛΟΠΟΤΛΟΤ ΜΑΡΙΑ Δπηβιέπσλ: θ. Κνπθηάο Μηραήι ΠΔΡΙΛΗΦΗ θνπόο ηεο εξγαζίαο απηήο ήηαλ ε ζεσξεηηθή αλάιπζε ησλ web services θαη ε πινπνίεζε ελόο ειεθηξνληθνύ θαηαζηήκαηνο. Γηα λα γίλεη θαηνξζσηή ε πινπνίεζή ηνπ ρξεζηκνπνηήζεθε έλα ζύζηεκα δηαρείξηζεο πεξηερνκέλνπ, ην Joomla. Σν Joomla είλαη έλα βξαβεπκέλν ζύζηεκα δηαρείξηζεο πεξηερνκέλνπ ην νπνίν καο δίλεη ηε δπλαηόηεηα λα νηθνδνκήζνπκε ηζηνζειίδεο θαη ηζρπξέο online εθαξκνγέο.δίλαη γξακκέλν ζε php, απνζεθεύεη δεδνκέλα MySQL θαη πεξηιακβάλεη ραξαθηεξηζηηθά όπσο ε πξνζσξηλή απνζήθεπζε ζειίδαο, RSS feeds, printable εθδόζεηο ησλ ζειίδσλ, αλαβνζβήλεη εηδήζεηο, blogs, δεκνζθνπήζεηο θαη έξεπλα. Με ηε βνήζεηά ηνπ δεκηνπξγήζακε έλα ειεθηξνληθό θαηάζηεκα θαη ζπγθεθξηκέλα έλα ειεθηξνληθό βηβιηνπσιείν πνπ πεξηέρεη δπν θαηεγνξίεο βηβιίσλ. Με θιηθάξηζκα ζε θάζε βηβιίν πξνβάιινληαη νη ιεπηνκέξεηεο ηνπ πξνηόληνο θαη δίλεηαη ε δπλαηόηεηα αγνξάο ηνπ.

5 ΔΙΑΓΧΓΗ Σν Γηαδίθηπν ηόζν παγθνζκίσο όζν θαη ζηελ Διιάδα εμειίζζεηαη κε ξαγδαίνπο ξπζκνύο. Η ζηαζεξή νηθνλνκηθή πνιηηηθή ησλ ηειεπηαίσλ ρξόλσλ, έρεη σο απνηέιεζκα ηελ αλάπηπμε ηνπ βηνηηθνύ επηπέδνπ ηνπ Έιιελα. Απηό έρεη ζαλ απνηέιεζκα ε αγνξά ππνινγηζηώλ (ζπλπθαζκέλε κε ηελ αγνξά Internet) λα παξνπζηάδεη ζπλερή άλνδν. Μ απηόλ ηνλ ηξόπν εμειίρζεθε θαη ε αγνξά ζην Internet. Γηα λα κπνξέζεη θάπνηνο πξνγξακκαηηζηήο πξηλ από θάπνηα ρξόληα λα δεκηνπξγήζεη έλα ειεθηξνληθό θαηάζηεκα ρξεζηκνπνηνύζε γιώζζεο πξνγξακκαηηζκνύ ρακεινύ επηπέδνπ θαζηζηώληαο ηελ θαηαζθεπή ηνπο ρξνλνβόξα. Η επαλάζηαζε όκσο ζηνλ ηνκέα απηό ήξζε κε ηελ αλάπηπμε ηεο ηερλνινγίαο PHP θαη ζπγθεθξηκέλα κε ηελ αλάπηπμε ζπζηεκάησλ δηαρείξηζεο πεξηερνκέλνπ(cms).σν CMS είλαη ην ινγηζκηθό πνπ παξαθνινπζεί θάζε θνκκάηη ηνπ πεξηερνκέλνπ ζην Web site καο, ζαλ ηνπηθή δεκόζηα βηβιηνζήθε καο παξαθνινπζεί ηα βηβιία θαη ηα απνζεθεύεη. Πεξηερόκελν κπνξεί λα είλαη απιό θείκελν, θσηνγξαθίεο, κνπζηθή, βίληεν, έγγξαθα ή ζρεδόλ νηηδήπνηε κπνξνύκε λα ζθεθηνύκε. Έλα ζεκαληηθό πιενλέθηεκα ηεο ρξήζεο ελόο CMS είλαη όηη δελ απαηηεί ηερληθέο δεμηόηεηεο ή γλώζεηο γηα λα ην δηαρεηξηζηνύκε. ηόρνο ηεο εξγαζίαο απηήο ήηαλ ε ζεσξεηηθή αλάιπζε ησλ web services θαη νη βαζηθέο ηερλνινγίεο ηνπο θαζώο θαη ε πινπνίεζε κηαο εθαξκνγήο κε ηε ρξεζηκνπνίεζε ελόο ζπζηήκαηνο δηαρείξηζεο πεξηερνκέλνπ θαη ζπγθεθξηκέλα ηνπ Joomla. Πξέπεη λα ηνλίζνπκε εδώ όηη ην θαηάζηεκα πνπ δεκηνπξγήζακε παξέρεη ηε δπλαηόηεηα εύθνιεο πξνζπέιαζεο ησλ πξνηόλησλ κε θιηθάξηζκα ζην θαζέλα θαη ηε δεκηνπξγία θαιαζηνύ αγνξώλ γηα ηελ ηνπνζέηεζε ησλ πξνηόλησλ πνπ ζέιεη λα αγνξάζεη ν πειάηεο. Η δηπισκαηηθή απηή απνηειείηαη από πέληε θεθάιαηα: Κεφάλαιο 1: Σν θεθάιαην απηό παξνπζηάδεη θάπνηεο βαζηθέο έλλνηεο γηα ην Γηαδίθηπν, θάπνηεο γλσζηέο Γηαδηθηπαθέο ππεξεζίεο θαζώο θαη πξσηόθνιια πνπ ρξεζηκνπνηνύληαη. Κεφάλαιο 2: ην θεθάιαην 2 πεξηγξάθεηαη ε PHP θαη ε ASP θαη αλαιύεηαη θαη ζπγθξίλεηαη ην ζηαηηθό κε ην δπλακηθό web. Κεφάλαιο 3: Αλάιπζε ησλ Web Services θαη παξάδεηγκα κηαο απιήο web service. Κεφάλαιο 4: ην θεθάιαην απηό αλαιύνληαη ηα πζηήκαηα Γηαρείξηζεο Πεξηερνκέλνπ(CMS). Κεφάλαιο 5: Σν θεθάιαην απηό παξνπζηάδεη ην Joomla,δείρλεη πσο κπνξνύκε λα ην εγθαηαζηήζνπκε θαη δίλεηαη ε πινπνίεζε ελόο ζπγθεθξηκέλνπ ειεθηξνληθνύ θαηαζηήκαηνο.

6 ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ ΔΛ. KΔΦΑΛΑΙΟ 1 ο 1.1 Ιζηνξηθή αλαδξνκή ηνπ Γηαδηθηύνπ Η ηερλνινγία ηνπ Γηαδηθηύνπ Πξσηόθνιιν TCP/IP Οη δηεπζύλζεηο ηνπ INTERNET Πξσηόθνιιν HTTP 10 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 2 ο 2.1 Σερλνινγίεο δεκηνπξγίαο δπλακηθώλ ηζηνζειίδσλ (PHP, JSP, ASP) Πεξηγξαθή PHP Java & Java Server Pages Πεξηγξαθή ASP Η JavaScript Ση είλαη Web Server & Client Σν ζηαηηθό Web Γπλακηθό Web ύγθξηζε ζηαηηθνύ δπλακηθνύ Web 22 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 3 ο 3.1 Ση είλαη νη Web Services (WSs) Πιενλεθηήκαηα ησλ web services Αξρηηεθηνληθή ππεξεζηώλ δηαδηθηύνπ Βαζηθέο Σερλνινγίεο ησλ web services Η XML Η SOAP Το WSDL Το UDDI Δξγαιεία γηα πινπνίεζε ησλ Web Services Apache Axis IBM web services Toolkit Microsoft SOAP Toolkit Οη Web Services ζην πεξηβάιινλ.νδσ Παξάδεηγκα κηαο απιήο web service 43 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 4 ο 4.1 πζηήκαηα Γηαρείξηζεο Πεξηερνκέλνπ (Content Management 45 Systems CMS) Πιενλεθηήκαηα ρξήζεο CMS Υαξαθηεξηζηηθά CMS Δίδε πζηεκάησλ Γηαρείξηζεο Πεξηερνκέλνπ CMS κε βάζε ην ρώξν απνζήθεπζεο θαη δηαρείξηζεο CMS κε βάζε ην είδνο ηνπ παξόρνπ ύγθξηζε CMS 58 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 5 ο 5.1 Παξνπζίαζε ηνπ Joomla Δγθαηάζηαζε ηνπ Joomla Πσο λα δεκηνπξγήζεηο έλαλ e-commerce ηζηόηνπν (Ηιεθηξνληθό 68 Καηάζηεκα) κέζσ ηεο επέθηαζεο VirtueMart.

7 5.4 Σν δηθό καο ειεθηξνληθό θαηάζηεκα 76 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 79

8 WEB SERVICES KΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο 1.1 Ιςτορικι αναδρομι του Διαδικτφου Οι πρϊτεσ απόπειρεσ για τθν δθμιουργία ενόσ διαδικτφου ξεκίνθςαν ςτισ ΗΠΑ κατά τθν διάρκεια του ψυχροφ πολζμου. Η Ρωςία είχε ιδθ ςτείλει ςτο διάςτθμα τον δορυφόρο ποφτνικ 1 κάνοντασ τουσ Αμερικανοφσ να φοβοφνται όλο και περιςςότερο για τθν αςφάλεια τθσ χϊρασ τουσ. Θζλοντασ λοιπόν να προςτατευτοφν απο μια πικανι πυρθνικι επίκεςθ των Ρϊςων δθμιοφργθςαν τθν υπθρεςία προθγμζνων αμυντικϊν ερευνϊν ARPA (Advanced Research Project Agency) γνωςτι ωσ DARPA (Defense Advanced Research Projects Agency) ςτισ μζρεσ μασ. Αποςτολι τθσ ςυγκεκριμζνθσ υπθρεςίασ ιταν να βοθκιςει τισ ςτρατιωτικζσ δυνάμεισ των ΗΠΑ να αναπτυχκοφν τεχνολογικά και να δθμιουργθκεί ζνα δίκτυο επικοινωνίασ το οποίο κα μποροφςε να επιβιϊςει ςε μια ενδεχόμενθ πυρθνικι επίκεςθ. Σο αρχικό κεωρθτικό υπόβακρο δόκθκε από τον Ση. Λικλάιντερ (J.C.R. Licklider) που ανζφερε ςε ςυγγράμματά του το "γαλαξιακό δίκτυο". Η κεωρία αυτι υποςτιριηε τθν φπαρξθ ενόσ δικτφου υπολογιςτϊν που κα ιταν ςυνδεδεμζνοι μεταξφ τουσ και κα μποροφςαν να ανταλλάςςουν γριγορα πλθροφορίεσ και προγράμματα. Σο επόμενο κζμα που προζκυπτε ιταν ότι το δίκτυο αυτό κα ζπρεπε να ιταν αποκεντρωμζνο ζτςι ϊςτε ακόμα κι αν κάποιοσ κόμβοσ του δεχόταν επίκεςθ να υπιρχε δίοδοσ επικοινωνίασ για τουσ υπόλοιπουσ υπολογιςτζσ. Σθ λφςθ ςε αυτό ζδωςε ο Πολ Μπάραν (Paul Baran) με τον ςχεδιαςμό ενόσ κατανεμθμζνου δικτφου επικοινωνίασ που χρθςιμοποιοφςε τθν ψθφιακι τεχνολογία. Πολφ ςθμαντικό ρόλο ζπαιξε και θ κεωρία ανταλλαγισ πακζτων του Λζοναρντ Κλάινροκ (Leonard Kleinrock), που υποςτιριηε ότι πακζτα πλθροφοριϊν που κα περιείχαν τθν προζλευςθ και τον προοριςμό τουσ μποροφςαν να ςταλοφν από ζναν υπολογιςτι ςε ζναν άλλο. τθριηόμενο λοιπόν ςε αυτζσ τισ τρεισ κεωρίεσ δθμιουργικθκε το πρϊτο είδοσ διαδικτφου γνωςτο ωσ ARPANET. Εγκαταςτάκθκε και λειτοφργθςε για πρϊτθ φορά το 1969 με 4 κόμβουσ μζςω των οποίων ςυνδζονται 4 μίνι υπολογιςτζσ (mini computers 12k): του πανεπιςτθμίου τθσ Καλιφόρνια ςτθν άντα Μπάρμπαρα του πανεπιςτθμίου τθσ Καλιφόρνια ςτο Λοσ Άντηελεσ, το SRI ςτο τάνφορντ και το πανεπιςτιμιο τθσ Γιοφτα. Η ταχφτθτα του δικτφου ζφκανε τα 50 kbps και ζτςι επιτεφχκθκε θ πρϊτθ dial up ςφνδεςθ μζςω γραμμϊν τθλεφϊνου. Μζχρι το 1972 οι ςυνδεδεμζνοι ςτο ARPANET υπολογιςτζσ ζχουν φτάςει τουσ 23, οπότε και εφαρμόηεται για πρϊτθ φορά το ςφςτθμα διαχείριςθσ θλεκτρονικοφ ταχυδρομείου( ). Παράλλθλα δθμιουργικθκαν και άλλα δίκτυα, που χρθςιμοποιοφςαν διαφορετικζσ μεκόδουσ και τεχνικζσ(όπωσ το x.25 και το UUCP) τα οποία ςυνδζονταν με το ARPANET. Σο πρωτόκολλο που χρθςιμοποιοφςε το ARPANET ιταν το NCP (Network 1

9 Control Protocol), το οποίο, όμωσ, είχε το μειονζκτθμα ότι λειτουργοφςε μόνο με ςυγκεκριμζνουσ τφπουσ υπολογιςτϊν. Ζτςι, δθμιουργικθκε θ ανάγκθ ςτισ αρχζσ του 1970 για ζνα πρωτόκολλο που κα ζνωνε όλα τα δίκτυα που είχαν δθμιουργθκεί μζχρι τότε. Σο 1974 λοιπόν, δθμοςιεφεται θ μελζτθ των Βιντ ερφ (Vint Cerf) και Μπομπ Κάαν (Bob Kahn) από τθν οποία προζκυψε το πρωτόκολλο TCP (Transmission Control Protocol) που αργότερα το 1978 ζγινε TCP/IP, προςτζκθκε δθλαδι το Internet Protocol (IP), και τελικά το 1983 ζγινε το μοναδικό πρωτόκολλο που ακολουκοφςε το ARPANET. Σο 1984 υλοποιείται το πρϊτο DNS (Domain Name System) ςφςτθμα ςτο οποίο καταγράφονται 1000 κεντρικοί κόμβοι και οι υπολογιςτζσ του διαδικτφου πλζον αναγνωρίηονται απο διευκφνςεισ κωδικοποιθμζνων αρικμϊν. Ζνα ακόμα ςθμαντικό βιμα ςτθν ανάπτυξθ του Διαδικτφου ζκανε το Εκνικό Κδρυμα Επιςτθμϊν (National Science Foundation, NSF) των ΗΠΑ, το οποίο δθμιοφργθςε το πρϊτο διαδικτυακό πανεπιςτθμιακό δίκτυο κορμοφ (backbone), το NSFNet, το Ακολοφκθςε θ ενςωμάτωςθ άλλων ςθμαντικϊν δικτφων, όπωσ το Usenet, το Fidonet και το Bitnet. Ο όροσ Διαδίκτυο/Κντερνετ ξεκίνθςε να χρθςιμοποιείται ευρζωσ τθν εποχι που ςυνδζκθκε το APRANET με το NSFNet και Κντερνετ ςιμαινε οποιοδιποτε δίκτυο χρθςιμοποιοφςε TCP/IP. Η μεγάλθ άνκιςθ του Διαδικτφου όμωσ, ξεκίνθςε με τθν εφαρμογι τθσ υπθρεςίασ του Παγκόςμιου Ιςτοφ από τον Σιμ Μπζρνερσ-Λι ςτο ερευνθτικό ίδρυμα CERN το 1989, ο οποίοσ είναι, ςτθν ουςία, θ πλατφόρμα, θ οποία κάνει εφκολθ τθν πρόςβαςθ ςτο Κντερνετ, ακόμα και ςτθ μορφι που είναι γνωςτό ςιμερα. 1.2 Η τεχνολογία του Διαδικτφου Σο Διαδίκτυο ι Κντερνετ (Ιnternet) είναι ζνα επικοινωνιακό δίκτυο θλεκτρονικϊν υπολογιςτϊν, που επιτρζπει τθν ανταλλαγι δεδομζνων μεταξφ οποιουδιποτε διαςυνδεδεμζνου υπολογιςτι. Η τεχνολογία του είναι κυρίωσ βαςιςμζνθ ςτθν διαςφνδεςθ επιμζρουσ δικτφων ανά τον κόςμο και πολυάρικμα τεχνολογικά πρωτόκολλα, με κφριο το TCP/IP. Ο αντίςτοιχοσ αγγλικόσ όροσ internet προκφπτει από τθ ςφνκεςθ λζξεων inter-network. τθν πιο εξειδικευμζνθ και περιςςότερο χρθςιμοποιοφμενθ μορφι του, με τουσ όρουσ Διαδίκτυο, Ιντερνζτ ι Κντερνετ (με κεφαλαίο το αρχικό γράμμα) περιγράφεται το παγκόςμιο πλζγμα διαςυνδεδεμζνων υπολογιςτϊν και των υπθρεςιϊν και πλθροφοριϊν που παρζχει ςτουσ χριςτεσ του. Σο Διαδίκτυο χρθςιμοποιεί μεταγωγι πακζτων (packet switching) και τθ ςτοίβα πρωτοκόλλων TCP/IP. ιμερα, ο όροσ Διαδίκτυο κατζλθξε να αναφζρεται ςτο παγκόςμιο αυτό δίκτυο. Η τεχνικι τθσ διαςφνδεςθσ δικτφων μζςω μεταγωγισ πακζτων και τθσ ςτοίβασ πρωτοκόλλων TCP/IP ονομάηεται Διαδικτφωςθ. 2

10 Μερικά από τα πιο γνωςτά διαδικτυακά πρωτόκολλα είναι το IP, TCP, το UDP, το DNS, το PPP, το SLIP, το ICMP, το POP3, IMAP, το SMTP, το HTTP, το HTTPS, το SSH, το Telnet, το FTP, το LDAP και το SSL. Μερικζσ από τισ πιο γνωςτζσ Διαδικτυακζσ υπθρεςίεσ που χρθςιμοποιοφν αυτά τα πρωτόκολλα είναι: Σο θλεκτρονικό ταχυδρομείο ( ), Οι ομάδεσ ςυηθτιςεων (newsgroups), Η διαμοίραςθ αρχείων (file sharing) Η επιφόρτωςθ αρχείων (file transfer) Ο Παγκόςμιοσ Ιςτόσ (World Wide Web). Από αυτζσ, το θλεκτρονικό ταχυδρομείο και ο Παγκόςμιοσ Ιςτόσ είναι οι πιο ευρζωσ χρθςιμοποιοφμενεσ, ενϊ πολλζσ άλλεσ υπθρεςίεσ ζχουν βαςιςτεί πάνω ςε αυτζσ, όπωσ οι ταχυδρομικζσ λίςτεσ (mailing lists) και τα αρχεία καταγραφισ ιςτοφ (blogs). Σο Διαδίκτυο κακιςτά δυνατι τθ διάκεςθ υπθρεςιϊν ςε πραγματικό χρόνο, υπθρεςίεσ όπωσ το ραδιόφωνο μζςω Ιςτοφ και οι προβλζψεισ μζςω Ιςτοφ, που είναι προςπελάςιμεσ από οπουδιποτε ςτον κόςμο. 1.3 Πρωτόκολλο TCP/IP τθν κακθμερινι μασ ηωι, πρωτόκολλο είναι ζνα ςφνολο από ςυμβάςεισ που κακορίηουν το πϊσ πρζπει να πραγματοποιθκεί κάποια διαδικαςία. τον κόςμο των δικτφων, πρωτόκολλο είναι ζνα ςφνολο από ςυμβάςεισ που κακορίηουν το πϊσ ανταλλάςςουν μεταξφ τουσ δεδομζνα οι υπολογιςτζσ του δικτφου. Σο πρωτόκολλο είναι αυτό που κακορίηει το πϊσ διακινοφνται τα δεδομζνα, το πϊσ γίνεται ο ζλεγχοσ και ο χειριςμόσ των λακϊν, κλπ. Σο Internet δεν είναι ζνα απλό δίκτυο, αλλά ζνα διαδίκτυο. Χρειάηεται επομζνωσ ζνα ςφνολο από ςυμβάςεισ που να κακορίηουν το πϊσ ανταλλάςςουν μεταξφ τουσ δεδομζνα υπολογιςτζσ που μπορεί να είναι διαφορετικοφ τφπου και να ανικουν ςε διαφορετικά δίκτυα. Ακριβϊσ αυτό το ςφνολο ςυμβάςεων προςφζρει το TCP/IP. Όλοι οι υπολογιςτζσ που είναι ςυνδεδεμζνοι ςτα χιλιάδεσ μικρότερα δίκτυα του Internet τρζχουν το πρωτόκολλο TCP/IP κι ζτςι μιλοφν μια κοινι γλϊςςα που τουσ επιτρζπει να ςυνεννοοφνται παρά τισ διαφορζσ τουσ. Ασ υποκζςουμε ότι κζλουμε να μεταφζρουμε δεδομζνα από ζναν υπολογιςτι που είναι ςυνδεδεμζνοσ ςτο Internet και βρίςκεται π.χ. ςτθν Αμερικι, ςτο MIT, ςε ζναν άλλον που είναι επίςθσ ςυνδεδεμζνοσ ςτο Internet και βρίςκεται π.χ. ςτθν Ελλάδα, ςτο Πανεπιςτιμιο Πάτρασ. Μεταξφ των δφο υπολογιςτϊν παρεμβάλλεται το ςφννεφο του Internet, δθλ. ζνα πλζγμα από ςυνδζςεισ και ενδιάμεςουσ υπολογιςτζσ. 3

11 Εικόνα 1.3.1: Οι δφο τελικοί υπολογιςτζσ και το ςφννεφο του Internet Σο Internet χρθςιμοποιεί τθν τεχνολογία μεταγωγισ πακζτων για τθ μεταφορά των δεδομζνων: τα δεδομζνα κόβονται ςε κομμάτια που ονομάηονται πακζτα και ςε κάκε πακζτο μπαίνει μια επικεφαλίδα με τισ διευκφνςεισ του υπολογιςτι - αποςτολζα και του υπολογιςτι - παραλιπτθ. θμειϊνουμε ότι ςε κάκε υπολογιςτι του Internet αντιςτοιχίηεται μία διεφκυνςθ που ονομάηεται διεφκυνςθ IP (περιςςότερα γι αυτζσ τισ διευκφνςεισ ςτθν επόμενθ παράγραφο). Σο πρωτόκολλο IP είναι υπεφκυνο για το πζραςμα του πακζτου από υπολογιςτι ςε υπολογιςτι μζςα από το ςφννεφο των ςυνδζςεων. Κακϊσ το IP δρομολογεί το κάκε πακζτο μζςα ςτο δίκτυο, προςπακεί να το παραδϊςει, αλλά δεν μπορεί να εγγυθκεί οφτε ότι το πακζτο κα φτάςει ςτον προοριςμό του οφτε ότι τα διάφορα πακζτα που αποτελοφν τα αρχικά δεδομζνα κα φτάςουν με τθ ςειρά με τθν οποία ςτάλκθκαν οφτε ότι το περιεχόμενο των πακζτων κα φτάςει αναλλοίωτο. Σο TCP προςφζρει ζνα αξιόπιςτο πρωτόκολλο πάνω από το IP. Εγγυάται ότι τα πακζτα κα παραδοκοφν ςτον προοριςμό τουσ, ότι κα φτάςουν με τθ ςειρά με τθν οποία ςτάλκθκαν και ότι τα περιεχόμενα των πακζτων κα φτάςουν αναλλοίωτα (δθλ. όπωσ ςτάλκθκαν). Σο TCP δουλεφει ωσ εξισ: το κάκε πακζτο δεδομζνων αρικμείται. Ο υπολογιςτισ - παραλιπτθσ και ο υπολογιςτισ - αποςτολζασ, αλλά όχι οι ενδιάμεςοι υπολογιςτζσ, παρακολουκοφν τουσ αρικμοφσ των πακζτων και ανταλλάςςουν μεταξφ τουσ πλθροφορίεσ. Ο παραλιπτθσ λαμβάνει το πρϊτο πακζτο, το δεφτερο, κλπ. ε περίπτωςθ που παρουςιαςτεί κάποιο πρόβλθμα ςτο δίκτυο είτε χακεί κάποιο πακζτο κατά τθ διάρκεια τθσ μετάδοςθσ, το ξαναηθτάει και ο αποςτολζασ είναι υπεφκυνοσ για τθν αναμετάδοςθ του. Ο παραλιπτθσ ελζγχει επίςθσ αν το περιεχόμενο των πακζτων φτάνει ςωςτά. Η μζκοδοσ αυτι εξαςφαλίηει αξιοπιςτία και ταχφτθτα διότι οι ενδιάμεςοι υπολογιςτζσ δεν εκτελοφν ελζγχουσ. Σϊρα λοιπόν μποροφμε να δϊςουμε ζναν πιο επίςθμο οριςμό του Internet: ζνα δίκτυο αποτελοφμενο από δίκτυα υπολογιςτϊν που επικοινωνοφν χρθςιμοποιϊντασ 4

12 το πρωτόκολλο TCP/IP. Όπωσ κα δοφμε παρακάτω, θ διαδρομι που ακολουκεί ζνα πακζτο μζςα από το ςφννεφο των ςυνδζςεων δεν είναι προκακοριςμζνθ. Σο πρωτόκολλο IP είναι υπεφκυνο για το πζραςμα ενόσ πακζτου δεδομζνων από υπολογιςτι ςε υπολογιςτι. Όλα τα δίκτυα που ςυνδζονται ςτο Internet καταλαβαίνουν τθ γλϊςςα IP κι ζτςι μποροφν να ςυνεννοοφνται και να ανταλλάςςουν δεδομζνα με ομοιόμορφο τρόπο. Σα δίκτυα του Internet ςυνδζονται μεταξφ τουσ με ειδικοφσ υπολογιςτζσ που ονομάηονται δρομολογθτζσ (routers) ι πφλεσ (gateways). Ζνασ router είναι λοιπόν ζνασ υπολογιςτισ που ςυνδζει δφο ι περιςςότερα δίκτυα (που μπορεί να είναι διαφορετικοφ τφπου) και ζτςι ανικει ςε δφο ι περιςςότερα δίκτυα ταυτόχρονα. Εικόνα 1.3.2: Ζνασ router ςυνδζει δφο ι περιςςότερα δίκτυα H δουλειά των routers είναι να δρομολογοφν τα πακζτα των δεδομζνων μζςα από τα διάφορα δίκτυα που αποτελοφν το Internet μζχρισ ότου τα επιδϊςουν ςτον προοριςμό τουσ. Ασ δοφμε πϊσ γίνεται αυτό: Ασ κεωριςουμε πάλι ότι ζνασ υπολογιςτισ που βρίςκεται κάπου ςτο Internet κζλει να ςτείλει δεδομζνα ςε κάποιον άλλον υπολογιςτι. Σα δεδομζνα κόβονται ςε πακζτα και το IP που εκτελείται ςτον υπολογιςτι - αποςτολζα ετοιμάηεται να ςτείλει το κάκε πακζτο. Ειςάγει λοιπόν ςτθν επικεφαλίδα του πακζτου τισ IP διευκφνςεισ του αποςτολζα και του παραλιπτθ και κατόπιν, βάςει των διευκφνςεων αυτϊν, ελζγχει αν ο παραλιπτθσ βρίςκεται ςτο ίδιο δίκτυο με τον αποςτολζα. Εάν ναι, το πακζτο ςτζλνεται κατευκείαν ςτον παραλιπτθ χωρίσ να χρειαςτεί να διαβεί τα όρια του δικτφου. Εάν όχι, προωκείται ςτον router που είναι ςυνδεμζνοσ με το δίκτυο. Ο router με τθ ςειρά του ελζγχει αν ο παραλιπτθσ βρίςκεται ςε κάποιο από τα υπόλοιπα δίκτυα με τα οποία είναι ςυνδεδεμζνοσ. Εάν ναι, το πακζτο ςτζλνεται κατευκείαν ςτον παραλιπτθ ςτο δίκτυο αυτό. Εάν όχι, το πακζτο προωκείται ςτον επόμενο router, κ.ο.κ. μζχρισ ότου το πακζτο προωκθκεί τελικά ςτον router που είναι ςυνδεδεμζνοσ ςτο ίδιο δίκτυο με τον παραλιπτθ. Σο πακζτο μπορεί ζτςι να περάςει από πολλοφσ routers μζχρισ ότου φτάςει ςτον προοριςμό του. 5

13 Οι routers διατθροφν πίνακεσ που προςδιορίηουν τθν κατεφκυνςθ που πρζπει να πάρει ζνα πακζτο προκειμζνου να φτάςει ςτον προοριςμό του. Βάςει αυτϊν των πινάκων αποφαςίηουν ποιοσ κα είναι ο επόμενοσ router ςτον οποίο κα πρζπει να προωκιςουν το πακζτο. Κάκε φορά, το πακζτο μετακινείται όλο και πιο κοντά προσ τον προοριςμό του ζωσ ότου τελικά τον φτάςει. Ζνα μεγάλο πλεονζκτθμα αυτισ τθσ μεκόδου είναι ότι θ διαδρομι που ακολουκεί ζνα πακζτο δεν είναι προκακοριςμζνθ, αλλά επιλζγεται δυναμικά. Ζτςι, οι routers μποροφν να επιλζγουν εναλλακτικοφσ δρόμουσ για ζνα πακζτο ςε περίπτωςθ που μια ςυγκεκριμζνθ ςφνδεςθ του δικτφου παρουςιάηει πρόβλθμα και βρίςκεται προςωρινά ςε αχρθςτία. 1.4 ΟΙ ΔΙΕΤΘΤΝΕΙ ΣΟΤ INTERNET Σο Internet αποτελείται από χιλιάδεσ δίκτυα ςτα οποία είναι ςυνδεδεμζνοι εκατομμφρια υπολογιςτζσ. Πϊσ λοιπόν μπορεί να προςδιοριςτεί με ακρίβεια ο υπολογιςτισ για τον οποίον προορίηονται κάποια δεδομζνα; Με άλλα λόγια, πϊσ ξεχωρίηει ζνασ υπολογιςτισ του Internet από ζναν άλλον; ε κάκε υπολογιςτι αντιςτοιχίηεται μια μοναδικι διεφκυνςθ, που ονομάηεται διεφκυνςθ IP (IP address) και θ οποία αποτελεί τθν ταυτότθτα του ςτο διαδίκτυο. Μια διεφκυνςθ IP αποτελείται από 4 αρικμοφσ χωριςμζνουσ με τελείεσ. Π.χ. ζνασ υπολογιςτισ που βρίςκεται ςτο Πανεπιςτιμιο ΜΙΣ ζχει διεφκυνςθ , ζνασ άλλοσ που βρίςκεται ςτο ΕΜΠ κι ζνασ τρίτοσ που βρίςκεται ςτο Πανεπιςτιμιο Θεςςαλίασ τθν πραγματικότθτα μία IP διεφκυνςθ είναι ζνασ δυαδικόσ αρικμόσ 32-bit που για να γίνει περιςςότερο κατανοθτόσ ςτουσ ανκρϊπουσ, χωρίηεται ςε 4 ομάδεσ των 8 bit και κατόπιν κάκε ομάδα μεταφράηεται ςτον αντίςτοιχο δεκαδικό αρικμό. Π.χ.: (δυαδικόσ αρικμόσ 32-bit) Μια διεφκυνςθ IP περιζχει δφο κομμάτια πλθροφορίασ. Σο πρϊτο είναι ο αρικμόσ δικτφου ςτο οποίο ανικει ο υπολογιςτισ. Θυμθκείτε: το Internet αποτελείται από πολλά διαφορετικά δίκτυα. Κάκε δίκτυο χαρακτθρίηεται από ζναν μοναδικό αρικμό που αποτελεί τθν ταυτότθτά του ςτο Internet. Σο δεφτερο είναι ζνασ τοπικόσ αρικμόσ υπολογιςτι που προςδιορίηει τον υπολογιςτι μζςα ςτο ςυγκεκριμζνο δίκτυο. Π.χ.: ςτθ διεφκυνςθ: το 18 είναι ο αρ. δικτφου και το είναι ο αρ. Τπολογιςτι, ςτθ διεφκυνςθ: το είναι ο αρ. δικτφου και το 6

14 είναι ο αρ. Τπολογιςτι, ςτθ διεφκυνςθ: το είναι ο αρ. δικτφου και το 6 είναι ο αρ. Τπολογιςτι. Η διαφοροποίθςθ όςον αφορά το μικοσ του αρ. δικτφου και του αρ. υπολογιςτι ζχει να κάνει με το μζγεκοσ του δικτφου. Σα δίκτυα που ςχθματίηουν το Internet διαιροφνται ςε 3 βαςικζσ τάξεισ (classes) ανάλογα με το μζγεκόσ τουσ, δθλ. ανάλογα με τον αρικμό των υπολογιςτϊν τουσ: τάξθ A (μεγάλα) τάξθ B (μεςαία) τάξθ C (μικρά) Ο πρϊτοσ από τουσ 4 αρικμοφσ τθσ διεφκυνςθσ IP δθλϊνει και τθν τάξθ του δικτφου, όπωσ φαίνεται ςτον πίνακα που ακολουκεί. τον ίδιο πίνακα φαίνονται επίςθσ το μικοσ του αρ. δικτφου, το μικοσ του αρ. υπολογιςτι κακϊσ και ο μζγιςτοσ αρικμόσ υπολογιςτϊν του δικτφου που μποροφν να ςυνδεκοφν ςτο Internet για κάκε τάξθ δικτφου: Σάξθ δικτφου Πρϊτοσ αρικμόσ τθσ διεφκυνςθσ IP Πλικοσ αρικμϊν ςτον αρ. δικτφου Πλικοσ αρικμϊν ςτον αρ. υπολογιςτι Μζγιςτοσ αρικμόσ υπολογιςτϊν που μπορεί να περιζχει το ςυγκεκριμζνο δίκτυο A 1 ζωσ x 254 x 254 = B 128 ζωσ x 254 = C 192 ζωσ Πίνακασ 1.4.1: Σάξεισ δικτφων Ο μζγιςτοσ αρικμόσ υπολογιςτϊν ενόσ δικτφου εξάγεται ωσ εξισ: Για τα δίκτυα τάξθσ A, το μικοσ του αρ. υπολογιςτι είναι 3, δθλ. αποτελείται από 3 αρικμοφσ των 8-bits. Κάκε τζτοιοσ αρικμόσ μπορεί να πάρει οποιαδιποτε τιμι από (δεκαδικό ιςοδφναμο: 0) ζωσ (δεκαδικό ιςοδφναμο: 255). Επειδι οι αρικμοί 0 και 255 είναι δεςμευμζνοι για ειδικζσ χριςεισ από το 7

15 πρωτόκολλο, τελικά μπορεί να πάρει οποιαδιποτε τιμι από 1 ζωσ 254, δθλ. 254 τιμζσ. Επομζνωσ, από ζνα μικοσ αρ. υπολογιςτι 3, προκφπτουν 254 x 254 x 254 διαφορετικοί αρ. υπολογιςτι. Αντίςτοιχα, για τα δίκτυα τάξθσ B, προκφπτουν 254 x 254 και για τα δίκτυα τάξθσ C, 254. Κάκε οργανιςμόσ που κζλει να ςυνδζςει ςτο Internet τουσ υπολογιςτζσ του ηθτά ζναν αρικμό δικτφου από κάποιον επίςθμο οργανιςμό που αςχολείται με τθν κατανομι των διευκφνςεων ςτο Internet ζτςι ϊςτε να εξαςφαλίηεται θ μοναδικότθτα τουσ. (Σο Internet δεν ζχει κάποια κεντρικι διοίκθςθ, όμωσ υπάρχουν κάποιεσ επιτροπζσ που είναι υπεφκυνεσ για τθν τιρθςθ ςυγκεκριμζνων προδιαγραφϊν που εξαςφαλίηουν τθν ομαλι λειτουργία του). Σο MIT π.χ. ζχει πάρει τον αρικμό δικτφου 18, επομζνωσ το δίκτυό του είναι τάξθσ A και διακζτει τθν περιοχι διευκφνςεων 18.x.y.z για τουσ υπολογιςτζσ του (τα x, y και z μποροφν να πάρουν οποιαδιποτε τιμι μεταξφ 1 και 254) Αντίςτοιχα, το ΕΜΠ ζχει πάρει τον αρικμό δικτφου Ο αρικμόσ 147 βρίςκεται ςτο διάςτθμα 128 ζωσ 191 και επομζνωσ αντιςτοιχεί ςε δίκτυο τάξθσ B. Σο ΕΜΠ λοιπόν διακζτει τθν περιοχι διευκφνςεων x.y Σζλοσ, το Πανεπιςτιμιο Θεςςαλίασ ζχει πάρει μερικοφσ αρικμοφσ δικτφου xxx. Ο αρικμόσ 194 αντιςτοιχεί ςε δίκτυο τάξθσ C και επομζνωσ το Π.Θ. διακζτει περιοχζσ διευκφνςεων όπωσ θ x Μια φιλικότερη μορφή διευθφνςεων Σο πρόβλθμα με τισ IP διευκφνςεισ είναι ότι δφςκολα μποροφμε να τισ κυμόμαςτε. Αν π.χ. κζλουμε ο υπολογιςτισ μασ να επικοινωνιςει με τον υπολογιςτι του ΜΙΣ με IP διεφκυνςθ , κα πρζπει να κυμόμαςτε τον ςυγκεκριμζνο ςυνδυαςμό των τεςςάρων αρικμϊν. Ευτυχϊσ για μασ, οι υπολογιςτζσ του Internet μποροφν επίςθσ να προςδιοριςτοφν και με ονόματα. ε μια διεφκυνςθ IP αντιςτοιχίηεται ζνα όνομα που είναι μοναδικό, δθλ. ξεχωριςτό για τον κάκε υπολογιςτι. Η μζκοδοσ αυτι είναι γνωςτι ςαν DNS (Domain Name System). Π.χ. ο υπολογιςτισ του MIT που μόλισ αναφζραμε είναι γνωςτόσ και ςαν space.mit.edu ενϊ οι υπολογιςτζσ με IP διευκφνςεισ και ςαν transport.civil.ntua.gr και mail.uth.gr αντίςτοιχα. Ζνα όνομα αποτελείται από λζξεισ που χωρίηονται μεταξφ τουσ με τελείεσ. Ο αρικμόσ των λζξεων μπορεί να ποικίλει. τθν πράξθ ςυναντάμε ςυνικωσ ονόματα με 3 ζωσ 5 λζξεισ. Ζνασ μεγάλοσ οργανιςμόσ μπορεί να υποδιαιρεί κι άλλο τα ονόματα που χρθςιμοποιεί ανάλογα με τα τμιματα του, π.χ. το wlc.ece.upatras.gr είναι το όνομα ενόσ υπολογιςτι (wcl) που βρίςκεται ςτο Σμιμα Ηλεκτρολόγων Μθχανικϊν (ece) του Πανεπιςτθμίου Πατρϊν (upatras.gr). 8

16 Σο τελευταίο ςυνκετικό του ονόματοσ δθλϊνει είτε το είδοσ του οργανιςμοφ είτε τθ γεωγραφικι περιοχι όπου είναι εγκατεςτθμζνοσ ο υπολογιςτισ. τισ ΗΠΑ χρθςιμοποιοφνται ςυνικωσ ςαν τελευταία ςυνκετικά κωδικοί 3 γραμμάτων που δθλϊνουν το είδοσ του οργανιςμοφ, όπωσ φαίνεται ςτον ακόλουκο πίνακα: Όνομα περιοχισ 3 γραμμάτων edu com gov mil net org Είδοσ οργανιςμοφ εκπαιδευτικά ιδρφματα εμπορικζσ επιχειριςεισ κρατικοί οργανιςμοί ςτρατιωτικοί οργανιςμοί οργανιςμοί διαχείριςθσ δικτφων οργανιςμοί που δεν εντάςςονται ςτισ παραπάνω κατθγορίεσ Πίνακασ 1.4.2: Ονόματα περιοχισ 3 γραμμάτων τισ υπόλοιπεσ χϊρεσ, χρθςιμοποιοφνται ονόματα γεωγραφικϊν περιοχϊν που αποτελοφνται από 2 γράμματα. ε κάκε χϊρα αντιςτοιχεί ζνα ςυγκεκριμζνο όνομα 2 γραμμάτων (π.χ. gr για τθν Ελλάδα, uk για τθν Αγγλία, κ.λ.π.) Όνομα περιοχισ 2 γραμμάτων au ca de es Χϊρα Αυςτραλία Καναδάσ Γερμανία Ιςπανία 9

17 fr Γαλλία gr Ελλάδα jp Ιαπωνία mx Μεξικό ru Ρωςία sd ουδάν uk Αγγλία Πίνακασ 1.4.3: Μερικά ονόματα περιοχισ 2 γραμμάτων Όπωσ ζχουμε πει, θ δρομολόγθςθ των πακζτων γίνεται με βάςθ τθν διεφκυνςθ IP του παραλιπτθ. Όταν λοιπόν ηθτάμε να επικοινωνιςουμε με ζναν απομακρυςμζνο υπολογιςτι δίνοντασ το όνομά του, ο υπολογιςτισ μασ πρζπει να μάκει τθν αντίςτοιχθ διεφκυνςθ IP. Η μετάφραςθ αυτι, είναι δουλειά ενόσ υπολογιςτι που ονομάηεται εξυπθρετθτισ DNS (DNS server). ε κάκε δίκτυο υπάρχει τουλάχιςτον ζνασ υπολογιςτισ που παρζχει αυτι τθν υπθρεςία. Ανάλογα με τθ κζςθ του υπολογιςτι-παραλιπτθ, θ αίτθςθ για μετάφραςθ του ονόματόσ του μπορεί να περάςει από ζναν ι περιςςότερουσ DNS servers μζχρισ ότου εντοπιςτεί θ αντίςτοιχθ διεφκυνςθ IP. 1.5 Πρωτόκολλο HTTP τισ αρχζσ τισ δεκαετίασ του 1980 το ιαδίκτυο χρθςιµοποιοφνταν κυρίωσ ςτθν ακαδθµαϊκι κοινότθτα. Οι υπθρεςίεσ που παρείχε ιταν θ πρόςβαςθ ςε ζναν αποµακρυςµζνο υπολογιςτι, το θλεκτρονικό ταχυδροµείο, θ µεταφορά αρχείων και θ αποςτολι και λιψθ νζων. Σο 1989 ςτα εργαςτιρια του Ευρωπαϊκοφ Κζντρου Πυρθνικϊν Ερευνϊν CERN προτάκθκε θ ιδζα του Παγκόςµιου Ιςτοφ (World Wide Web WWW) ι απλά Ιςτοφ (Web) από τον φυςικό Tim Berners Lee ωσ µία αρχιτεκτονικι για τθν επικοινωνία µεταξφ των διαφόρων ερευνθτικϊν οµάδων του CERN. Η βαςικι ιδζα τθσ αρχιτεκτονικισ αυτισ ιταν θ διαςφνδεςθ των εγγράφων που ιταν διαςκορπιςµζνα ςτο ιαδίκτυο. Γριγορα ζγινε ιδιαίτερα δθµοφιλζσ και γφρω του αναπτφχκθκε µία ολόκλθρθ βιοµθχανία. Η δθµοτικότθτά του οφείλεται τόςο ςτο γραφικό περιβάλλον χριςθσ του όςο και ςτθν µεγάλθ πλθκϊρα πλθροφοριϊν που διακζτει µε αποτζλεςµα ο κάκε χριςτθσ να µπορεί να βρει αυτό που τον ενδιαφζρει µε ελάχιςτο κόςτοσ. 10

18 Σο Πρωτόκολλο Μεταφοράσ Τπερκειµζνου HTTP (HyperText Transfer Protocol) είναι θ καρδιά του Ιςτοφ. Σο HTTP ανικει ςτο ςτρϊµα εφαρµογϊν του ιαδικτφου και υλοποιείτε ωσ δφο προγράµµατα: ζνα πρόγραµµα πελάτθ (client program) και ζνα πρόγραµµα εξυπθρετθτι (server program). Σα δφο αυτά προγράµµατα εκτελοφνται ςε διαφορετικά µθχανιµατα επικοινωνϊντασ µεταξφ τουσ ανταλλάςςοντασ HTTP µθνφµατα. υγκεκριµζνα το HTTP ορίηει τθ δοµι των µθνυµάτων αυτϊν κακϊσ και τον τρόπο ανταλλαγισ τουσ ανάµεςα ςτον πελάτθ και ςτον εξυπθρετθτι. Πριν περιγράψουµε αναλυτικά το πρωτόκολλο HTTP πρζπει να αναφερκοφµε ςε κάποια βαςικι ορολογία του Ιςτοφ. Μία Ιςτοςελίδα (Web page) αποτελείται από αντικείµενα. Με τον όρο αντικείµενο (object) εννοοφµε ζνα απλό αρχείο, όπωσ ζνα αρχείο HTML, ζνα αρχείο εικόνασ ι ζνα αρχείο βίντεο, το οποίο µπορεί να προςπελαςτεί µζςω ενόσ URL. Οι περιςςότερεσ Ιςτοςελίδεσ αποτελοφνται από ζνα βαςικό αρχείο HTML και διάφορα ςχετικά αντικείµενα. Αν υποκζςουµε ότι ζχουµε µία Ιςτοςελίδα που περιζχει ζνα αρχείο HTML και 3 αρχεία εικόνων τότε λζµε ότι θ Ιςτοςελίδα ζχει 4 αντικείµενα. Σο βαςικό αρχείο HTML αναφζρεται ςτα άλλα αντικείµενα τθσ ςελίδασ µζςω των URL των αντικειµζνων. Κάκε URL αποτελείται από δφο τµιµατα: το όνοµα του υπολογιςτι host ςτον οποίον είναι αποκθκευµζνο το αρχείο και το όνοµα του µονοπατιοφ (path) του αντικειµζνου. Π.χ. το URL ζχει ωσ όνοµα host το και ωσ όνοµα µονοπατιοφ το index.htm. Ο browser είναι ο αντιπρόςωποσ του Ιςτοφ: απεικονίηει ςτον χριςτθ τθ ηθτοφµενθ Ιςτοςελίδα και παρζχει πλθκϊρα χαρακτθριςτικϊν πλοιγθςθσ και παραµετροποίθςθσ. Επίςθσ, ςτουσ browser υλοποιείτε και θ πλευρά του πελάτθ του πρωτοκόλλου HTTP. Ζνασ εξυπθρετθτισ Ιςτοφ (Web server) αποκθκεφει τα αντικείµενα τθσ Ιςτοςελίδασ, το κακζνα από τα οποία ζχει ωσ διεφκυνςθ ζνα URL. τουσ εξυπθρετθτζσ Ιςτοφ υλοποιείτε και θ πλευρά του εξυπθρετθτι του πρωτοκόλλου HTTP. Σο HTTP ορίηει τον τρόπο µε τον οποίο οι πελάτεσ του Ιςτοφ (π.χ. οι browsers) ηθτοφν (request) Ιςτοςελίδεσ από τουσ εξυπθρετθτζσ του Ιςτοφ (π.χ. τουσ Web servers) και πωσ οι εξυπθρετθτζσ µεταφζρουν τισ Ιςτοςελίδεσ ςτουσ πελάτεσ. Η βαςικι ιδζα τθσ του πρωτοκόλλου αυτοφ φαίνεται ςτο παρακάτω ςχιµα. 11

19 Εικόνα Η βαςικι ιδζα του HTTP Όταν ο χριςτθσ ηθτά µία Ιςτοςελίδα, ο browser ςτζλνει ζνα µινυµα HTTP αίτθςθσ (HTTP request), για τα διάφορα αντικείµενα τθσ ςελίδασ, ςτον εξυπθρετθτι. Ο εξυπθρετθτισ όταν λάβει το µινυµα αυτό ανταποκρίνεται µε µθνφµατα HTTP απόκριςθσ (HTTP response) ςτα οποία περιζχονται τα αιτοφµενα αντικείµενα. Μζχρι το 1997 όλοι οι browsers και όλοι οι εξυπθρετθτζσ Ιςτοφ υλοποιοφςαν τθν ζκδοςθ 1.0 του HTTP, που για ςυντοµία γράφεται HTTP/1.0. Από το 1998 όµωσ άρχιςαν να υποςτθρίηουν και το HTTP/1.1, το οποίο είναι ςυµβατό µε το HTTP/1.0. θλαδι, ζνασ browser που υποςτθρίηει το HTTP/1.0 µπορεί να επικοινωνιςει µε ζνασ εξυπθρετθτι Ιςτοφ που υποςτθρίηει το HTTP/1.1 και, αντιςτρόφωσ, ζνασ browser που υποςτθρίηει το HTTP/1.1 µπορεί να επικοινωνιςει µε ζναν εξυπθρετθτι Ιςτοφ που υποςτθρίηει το HTTP/1.0. Σόςο το HTTP/1.0 όςο και το HTTP/1.1 χρθςιµοποιοφν το TCP ωσ πρωτόκολλο µεταφοράσ. Αφοφ ο πελάτθσ εγκαταςτιςει µία ςφνδεςθ TCP µε τον εξυπθρετθτι αρχίηει τθν αποςτολι µθνυµάτων αιτιςεων προσ αυτόν και τθ λιψθ µθνυµάτων αποκρίςεων από αυτόν. Λόγω τθσ χριςθσ του TCP το HTTP δεν χρειάηεται να αςχολθκεί κακόλου µε τθ µεταφορά των δεδοµζνων. Σο µόνο που πρζπει να κάνει είναι να ςτείλει τισ αιτιςεισ µζςω τθσ TCP ςφνδεςθσ και να περιµζνει τισ αποκρίςεισ. Σο TCP εγγυάται τθν αξιόπιςτθ µεταφορά των δεδοµζνων κακϊσ και τον ζλεγχο τθσ ςυµφόρθςθσ. Οι εξυπθρετθτζσ του HTTP δεν κρατάνε κακόλου ςτοιχεία για τθν κατάςταςθ του πελάτθ. Εποµζνωσ, αν ζνασ πελάτθσ ςτείλει µία αίτθςθ για ζνα αρχείο δφο φορζσ, ο εξυπθρετθτισ κα του ςτείλει το αρχείο αυτό δφο φορζσ. Σα πρωτόκολλα που δεν κρατάνε κακόλου πλθροφορία για τθν κατάςταςθ του πελάτθ ονοµάηονται stateless. 12

20 Σο HTTP µπορεί να χρθςιµοποιιςει τόςο µόνιµεσ (persistent) όςο και µθ µόνιµεσ (non-persistent) ςυνδζςεισ. Σο HTTP/1.0 χρθςιµοποιεί µθ µόνιµεσ ςυνδζςεισ ενϊ το HTTP/1.1 χρθςιµοποιεί κφρια µόνιµεσ ςυνδζςεισ. 13

21 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ο 2.1 Σεχνολογίεσ δθμιουργίασ δυναμικών ιςτοςελίδων (PHP, JSP, ASP) Σο Web μπορεί να επεκτακεί και πζρα από τθ ςτατικι μεταφορά ςελίδων, ςτθν εκτζλεςθ προγραμμάτων είτε ςτθ «μεριά» του πελάτθ (client-side processing), ι ςτθ «μεριά» του εξυπθρετθτι (server-side processing) Ανάλογα με το που εκτελοφνται τα προγράμματα χρθςιμοποιοφνται διάφορεσ τεχνολογίεσ (CGI, ASP, JSP, Servlets,JDBC ςτον εξυπθρετθτι και scripting γλϊςςεσ ςτον πελάτθ) To Common Gateway Interface (CGI) είναι μια τυποποίθςθ για τθν αλλθλεπίδραςθ εξωτερικϊν εφαρμογϊν με εξυπθρετθτζσ πλθροφοριϊν όπωσ web servers Ζνα απλό κείμενο HTML που ανακτά ο web daemon είναι ςτατικό, δθλαδι υπάρχει πάντα ςτθν ίδια ςτακερι κατάςταςθ (π.χ. μια ςελίδα). Ζνα πρόγραμμα CGI, είναι εκτελζςιμο κάκε φορά που αυτό ηθτείται από κάποιον πελάτθ, ζτςι ϊςτε να μπορεί να δθμιουργεί δυναμικι πλθροφορία. Ο χριςτθσ χρθςιμοποιεί κάποια φόρμα ςτθ ςελίδα του πελάτθ για να δϊςει είςοδο (<FORM> tag). Ο πελάτθσ πακετάρει τθν είςοδο ςφμφωνα με όςα προςδιορίηει το CGI και τθ ςτζλνει ςτο URL,που βρίςκεται ςτο πεδίο ACTIONτθσ φόρμασ. Ο εξυπθρετθτισ εξάγει το όνομα του προγράμματοσ από το URL και το καλεί, περνϊντασ του τθν είςοδο του χριςτθ. Ο εξυπθρετθτισ παίρνει τθν ζξοδο από το πρόγραμμα και τθν περνάει πίςω ςτο browser. Σο CGI είναι ζνασ τυποποιθμζνοσ τρόποσ να περνάμε δεδομζνα φορμϊν HTML από ζνα browser ςε ζνα server. Αν και θ τυποποίθςθ προςδιορίηει τον τρόπο με τον οποίο τόςο ο πελάτθσ όςο και ο εξυπθρετθτισ χειρίηονται τα δεδομζνα φορμϊν, το μεγαλφτερο βάροσ τθσ επεξεργαςίασ πζφτει ςτον εξυπθρετθτι. Σο CGI δεν είναι γλϊςςα προγραμματιςμοφ. Θα πρζπει να ςυνδυαςτεί με κάποια γλϊςςα που να μπορεί να εκτελεςτεί ςτθν πλατφόρμα που τρζχει ο εξυπθρετθτισ. χεδόν όλεσ οι γλϊςςεσ μποροφν να χρθςιμοποιθκοφν, αλλά λόγω των αυξθμζνων δυνατοτιτων χειριςμοφ κειμζνου, θ Perl είναι θ πιο ςυνθκιςμζνθ γλϊςςα ςιμερα. Σο πρότυπο CGI προςδιορίηει τον τρόπο με τον οποίο ζνασ πελάτθσ web περνάει δεδομζνα ςε ζναν web server και πωσ ο server περνάει τα δεδομζνα ςε ζνα πρόγραμμα που κα εκτελεςτεί πάνω ςτα δεδομζνα. Οπότε, προςδιορίηει τον τρόπο με τον οποίο το πρόγραμμα περνάει δεδομζνα πίςω ςτο server, ο οποίοσ λειτουργεί ωσ ενδιάμεςοσ (μεταξφ προγράμματοσ και πελάτθ). Η επεξεργαςία ςτθ μεριά του εξυπθρετθτι προςφζρει αρκετά πλεονεκτιματα. υγκεντρϊνει ςθμαντικι επεξεργαςία ςε ζναν υπολογιςτι ο οποίοσ είναι ςτθν ευκφνθ του προγραμματιςτι. Ο υπολογιςτισ του εξυπθρετθτι μπορεί να ζχει τα κατάλλθλα χαρακτθριςτικά και να διαχειρίηεται κατάλλθλα προκειμζνου να παραδίδει υπθρεςίεσ υψθλοφ 14

22 επιπζδου ο Λ του εξυπθρετθτι μπορεί να επιλεγεί ϊςτε να ικανοποιεί ςυγκεκριμζνεσ απαιτιςεισ τθσ εφαρμογισ. Σο λογιςμικό τθσ εφαρμογισ μπορεί να βελτιϊνεται τακτικά, κάτι που μπορεί να γίνει εφκολα αφοφ θ αναβάκμιςθ γίνεται ςε ζναν κεντρικό εξυπθρετθτι (ι πικανϊσ ςε μια μικρι ομάδα εξυπθρετθτϊν -clustering) Σεχνολογίεσ που χρθςιμοποιοφνται για επεξεργαςία ςτθ μεριά του εξυπθρετθτι είναι (μεταξφ άλλων) οι: JavaServlets, JSP, ASP, PHP, JDBC, κ.λπ.) Περιγραφι PHP Οι Php είναι μια από τισ πιο διαδεδομζνεσ γλϊςςεσ προγραμματιςμοφ δυναμικϊν ιςτοςελίδων. Πρόκειται για διερμθνευτζσ υψθλισ απόδοςθσ που ςυνικωσ διαςυνδζονται με το λογιςμικό web server ωσ αρκρϊματα, αλλά μποροφν να εκτελεςτοφν και ανεξάρτθτα. Η Php ξεκίνθςε ωσ ζνα ςετ εργαλείων CGI (common gateway interface) με ςτόχο τθ ςυγγραφι προςωπικϊν ιςτοςελίδων (αρχικά το όνομα php ςιμαινε Personal Home Page Tool). Σθν πρϊτθ τθσ ζκδοςθ ανζπτυξε ωσ βοθκθτικό εργαλείο ο Rasmus Ledorf. Αργότερα τθν διζνειμε ωσ ανοιχτό κϊδικα, ενϊ παράλλθλα άλλαξε το όνομα ςε Php Hypertext Preprocessor. Η Php μπορεί να ςυνδεκεί ωσ άρκρωμα με τουσ περιςςότερουσ web server, να διαςυνδεκεί Μζςω Cgi (Common Gateway Interface) ι και να κλθκεί από τθ γραμμι εντολϊν για να εκτελζςει αυτόνομα και τοπικά ζνα Php πρόγραμμα. Για τθ χριςθ ςε περιβάλλον web server, θ διαςφνδεςθ μζςω cgi κεωρείται αςφαλζςτερθ. Όπωσ ςτισ περιςςότερεσ server side γλϊςςεσ, θ php μπορεί να εντεκεί ςε κϊδικα html. Ο λεκτικόσ αναλυτισ αναγνωρίηει ωσ πθγαίο κϊδικα μόνο το κείμενο που βρίςκεται εντόσ των αναγνωριςτικϊν <?php και?> (ι ςυντομογραφικά <? και?>). Εναλλακτικά μποροφν να χρθςιμοποιθκοφν και τα html tags <script language="php"> και </script>. Σο κείμενο εκτόσ των php tags δεν αναγνωρίηεται από τον αναλυτι και αντιγράφεται αυτοφςιο ςτθν ζξοδο (standard output). Αυτό επιτρζπει τθν εμφϊλευςθ κϊδικα php ςε αρχεία html ι οποιαδιποτε αρχείο κειμζνου Java & Java Server Pages Η Java είναι μια πλιρωσ αντικειμενοςτραφισ γλϊςςα προγραμματιςμοφ με μεταφραςτι, που αναπτφχκθκε από τθ Sun Microsystems Inc και χρθςιμοποιείται ευρζωσ χάρισ ςτα cross-platform χαρακτθριςτικά που διακζτει. Η τεχνολογία Java Server Pages επιτρζπει τθ χριςθ τθσ Java για τθ ςυγγραφι δυναμικϊν ςελίδων αλλά και ολοκλθρωμζνων εφαρμογϊν εξυπθρετθτι, ομογενοποιθμζνων με τον παγκόςμιο ιςτό. Ο κϊδικασ java μεταφράηεται όχι για κάποια ςυγκεκριμζνθ αρχιτεκτονικι υλικοφ, αλλά για τθν αρχιτεκτονικι μιασ ιδεατισ μθχανισ (Java Virtual Machine), θ οποία 15

23 ζχει ζνα ςαφϊσ οριςμζνο ςφνολο χαρακτθριςτικϊν(4). Η ιδεατι αυτι μθχανι υλοποιείται ςε κάκε υποςτθριηόμενθ πλατφόρμα υλικοφ, ακολουκϊντασ αυςτθρζσ ςυμβάςεισ ωσ προσ τουσ τφπουσ δεδομζνων και τισ δυνατότθτεσ που υποςτθρίηονται. Αυτό επιτρζπει ςτα προγράμματα που γράφονται ςε java, να εκτελοφνται όμοια και να βγάηουν ίδια αποτελζςματα ανεξάρτθτα από τθν υφιςτάμενθ αρχιτεκτονικι υλικοφ Η JSP επιτρζπει ςτο προγραμματιςτι να εμφωλεφςει κϊδικα java ςε κϊδικα HTML με τθ χριςθ μια ςφνταξθσ ανάλογθσ με αυτϊν τθσ php και asp. Επίςθσ χρθςιμοποιεί ζνα ςφνολο XML tags για να ορίςει ςυγκεκριμζνεσ λειτουργίεσ. Σα tags αυτά μποροφν να διαςυνδεκοφν με τάξεισ java οι οποίεσ εκτελοφνται ςε χαμθλότερα ςτρϊματα του εξυπθρετθτι (bacend process, δθλαδι πίςω από τον web server). Παράλλθλα, θ JSP δίνει ζνα ςφνολο μθχανιςμϊν για τθ διαςφνδεςθ του java τμιματοσ ενόσ server με το web τμιμα του, κάποιοι από τουσ οποίουσ αναλφονται παρακάτω. ε αντίκεςθ με τθ php,θ jsp χρθςιμοποιεί μια πλθκϊρα από διαφορετικά jsp tags, ενϊ επιτρζπει ςτο χριςτθ να δθλϊςει και νζεσ τάξεισ tags αν αυτό είναι αναγκαίο. Σα παρακάτω παραδείγματα tags είναι χαρακτθριςτικά: Σζλοσ, μζςω των JSP tag libraries, οι προγραμματιςτζσ μποροφν να ορίςουν εξειδικευμζνα tags και να τα ενκζςουν ςε HTML κϊδικα. Με τον τρόπο αυτό μποροφν εφκολα να διαςυνδζςουν το τμιμα αλλθλεπίδραςθσ με το χριςτθ τθσ εφαρμογισ με το εςωτερικό ςφςτθμα που παρζχει πρόςβαςθ και επεξεργαςία ςτα εςωτερικά δεδομζνα του εξυπθρετθτι. Ο κϊδικασ java που περιζχεται ςε μια jsp ςελίδα μεταγλωττίηεται αυτόματα από ζνα ειδικό άρκρωμα του εξυπθρετθτι (το οποίο ςτθν ουςία επεκτείνει τισ δυνατότθτεσ του java compiler) και αυτόματα αποκθκεφεται προσ άμεςθ εκτζλεςθ. ε περίπτωςθ που ο πθγαίοσ jsp κϊδικασ υποςτεί αλλαγζσ, κα μεταγλωττιςτεί αυτόματα από τον εξυπθρετθτι. Με αυτό το τρόπο επιτρζπεται θ εφκολθ ςυγγραφι δυναμικϊν ιςτοςελίδων, οι οποίεσ ζχουν τθ δυνατότθτα να ςυνεργαςτοφν με το υπόλοιπο ςφνολο λειτουργικότθτασ που παρζχει ζνασ εξυπθρετθτισ. Η προαναφερκείςα δυνατότθτα δίνει ζνα ςθμαντικό πλεονζκτθμα ςτο πρότυπο ανάπτυξθσ τθσ JSP, κακϊσ κάνει εφικτό το διαχωριςμοφ τθσ εφαρμογισ ςε δφο μεγάλα τμιματα: αυτό τθσ παρουςίαςθσ ςτο χριςτθ (web front end) και ςε αυτό τθσ λογικισ επεξεργαςίασ των δεδομζνων (back end) Περιγραφι ASP Η γλϊςςα Asp είναι μια μθχανι ςυγγραφισ δυναμικϊν ιςτοςελίδων και εφαρμογϊν ιςτοφ. ASP ςθμαίνει Active Server Pages (8). Αναπτφςςεται από τθ Microsoft, ενϊ θ πρϊτθ ζκδοςθ τθσ ονομαηόταν dbweb και είχε αναπτυχκεί από τθν Aspect Software Engineering(1). Σο κφριο χαρακτθριςτικό τθσ Asp είναι θ ςτενι του ςυνεργαςία με το λογιςμικό web server τθσ Microsoft, IIS (Internet Information Services). H Asp 16

24 μπορεί να αναγνωρίςει κϊδικα ςε οποιαδιποτε γλϊςςα είναι ςυμβατι με το «Microsoft Active Scripting» ςτάνταρ. υνθκζςτερα χρθςιμοποιοφμενθ είναι θ VBScript. Η επιλογι τθσ γλϊςςασ που χρθςιμοποιείται για τθν ερμθνεία του κϊδικα γίνεται μζςω τθσ ι μζςω του tag <script language= language runat= server >. Άλλεσ ςυμβατζσ γλϊςςεσ περιλαμβάνουν τθ Jscript (μια υλοποίθςθ ECMAscript από τθ Microsoft) και τθν PerlScript. Η δυναμικι δθμιουργία περιεχομζνου ςτθ ASP γίνεται με τθ χριςθ αντικειμζνων τα οποία υλοποιοφν ςυγκεκριμζνεσ λειτουργίεσ. τθν ζκδοςθ 2, θ ASP διακζτει 6 τζτοια αντικείμενα: Application, ASPError, Request, Response, Server και Session. Κάκε αντικείμενο υλοποιεί κάποια βαςικι web-server λειτουργικότθτα. Για παράδειγμα, το αντικείμενο Session αποκθκεφει δεδομζνα από ςελίδα ςε ςελίδα με τθ χριςθ των Browser Cookies. Όμοια με τθ php, ςτθ κλαςικι asp επιτρζπεται θ εμφϊλευςθ html κϊδικα με τθ χριςθ των αναγνωριςτικϊν <% και %>. Σο αναγνωριςτικό <%= χρθςιμοποιείται αντί του <% για να καταδείξει μια «ζκφραςθ» (expression). Επίςθσ, όμοια με τθν php, μζκοδοι μποροφν να κλθκοφν και χωρίσ τθ χριςθ παρενκζςεων Η JavaScript Η javascript είναι θ βαςικι γλϊςςα προγραμματιςμοφ τθσ ιςτοςελίδασ από τθ άκρθ του χριςτθ. Χρθςιμοποιείται για να περιγράψει διαδικαςίεσ που πρζπει να γίνουν ςτο φυλλομετρθτι (browser). τοιχεία javascript εμφωλεφονται ςε html ςτοιχεία μζςω του tag <script>. Σα ςτοιχεία αυτά, τα οποία μποροφν να περιλαμβάνουν κϊδικα in-line ι να αναφζρονται ςε αρχεία κϊδικα, ανιχνεφονται από τον φυλλομετρθτι, ο οποίοσ και διερμθνεφει τον κϊδικα ςε πραγματικό χρόνο. Η javascript ςυνικωσ χρθςιμοποιείται για τθ δυναμικι διαχείριςθ των διαφόρων ςτοιχείων μιασ ιςτοςελίδασ ςε πραγματικό χρόνο και χωρίσ να απαιτείται αλλθλεπίδραςθ πελάτθ-εξυπθρετθτι. Για παράδειγμα, μζςω javascript ο προγραμματιςτισ μπορεί να μετακινιςει ομάδεσ ςτοιχείων, να κρφψει ςτοιχεία ι να αλλάξει τα περιεχόμενα τουσ δυναμικά. Για να γίνει αυτό, πρζπει πρϊτα να αποκτιςει πρόςβαςθ ςτα ςτοιχεία αυτά (δθλαδι ςτο Document Object Model), χρθςιμοποιϊντασ τισ μεκόδουσ που παρζχει ο φυλλομετρθτισ. 2.2 Σι είναι Web Server & Client Οι χριςτεσ Internet ςε ολόκλθρο τον κόςμο ζχουν τθ δυνατότθτα να χρθςιμοποιοφν μια ποικιλία υπθρεςιϊν. Αυτό που είναι ςθμαντικό να κατανοιςουμε είναι ότι όλοι οι χριςτεσ, δεν ζχουν πρόςβαςθ ςτισ ίδιεσ υπθρεςίεσ. τθ ςυνζχεια, κα εξθγιςουμε το μοντζλο πελάτθ-εξυπθρετθτι (client-server) και κα αναφζρουμε τισ πιο διαδεδομζνεσ υπθρεςίεσ. 17

25 Προκειμζνου να χρθςιμοποιιςουμε μια υπθρεςία του Internet κα πρζπει: να ζχουμε εγκατεςτθμζνο ςτον υπολογιςτι μασ και να εκτελζςουμε το κατάλλθλο πρόγραμμα γι αυτι τθν υπθρεςία. Σο πρόγραμμα αυτό ονομάηεται πελάτθσ (client). Μζςω του πελάτθ, ηθτάμε τθν παροχι τθσ ςυγκεκριμζνθσ υπθρεςίασ. να ζχουμε πρόςβαςθ (μζςω Internet) ςε μθχανι που υποςτθρίηει τθν αιτοφμενθ υπθρεςία. ε αυτι τθ μθχανι πρζπει να εκτελείται ζνα πρόγραμμα που παρζχει τθ ςυγκεκριμζνθ υπθρεςία, ο εξυπθρετθτισ (server). Η παροχι των περιςςότερων υπθρεςιϊν ςτο Internet βαςίηεται ςτο μοντζλο πελάτθ-εξυπθρετθτι (client-server) που λειτουργεί ωσ εξισ: Ο πελάτθσ ηθτά από τον εξυπθρετθτι πλθροφορίεσ και ο τελευταίοσ εξυπθρετεί το αίτθμα παρζχοντάσ του τισ πλθροφορίεσ αυτζσ. Αφοφ τελειϊςει θ διαδικαςία, ο εξυπθρετθτισ περιμζνει ζωσ ότου κάποιοσ πελάτθσ υποβάλλει πάλι κάποια αίτθςθ για εξυπθρζτθςθ. Εικόνα 2.2.1: Σο μοντζλο πελάτθ-εξυπθρετθτι Κάκε υπθρεςία ςτο Internet ζχει το δικό τθσ ξεχωριςτό πρωτόκολλο, δθλαδι το δικό τθσ ςφνολο από ςυμβάςεισ που κακορίηουν το πϊσ γίνεται θ ςυνομιλία του αντίςτοιχου ηεφγουσ πελάτθ-εξυπθρετθτι. Ζτςι, άλλο πρωτόκολλο χρθςιμοποιεί θ υπθρεςία WWW, άλλο θ υπθρεςία FTP, άλλο θ υπθρεςία , κ.ο.κ. Ζνα ςθμείο που είναι ςθμαντικό να κατανοιςουμε είναι ότι μζςω του πελάτθ δεν μποροφμε να ηθτάμε τθν παροχι τθσ ςυγκεκριμζνθσ υπθρεςίασ από οποιονδιποτε υπολογιςτι του Internet. Θα πρζπει ο υπολογιςτισ ςτον οποίον απευκφνουμε τθν αίτθςι μασ να υποςτθρίηει τθν υπθρεςία αυτι και να εκτελεί τον αντίςτοιχο 18

26 εξυπθρετθτι. Ζςτω π.χ. ότι κζλουμε να δοφμε μια ςελίδα του World Wide Web (WWW). Σρζχουμε ςτον υπολογιςτι μασ ζναν πελάτθ για WWW για να ςυνδεκοφμε με ζναν απομακρυςμζνο υπολογιςτι όπου είναι αποκθκευμζνθ θ ςελίδα και ςτον οποίον εκτελείται ζνασ εξυπθρετθτισ για WWW. Ο εξυπθρετθτισ ςτζλνει ςτον πελάτθ μασ τθ ςελίδα και ο πελάτθσ τθν εμφανίηει ςτθν οκόνθ του υπολογιςτι μασ. θμειϊνουμε ότι οι πελάτεσ για τθν υπθρεςία WWW ονομάηονται και browsers (αναηθτθτζσ). Επίςθσ, ςε ζναν υπολογιςτι μποροφν να εκτελοφνται ταυτόχρονα εξυπθρετθτζσ για περιςςότερεσ από μία υπθρεςίεσ π.χ. ζνασ εξυπθρετθτισ για WWW, ζνασ εξυπθρετθτισ για FTP, κι ζνασ εξυπθρετθτισ για . Ζτςι, ο ίδιοσ υπολογιςτισ μπορεί να παρζχει περιςςότερεσ από μία υπθρεςίεσ. Τπάρχουν διάφορα προγράμματα - πελάτεσ για κακεμία από τισ υπθρεςίεσ του Internet για διάφορα λειτουργικά ςυςτιματα. Πολλά από αυτά διατίκενται ελεφκερα μζςω του Internet και μποροφμε να τα μεταφζρουμε ςτον υπολογιςτι μασ. 2.3 Σο ςτατικό Web Με τον όρο "ςτατικι ςελίδα" εννοοφμε μία ςελίδα ςε μορφι HTML (ο κϊδικασ με τον οποίο δομείται μια ςελίδα του web), θ οποία μπορεί να δθμιουργθκεί και από εςάσ τουσ ίδιουσ, χωρίσ ιδιαίτερεσ γνϊςεισ, με χριςθ ενόσ προγράμματοσ επεξεργαςίασ HTML, ακόμθ και με το γνωςτό ςε όλουσ Word. Περιςςότερεσ από μία ςτατικζσ ςελίδεσ ςυναποτελοφν ζνα ςτατικό δικτυακό τόπο. Ουςιαςτικά κάκε ςτατικό site αποτελεί ζνα ςφνολο ιςτοςελίδων με ςτακερό περιεχόμενο, οι οποίεσ μποροφν να περιλαμβάνουν εκτενείσ πλθροφορίεσ (όπωσ ςτοιχεία επικοινωνίασ, τιμζσ, προϊόντα/υπθρεςίεσ, γραφικά), αλλά δεν μποροφν να τροποποιοφνται εφκολα, γριγορα και με χαμθλό κόςτοσ. Προκειμζνου να γίνει πιο κατανοθτό το παραπάνω, ασ φζρουμε ωσ παράδειγμα ζνα μικρό site εταιρίασ ζνδυςθσ, το οποίο διακζτει ζνα κατάλογο προϊόντων. Αν θ επιχείρθςθ αςχολείται αποκλειςτικά με τθν πϊλθςθ πζντε ειδϊν πουλόβερ, για παράδειγμα, τότε κα πρζπει να δθμιουργθκοφν πζντε διαφορετικζσ ςελίδεσ προϊόντων, αναγράφοντασ θ κακεμία τισ λεπτομζρειεσ του κάκε προϊόντοσ. Ακόμθ, κα χρειαςτεί μία ςελίδα ςτθν οποία κα αναφζρουμε λίγα λόγια για τθν εταιρία/κατάςτθμα, άλλθ μία για τισ παραγγελίεσ, μία ςελίδα επικοινωνίασ του χριςτθ με το κατάςτθμα, και πικανϊσ μερικζσ ακόμα. ε ζνα ςτατικό site, όλεσ αυτζσ οι ςελίδεσ δθμιουργοφνται μία φορά και δθμοςιεφονται ςτον web server. Οι επιςκζπτεσ μποροφν να ζχουν πρόςβαςθ ςτισ ςελίδεσ του δικτυακοφ τόπου και να ενθμερωκοφν για τα προϊόντα ϊςτε να προχωριςουν πικανϊσ ςτθν παραγγελία, θ οποία ςτθν προκειμζνθ περίπτωςθ δεν πραγματοποιείται online αλλά μζςω θλεκτρονικοφ ταχυδρομείου. Ο χριςτθσ 19

27 δθλαδι αποςτζλλει ςε εςάσ ζνα , ςτο οποίο ςασ αναφζρει το προϊόν που κζλει να αγοράςει και εςείσ ςτθ ςυνζχεια κα πρζπει να επικοινωνιςετε μαηί του, να του ςτείλετε το προϊόν και να λάβετε τα χριματά ςασ με αντικαταβολι. Εάν υποκζςουμε τϊρα ότι κζλετε να προςκζςετε μερικά ακόμθ προϊόντα, πουλόβερ ςτο παράδειγμά μασ, τότε κα πρζπει να δθμιουργιςετε επιπλζον ςελίδεσ για το κάκε προϊόν. Εάν πάλι κζλετε να αλλάξετε κάποιο από τα ςτοιχεία (τθλζφωνο, διεφκυνςθ, τιμζσ, κ.λπ.), τότε κα πρζπει να ανατρζξετε ςε κακεμία από τισ ςελίδεσ που περιζχουν κάποιο απ' αυτά τα ςτοιχεία και να το αλλάξετε "με το χζρι". Φανταςτείτε λοιπόν ζνα site με 200 ςελίδεσ, που όλεσ ςτο κάτω μζροσ αναφζρουν το τθλζφωνο τθσ εταιρίασ ςασ. Για να αλλάξετε τον αρικμό, είςτε υποχρεωμζνοσ να μπείτε και ςτισ 200 ςελίδεσ ξεχωριςτά!! υνοψίηοντασ, ζνα ςτατικό Web Site αποτελεί τθν ιδανικι λφςθ για μικρομεςαίεσ επιχειριςεισ, που επικυμοφν μια απλι αλλά ταυτοχρόνωσ καλαίςκθτθ και λειτουργικι παρουςία ςτο διαδίκτυο. Οι κάτοιχοι ενόσ ςτατικοφ Web Site δεν ζχουν τθν δυνατότθτα παρζμβαςθσ ςτο περιεχόμενο του Διαδικτυακοφ τουσ Σόπου, ωςτόςο απολαμβάνουν τα προνόμια μιασ πρϊτθσ παρουςίασ ςτο Διαδίκτυο ( s, οικονομικι προβολι-διαφιμιςθ κ.ο.κ.). 2.4 Δυναμικό Web τον αντίποδα ζχουμε τισ λεγόμενεσ "δυναμικζσ ςελίδεσ" ι αλλιϊσ "δυναμικά sites". τθν πραγματικότθτα οι δυναμικζσ ςελίδεσ δεν προχπάρχουν - αποτελοφν καταχωρίςεισ ςε μια βάςθ δεδομζνων, και όταν καλοφνται από το χριςτθ δθμιουργοφνται εκείνθ τθ ςτιγμι αυτόματα για εκείνον. Όπωσ και οι ςτατικζσ ςελίδεσ, είναι οικονομικζσ ςτθν καταςκευι (μικρό κόςτοσ ανά ςελίδα), και επιτρζπουν εφκολθ ςυντιρθςθ και παρακολοφκθςθ (για μεγάλουσ δικτυακοφσ τόπουσ, με μεγάλο αρικμό προϊόντων και ειδϊν). Δεν είναι όμωσ τόςο εφκολο να δθμιουργθκοφν από ζναν άπειρο χριςτθ, κακϊσ απαιτοφνται κάποιεσ βαςικζσ γνϊςεισ προγραμματιςμοφ και χριςθσ εφαρμογϊν και βάςεων δεδομζνων (SQL, PHP, ASP, Perl, κ.λπ.). Σο κόςτοσ τουσ μπορεί να είναι υψθλό για μικρά websites, ειδικά ςε ό,τι αφορά τθ ςυντιρθςι τουσ, κι αυτό γιατί, κακϊσ απαιτοφνται κάποιεσ επιπλζον γνϊςεισ, το πικανότερο είναι ότι κα πρζπει να ανακζςετε ςε κάποιον τρίτο τθν όλθ διαδικαςία ενθμζρωςθσ και ςυντιρθςθσ. Παλαιότεροι browsers (παλιζσ εκδόςεισ του Internet Explorer και του Netscape Navigator) μπορεί να παρουςιάηουν προβλιματα ςτθν εμφάνιςθ των ςελίδων αυτϊν, ωςτόςο αυτό είναι ζνα ηιτθμα που τείνει να εκλείψει, κακϊσ το μεγαλφτερο ποςοςτό των χρθςτϊν του Internet χρθςιμοποιεί τισ πιο πρόςφατεσ εκδόςεισ. Τπάρχει όμωσ ζνα λειτουργικό πρόβλθμα: οι ςελίδεσ αυτζσ δεν μποροφν να καταχωρθκοφν αυτόνομα ςτισ μθχανζσ αναηιτθςθσ. Λογικό, αν λάβουμε υπόψθ ότι 20

28 ουςιαςτικά οι ςελίδεσ αυτζσ δεν υφίςτανται. Σζλοσ, το κόςτοσ μεταφοράσ του δικτυακοφ τόπου ςε άλλο πάροχο είναι ςυνικωσ αρκετά υψθλό. Οπότε, ζνα δυναμικό Web Site απευκφνεται ςε επιχειριςεισ που επικυμοφν μια πιο ολοκλθρωμζνθ παρουςία ςτο διαδικτυο, αλλάηοντασ το περιεχόμενο τθσ ιςτοςελίδασ τουσ, χωρίσ τθ μεςολάβθςθ κάποιου προγραμματιςτι. Αυτό επιτυγχάνεται μζςω ενόσ ςυςτιματοσ διαχείριςθσ. Η πρόςβαςθ ςτο ςφςτθμα διαχείριςθσ γίνεται χρθςιμοποιϊντασ username και password. Μεταξφ των δυνατοτιτων ενόσ δυναμικοφ Web Site περιλαμβάνονται τα παρακάτω: 1. Αποκικευςθ απεριόριςτου αρικμοφ προϊόντων με ανϊτατο όριο το διακζςιμο χϊρο. 2. Δυνατότθτα δυναμικισ αλλαγισ των ιςτοςελίδων για τθν τακτικι ενθμζρωςθ. 3. Δυνατότθτα αποςτολισ διευκρινιςτικισ ερϊτθςθσ για ςυγκεκριμζνο προϊόν από τον πελάτθ. 4. Παρουςίαςθ υπθρεςιϊν με επιλογι επικοινωνίασ για τον επιςκζπτθ τθσ ςελίδασ. τα πλεονεκτιματα ενόσ τζτοιου διαδικτυακοφ ζργου (δθλ. δυναμικοφ) περιλαμβάνεται και θ θλεκτρονικι αναηιτθςθ προϊόντων (με εφροσ τιμισ και άλλα χαρακτθριςτικά). Με τον τρόπο αυτό ο ενδιαφερόμενοσ ανακτά ταχφτερα τθν πλθροφορία, πλοθγείται ευκολότερα ςτα αποτελζςματα τθσ αναηιτθςθσ ενϊ παράλλθλα αυξάνει τθν πικανότθτα εφρεςθσ του ιδανικοφ. Δυναμικά ςυςτιματα βαςίηονται ςε διαχείριςθ βάςεων δεδομζνων και εφαρμογϊν λογιςμικοφ τθσ βάςθσ δεδομζνων, να παρζχει διαχείριςθ και να να εξαςφαλίςει τθν πρόςβαςθ ςτισ πλθροφορίεσ. Οι πλθροφορίεσ μποροφν να αποκθκευτοφν ςτο δικτυακό τόπο του ίδιου του διακομιςτι ι ςε ζναν απομακρυςμζνο server, και μπορεί να ςυνίςταται ςε οιαδιποτε μορφι θλεκτρονικϊν εγγράφων, δεδομζνων ι εικόνων. Οι χριςτεσ τισ ιςτοςελίδασ κάνουν τισ επιλογζσ που εμφανίηονται ςτθν οκόνθ, κάνοντασ κλικ ςε ςυνδζςμουσ, θ οποία με τθ ςειρά του να ςτείλουβ τισ οδθγίεσ εφαρμογισ των προγραμμάτων που εκτελοφνται ςτον δικτυακό του τόπο. Ιςτοςελίδεσ ι άλλα θλεκτρονικά ζγγραφα, όπωσ αρχεία PDF είναι ςυνικωσ καταςκευάηονται "on the fly" από τα δεδομζνα που αποκθκεφονται για το web site ςασ ι ςε απομακρυςμζνεσ περιοχζσ. Σα ζγγραφα αυτά παρουςιάηονται ςε μια ςυνεπι μορφι ςτθν ιςτοςελίδα του χριςτθ, χρθςιμοποιϊντασ τυποποιθμζνα πρότυπα που παρζχουν ςτθν ιςτοςελίδα εμφάνιςθ και τθν αιςκθτικι. Γενικά, ο όροσ "δυναμικόσ" είναι πολυδιάςτατοσ. Σισ περιςςότερεσ φορζσ όμωσ αναφζρεται ςτον αυτόματο τρόπο με τον οποίο δθμιουργοφνται οι ςελίδεσ ενόσ website. Ο δυναμικόσ μθχανιςμόσ δθμιουργεί τισ ςελίδεσ αυτζσ διαβάηοντασ πλθροφορίεσ που προζρχονται από μια βάςθ δεδομζνων, ειςάγοντασ τισ πλθροφορίεσ (data) ςε ζνα "template" και ςτζλνοντασ τθ ςελίδα πίςω ςτον web browser. 21

29 τα ελλθνικά κα μποροφςαμε να το αποδϊςουμε με τον όρο template, "πρότυπο εμφάνιςθσ". Είναι ο τρόποσ εμφάνιςθσ μιασ ςελίδασ, το "καλοφπι" και το ςυγκεκριμζνο τθσ ςτιςιμο ανεξαρτιτωσ περιεχομζνου. Για παράδειγμα, κα μποροφςαμε να ορίςουμε από τθν αρχι ότι μια ςελίδα παρουςίαςθσ προϊόντοσ κα αποτελείται από το όνομα του προϊόντοσ, από κάτω κα υπάρχει ο κωδικόσ του, ςτα δεξιά μία μικρι φωτογραφία του, κάτω από τθ φωτογραφία μια ςφντομθ περιγραφι και κάτω από τθν περιγραφι, ςτα δεξιά, θ τιμι του. Μποροφμε να ακολουκιςουμε το ίδιο ςτιςιμο ςε όλα τα προϊόντα, είτε πρόκειται για μπλοφηεσ είτε για φοφςτεσ κ.ο.κ. Αντί να ςχεδιάςουμε λοιπόν μια ξεχωριςτι ςελίδα για κακζνα από τα προϊόντα που διακζτει ζνα κατάςτθμα, φτιάχνουμε μία και μόνο, θ οποία αποτελεί το βαςικό ςκελετό παρουςίαςθσ των προϊόντων. Ο μθχανιςμόσ που λειτουργεί από πίςω (back end) φροντίηει μζςα ςτο ςκελετό αυτό να εμφανίςει το προϊόν που κα ηθτιςει εκείνθ τθ ςτιγμι ο χριςτθσ (front end). 2.5 φγκριςθ ςτατικοφ δυναμικοφ Web φμφωνα λοιπόν με το παράδειγμα, και ενϊ θ εταιρία ζχει μεγαλϊςει, διακζτει πλζον περιςςότερα από 100 είδθ ρουχιςμοφ. Όπωσ είναι λογικό, οι ςτατικζσ ςελίδεσ είναι εξαιρετικά δφςχρθςτεσ. Κάκε φορά που χρειάηεται να γίνει μία αλλαγι ςτθν τιμι, να προςτεκεί κάποια λεπτομζρεια, να ανανεωκεί το εικαςτικό κομμάτι του site κλπ., πρζπει να παρζμβει κάποιοσ ςε 100 διαφορετικζσ ςελίδεσ. Ζνα επιπλζον αρνθτικό ςθμείο ςτισ ςτατικζσ ςελίδεσ εντοπίηεται ςτο "index" των ςελίδων. Εφόςον υπάρχουν 100 ςελίδεσ (μία για κάκε προϊόν), με δυςκολία πλζον κα βρεκεί θ ςυγκεκριμζνθ ςελίδα ςτο back end (το μθχανιςμό που είναι υπεφκυνοσ για τθ διαχείριςθ του όλου ςυςτιματοσ) ϊςτε να γίνει μία αλλαγι. Αντίκετα, ζνασ δυναμικόσ δικτυακόσ τόποσ κα ςασ επζτρεπε να κάνετε τα ακόλουκα: Να αλλάηετε με ευκολία κάποια πλθροφορία ςε όλεσ τισ ςελίδεσ του site ταυτόχρονα, κάνοντασ μόνο μία αλλαγι ςτθ βάςθ δεδομζνων ι ςτο template, θ οποία κα ενθμερϊνει όλεσ τισ ςελίδεσ. Να αλλάηετε εφκολα τισ πλθροφορίεσ ςχετικά με τα προϊόντα. Για παράδειγμα, επικυμείτε να κάνετε αλλαγζσ ςτον τιμοκατάλογο που αφορά μόνο ςε μπλουηάκια μεγζκουσ Large/X-Large. Θα προςτεκεί ζνα επιπλζον πεδίο ςτθ βάςθ δεδομζνων που κα απεικονίηει τθν αλλαγι αυτι. Να επιλζγει ο επιςκζπτθσ τον τρόπο με τον οποίο κα βλζπει τα προϊόντα, κακϊσ ζχει τθ δυνατότθτα να εξατομικεφει τισ ςελίδεσ χρθςιμοποιϊντασ διάφορα κριτιρια δικισ του επιλογισ, που υπάρχουν ιδθ ςτθ βάςθ δεδομζνων, π.χ. μζγεκοσ, χρϊμα, φφαςμα, τιμι κ.λπ. 22

30 Η φπαρξθ ενόσ δυναμικοφ site ςασ παρζχει και άλλα πλεονεκτιματα. Ζνα από τα βαςικά είναι και θ αποκικευςθ πλθροφοριϊν ςχετικά με τισ προτιμιςεισ των πελατϊν και θ εξατομίκευςθ των ςελίδων ςφμφωνα με τισ ανάγκεσ κάκε πελάτθ. Για παράδειγμα, να εμφανίηει ροφχα ςε ςκοφρεσ αποχρϊςεισ ςε κάποιον επιςκζπτθ που ζχει αγοράςει ςτο παρελκόν τα περιςςότερα ροφχα ςε ςκοφρα χρϊματα. Δυνατότθτα δθμιουργίασ ςτατιςτικϊν αναφορϊν για λιψθ αποφάςεων. Επιπλζον, δίνει τθ δυνατότθτα δθμιουργίασ αναφορϊν ςχετικά με τα προϊόντα που ζχουν επιλζξει κατά καιροφσ οι επιςκζπτεσ του site, τα ζχουν προςκζςει ςτο καλάκι τουσ αλλά δεν ζχουν φκάςει ποτζ ςτθν παραγγελία. Ζχει τθ δυνατότθτα να "κυμάται" ποια ιταν θ τελευταία ςελίδα που επιςκζφκθκε ο χριςτθσ πριν από τθν παραγγελία του, ϊςτε να προςδιοριςτοφν οι επιπρόςκετεσ πλθροφορίεσ που χρειάηεται κανείσ προκειμζνου να φκάςει ςε αυτιν. Όλα αυτά μποροφν να είναι ςυνδεδεμζνα με μία βάςθ δεδομζνων τθσ αποκικθσ του φυςικοφ καταςτιματοσ, ϊςτε να προειδοποιείται ο πελάτθσ αν επιλζξει κάποιο προϊόν που δεν είναι διακζςιμο. 23

31 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ο 3.1 Σι είναι οι Web Services (WSs) Είναι δφςκολο να δϊςει κανείσ με ςαφινεια ζναν απλό οριςμό για το τι είναι οι Web Services. Με πολφ απλά λόγια πάντωσ μποροφμε να ποφμε ότι «Web Service είναι μια εφαρμογι τθν οποία μπορεί να χρθςιμοποιιςει κανείσ μζςω του Internet -ι οποιουδιποτε δικτφου γενικότερα- και ζχει καταςκευαςτεί με ςυγκεκριμζνεσ διαδικτυακζσ τεχνολογίεσ (όλα τα πρωτόκολλα που χρθςιμοποιοφνται βαςίηονται ςτθ γλϊςςα XML)». Οποιαδιποτε εφαρμογι πλθρεί τον παραπάνω οριςμό μπορεί να κεωρθκεί Web Service. Αλλιϊσ, μπορεί να πει κανείσ ότι Web Services είναι υπορουτίνεσ-μζκοδοι διακζςιμεσ μζςω του διαδικτφου. Σο βαςικότερο χαρακτθριςτικό των WSs είναι ότι αποτελοφν εφαρμογζσ που εκτελοφνται ςτον server ςτον οποίο φιλοξενοφνται και όχι ςτον υπολογιςτι του client που τισ καλεί. Ο client, αφοφ εντοπίςει τθ Web Service, τθν καλεί, αυτι εκτελείται ςτον server (μπορεί κατά τθν εκτζλεςι τθσ να αποκτά πρόςβαςθ ςε δεδομζνα που βρίςκονται και ςε άλλουσ servers), και τελικά επιςτρζφει ςτον client τα ηθτοφμενα αποτελζςματα. Οι WSs χρθςιμοποιοφν τθ γλϊςςα XML και πιο ςυγκεκριμζνα θ λειτουργία τουσ βαςίηεται ςτθν ανταλλαγι XML εγγράφων. Σο XML parsing αποτελεί μια ςχετικά αργι διαδικαςία, κάτι που κακιςτά το χρόνο αντίδραςθσ μιασ WS ςχετικά μεγάλο. Ζτςι, θ υλοποίθςθ με χριςθ WSs ενδείκνυται ςυνικωσ για εφαρμογζσ ςτισ οποίεσ ο χρόνοσ απόκριςθσ δεν είναι αποφαςιςτικισ ςθμαςίασ. Μια Web Service αποτελεί ζνα Interface προσ μια ςυγκεκριμζνθ διαδικαςία - διακζςιμο μζςω του διαδικτφου-, το οποίο ζχει καταςκευαςτεί με ςυγκεκριμζνεσ διαδικτυακζσ τεχνολογίεσ. ε αντίκεςθ με τα κλαςςικά μοντζλα πελάτθ/διακομιςτι, όπωσ ζνα ςφςτθμα Διαδικτυακοφ διακομιςτι (Web Server/Web Page system), οι Web Services δεν παρζχουν ςτο χριςτθ γραφικι διεπαφι (GUI). Οι WSs μοιράηονται προγραμματιςτικι λογικι, δεδομζνα και διεργαςίεσ με τθ χριςθ μιασ προγραμματιςτικισ διεπαφισ μζςω ενόσ δικτφου. Οι εφαρμογζσ είναι αυτζσ που αλλθλεπιδροφν, όχι οι χριςτεσ. Οι προγραμματιςτζσ μποροφν ςτθ ςυνζχεια να προςκζςουν τθ WS ςε ζνα GUI (όπωσ μια ιςτοςελίδα ι ζνα εκτελζςιμο πρόγραμμα) για να προςφζρουν ςυγκεκριμζνθ λειτουργικότθτα ςτουσ χριςτεσ. Σα πρϊτα web services ςκόπευαν να είναι πθγζσ πλθροφορίασ τισ οποίεσ μπορεί κανείσ πολφ εφκολα να ενςωματϊςει ςτισ εφαρμογζσ του τιμζσ μετοχϊν, προβλζψεισ καιροφ, αποτελζςματα ακλθτικϊν παινιδιϊν κλπ. Είναι εφκολο να φανταςτεί κανείσ μια ολόκλθρθ κατθγορία εφαρμογϊν που μπορεί να καταςκευάςει ϊςτε να αναλφει και να ςυνδυάηει πλθροφορία που τον ενδιαφζρει 24

32 και να τθν παρουςιάηει με ποικίλουσ τρόπουσ. Για παράδειγμα, κα μποροφςαμε να ζχουμε ζνα λογιςτικό φφλλο (spreadsheet) το οποίο ςυνοψίηει όλθ τθν οικονομικι μασ εικόνα μετοχζσ, τραπεηικοφσ λογαριαςμοφσ, δάνεια κλπ. Αν αυτι θ πλθροφορία ιταν διακζςιμθ μζςω web services το λογιςτικό φφλλο κα μποροφςε να ενθμερϊνεται ςυνεχϊσ. Οι περιςςότερεσ από αυτζσ τισ πλθροφορίεσ είναι ιδθ διακζςιμεσ ςτον παγκόςμιο ιςτό αλλά τα web services κα κάνουν τθν προγραμματιςτικι πρόςβαςθ ςε αυτζσ πιο εφκολθ και πιο αξιόπιςτθ. Εκκζτοντασ ιδθ υπάρχουςεσ εφαρμογζσ ςαν web services κα επιτρζψει ςτουσ χριςτεσ να καταςκευάςουν νζεσ πιο ιςχυρζσ εφαρμογζσ οι οποίεσ χρθςιμοποιοφν τα web services ςαν δομικά ςτοιχεία. Για παράδειγμα, ζνασ χριςτθσ κα μποροφςε να αναπτφξει μια εφαρμογι προμθκειϊν θ οποία να παίρνει αυτόματα τιμζσ από προμθκευτζσ, να επιτρζπει ςτο χριςτθ να επιλζξει προμθκευτι, να υποβάλει τθν παραγγελία και να παρακολουκεί τθν αποςτολι ζωσ ότου να γίνει θ παραλαβι τθσ. Η εφαρμογι του προμθκευτι, εκτόσ από το να εκκζτει τισ υπθρεςίεσ τθσ ςτον ιςτό, κα μποροφςε να χρθςιμοποιιςει άλλα web services για να ελζγξει τθν πιςτολθπτικι ικανότθτα του πελάτθ, να χρεϊςει τον τραπεηικό λογαριαςμό του πελάτθ και να κακορίςει τθν αποςτολι με μια εταιρία μεταφορϊν. το άμεςο μζλλον, μερικά από τα πιο ενδιαφζροντα web services κα υποςτθρίηουν εφαρμογζσ που χρθςιμοποιοφν τον ιςτό για να κάνουν πράγματα που δεν μποροφν να γίνουν ςιμερα. Για παράδειγμα, μία από τισ υπθρεςίεσ που τα web services κα κάνουν δυνατι είναι θ υπθρεςία θμερολογίου. Αν ο οδοντίατροσ ι ο μθχανικόσ ςασ εξζκεταν τα θμερολόγιά τουσ μζςω μιασ τζτοιασ web service, κα μποροφςατε να προγραμματίςετε τα ραντεβοφ ςασ με αυτοφσ ι κα μποροφςαν να προγραμματίςουν αυτοί τα ραντεβοφ κατευκείαν ςτο δικό ςασ θμερολόγιο άν κζλατε. Με λίγθ φανταςία, μποροφμε να οραματιςτοφμε εκατοντάδεσ εφαρμογζσ οι οποίεσ μποροφν να καταςκευαςτοφν μόλισ ζχουμε τθ δυνατότθτα να προγραμματίςουμε τον ιςτό Πλεονεκτιματα των web services Η αρχιτεκτονικι των web services παρζχει αρκετά πλεονεκτιματα μερικά από τα οποία αναφζρονται παρακάτω: Διαλειτουργικότθτα: Ζνα web service παρζχει ανεξαρτθςία τόςο από λειτουργικό ςφςτθμα όςο και από το hardware. Οποιοδιποτε πρόγραμμα που ςυμβαδίηει με αυτι τθ τεχνολογία μπορεί πολφ εφκολα να προςπελάςει μία τζτοια υπθρεςία. Ενςωμάτωςθ: ε ζνα υπάρχον λογιςμικό ςφςτθμα που λειτουργεί μζςα ςτο Internet θ δθμιουργία ενόσ web service δεν απαιτεί αλλαγζσ ςτον μθχανιςμό του ςυςτιματοσ. Διακεςιμότθτα και δθμοςίευςθ: 25

33 Οι πλθροφορίεσ για τα web services δθμοςιεφονται οπότε θ εφρεςθ και θ χριςθ τουσ μπορεί να είναι ταχφτατεσ. Επζκταςθ: Ζνα ζτοιμο web service είναι δυνατό να ανανεωκεί με εφκολο τρόπο παρζχοντασ ζτςι επιπρόςκετεσ υπθρεςίεσ ςτουσ χριςτεσ του. Μικρό κόςτοσ δθμιουργίασ και χριςθσ: Εφόςον ςε ζνα λογιςμικό ςφςτθμα υπάρχει ιδθ κάποια διαδικαςία που χρειάηεται να επεκτακεί ςε on-line υπθρεςία, θ δθμιουργία του web service κοςτίηει ελάχιςτα. Επίςθσ το κόςτοσ ενςωμάτωςθσ ενόσ web service ςε κάποιο website ι ςε δικτυακι εφαρμογι είναι πάρα πολφ μικρό. Ακόμα και ςτισ περιπτϊςεισ που θ χριςθ κάποιου web service γίνεται με ενοικίαςθ ςίγουρα το ςυνολικό κόςτοσ τθσ χριςθσ είναι αρκετά πιο μικρό από το κόςτοσ δθμιουργίασ τθσ υπθρεςίασ αυτισ. Χριςθ λογιςμικϊν ςυςτθμάτων: Όλα τα λογιςμικά ςυςτιματα και ειδικότερα τα websites που χρθςιμοποιοφν ζτοιμεσ υπθρεςίεσ γίνονται πιο λειτουργικά και πιο φιλικά αφοφ παρζχουν περιςςότερεσ υπθρεςίεσ ςτουσ χριςτεσ. 3.2 Αρχιτεκτονικι υπθρεςιών διαδικτφου Σο μοντζλο των web services ακολουκεί το παράδειγμα δημοςίευςη (publish), εφρεςη (find) και ςφνδεςη (bind). το πρϊτο βιμα, ο προμθκευτισ τθσ υπθρεςίασ δθμοςιεφει τθν υπθρεςία ςε ζνα κατάλογο υπθρεςιϊν. το δεφτερο βιμα, ο πελάτθσ ο οποίοσ ψάχνει για μία υπθρεςία θ οποία να καλφπτει τισ απαιτιςεισ του τθν αναηθτεί ςτον κατάλογο. Αφοφ επιτυχθμζνα βρει πολλαπλζσ υπθρεςίεσ επιλζγει μία βάςει των προτιμιςεϊν του. Σότε μεταφορτϊνει τθν περιγραφι τθσ υπθρεςίασ και ςυνδζεται (δεςμεφεται) με αυτιν ϊςτε να μπορζςει να καλζςει και να εκτελζςει τθν υπθρεςία. 26

34 Εικόνα Μοντζλο των web services Όταν μιλάμε λοιπόν για μία αρχιτεκτονικι προςανατολιςμζνθ ςτισ υπθρεςίεσ προκφπτουν οριςμζνα ηθτιματα. Η εφαρμογι που παρζχει τθν υπθρεςία και θ εφαρμογι-πελάτθσ θ οποία χρθςιμοποιεί τθν υπθρεςία μιλάνε μεταξφ τουσ ςε μια κοινι γλϊςςα. Ζπειτα οι δφο εφαρμογζσ χρειάηονται ζνα τρόπο να εντοπίηουν θ μία τθν άλλθ πριν ξεκινιςουν να μιλοφν μεταξφ τουσ. Αυτό αλθκεφει ακόμθ παραπάνω για τισ κατανεμθμζνεσ εφαρμογζσ όπου μία εφαρμογι δεν ζχει καμία γνϊςθ τθσ κζςθσ τθσ άλλθσ. Ωσ εκ τοφτου, μποροφμε να ποφμε ότι μια βαςικι αρχιτεκτονικι για web services πρζπει να παρζχει: Ζναν πρότυπο τρόπο για επικοινωνία. Ζνα ομοιόμορφο μθχανιςμό για περιγραφι και ανταλλαγι των δεδομζνων. Μια πρότυπθ περιγραφικι γλϊςςα (meta language) για να περιγράψει τισ υπθρεςίεσ που προςφζρονται. Ζνα μθχανιςμό για να καταχωροφνται και να εντοπίηονται οι εφαρμογζσ που βαςίηονται ςε web services. 27

35 Εικόνα Αρχιτεκτονικι των web services Σα web services διαφζρουν από τουσ παραδοςιακοφσ RPC (remote procedure call) μθχανιςμοφσ από πολλζσ απόψεισ: Σα δεδομζνα είναι μορφοποιθμζνα για μεταφορά χρθςιμοποιϊντασ XML, βελτιϊνοντασ ι εξαλείφοντασ το marshalling, το unmarshalling και άλλεσ ςχετικά με τθ μετάφραςθ απαιτιςεισ που ςυνικωσ προγραμματίηονταν από τον ίδιο τον προγραμματιςτι. Σα δεδομζνα ανταλλάςςονται χρθςιμοποιϊντασ προτυποποιθμζνα πρωτόκολλα όπωσ το HTTP ι το SMTP, τα οποία ζχουν δθμοςιευμζνα καλά κακοριςμζνα πρότυπα. Η προσ ζκκεςθ υπθρεςία είναι καλά κακοριςμζνθ χρθςιμοποιϊντασ ζνα γνωςτό και αποδεκτό μθχανιςμό, τθν WSDL. Οι υπθρεςίεσ ανευρίςκονται χρθςιμοποιϊντασ ζνα καλά κακοριςμζνο πρότυπο, το UDDI, και το πιο εξελιγμζνο ebxml. 3.3 ΒΑΙΚΕ ΣΕΧΝΟΛΟΓΙΕ ΣΩΝ WEB SERVICES Σο παρακάτω ςχιμα περιγράφει τθν ςφνδεςθ των τεχνολογιϊν των υπθρεςιϊν διαδικτφου. 28

36 Εικόνα Σεχνολογίεσ των web services Σα βαςικά βιματα για τθν ανάπτυξθ μίασ εφαρμογισ web services είναι: Εικόνα Βιματα ανάπτυξθσ εφαρμογϊν Αυτά τα βιματα κα είναι τα ίδια ανεξαρτιτου τεχνολογίασ και γλϊςςασ προγραμματιςμοφ θ οποία κα χρθςιμοποιθκεί για τθν υλοποίθςθ των web services. 29

37 3.3.1 Η XML Οη ξίδεο ηεο XML κπνξνύλ λ' αλαδεηεζνύλ ζηελ εθξεθηηθή αλάπηπμε ηνπ Παγθόζκηνπ Ιζηνύ ζηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990 θαη ζηνπο πνιέκνπο ηωλ browser πνπ έιαβαλ ρώξα κεηαμύ ηεο Microsoft Corporation θαη ηεο Netscape Corporation, όπνπ θαζεκηά από απηέο πάιεπε γηα ηελ απόιπηε θπξηαξρία. Η XML δεν είναι μία ςθμειακι γλϊςςα όπωσ θ HTML, είναι μία γλϊςςα που χρθςιμοποιείται για τθν περιγραφι μίασ ςθμειακισ γλϊςςασ. Ο τεχνικόσ όροσ μιασ τζτοιασ γλϊςςασ είναι μετα-γλϊςςα. Είναι μία μορφοποίθςθ δεδομζνων κειμζνου, με ιςχυρι υποςτιριξθ Unicode για όλεσ τισ γλϊςςεσ του κόςμου. Αν και θ ςχεδίαςθ τθσ XML εςτιάηει ςτα κείμενα, χρθςιμοποιείται ευρζωσ για τθν αναπαράςταςθ αυκαίρετων δομϊν δεδομζνων, που προκφπτουν για παράδειγμα ςτισ υπθρεςίεσ ιςτοφ. Τπάρχει μία ποικιλία διεπαφϊν προγραμματιςμοφ εφαρμογϊν, που μποροφν να χρθςιμοποιοφν οι προγραμματιςτζσ, για να προςπελαφνουν δεδομζνα XML, αλλά και διάφορα ςυςτιματα ςχθμάτων XML, τα οποία είναι ςχεδιαςμζνα για να βοθκοφν ςτον οριςμό γλωςςϊν, που προκφπτουν από τθν XML. Χρθςιμοποιϊντασ τθν XML ζνασ προγραμματιςτισ μπορεί να προςδιορίςει τισ ςθμειακζσ γλϊςςεσ που περιγράφουν θλεκτρονικά κυκλϊματα, πλθροφορίεσ για ανταλλαγι θλεκτρονικϊν δεδομζνων, τα αρχεία που παράγονται από τουσ διακομιςτζσ Web, μθχανικά μζρθ αεροςκαφϊν και οφτω κακεξισ. Ζνασ προγραμματιςτισ κακορίηει μία ςυγκεκριμζνθ γλϊςςα χρθςιμοποιϊντασ τθν XML κι ζνα εργαλείο, ςτθν ςυνζχεια παίρνει τ' αρχεία XML που περιζχουν κείμενα ςϋ αυτιν τθν γλϊςςα και εκτελεί μία επεξεργαςία όπωσ θ μετατροπι τουσ ςε αρχεία MS Word ι ςε κάποια άλλθ μορφι που μπορεί να παρουςιαςτεί από προγράμματα γραφικϊν. Σα αρχεία XML μποροφν να υπάρξουν αυτοφςια ι να ενςωματωκοφν ςε HTML και ςτθν ςυνζχεια να εμφανιςκοφν ςτον browser. Ζνα αρχείο XML που είναι ενταγμζνο ςε μια ςελίδα HTML ονομάηεται νθςί δεδομζνων. H XML παρζχει ζνα μικρό ςφνολο βαςικϊν εννοιϊν για τον κακοριςμό νζων γλωςςϊν: Χαρακτήρασ Unicode Εξ οριςμοφ, ζνα κείμενο XML είναι μία ακολουκία χαρακτιρων. χεδόν κάκε χαρακτιρασ Unicode μπορεί να εμφανίηεται ςε ζνα κείμενο XML. Επεξεργαςτήσ και Εφαρμογή Είναι το λογιςμικό που επεξεργάηεται ζνα κείμενο XML. Είναι αναμενόμενο, ότι ζνασ επεξεργαςτισ δουλεφει για μία εφαρμογι. Τπάρχουν μερικζσ πολφ ςυγκεκριμζνεσ απαιτιςεισ, ςχετικά με το τι μπορεί και τι δεν μπορεί να κάνει ζνασ επεξεργαςτισ XML, αλλά καμία, όςον αφορά ςτθ ςυμπεριφορά τθσ εφαρμογισ. Ο επεξεργαςτισ (όπωσ ονοματίηεται από τθν προδιαγραφι), αναφζρεται ςυχνά, με τον αγγλικό όρο XML parser. 30

38 Σήμανςη και Περιεχόμενο Οι χαρακτιρεσ που απαρτίηουν ζνα κείμενο XML, αποτελοφν είτε τθ ςιμανςθ είτε το περιεχόμενό του. Η ςιμανςθ και το περιεχόμενο, μποροφν να επιςθμανκοφν και να διακρικοφν, φςτερα από τθν εφαρμογι κάποιων απλϊν ςυντακτικϊν κανόνων. Όλα τα αλφαρικμθτικά που ςυνιςτοφν τθ ςιμανςθ, είτε ξεκινοφν με το χαρακτιρα "<" και καταλιγουν ςτο χαρακτιρα ">", είτε ξεκινοφν με το χαρακτιρα "&" και καταλιγουν ςτο χαρακτιρα ";". Ακολουκίεσ χαρακτιρων που δε ςυνιςτοφν τθ ςιμανςθ, αποτελοφν το περιεχόμενο ενόσ κειμζνου XML. Ετικζτα Ζνα ςτοιχείο ςιμανςθσ που ξεκινά με το χαρακτιρα "<" και καταλιγει ςτο χαρακτιρα ">". Τπάρχουν τρία είδθ ετικζτασ: ετικζτεσ-αρχισ, για παράδειγμα <section>, ετικζτεσ-τζλουσ, για παράδειγμα </section>, και ετικζτεσ-χωρίσπεριεχόμενο, για παράδειγμα <line-break/>. Στοιχείο Ζνα λογικό απόςπαςμα ενόσ κειμζνου, που είτε ξεκινά με μία ετικζτα-αρχισ και καταλιγει ςε μία ετικζτα-τζλουσ, είτε αποτελείται μόνο από μία ετικζτα-χωρίσπεριεχόμενο. Οι χαρακτιρεσ που υπάρχουν, αν υπάρχουν, μεταξφ μιασ ετικζτασαρχισ και μιασ ετικζτασ-τζλουσ, ςυνιςτοφν το περιεχόμενο του ςτοιχείου, το οποίο μπορεί να περιζχει ςιμανςθ, ςυμπεριλαμβανομζνων και άλλων ςτοιχείων, που ονομάηονται ςτοιχεία-παιδιά. Ζνα παράδειγμα ενόσ ςτοιχείου είναι το <Greeting>Hello, world.</greeting>. Ζνα άλλο είναι το <line-break/>. Χαρακτηριςτικό Ζνα ςτοιχείο ςιμανςθσ που αποτελείται από ζνα ηευγάρι όνομα/τιμι, το οποίο υπάρχει μζςα ςε μία ετικζτα-αρχισ ι ςε μία ετικζτα-χωρίσ-περιεχόμενο. το παράδειγμα παρακάτω, το ςτοιχείο img ζχει δφο χαρακτθριςτικά, τα src και alt: <img src="madonna.jpg" alt='by Raphael'/>. Ζνα άλλο παράδειγμα κα ιταν το <step number="3">connect A to B.</step>, όπου το όνομα του χαρακτθριςτικοφ είναι "number" και θ τιμι του είναι "3". Δήλωςη XML Σα κείμενα XML μποροφν να αρχίηουν, με τθ διλωςθ κάποιων πλθροφοριϊν ςχετικϊν με αυτά, όπωσ ςτο ακόλουκο παράδειγμα: <?xml version="1.0" encoding="utf-8"?> Ο μθχανιςμόσ DTD αποτζλεςε τθν de facto μζκοδο για τον οριςμό τθσ δομισ των εγρράφων XML. Χρθςιμοποιϊντασ μια ςφνταξθ διαφορετικι από τθσ XML, θ 31

39 γλϊςςα DTD επιτρζπει να κακορίηονται τα ονόματα των ςτοιχείων, το πλικοσ των φορϊν που ζνα ςτοιχείο εμφανίηεται μζςα ςε ζνα άλλα κ.ο.κ. Σα ςχιματα XML χρθςιμοποιφνται για να περιγραφεί θ δομι των δεδομζνων ςε μια κοινι μορφι τθν οποία μποροφν να αναγνωρίςουν οι πελάτεσ (clients), άλλα προγράμματα περιιγθςθσ ςτο Web και όλα τα προγράμματα λογιςμικοφ με ενεργοποιθμζνθ δυνατότθτα XML. Πιο ςυγκεκριμζνα, τα ςχιματα κακορίηουν τουσ κανόνεσ ενόσ εγγράφου δεδομζνων XML, ςυμπεριλαμβανομζνων των ονομάτων ςτοιχείων και των τφπων δεδομζνων, ποια ςτοιχεία μποροφν να εμφανίηονται ςυνδυαςμζνα και ποια χαρακτθριςτικά υπάρχουν διακζςιμα για κάκε ςτοιχείο. Σα ςχιματα παρζχουν ζνα μοντζλο για ζνα ζγγραφο δεδομζνων XML το οποίο κακορίηει τθ διάταξθ των ετικετϊν και του κειμζνου μζςα ςε όλα τα ζγγραφα που κάνουν παραπομπι ςτο ςχιμα. Η προδιαγραφι αυτι, που αναπτφχκθκε από τθν Κοινοπραξία του Παγκόςμιου ιςτοφ W3C, επιτρζπει να καοκορίηονται δομζσ XML παρόμοιεσ με τα DTD αλλά με πιο ιςχυρό τρόπο. Σα κείμενα XML αποτελοφνται εξ ολοκλιρου από χαρακτιρεσ Unicode. Εκτόσ από ζνα μικρό αρικμό, ειδικά εξαιροφμενων χαρακτιρων ελζγχου, κάκε χαρακτιρασ που ορίηεται ςτο Unicode, μπορεί να εμφανίηεται ςτο περιεχόμενο ενόσ κειμζνου XML. Σο ςφνολο των χαρακτιρων που μποροφν να εμφανίηονται ςτθ ςιμανςθ, αν και κάπωσ περιοριςμζνο, παραμζνει μεγάλο. Η XML παρζχει κάποιεσ διευκολφνςεισ για τθν ταυτοποίθςθ τθσ κωδικοποίθςθσ των χαρακτιρων Unicode που απαρτίηουν ζνα κείμενο και για τθν απεικόνιςθ χαρακτιρων που, για τον ζναν ι τον άλλο λόγο, δεν μποροφν να χρθςιμοποιθκοφν ευκζωσ. Ζωσ το 2009, ζχουν αναπτυχκεί εκατοντάδεσ γλϊςςεσ που βαςίηονται ςτθν XML, ςυμπεριλαμβανομζνων του RSS, του SOAP και τθσ XHTML. Προεπιλεγμζνεσ κωδικοποιιςεισ βαςιςμζνεσ ςτθν XML, υπάρχουν για τισ περιςςότερεσ ςουίτεσ εφαρμογϊν γραφείου, ςυμπεριλαμβανομζνων του Microsoft Office (Office Open XML), του OpenOffice.org (OpenDocument) και του iwork τθσ εταιρίασ Apple Η SOAP Σο W3C από τον Ιοφνιο του 2003 ζχει ςυντάξει μία ςφςταςθ (recommendation) θ οποία είναι ό,τι πιο κοντινό υπάρχει ςτθν προδιαγραφι (specification) του Simple Object Access Protocol v1.2. Μζςα ςτθ ςφςταςθ αυτι βρίςκεται ο παρακάτω οριςμόσ: "Σο SOAP ςτθν ζκδοςθ 1.2 είναι ζνα ελαφρφ πρωτόκολλο προοριςμζνο για τθν ανταλλαγι δομθμζνων πλθροφοριϊν ςε ζνα αποκεντρωμζνο, διανεμθμζνο περιβάλλον. Χρθςιμοποιεί τεχνολογίεσ XML για να κακορίςει ζνα επεκτάςιμο πλαίςιο παρζχοντασ μια δομι μθνυμάτων θ οποία μπορεί να ανταλλαχκεί πάνω από ποικίλα δικτυακά πρωτόκολλα. Σο πλαίςιο ζχει ςχεδιαςτεί να είναι ανεξάρτθτο από οποιοδιποτε προγραμματιςτικό μοντζλο και ςθμαςιολογία υλοποίθςθσ." 32

40 Δφο βαςικοί ςτόχοι του ςχεδιαςμοφ του SOAP είναι θ απλότθτα και θ επεκταςιμότθτα. Σο SOAP προςπακεί να πετφχει αυτοφσ τουσ ςτόχουσ παραλείποντασ, από το πλαίςιο μθνυμάτων, χαρακτθριςτικά γνωρίςματα τα οποία ςυνικωσ ςυναντοφνται ςε κατανεμθμζνα ςυςτιματα. Μερικά από αυτά τα γνωρίςματα είναι θ «αξιοπιςτία» (reliability),θ «αςφάλεια» (security), ο «ςυςχετιμόσ» (correlation),θ «δρομολόγθςθ» (routing) και τα «ςχζδια ανταλλαγισ μθνυμάτων» (Message Exchange Patterns - MPEs). Ενϊ αναμζνεται ότι πολλά χαρακτθριςτικά κα κακοριςτοφν, θ παροφςα προδιαγραφι παρζχει τισ λεπτομζρειεσ μόνο για δφο MEPs : το HTTP και το SMTP. Σα υπόλοιπα χαρκατθριςτικά γνωρίςματα αφινονται να κακοριςτοφν από άλλεσ προδιαγραφζσ. Με πιο απλά λόγια το SOAP είναι ζνα πρωτόκολλο βαςιςμζνο ςτθν XML το οποίο επιτρζπει ςτισ εφαρμογζσ να ανταλλάςουν πλθοροφορία πάνω από κοινϊσ χρθςιμοποιοφμενα πρωτόκολλα του διαδικτφου. Πριν ανακαλυφκεί το SOAP είχαμε και άλλεσ κατανεμθμζνεσ τεχνολογίεσ τόςο για ανταλλαγι μθνυμάτων όςο και για απομακρυςμζνθ κλιςθ διαδικαςιϊν (remote procedure call). ε κάκε περίπτωςθ ζχουμε κάποια από τα παρακάτω μειονεκτιματα: Κόςτοσ υποδομισ (EDI, CORBA) Κόςτοσ και πολυπλοκότθτα υλοποίθςθσ (EDI, CORBA) Χριςθ μόνο ςε ιδιωτικά δίκτυα (EDI, CORBA, DCOM, RMI) Χριςθ μόνο ςε εφαρμογζσ που εκτελοφνται ςτθν ίδια πλατφόρμα (DCOM) Χριςθ μόνο ςε εφαρμογζσ γραμμζνεσ ςτθν ίδια γλϊςςα προγραμματιςμοφ (RMI) Μειωμζνεσ λειτουργίεσ (XML-RPC) Ζλειψθ ευελιξίασ (EDI, CORBA, DCOM, RMI) τθν προςπάκεια δθμιουργίασ του SOAP λιφκθκαν υπόψιν όλα τα παραπάνω και δθμιουργικθκε ζνα πρωτόκολλο με τα εξισ χαρακτθριςτικά: Σο SOAP είναι απλό. Άρα το κόςτοσ και θ πολυπλοκότθτα υλοποίθςθσ μειϊνονται αιςκθτά. Σο SOAP είναι ανεξάρτθτο από πλατφόρμα και γλϊςςα προγραμματιςμοφ οπότε μπορεί να χρθςιμοποιθκεί για επικοινωνία μεταξφ εφαρμογϊν γραμμζνων για διαφορετικζσ πλατφόρμεσ και ςε διαφορετικζσ γλϊςςεσ προγραμματιςμοφ. Σο SOAP είναι ευζλικτο. Χρθςιμοποιεί πρότυπα πρωτόκολλα όπωσ το HTTP και το SMTP ωσ μζςα μεταφοράσ οπότε μπορεί να χρθςιμοποιθκεί ςτο διαδίκτυο 33

41 και να διαπερνά τφχθ προςταςίασ χωρίσ ςυμβιβαςμοφσ ςτθν αςφάλεια τθσ υποδομισ μιασ επιχείρθςθσ. Αυτό αυτομάτωσ μειϊνει και ςε οριςμζνεσ περιπτϊςεισ εξαλιφει το κόςτοσ υποδομισ αφοφ οι περιςςότερεσ επιχειριςεισ ςιμερα ζχουν και τον εξοπλιςμό και τθν τεχνογνωςία για τθ χριςθ του διαδικτφου. Σο SOAP είναι επεκτάςιμο. Αν και δεν προςφζρει τόςεσ πολλζσ λειτουργίεσ όςο άλλεσ τεχνολογίεσ όπωσ το CORBA και το DCOM επιτρζπει ςε άλλα πρότυπα να το επεκτείνουν παρζχοντασ υπθρεςίεσ που λείπουν από αυτό. Αυτό το χαρακτθριςτικό αποδείχκθκε ίςωσ το ςθμαντικότερο γιατί επάνω του βαςίηονται πολλζσ αναπτυςςόμενεσ τεχνολογίεσ των web services που προςφζρουν υπθρεςίεσ όπωσ «αξιοπιςτία» (reliability), «δρομολόγθςθ» (routing) και «αςφάλεια» (security). Ζνα μινυμα SOAP είναι ζνα ςυνθκιςμζνο ζγγραφο XML το οποίο περιζχει τα παρακάτω ςτοιχεία (elements): Ζνα απαιτοφμενο ςτοιχείο Envelope από το οποίο αναγνωρίηεται το ζγγραφο XML ωσ μινυμα SOA. Ζνα προαιρετικό ςτοιχείο Header που περιλαμβάνει βοθκθτικζσ πλθροφορίεσ. Ζνα απαιτοφμενο ςτοιχείο Body το οποίο περιλαμβάνει τθν κφρια πλθροφορία του μθνφματοσ. Ζνα προαιρετικό ςτοιχείο Fault το οποίο παρζχει πλθροφορίεσ για ςφάλματα που προκλικθκαν κατά τθν επεξεργαςία ενόσ μθνφματοσ. Όλα τα παραπάνω ςτοιχεία δθλϊνονται ςτο προεπιλεγμζνο namespace για το SOAP envelope : Σο προεπιλεγμζνο namespace για τθν κωδικοποίθςθ του SOAP και τουσ τφπουσ δεδομζνων είναι ο : Μερικοί ςθμαντικοί κανόνεσ ςφνταξθσ είναι οι παρακάτω : 1. Ζνα μινυμα SOAP ΠΡΕΠΕΙ να είναι κωδικοποιθμζνο χρθςιμοποιϊντασ XML. 2. Ζνα μινυμα SOAP ΠΡΕΠΕΙ να χρθςιμοποιεί το SOAP Envelope namespace. 3. Ζνα μινυμα SOAP ΠΡΕΠΕΙ να χρθςιμοποιεί το SOAP Encoding namespace. 4. Ζνα μινυμα SOAP ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ να περιζχει αναφορά ςε DTD. 5. Ζνα μινυμα SOAP ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ να περιζχει XML Processing Instructions. 34

42 Ο ςκελετόσ ενόσ μθνφματοσ SOAP φαίνεται παρακάτω : <?xml version="1.0"?> <soap:envelope xmlns:soap=" soap:encodingstyle=" <soap:header> </soap:header> <soap:body> </soap:body> </soap:envelope> <?xml version="1.0"?> <soap:envelope xmlns:soap=" soap:encodingstyle=" <soap:header> </soap:header> <soap:body> </soap:body> </soap:envelope> χθματικά κα μποροφςε να παραςτακεί ωσ εξισ: Εικόνα Ο ςκελετόσ ενόσ μθνφματοσ SOAP 35

43 3.3.3 Σο WSDL Ο οριςμόσ που δίνει το W3C για τθν Web Services Description Language είναι ο παρακάτω : "Η WSDL είναι ζνα ςχιμα XML για τθν περιγραφι δικτυακϊν υπθρεςιϊν ςαν ζνα ςφνολο από τελικά ςθμεία που λειτουργοφν ςε μθνφματα τα οποία περιζχουν πλθροφορία είτε προςανατολιςμζνθ ςτα ζγγραφα είτε πρςανατολιςμζνθ ςτισ διαδικαςίεσ. Οι λειτουργίεσ και τα μθνφματα περιγράφονται περιλθπτικά, και τότε δζνονται ςε ζνα ςυγκεκριμζνο πρωτόκολλο δικτφων και μορφι μθνυμάτων για να κακορίςουν ζνα τελικό ςθμείο. Πολλά ςχετικά τελικά ςθμεία ςυνδυάηονται ςε υπθρεςίεσ (services). Η WSDL είναι επεκτάςιμθ ςτο να επιτρζπει τθν περιγραφι τελικϊν ςθμείων και των μθνυμάτων τουσ άςχετα από τθ μορφι των μθνυμάτων και των πρωτοκόλλων δικτφων που χρθςιμοποιοφνται για τθν επικοινωνία. Παρόλα αυτά, αυτι τθ ςτιγμι ςτθν προδιαγραφι τθσ WSDL οι μόνεσ ςυνδζςεισ που περιλαμβάνονται περιγράφουν πϊσ μποροφμε να χρθςιμοποιιςουμε τθν WSDL ςε ςυνδυαςμό με το SOAP 1.1, το HTTP GET/POST και το MIME." Με πιο απλά λόγια θ WSDL μασ βθκάει να περιγράψουμε ζνα ςφνολο από μθνφματα και το πϊσ αυτά τα μθνφματα ανταλλάςςονται. Για να καταλάβουμε τθν αξία τθσ WSDL, μποροφμε να υποκζςουμε ότι κζλουμε να καλζςουμε ζνα web service μζςω SOAP το οποίο μασ παρζχεται από ζναν ςυνεργάτθ μασ. Θα μποροφςαμε να του ηθτιςουμε μερικά παραδείγματα μθνυμάτων SOAP και να γράψουμε κϊδικα ςτθν εφαρμογι μασ για να παράγουμε και να καταναλϊνουμε μθνφματα SOAP που μοιάηουν με αυτά τα παραδείγματα. Κάτι τζτοιο όμωσ είναι επιρρεπζσ ςε λάκθ. Για παράδειγμα, κα βλζπαμε ζνα ID πελάτθ με τθν τιμι 2837 και κα υποκζταμε ότι είναι ακζραιοσ ενϊ ςτθν πραγματικότθτα κα ιταν αλφαρθκμθτικό. Η WSDL κακορίηει τι πρζπει να περιζχει ζνα μινυμα και πϊσ πρζπει να είναι ζνα μινυμα απάντθςθσ με ςαφι ςιμανςθ. Η ςιμανςθ που χρθςιμοποιείται ςε ζνα αρχείο WSDL για να περιγράψει μορφζσ μθνυμάτων βαςίηεται ςτο πρότυπο του XML Schema το οποίο ςθμαίνει ότι είναι ταυτόχρονα ανεξάρτθτθ από γλϊςςα προγραμματιςμοφ και βαςιςμζνθ ςε πρότυπα. Αυτό το γεγονόσ τθν κάνει κατάλλθλθ για να περιγράψει διεπαφζσ web services οι οποίεσ είναι προςβάςιμεσ από μία μεγάλθ ποικιλία πλατφορμϊν και γλωςςϊν προγραμματιςμοφ. Επιπλζον, εκτόσ του ότι περιγράφει τα περιεχόμενα των μθνυμάτων, θ WSDL ορίηει ποφ είναι διακζςιμθ μία υπθρεςία και ποιά πρωτόκολλα επικοινωνίασ χρθςιμοποιοφνται για να επικοινωνιςουμε με αυτι τθν υπθρεςία. Αυτό ςθμαίνει ότι ζνα αρχείο WSDL ορίηει όλα όςα χρειάηονται για να γράψουμε ζνα πρόγραμμα το οποίο να λειτουργεί με ζνα web service. 36

44 Η WSDL παρζχει ζνα τρόπο ςτουσ παροχείσ υπθρεςιϊν να περιγράψουν τθ βαςικι μορφι των αιτιςεων και απαντιςεων των υπθρεςιϊν πάνω από διαφορετικά πρωτόκολλα και κωδικοποιιςεισ. Η WSDL χρθςιμοποιείται για να περιγράψει τί μπορεί να κάνει ζνα web service, ποφ βρίςκεται και πϊσ να το καλζςει κανείσ. Οι κατάλογοι UDDI περιγράφουν πολλζσ πτυχζσ των web services, ςυμπεριλαμβανομζνων και των λεπτομερειϊν ςφνδεςθσ μίασ υπθρεςίασ. Η WSDL ταιριάηει απόλυτα ςε μια τζτοια περιγραφι μιασ υπθρεςίασ του UDDI. Η WSDL ορίηει υπθρεςίεσ ςαν ςυλλογζσ από τελικά ςθμεία δικτφου ι αλλιϊσ ports. τθν WSDL ο περιγραφικόσ οριςμόσ των τελικϊν ςθμείων και των μθνυμάτων διαχωρίηεται από ςυγκεκριμζνα διακτυακά πρωτόκολλα ι μορφζσ δεδομζνων. Αυτό επιτρζπει τθν επαναχρθςιμοποίθςθ των περιγραφικϊν οριςμϊν : των μθνυμάτων (messages). Σα μθνφματα είναι αόριςτεσ περιγραφζσ των δεδομζνων που ανταλλάςςονται και των τφπων τελικϊν ςθμείων (port types). Οι τφποι τελικϊν ςθμείων είναι ςυλλογζσ λειτουργιϊν. Σο ςυγκεκριμζνο πρωτόκολλο και ο οριςμόσ τθσ μορφισ των δεδομζνων για ζνα ςυγκεκριμζνο τφπο τελικϊν ςθμείων δθμιουργεί μία επαναχρθςιμοποιοφμενθ ςφνδεςθ (binding). Ζνα τελικό ςθμείο (port) ορίηεται ςυνδζοντασ μια διεφκυνςθ δικτφου με μία επαναχρθςιμοποιοφμενθ ςφνδεςθ (binding), και μία ςυλλογι τελικϊν ςθμείων ορίηουν μία υπθρεςία (service). Ωσ εκ τοφτου, ζνα ζγγραφο WSDL χρθςιμοποιεί τα παρακάτω ςτοιχεία για τον οριςμό δικτυακϊν υπθρεςιϊν: Types - ζνα περίβλθμα για οριςμοφσ τφπων δεδομζνων χρθςιμοποιϊντασ ζνα ςφςτθμα τφπων (όπωσ για παράδειγμα το XML Schema). Message - ζνασ περιγραφικόσ οριςμόσ των δεδομζνων που ανταλλάςςονται. Operation - μία περιγραφι μίασ λειτουργίασ που υποςτθρίηεται από μία υπθρεςία Port Type - ζνα περιγραφικό ςφνολο από λειτουργίεσ που υποςτθρίηονται από ζνα ι περιςςότερα τελικά ςθμεία. Binding - ζνα ςυγκεκριμζνο πρωτόκολλο και μορφι δεδομζνων για ζνα ςυγκεκριμζνο τφπο τελικϊν ςθμείων (port type). Port - ζνα μοναδικό τελικό ςθμείο που ορίηεται ςαν ςυνδυαςμόσ μίασ ςφνδεςθσ (binding) και μιασ διεφκυνςθσ δικτφου. Service - μία ςυλλογι από ςχετικά τελικά ςθμεία. 37

45 3.3.4 Σο UDDI Ο ςκοπόσ που δίνει το OASIS για τo Universal Description, Discovery and Integration είναι ο παρακάτω: "Σα web services ζχουν νόθμα μόνο όταν δυνθτικοί χριςτεσ μποροφν να βρουν πλθροφορίεσ ικανζσ ϊςτε να επιτρζψουν τθν εκτζλεςι τουσ. Σο Universal Description Discovery & Integration (UDDI) εςτιάηει ςτον κακοριςμό ενόσ ςυνόλου από υπθρεςίεσ που κα υποςτθρίηουν τθν περιγραφι και τθν ανακάλυψθ: 1. Σων εταιριϊν, των οργανιςμϊν και άλλων παρόχων web services 2. Σων web services, που είναι διακζςιμεσ 3. Και των τεχνικϊν διεπαφϊν οι οποίεσ μποροφν να χρθςιμοποιθκοφν ϊςτε να ζχει κάποιοσ χριςτθσ πρόςβαςθ ςε αυτζσ τισ υπθρεςίεσ. Βαςιςμζνο ςε ζνα κοινό ςφνολο από βιομθχανικά πρότυπα, ςυμπεριλαμβανομζνων των HTTP, XML, XML Schema και SOAP το UDDI παρζχει μία διαλειτουργικι, κεμελιϊδθ υποδομι για ζνα περιβάλλον λογιςμικοφ προςανατολιςμζνο ςτισ υπθρεςίεσ τόςο για δθμόςια διακζςιμεσ υπθρεςιζσ όςο και για υπθρεςίεσ που εκτίκενται μόνο εςωτερικά ενόσ οργανιςμοφ." Με πιο απλά λόγια το UDDI είναι ο «χρυςόσ οδθγόσ» των web services. Όπωσ ςε ζνα χρυςό οδθγό, μποροφμε να αναηθτιςουμε μια εταιρία που προςφζρει τισ υπθρεςίεσ που χρειαηόμαςτε, να διαβάςουμε για μια προςφερόμενθ υπθρεςία και να επικοινωνιςουμε με κάποιον για περιςςότερεσ λεπτομζρειεσ. Φυςικά μποροφμε να προςφζρουμε ζνα web service χωρίσ να το καταχωρίςουμε ςτο UDDI, όπωσ αν ανοίγαμε μία επιχείρθςθ ςτο υπόγειο του ςπιτιοφ μασ και βαςιηόμαςταν ςτθ διαφιμιςθ από ςτόμα ςε ςτόμα. Αλλά αν κζλουμε να αγγίξουμε το ευρφ κοινό, κα χρειαςτοφμε το UDDI ϊςτε οι δυνθτικοί μασ πελάτεσ να μπορζςουν να μασ βροφν. Σο UDDI παρζχει ζνα μθχανιςμό ςτουσ πελάτεσ να βρίςκουν δυναμικά άλλα web services. Χρθςιμοποιϊντασ μία διεπαφι UDDI, οι επιχειριςεισ μποροφν να ςυνδεκοφν δυναμικά με υπθρεςίεσ που παρζχονται από εξωτερικοφσ ςυνεργάτεσ. Ζνασ κατάλογοσ UDDI (UDDI registry) είναι όμοιοσ μζ ζνα CORBA trader, ι κα μποροφςαμε να τον παρομοιάςουμε με μία υπθρεςία DNS αλλά για εφαρμογζσ. Ζνασ κατάλογοσ UDDI ζχει δφο ειδϊν πελάτεσ : επιχειριςεισ που κζλουν να δθμοςιεφςουν μια υπθρεςία (και τισ διεπαφζσ τθσ), και πελάτεσ που κζλουν να χρθςιμοποιιςουν ςυγκεκριμζνεσ υπθρεςίεσ και ςυνδζονται προγραμματιςτικά με αυτζσ. Ο παρακάτω πίνακασ περιγράφει περιλθπτικά τισ προςφερόμενεσ υπθρεςίεσ του UDDI : 38

46 Πλθροφορία White pages: Πλθροφορίεσ όπωσ το όνομα, θ διεφκυνςθ, το τθλζφωνο και άλλεσ πλθροφορίεσ επικοινωνίασ για μία επιχείρθςθ. Yellow Pages: Πλθροφορίεσ που κατθγοριοποιοφν επιχειριςεισ. Βαςίηονται ςε υπάρχοντα πρότυπα κατθγοριοποίθςθσ (μθ θλεκτρονικά). Green Pages: Σεχνικζσ πλθροφορίεσ για τα web services που παρζχονται από μία επιχείρθςθ. Λειτουργίεσ Publish: Πϊσ ο προμθκευτισ ενόσ web service καταχωρεί των εαυτό του. Find: Πϊσ μία εφαρμογι βρίςκει ζνα ςυγκεκριμζνο web service. Bind: Πϊσ μία εφαρμογι ςυνδζεται, και αλλθλεπιδρά με ζνα web service αφοφ αυτό βρεκεί. Λεπτομζρειεσ (που υποςτθρίηονται από το API) Business Information: Περιλαμβάνεται ςε ζνα αντικείμενο BusinessEntity, το οποίο με τθ ςειρά του περιλαμβάνει πλθροφορίεσ για υπθρεςίεσ, κατθγορίεσ, επαφζσ, URLs, και άλλα αναγκαία ςτοιχεία για να αλλθλεπιδράςουμε με μία επιχείρθςθ. Service Information: Περιγράφει μία ομάδα από web services. Αυτζσ περιλαμβάνονται ςε ζνα αντικείμενο BusinessService. Binding Information: Οι απαραίτθτεσ τεχνικζσ λεπτομζρειεσ για τθν κλιςθ ενόσ web service. Περιλαμβάνουν τα URLs, πλθροφορίεσ για ονόματα μεκόδων, τφπουσ οριςμάτων και οφτω κακ'εξισ. Σο αντικείμενο BindingTemplate αναπαριςτά αυτά τα δεδομζνα. Οι τρεισ βαςικζσ τεχνολογίεσ των web services : SOAP, WSDL, και UDDI μαηί με τθν XML ςτθν οποία βαςίηονται παρζχουν μόνο τισ βαςικζσ λειτουργίεσ των web services. Άλλα χαρακτθριςτικά τα οποία είναι αναγκαία για μία ολοκλθρωμζνθ κατανεμθμζνθ τεχνολογία είναι θ αξιοπιςτία (reliability),θ αςφάλεια (security) και οι ςυναλλαγζσ (transactions). Η παροχι αυτϊν των υπθρεςιϊν ςτο περιβάλλον των web services είναι ευκφνθ κάποιων άλλων προδιαγραφϊν που βρίςκονται αυτι τθ ςτιγμι ακόμθ υπό ανάπτυξθ. 3.4 Εργαλεία για υλοποίθςθ των Web Services Τπάρχουν αρκετζσ πλατφόρμεσ ςτισ οποίεσ μπορεί να βαςιςτεί κανείσ για τθ δθμιουργία ενόσ web service. Από τθ μεριά τθσ Microsoft, οι ζτοιμεσ λφςεισ που δίνει το περιβάλλον Visual Studio.Net ζχουν προςελκφςει πολλοφσ 39

47 προγραμματιςτζσ για να δθμιουργοφν τζτοιεσ υπθρεςίεσ. Επίςθσ άλλεσ μεγάλεσ εταιρίεσ όπωσ θ IBM και θ ORACLE χρθςιμοποιοφν τα δικά τουσ προγραμματιςτικά εργαλεία. Εκτόσ από τα εμπορικά πακζτα, οι περιςςότερεσ γλϊςςεσ προγραμματιςμοφ, όπωσ για παράδειγμα θ Java, PHP, ζχουν ενςωματϊςει ςτισ δυνατότθτεσ τουσ τθν δυνατότθτα για αυτόματθ δθμιουργία SOAP servers και δθμοςίευςθ και ανάκλθςθ των web services. Τπάρχουν μερικά εργαλεία που διατίκεται δωρεάν ςτο διαδίκτυο και απλουςτεφουν ςθμαντικά τον προγραμματιςμό Διαδικτυακϊν Τπθρεςιϊν. Ακολουκεί λίςτα με τα ςθμαντικότερα από αυτά Apache Axis Ο οργανιςμόσ Apache καταςκεφαςε ζνα εργαλείο ςυμβατό με το SOAP 1.1, το οποίο ονομάςτθκε Apache SOAP και το οποίο αργότερα μετεξελίχκθκε ςε περιβάλλον ανάπτυξθσ Java, με το όνομα Apache Axis. Για να λειτουργιςει ςε ζνα ςφςτθμα, το Apache Axis απαιτεί τθν εγκατάςταςθ ενόσ διακομιςτι εφαρμογϊν, όπωσ είναι ο Apache Tomcat, και ζναν ςαρωτι XML (XML parser). Αρχικά δθμιουργείται θ εφαρμογι τθσ Διαδικτυακισ Τπθρεςίασ ςε γλϊςςα Java και κατόπιν δίνεται θ δυνατότθτα ςτον διαχειριςτι του διακομιςτι να δθμοςιεφςει επιλεκτικά κάποιεσ από τισ μεκόδουσ τθσ εφαρμογισ ι και όλεσ κακϊσ και να ρυκμίςει διάφορεσ άλλεσ ςχετικζσ παραμζτρουσ. Σο αρχείο WSDL παράγεται αυτόματα IBM web services Toolkit Η άλλθ μεγάλθ εταιρία που ζχει ςυμβάλλει τα μζγιςτα ςτον ςχεδιαςμό, ανάπτυξθ και κακιζρωςθ των τεχνολογιϊν των Διαδικτυακϊν Τπθρεςιϊν, διακζτει και αυτι ζνα δικό τθσ ςφνολο εργαλείων με όνομα Web Services Toolkit 3.0. το πακζτο υπάρχει ενςωματωμζνθ μια περιοριςμζνθ ζκδοςθ του διακομιςτι εφαρμογϊν WebSphere τθσ IBM. Σο toolkit παρζχει τθν λειτουργικότθτα που παρζχουν και τα προθγοφμενα πακζτα, όπωσ για παράδειγμα αυτόματθ ι χειρωνακτικι δθμιουργία του αρχείου περιγραφισ των δθμιουργθκειςεϊν Διαδικτυακϊν Τπθρεςιϊν (WSDL). Αυτό που πρζπει να τονιςκεί, διότι κάνει το πακζτο να ξεχωρίηει από τα προθγοφμενα, είναι θ πολφ καλι τεκμθρίωςθ και το πλοφςιο ςυνοδευτικό υλικό που περιλαμβάνει ζτοιμα παραδείγματα ςφνκετων εφαρμογϊν που βαςίηονται ςε Διαδικτυακζσ Τπθρεςίεσ, όςο και μελζτεσ περιπτϊςεων (case studies) για τθν επιτυχι αξιοποίθςθ και ειςαγωγι των ςχετικϊν τεχνολογιϊν ςτον κφκλο ςυναλλαγϊν μιασ ςφγχρονθσ επιχείρθςθσ. 40

48 3.4.3 Microsoft SOAP Toolkit 2 Με το MS Toolkit 2 είναι δυνατι ςτον προγραμματιςτι θ αξιοποίθςθ των Διαδικτυακϊν Τπθρεςιϊν ςε πλατφόρμεσ Windows ςτισ οποίεσ δεν ζχει εγκαταςτακεί το.net Framework. Μπορεί να ενςωματωκεί ςτο περιβάλλον του Visual Studio 6. Τποςτθρίηει το SOAP ζκδοςθ 1,1, τθν WSDL ζκδοςθ 1,1 και το UDDI. Προςφζρει ςυςτατικά τόςο πελάτθ όςο και διακομιςτι. Τπάρχει θ δυνατότθτα για αλλθλεπίδραςθ των Διαδικτυακϊν Τπθρεςιϊν με ςτοιχεία COM και για το λόγο αυτό παράγονται αυτόματα δφο αρχεία, ζνα με επζκταςθ.wsdl και ζνα με επζκταςθ.wsml (Web Services Meta Language). Τπάρχει επίςθσ και το ςυςτατικό Remote Object Proxy Engine (ROPE) για τθν αυτοματοποίθςθ τθσ διαδικαςίασ παραγωγισ μθνυμάτων για τθν επικοινωνία με απομακρυςμζνα αντικείμενα των Διαδικτυακϊν Τπθρεςιϊν. Σζλοσ για τθν απλοφςτευςθ τθσ διαδικαςίασ δθμιουργίασ και επεξεργαςίασ των XML εγγράφων που ςτζλνονται ωσ SOAP μθνφματα, χρθςιμοποιείται το SOAP Messaging Object (SMO) framework Οι Web Services ςτο περιβάλλον.νεσ Η πλατφόρμα.net βαςίηεται ςτο.net Framework, το οποίο διακζτει μια ςειρά από βιβλιοκικεσ κλάςεων (Framework Class Library - FCL) και ζνα περιβάλλον εκτζλεςθσ των εφαρμογϊν καλοφμενο Common Language Runtime (CLR). Ο κϊδικασ που αναπτφςςεται με μια από τισ γλϊςςεσ που υποςτθρίηουν τα FCL και CLR (όπωσ είναι για παράδειγμα οι Visual Basic.NET, Visual C++.NET, Visual C#, Perl και Python) μεταφράηεται πρϊτα ςε μια ενδιάμεςθ μεταφζρςιμθ μορφι, που καλείται Microsoft Intermediate Language (MSIL). Ο binary κϊδικασ MSIL μπορεί να μεταφερκεί και να «τρζξει» ςε οποιοδιποτε μθχάνθμα ζχει εγκατεςτθμζνο το CLR, ςε αντιςτοιχία με τθν λογικι εκτζλεςθσ των προγραμμάτων με Java Virtual Machine. Σο.NET framework περιγράφεται αναλυτικά ςτο Common Language Specification (CLS), το οποίο ζχει υποβλθκεί για τυποποίθςθ ςτθν ECMA (European Computer Manufacturers Association). Κατά τθν δθμιουργία και δθμοςίευςθ μιασ web service ςτο Visual Studio, δθμιουργοφνται τα εξισ αρχεία ςτο ςφςτθμα: Σο αρχείο που περιζχει τον πθγαίο κϊδικα τθσ Web Service και μπορεί να είναι για παράδειγμα.vb ι.cs, ανάλογα με τθ γλϊςςα που χρθςιμοποιείται για τθν κωδικοποίθςθ τθσ υπθρεςίασ. Σο αρχείο.asmx που περιζχει τεκμθρίωςθ για τθν υπθρεςία. Πλιρθσ περιγραφι τθσ υπθρεςίασ παρζχεται και από το αρχείο WSDL, αλλά θ περιγραφι του asmx δίνει χριςιμα ςτοιχεία για τθν υπθρεςία, όπωσ το που βρίςκεται το source αρχείο που αναφζρκθκε παραπάνω. Σο αρχείο.asax που αποτελεί μια περιγραφι τθσ ςυνολικισ εφαρμογισ ςτθν οποία ανικει θ ςυγκεκριμζνθ Web Service. Σα αρχεία.disco,.vdisco και.map που χρθςιμοποιοφνται για τθν αναηιτθςθ και εντοπιςμό τθσ υπθρεςίασ από πικανοφσ clients που κζλουν να τθν 41

49 χρθςιμοποιιςουν. Πρόκειται για μια τεχνολογία που χρθςιμοποιείται από τθν Microsoft για να ευρετθριοποιοφνται οι τοπικά διακζςιμεσ Web Services. Η τεχνολογία των αρχείων.disco λειτουργεί παράλλθλα με το UDDI το οποίο χρθςιμεφει ςτθν ευρετθριοποίθςθ όλων των εξωτερικϊν για ζνα ςφςτθμα διακζςιμων Web Services. Ωςτόςο θ χριςθ των αρχείων DISCO αντικακίςταται βακμιαία από τθν τεχνολογία WS-Inspection με τθν οποία δθμιουργοφνται αρχεία WS-Inspection για αναφορζσ ςε τοπικζσ Web Services ςε ζναν server. Σο αρχείο.wdsl είναι ζνα ζγγραφο xml που αποτελεί μια λεπτομερι τεχνικι περιγραφι τθσ υπθρεςίασ. Σο αρχείο.wdsl μπορεί κανείσ να το προβάλει ςτον browser πλθκτρολογϊντασ *Διαδρομι αρχείου asmx+.asmx?wsdl, π. Χ file:///%system%/visual Studio/My Project/MyService.asmx?WSDL. Για τθν ανάκλθςθ μιασ Web Service πρζπει να αναπτυχκεί με τθ βοικεια του Visual Studio μια client εφαρμογι. Πρζπει να εκτελεςτεί ςτθν ςυνζχεια μζςα από το τρζχον ζργο θ εντολι Add Web Reference. Με τθν εντολι αυτι δθμιουργείται ζνασ φάκελοσ ο οποίοσ περιζχει ζνα αντίγραφο του.wsdl αρχείου τθσ καλοφμενθσ υπθρεςίασ αρχεία.disco και μια κλάςθ διαμεςολάβθςθσ (proxy class). Η κλάςθ proxy για τθν υπθρεςία καταςκευάηεται με βάςθ το αρχείο περιγραφισ WSDL. Η δοκιμαςτικι ανάκλθςθ των Web Services ςτο.νεσ ςτθν ςελίδα του αρχείου.asmx γίνεται όχι με το SOAP αλλά με ζνα πρωτόκολλο που βαςίηεται ςε μθνφματα HTTP POST (request/respose) και χρθςιμοποιεί τθν ςφνταξθ URI/method?arg1=value1&arg2=value2. Σο πρόγραμμα client δθμιουργεί ζνα instance τθσ κλάςθσ proxy και μετά ςτζλνει ςε αυτι τα μθνφματα (με τθν κλιςθ των κατάλλθλων μεκόδων). Η κλάςθ proxy ζχει το ίδιο όνομα με τθν αντίςτοιχθ κλάςθ τθσ Web Service και βρίςκεται κακ όλθ τθ διάρκεια μεταξφ τθσ Web Service και τθσ εφαρμογισ client. Για κάκε κλιςθ μιασ μεκόδου τθσ Web Service ουςιαςτικά θ εφαρμογι client καλεί μια αντίςτοιχθ μζκοδο τθσ κλάςθσ proxy. Μετά τθν εκτζλεςθ τθσ μεκόδου από τθν Web Service και SOAP ςτθν μζκοδο Web Service. Μετά τθν εκτζλεςθ τθσ μεκόδου από τθν Web Service και επιςτροφι του αποτελζςματοσ ςτθν κλάςθ proxy, θ κλάςθ μορφοποιεί τα αποτελζςματα ϊςτε να είναι κατανοθτά από τθν εφαρμογι client. Σο ςθμαντικό είναι ότι ςε όλθ τθν διαδικαςία θ κλάςθ proxy είναι διαφανισ από τθν εφαρμογι client. Ζτςι δθμιουργείται θ εντφπωςθ ότι καλοφμε μεκόδουσ των Web Services ςαν να βρίςκονταν διακζςιμεσ τοπικά. Η Microsoft διακζτει και μια ςειρά από άλλεσ ςυνοδευτικζσ τεχνολογίεσ για τθν βελτίωςθ των Web Services με επιπρόςκετα λειτουργικά χαρακτθριςτικά. Μερικζσ από αυτζσ τισ τεχνολογίεσ είναι: Global XML Web Service Architecture, για ανάπτυξθ ςφνκετων Web Service. WS-Inspection και WS-Referral για παραμετροποίθςθ τθσ δρομολόγθςθσ των SOAP μθνυμάτων. 42

50 WS-Security, για εξαςφάλιςθ τθσ ιδιωτικότθτασ και τθσ ακεραιότθτασ των μθνυμάτων. WSE (Web Service Enhancements), μια ςειρά από υπθρεςίεσ που προςφζρουν αυξθμζνα λειτουργικά χαρακτθριςτικά κατά τθν δθμιουργία, δθμοςίευςθ και κατανάλωςθ μιασ Web Service. 3.5 Παράδειγμα μιασ απλισ web service Ασ υποκζςουμε πωσ θ εκκλθςία τθσ Ελλάδοσ επικυμεί να υλοποιιςει ζνα webservice το οποίο κα παρζχει υπθρεςίεσ εορτολογίου. Δθλαδι για κάκε θμερομθνία που κα δζχεται κα επιςτρζφει τα ονόματα των Αγίων που γιορτάηουν εκείνθ τθν θμζρα Ζχοντασ δθμιουργιςει μία απλι βάςθ δεδομζνων με τισ θμερομθνίεσ και τισ αντίςτοιχεσ εορτζσ το υπόλοιπο κομμάτι τθσ υλοποίθςθσ περιγράφεται παρακάτω: 1. Δθμιουργοφμε τθ διαδικαςία ερϊτθςθσ ςτθν βάςθ και επιςτροφισ αποτελεςμάτων. Αυτό γίνεται με μία ςυνάρτθςθ ςε PHP π.χ. evresi_eortis(date) 2. Δθμιουργοφμε τον SOAP server. Χρθςιμοποιϊντασ τθν ζτοιμθ βιβλιοκικθ nusoap με 5 εντολζσ δθμιουργοφμε τον server μασ ςε ζνα αρχείο π.χ. eortes.php 3. Ορίηουμε ςτον server τθ λειτουργία που επικυμοφμε να κάνει. Π.χ. Ορίηουμε τθ λειτουργία vres_giorti θ οποία αντιςτοιχεί ςτθ ςυνάρτθςθ evresi_eortis. 4. Δθμιουργοφμε το wsdl αρχείο με τισ πλθροφορίεσ για τον server μασ τθν λειτουργία τουσ και τα δεδομζνα που δζχεται και επιςτρζφει. ε αυτό το ςθμείο ζχουμε δθμιουργιςει ζνα web service το οποίο εκτελεί μόνο μία λειτουργία και μπορεί κανείσ να το προςπελάςει ςτθ διεφκυνςθ που ζχουμε αποκθκεφςει το αρχείο eortes.php Tο αρχείο eortes.php <?php // evresi eortis function evresi_eortis($date) { $query = "select onomata from imerologio where hmerominia = ". $Date; if (mysql_connect("localhost", "username", "passwd")) else { $error = "Database connection error"; return $error; } if (mysql_select_db("imerologio")) else { $error = "Database not found"; return $error; } 43

51 if ($result = mysql_query($query)) else { $error = "mysql_error()"; return $error; } $onomata = mysql_result($result, 0, 0); return $onomata; } // SOAP SERVER require_once('nusoap.php'); $server = new soap_server; $server->register('evresi_eortis'); $server->service($http_raw_post_data);?> 44

52 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ο 4.1 υςτιματα Διαχείριςθσ Περιεχομζνου (Content Management Systems CMS) Ο ρυκμόσ ανανζωςθσ τθσ πλθροφορίασ μεταβάλλεται ςυνεχϊσ από τισ αρχζσ του 21ου αιϊνα. Πλοθγόσ τθσ νζασ κοινωνίασ τθσ πλθροφορίασ αποτελεί το Διαδίκτυο, που παρουςιάηει ολοζνα και μεγαλφτερθ διειςδυτικότθτα ςτα ςφγχρονα νοικοκυριά. Οι χιλιάδεσ χριςτεσ πλζον απαιτοφν «φρζςκεσ» πλθροφορίεσ, με ανανζωςθ τουλάχιςτον ανά ϊρα ι και ανά λεπτά, για παράδειγμα ςτθν περίπτωςθ παρακολοφκθςθσ του χρθματιςτθρίου. Η απαίτθςθ αυτι ςυνοδεφεται ταυτόχρονα από τθν ανάγκθ για τθν φπαρξθ μία ευζλικτθσ πλατφόρμασ για τθν παρουςίαςθ αυτϊν των πλθροφοριϊν. Σα δφο αυτά χαρακτθριςτικά, ςφμφυτα τθσ ανάπτυξθσ του Διαδικτφου, επθρεάηουν μία μεγάλθ γκάμα οργανιςμϊν, όχι απαραίτθτα κερδοςκοπικϊν. Για παράδειγμα, μία θλεκτρονικι εφθμερίδα χρειάηεται εξίςου το κοινό τθσ, όπωσ και μία εμπορικι επιχείρθςθ, για να επιβιϊςει αρχικά και για να μπορεί να αςκεί επιρροι ςτθν ςφγχρονθ πραγματικότθτα αφετζρου. Η αυτοματοποίθςθ των διαδικαςιϊν δθμιουργίασ των πλθροφοριϊν, που αποτελοφν το περιεχόμενο του Διαδικτφου, δθμοςίευςθσ τουσ και παρουςίαςθσ τουσ ςυνιςτά το επόμενο βιμα ςτισ προθγοφμενεσ απαιτιςεισ. Ο μεγάλοσ όγκοσ τθσ πλθροφορίασ ςε ςυνδυαςμό με τθν απαιτοφμενθ τεχνικι γνϊςθ δεν επζτρεπε ςτουσ οργανιςμοφσ να επιτφχουν τθν ιςορροπία ανάμεςα ςε ζνα εφχρθςτο και ελκυςτικό περιβάλλον παρουςίαςθσ και ςε ζνα ςυνεχϊσ ανανεϊςιμο περιεχόμενο, που κα τουσ εξαςφάλιηε μία ςτακερι βάςθ επιςκεψιμότθτασ ςτθ ιςτοςελίδα τουσ. Όταν δε ζμπαινε και ο παράγοντασ του ελζγχου τθσ ροισ τθσ πλθροφορίασ από πολλαπλά άτομα, θ κατάςταςθ γινόταν ακόμθ πιο δφςκολθ. Αποτζλεςμα ιταν θ δθμιουργία μεγάλων ιςτοχϊρων με καλι ςχεδίαςθ, αλλά ξεπεραςμζνο χρονικά περιεχόμενο, ι με κακι ςχεδίαςθ χωρίσ μεγάλα περικϊρια ευελιξίασ, αλλά με υπζρανανεωμζνο περιεχόμενο. Η ζλλειψθ τεχνικϊν γνϊςεων από τα ςτελζχθ του οργανιςμοφ οδθγοφςε τισ επιχειριςεισ ςε δθμιουργία γραφείων ι ςε εκμίςκωςθ ειδικευμζνων εταιριϊν για τθν διατιρθςθ των ιςτοςελίδων τουσ. Εκτόσ από το φανερό κόςτοσ τθσ κίνθςθσ αυτισ, θ λφςθ τθσ δθμιουργίασ ενόσ ειδικοφ γραφείου παρουςίαηε ςθμαντικά προβλιματα. Λίγα άτομα με τεχνικζσ γνϊςεισ επιμερίηονταν τον τεράςτιο όγκο των πλθροφοριϊν του ιςτοχϊρου, ενϊ επιμερίηονταν ταυτόχρονα και όλεσ τισ λειτουργίεσ, από τθν εφρεςθ του περιεχομζνου, τθν επεξεργαςία του, τθν δθμοςίευςθ του και τθν αποκικευςθ του για μελλοντικι χριςθ. υνζπεια ιταν να μθν μπορεί το γραφείο πολλζσ φορζσ να διαχειριςτεί τον τεράςτιο όγκο των πλθροφοριϊν, αυτζσ να δθμοςιεφονται με κακυςτζρθςθ και να μθν υπάρχει πολυφωνία και πλοφτοσ περιεχομζνου. Ιδιαίτερα, αν θ ιςτοςελίδα ιταν μεγάλθ, τότε πολλζσ φορζσ το περιεχόμενο τθσ διαμοιράηονταν ςε πολλά γραφεία, με 45

53 αποτζλεςμα ζναν ιςτοχϊρο με ζλλειψθ διαςφνδεςθσ και χωρίσ πολλζσ φορζσ καμία ςυνοχι. Σο τοπίο λοιπόν ιταν γόνιμο για τθν δθμιουργία των θλεκτρονικϊν εργαλείων, που κα ζδιναν λφςθ ςτο πρόβλθμα τθσ επιτυχθμζνθσ θλεκτρονικισ παρουςίασ των οργανιςμϊν ςτο διαδίκτυο. Σα CMS επιτρζπουν ςτουσ οργανιςμοφσ να δθμιουργοφν, αλλά και να ειςάγουν ζτοιμο πολυμεςικό υλικό. Να πιςτοποιοφν τουσ χριςτεσ του ςυςτιματοσ και να επιμερίηουν ξεχωριςτοφσ ρόλουσ ςτον κακζνα ςτον κφκλο τθσ λειτουργίασ τουσ. Επίςθσ, επιτρζπουν τον προςδιοριςμό εργαςιϊν ροισ του περιεχομζνου, ςυχνά ςε ςυνδυαςμό με τθν λειτουργία των ειδοποιιςεων ςυμβάντων, που επιτρζπουν ςτουσ διαχειριςτζσ του περιεχομζνου να ειδοποιοφνται για οποιαδιποτε αλλαγι. Σα CMS δίνουν ακόμθ ςτουσ χριςτεσ τθν δυνατότθτα να εντοπίηουν και να διαχειρίηονται πολλαπλζσ εκδόςεισ ενόσ μόνο αρχείου περιεχομζνου, να το αποκθκεφουν ςε μία ξεχωριςτι βάςθ δεδομζνων, ενϊ ταυτόχρονα προςφζρουν τθν δυνατότθτα ευρετθρίου, διευκολφνοντασ τον ζλεγχο και τθν επαναφορά παλαιότερου υλικοφ τθσ ιςτοςελίδασ. Σο βαςικότερο, όμωσ, χαρακτθριςτικό που προςφζρουν είναι θ δυνατότθτα διαχωριςμοφ του περιεχομζνου από τθν παρουςίαςθ τθσ ιςτοςελίδασ. Όλα αυτά τα χαρακτθριςτικά κα αναλυκοφν διεξοδικά ςτθν ςυνζχεια παρζχοντασ το κεωρθτικό υπόβακρο τθσ παροφςασ ζρευνασ. Σαυτόχρονα, κα αναλυκεί: ο τρόποσ λειτουργίασ των CMS, με ποιον τρόπο κα πρζπει να γίνεται θ επιλογι του κατάλλθλου CMS, κακϊσ επίςθσ και ποια είναι τα πλεονεκτιματα και μειονεκτιματα τουσ. το δεφτερο μζροσ τθσ παροφςασ ζρευνασ κα γίνει θ παρουςίαςθ ενόσ open-source CMS τθσ Microsoft, το οποίο απευκφνεται ςε ιςτοςελίδεσ μικρισ εμβζλειασ. Σο My Home Page Starter Kit είναι ζνασ εφχρθςτοσ οδθγόσ, που κα διευκολφνει τθν παροφςα ζρευνα, κάνοντασ πιο κατανοθτι τθ πρακτικι εφαρμογι του κεωρθτικοφ μζρουσ. Παράλλθλα κα αναλυκοφν και άλλα CMS, κυρίωσ open-source φφςθσ. Ζνα Web Content Management System ι Web Publishing System είναι θ μορφι λογιςμικοφ, που παρζχει επιπρόςκετεσ δυνατότθτεσ, για τθν διευκόλυνςθ των απαραίτθτων εργαςιϊν δθμοςίευςθσ θλεκτρονικοφ περιεχομζνου ςε μία ιςτοςελίδα. Σα Web CMS ζχουν τθν μεγαλφτερθ διείςδυςθ ςτουσ οργανιςμοφσ ςιμερα, για αυτό και κα αποτελζςουν τον κορμό τθσ παροφςασ εργαςίασ. Αποτελοφν ζνα ςυνδυαςμό μία μεγάλθσ βάςθσ δεδομζνων, ενόσ ςυςτιματοσ αρχειοκζτθςθσ και άλλων ςτοιχείων λογιςμικοφ, τα οποία χρθςιμοποιοφνται για τθν αποκικευςθ και τθν μετζπειτα ανάκτθςθ των δεδομζνων, κακϊσ επίςθσ χρθςιμοποιοφνται και για τισ διάφορεσ ξεχωριςτζσ λειτουργίεσ των CMS. Αυτά τα ςυςτιματα θλεκτρονικισ δθμοςίευςθσ, λοιπόν, γίνεται φανερό ότι διαφζρουν από 46

54 τισ απλζσ βάςεισ δεδομζνων υπό τθν ζννοια ότι μποροφν να καταλογογραφιςουν κείμενο, θχθτικά αποςπάςματα, αποςπάςματα βίντεο ι εικόνεσ. Οι χριςτεσ των Web CMS μποροφν να εντοπίςουν ςχετικό υλικό ςτθν βάςθ δεδομζνων, ψάχνοντασ με κριτιριο μία λζξθ-κλειδί, τον ςυγγραφζα του κειμζνου, τθν θμερομθνία δθμιουργίασ του αρχείου κτλ. Ζτςι, μποροφν να αποτελζςουν πλζον τα Web CMS μία πφλθ πλθροφοριϊν, ι οποία μπορεί να χρθςιμεφςει ςαν ραχοκοκαλιά για τθν διαχείριςθ δεδομζνων του ιδιοκτιτθ τθσ ιςτοςελίδασ. Για παράδειγμα, κα μποροφςε να χρθςιμεφςει αποκθκεφοντασ κάκε άρκρο, που δθμοςιεφτθκε ςε μία θλεκτρονικι εφθμερίδα τα τελευταία τρία χρόνια, και δθμιουργϊντασ ζνα ευρετιριο. Ζτςι δθμιουργεί ςτθν ουςία αυτόματα ζνα αρχείο τθσ εφθμερίδασ εφχρθςτο και προςβάςιμο ςε κάκε ςυντάκτθ, χωρίσ να χρειάηεται να εκτυπϊνεται κάκε άρκρο και να διατθρείται ζνα ογκϊδεσ και απροςπζλαςτο αρχείο. Εικόνα Η βάςθ τθσ λειτουργίασ όλων των CMS Σαυτόχρονα, πζρα από τισ δυνατότθτεσ ςχετικά με τθν διαχείριςθ βάςεων δεδομζνων, τα λογιςμικά α Σαυτόχρονα, πζρα από τισ δυνατότθτεσ ςχετικά με τθν διαχείριςθ βάςεων δεδομζνων, τα λογιςμικά αυτά επιτρζπουν ςτον κακζνα να ςυνειςφζρει πλθροφορίεσ ςε μία ιςτοςελίδα με τθν χριςθ μίασ Γραφικισ Διαςφνδεςθσ Χριςτθ (Graphical User Interface- GUI). Η διαςφνδεςθ αυτι βαςίηεται ςε προκαταςκευαςμζνα πρότυπα τθσ ιςτοςελίδασ και παρζχει μία πλατφόρμα για τθν ειςαγωγι δεδομζνων ςε κάκε τμιμα τθσ ιςτοςελίδασ αυτισ, χωρίσ να είναι απαραίτθτθ θ γνϊςθ εξειδικευμζνων γλωςςϊν προγραμματιςμοφ. Επομζνωσ, μποροφν πλζον οι ςυντάκτεσ των ιςτοςελίδων να διαχωριςτοφν από τουσ τεχνικοφσ και να ειςάγουν απευκείασ δεδομζνα. Διαχωρίηεται δθλαδι το περιεχόμενο από τθν παρουςίαςθ τθσ ιςτοςελίδασ, που αποτελεί ζνα από τα βαςικά πλεονεκτιματα των CMS. Σα Web CMS μποροφν ακόμθ να διανείμουν υλικό ςε πελάτεσ και εταιρικοφσ ςυνεργάτεσ πζρα από τα όρια ενόσ οργανιςμοφ, παραδείγματοσ χάρθ με τθν αυτόματθ αποςτολι newsletters ςτουσ πελάτεσ και τθν αυτόματθ ςφνταξθ Δελτίων 47

55 Σφπου και ςτατιςτικϊν ςτοιχείων και τθν θλεκτρονικι αποςτολι τουσ ςε ςυνεργαηόμενεσ επιχειριςεισ ι ΜΜΕ. Ο πυρινασ, όμωσ, ενόσ CMS είναι θ διαχείριςθ του περιεχομζνου ςε όλο τον κφκλο ηωισ τθσ πλθροφορίασ, δθλαδι από τθν παραγωγι τθσ μζχρι τθν δθμοςίευςθ τθσ, αλλά και τθν μετζπειτα αποκικευςθ τθσ. Σα CMS, επομζνωσ, είναι όλα βαςιςμζνα ςτθν ίδια ιδζα : θ διαχείριςθ περιεχομζνου επιτρζπει ςτουσ ςχεδιαςτζσ να επικεντρωκοφν ςτθν ςχεδίαςθ με το χτίςιμο προτφπων (templates). Από τθν άλλθ, οι ςυντάκτεσ χτίηουν το περιεχόμενο ςε ξεχωριςτό περιβάλλον, ο κεντρικόσ διακομιςτισ παίρνει το περιεχόμενο, το ειςάγει ςτο ςωςτό template και το ςτζλνει όλο μαηί, κακαρά περιτυλιγμζνο, ςτουσ τελικοφσ χριςτεσ Πλεονεκτιματα χριςθσ CMS Τπάρχουν πολλά πλεονεκτιματα, που απορρζουν από τθν χριςθ ενόσ CMS. Μερικά από αυτά είναι γενικά και μερικά εξαρτϊνται από τα ιδιαίτερα χαρακτθριςτικά του ςυγκεκριμζνου CMS, που χρθςιμοποιείται. Γενικά Πλεονεκτήματα τα γενικά πλεονεκτιματα κα μποροφςαμε να τοποκετιςουμε τθν μείωςθ των εξόδων για τθν διατιρθςθ μίασ ιςτοςελίδασ και τθν αφξθςθ του ειςοδιματοσ χάριν ςτθν επιτυχθμζνθ παρουςία τθσ ιςτοςελίδασ αυτισ. Ακόμθ, ςθμαντικό πλεονζκτθμα είναι θ δυνατότθτα ιεράρχθςθσ και ροισ τθσ διαδικαςίασ δθμιουργίασ και δθμοςίευςθσ αντικειμζνων ςτθν ιςτοςελίδα με τθν χριςθ των CMS. υνεπϊσ, ιδιαίτερα ςτθν δθμιουργία ενόσ ιςτοχϊρου, όπου πολλά άτομα κα ζχουν πρόςβαςθ, ϊςτε να ειςάγουν υλικό και να διατθριςουν ενθμερωμζνθ τθν ιςτοςελίδα, χρειάηεται ζνασ ζλεγχοσ των ςταδίων, που κα ακολουκιςει θ πλθροφορία για να δθμοςιευτεί. Ακόμθ, με τθν βοικεια των CMS μπορεί να αυξθκεί κατακόρυφα θ ποιότθτα μίασ ιςτοςελίδασ με τθν χριςθ υψθλισ ποιότθτασ προτφπων ςχεδίαςθσ, που κα δίνουν μία εντυπωςιακι εικόνα για τον ιδιοκτιτθ τουσ. Επίςθσ, τα πρότυπα αυτά μποροφν και να προςδίδουν τθν ταυτότθτα και τον χαρακτιρα του, όπωσ για παράδειγμα με τθν χριςθ κόκκινου χρϊματοσ ςτθν ιςτοςελίδα τθσ Coca-Cola. τα γενικά πλεονεκτιματα ενόσ υςτιματοσ Διαχείριςθσ Περιεχομζνου, κα μποροφςαν να τοποκετθκοφν και οι λιγότερεσ ανάγκεσ εκπαίδευςθσ, που απαιτεί. Με τισ ζτοιμεσ φόρμεσ ειςαγωγισ, μορφοποίθςθσ και προεπιςκόπθςθσ, που προςφζρουν, δεν απαιτοφνται πλζον ειδικζσ γνϊςεισ προγραμματιςμοφ και ςχεδίαςθσ ιςτοςελίδων. Με απλζσ γνϊςεισ χριςθσ θλεκτρονικϊν υπολογιςτϊν, που είναι πλζον απαραίτθτεσ ςτουσ εργαηόμενουσ κάκε τομζα τθσ παραγωγισ, αλλά και γενικότερα ςτθν κακθμερινι ηωι, μπορεί κάποιοσ να δθμιουργιςει ζνα εντυπωςιακό, περιεκτικό και ενθμερωμζνο ιςτοχϊρο. φμφωνα με τθν 48

56 προθγοφμενθ διατφπωςθ, μία από τισ βαςικζσ ςυνζπειεσ των CMS κα είναι θ μείωςθ του τεχνικοφ τμιματοσ, που απαιτείται για τθν διαχείριςθ μίασ ιςτοςελίδασ ςε ζνα μικρό αρικμό τεχνικϊν, που κα χρειάηονται για τθν ςωςτι λειτουργία και ςυντιρθςθ των CMS. Επομζνωσ, αυξάνεται ακόμθ περιςςότερο το κζρδοσ από τθν λειτουργία τουσ. Ειδικά Πλεονεκτήματα Πιο εξειδικευμζνα πλεονεκτιματα από τθν χριςθ ενόσ Content Management System μπορεί να ζχει ζνασ οργανιςμόσ βραχυπρόκεςμα και ανάλογα με το είδοσ του CMS, που χρθςιμοποιεί. Πρϊτον, ζνασ οργανιςμόσ μπορεί να αποκεντρϊςει τθν διατιρθςθ του περιεχομζνου τθσ ιςτοςελίδασ του, μειϊνοντασ τισ οποιεςδιποτε κακυςτεριςεισ. Πλζον τα βιματα, που ακολουκοφνται, μειϊνονται και απλουςτεφονται, ενϊ θ δθμιουργία του περιεχομζνου μπορεί να διανεμθκεί ςε πολλοφσ. Εξαιτίασ τθσ ομοιομορφίασ του προτφπου ςχεδίαςθσ που προςφζρει το κάκε CMS, πλζον μποροφν να δθμιουργθκοφν ςυνεκτικοί, αλλά και πολφ πλοφςιοι ςε περιεχόμενο ιςτοχϊροι, αποτζλεςμα τθσ εργαςίασ πολλϊν διαφορετικϊν ανκρϊπων και όχι λίγων τεχνικά καταρτιςμζνων. ε ζνα δεφτερο επίπεδο, ο διαχωριςμόσ τθσ λειτουργικότθτασ και τθσ παρουςίαςθσ τθσ ιςτοςελίδασ από τθν δθμοςίευςθ και το περιεχόμενο αντίςτοιχα, μπορεί να ςυνειςφζρει ςθμαντικά ςε ζναν οργανιςμό. Μπορεί να βοθκιςει ςτθν καλφτερθ ιεράρχθςθ των υπεφκυνων για τθν δθμιουργία και διαχείριςθ τθσ ιςτοςελίδασ, κακϊσ επίςθσ και ςτθν εςτίαςθ του κάκε υπεφκυνου ςυγκεκριμζνα ςε κάποιουσ τομείσ τθσ ιςτοςελίδασ. Αποτζλεςμα είναι ο καλφτεροσ καταμεριςμόσ τθσ εργαςίασ, ϊςτε να προκφψουν τα μζγιςτα δυνατά αποτελζςματα. Για παράδειγμα, ο διευκυντισ πωλιςεων ςε μία επιχείρθςθ μπορεί να ζχει τθν δικι του ενότθτα ςτθν ιςτοςελίδα τθσ επιχείρθςθσ, όπου δθμοςιεφει τουσ ιςολογιςμοφσ, τουσ προχπολογιςμοφσ και τα μελλοντικά επιχειρθματικά ςχζδια τθσ επιχείρθςθσ. Από τθν άλλθ, ο υπεφκυνοσ τφπου τθσ επιχείρθςθσ ζχει ςτθν διάκεςθ του επίςθσ τθν δικι του ενότθτα, ϊςτε να δθμοςιεφει Δελτία Σφπου, ειδιςεισ ςχετικά με τθν επιχείρθςθ, νζεσ καμπάνιεσ διαφθμιςτικζσ κ.τ.λ. Αμφότερεσ αυτζσ οι ενότθτεσ παρουςιάηουν μία ομοιομορφία, χωρίσ να είναι φανερι θ διαφορετικι ταυτότθτα του υπεφκυνου, ενϊ ςτθν πρϊτθ ςελίδα υπάρχουν ςφντομεσ καταχωριςεισ με υπερςυνδζςεισ προσ όλα όςα καταχωροφνται εςωτερικά. Παραδείγματοσ χάρθ, μπορεί να υπάρχει ζνα θμερολόγιο ςτο οποίο μπορεί να προςτίκεται αυτόματα θ καταχϊρθςθ ενόσ γεγονότοσ, όταν αυτό καταχωρείται ςτθν ενότθτα του γραφείου τφπου. Ζτςι, ζνασ οργανιςμόσ μπορεί να χρθςιμοποιιςει τα καλφτερα ςτελζχθ του για κάκε τμιμα τθσ ιςτοςελίδασ του, χωρίσ να κινδυνεφει θ εικόνα τθσ ιςτοςελίδασ και θ λειτουργικότθτα τθσ. Εμφανι είναι και τα οφζλθ από τθν παροχι πλθροφοριϊν ςε τακτά χρονικά διαςτιματα, βαςικι δυνατότθτα που προςφζρουν τα CMS ςτουσ οργανιςμοφσ. 49

57 Αποτζλεςμα είναι να αυξάνονται κεαματικά οι επιςκζπτεσ, που επιςκζπτονται τθν ιςτοςελίδα ι επιςτρζφουν ςε αυτι, κακϊσ μζχρι τϊρα δεν μποροφςαν να εντοπίςουν τισ άμεςεσ πλθροφορίεσ, που χρειάηονταν. Επιπλζον, εκτόσ από τθν αφξθςθ των επιςκεπτϊν, αυξάνεται και θ ςυχνότθτα επιςκεψιμότθτασ τθσ ιςτοςελίδασ, αφοφ πλζον ο ίδιοσ επιςκζπτθσ τθν επιςκζπτεται ςυχνότερα, για να μπορζςει να βρει νζεσ πλθροφορίεσ. ε αυτιν τθν περίπτωςθ, ο κερδοςκοπικόσ οργανιςμόσ κερδίηει από τθν δθμιουργία πολλζσ φορζσ ενόσ μεγάλου πελατολογίου μζςω του Διαδικτφου, ενϊ ο μθ κερδοςκοπικόσ οργανιςμόσ από τθν αφξθςθ τθσ επιρροισ του. Βαςικό ςτοιχείο εδϊ είναι ότι ςχεδόν όλα τα CMS παρζχουν ςτατιςτικά ςτοιχεία ςχετικά με τθν επιςκεψιμότθτα, τθν ςυχνότθτα επιςκεψιμότθτασ και τισ επιλογζσ των επιςκεπτϊν τθσ ιςτοςελίδασ. Επιπροςκζτωσ, ζνα από τα πιο ςθμαντικά πλεονεκτιματα αποτελεί θ δυνατότθτα πολλαπλϊν δθμοςιεφςεων τθσ πλθροφορίασ ςε διάφορα κανάλια. Ωσ εκ τοφτου μπορεί ζνασ οργανιςμόσ να δθμοςιεφςει αυτόματα περιεχόμενο ςε διάφορα ςθμεία ςτθν κεντρικι ςελίδα του, ςε διάφορα τμιματα του δικτυακοφ τόπου του, αλλά πλζον μπορεί πολφ γριγορα και αυτόματα να δθμοςιεφςει υλικό και ςε διάφορεσ ςυνεργαηόμενεσ ιςτοςελίδεσ άλλων οργανιςμϊν. Για παράδειγμα, ζνα υποκατάςτθμα τθσ μιασ πολυεκνικισ ςτθν Ελλάδα, βγάηει ςτον ιςολογιςμό του υψθλά κζρδθ. Ο ιςολογιςμόσ δθμοςιεφεται ςτθν ιςτοςελίδα τθν εταιρίασ ςτθν Ελλάδα και γράφεται ζνα μικρό άρκρο ςχετικά με τισ αιτίεσ, που οδιγθςαν ςτθν υψθλι αυτι κερδοφορία. Σαυτόχρονα, όμωσ, το νζο αυτό δθμοςιεφεται ςτθν διεκνι ιςτοςελίδα τθσ Coca-Cola ςτο τμιμα των νζων και παρζχεται μία υπερςφνδεςθ προσ τθν ελλθνικι ςελίδα τθσ εταιρίασ και προσ το ςυγκεκριμζνο άρκρο. Η παγκοςμιοποίθςθ του 21ου αιϊνα και του Διαδικτφου μπορεί να οδθγιςει λόγω του προθγοφμενου παραδείγματοσ ςε υψθλζσ επενδφςεισ ςτισ μετοχζσ τισ εταιρίεσ ςτθν Ελλάδα μετά από τθν ανάγνωςθ αυτοφ του άρκρου διεκνϊσ. Η παροχι προςωποποιθμζνων υπθρεςιϊν αποτελεί τθν κορωνίδα ςτισ υπθρεςίεσ, που προςφζρουν τα CMS, κακϊσ ςτον ςφγχρονο εξατομικευμζνο κόςμο το νζο μοντζλο τθσ πλθροφόρθςθσ βαςίηεται πλζον ςτισ επικυμίεσ και τα ιδιαίτερα χαρακτθριςτικά του κάκε ατόμου. Είναι απαραίτθτο πια ςτθν ιςτοςελίδα κάκε μεγάλου οργανιςμοφ να υπάρχει μία περιοχι μελϊν, είτε αυτοί αποτελοφν τα μζλθ του οργανιςμοφ, είτε αποτελοφν τουσ επιςκζπτεσ τθσ ιςτοςελίδασ, που επικυμοφν να ενθμερϊνονται ςχετικά με τον οργανιςμό, να ζχουν οικονομικζσ ςχζςεισ μαηί του ι να ςυμμετάςχουν ςτθν βελτιςτοποίθςθ του. Σα CMS παρζχουν τθν δυνατότθτα για τθν δθμιουργία τζτοιων υπθρεςιϊν, ςυμβάλλοντασ ςτθν παροχι καλφτερων υπθρεςιϊν του οργανιςμοφ προσ τουσ επιςκζπτεσ τθσ ιςτοςελίδασ του και μεγαλφτερθ ικανοποίθςθ από τα μζλθ του είτε εςωτερικά είτε εξωτερικά. 50

58 Σζλοσ, πολφ ςθμαντικό πλεονζκτθμα, που κα ζπρεπε να αναπτυχκεί διεξοδικότερα, είναι το ηιτθμα του κόςτουσ, που κα εξοικονομιςει ζνασ οργανιςμόσ από τθν χριςθ των CMS. Ήδθ ζχει αναφερκεί θ μείωςθ του κόςτουσ, εξαιτίασ τθσ μείωςθσ του τεχνικοφ προςωπικοφ, που απαιτείται για τθν διαχείριςθ τθσ ιςτοςελίδασ. Η εξοικονόμθςθ, όμωσ για τθν εταιρία δεν περιορίηεται μόνο ςε αυτόν τον τομζα. Επιπροςκζτωσ, κα μειωκεί το κόςτοσ για τθν δθμιουργία του εταιρικοφ branding μιασ επιχείρθςθσ και των εξόδων μάρκετινγκ, όταν πρόκειται για ζναν κερδοςκοπικό οργανιςμό, ι των εξόδων διαφιμιςθσ και πρόςβαςθσ ςε ενδιαφερόμενουσ για τθν πλθροφόρθςθ τουσ, όταν πρόκειται για μθ κερδοςκοπικό οργανιςμό. Σα CMS κα βελτιϊςουν τθν παραγωγικότθτα του εργατικοφ δυναμικοφ του οργανιςμοφ, που ςχετίηεται με τθν διαχείριςθ τθσ ιςτοςελίδασ και κα μειϊςουν κατακόρυφα τισ τεχνικζσ γνϊςεισ, που απαιτοφνται γενικότερα για τθν διαχείριςθ των ιςτοςελίδων. Επομζνωσ, κα μειωκοφν τα ζξοδα για τθν εκπαίδευςθ των μελϊν του οργανιςμοφ και κα αυξθκοφν τα οφζλθ. 4.2 Χαρακτθριςτικά CMS Σα χαρακτθριςτικά των CMS αφοροφν ςτθ ςφνκεςθ κάκε τζτοιου τφπου λογιςμικοφ. Τπάρχουν πολλαπλά χαρακτθριςτικά ςτα πιο απλά πακζτα, ενϊ ζχουν αναδειχτεί ακόμθ και πιο πλοφςιεσ ςε χαρακτθριςτικά λφςεισ. θμαντικό είναι ςε αυτό το ςθμείο να τονιςτεί, ότι τα open-source CMS, των οποίων ο κϊδικασ προγραμματιςμοφ διατίκεται δωρεάν ςτο Διαδίκτυο, ζχουν κεωρθτικά άπειρεσ δυνατότθτεσ βελτίωςθσ, ςε ςχζςθ με τα εμπορικά (commercial), τα οποία ζχουν κάποιο κόςτοσ και θ βελτίωςθ των χαρακτθριςτικϊν τουσ μπορεί να γίνει μόνο από τθν ίδια τθν εταιρεία δθμιουργίασ τουσ. Βαςικά Χαρακτθριςτικά Βάςθ Δεδομζνων Περιεχομζνου: πρόκειται για μία βάςθ δεδομζνων, θ οποία ςυγκεντρϊνει και ιεραρχεί όλο το περιεχόμενο, το οποίο πρόκειται να δθμοςιευτεί ςτθν ιςτοςελίδα. Οι λφςεισ των υςτθμάτων Διαχείριςθσ Περιεχομζνου ζχουν, όπωσ είναι φυςικό, τθν δυνατότθτα να διαχειρίηονται μία πολφ μεγάλθ ποικιλία περιεχομζνου, κακϊσ επίςθσ και διάφορεσ μορφζσ του περιεχομζνου αυτοφ. Μποροφν να διαχειρίηονται διάφορεσ μορφζσ κειμζνων, αρχείων (PDF, Word, Excel, PowerPoint, Zip), άρκρα, Δελτία Σφπου, εικόνεσ, streaming ιχου και βίντεο, html, γραφικά, υπερςυνδζςεισ κ.α. Βάςθ Δεδομζνων Ατόμων: πρόκειται για μία βάςθ δεδομζνων όλων των ατόμων που ςχετίηονται με τθν ιςτοςελίδα, τθν οποία διαχειρίηεται το CMS. Αυτά τα άτομα μπορεί να είναι επιςκζπτεσ, μζλθ, εγγεγραμμζνοι ςτα newsletters τθσ ιςτοςελίδασ, εκελοντζσ κ.λ.π. θμειϊνεται εδϊ ότι δεν 51

59 παρζχουν όλα τα CMS αυτιν τθν δυνατότθτα, κακϊσ πολλζσ φορζσ βαςίηονται ςτθν βάςθ δεδομζνων τθσ Εξυπθρζτθςθσ πελατϊν, με τθν οποία πολλζσ φορζσ τα CMS μποροφν να ςυνεργαςτοφν. Βάςθ Διαχείριςθσ Χρθςτϊν: πρόκειται για μία βάςθ δεδομζνων, που αποτελείται από τα ςτοιχεία όλων των διαχειριςτϊν και των ςυντακτϊν περιεχομζνου τθσ ιςτοςελίδασ, που διαχειρίηεται το CMS. ε αυτιν τθν βάςθ αποκθκεφονται οι κωδικοί των χρθςτϊν αυτϊν, κακϊσ επίςθσ οι ςυςχετιςμζνοι ρόλοι τουσ και τα κακικοντα τουσ. Πλθροφοριακι Αρχιτεκτονικι (Information Architecture- IA): πρόκειται για τον χάρτθ πλοιγθςθσ τθσ ιςτοςελίδασ. Ζνα CMS επιτρζπει ςτον διαχειριςτι του να εγκαταςτιςει και να διαχειριςτεί τθν Πλθροφοριακι Αρχιτεκτονικι και να ρυκμίςει τθν παρουςίαςθ των ςχετικϊν μενοφ πλοιγθςθσ. χεδίαςθ Παρουςίαςθσ: πρόκειται για τθν οπτικι και τθν αίςκθςθ τθσ ιςτοςελίδασ, όπωσ αυτζσ δθμιουργοφνται μζςω τθσ γραφικισ ςχεδίαςθσ τθσ. Η παρουςίαςθ τθσ ιςτοςελίδασ χωρίηεται ςε δφο μζρθ: Α) Πλαίςιο: αναφζρεται ςτθν εμφάνιςθ των δομικϊν χαρακτθριςτικϊν τθσ ςελίδασ, όπωσ για παράδειγμα τθσ κεφαλίδασ, του υποςζλιδου, τθσ αριςτερισ, κεντρικισ και δεξιάσ ςτιλθσ, κακϊσ επίςθσ και των κφριων ςτοιχείων πλοιγθςθσ. Β) Γραφικι Προςζγγιςθ: αναφζρεται ςτθν χρωματικι παλζτα, τα είδθ και τα μεγζκθ των γραμματοςειρϊν και τα γραφικά ςτοιχεία, που βρίςκονται ςε κοινι χριςθ ςε όλθ τθν ιςτοςελίδα, όπωσ για παράδειγμα το φόντο. Η παρουςίαςθ μπορεί να ςχεδιαςτεί από ζνα πρόγραμμα γραφικοφ ςχεδιαςμοφ, το οποίο μπορεί να είναι ενςωματωμζνο ςτο CMS, ι να χρειάηεται χειροκίνθτο προγραμματιςμό ςε γλϊςςεσ, όπωσ θ HTML, CSS και άλλεσ γλϊςςεσ για τθν δθμιουργία script. ε κάκε περίπτωςθ, δθμιουργοφνται από τουσ προγραμματιςτζσ του CMS πρότυπα ι «ςυςκευαςίεσ» παρουςίαςθσ(packages), οι οποίεσ μποροφν να εφαρμοςτοφν ςε όλθ ι ςε μζροσ τθσ ιςτοςελίδασ. Δθμιουργία Περιεχομζνου: Εργαλεία φορμϊν και προγραμματιςμοφ HTML ςε μορφι WYSIWYG (Αυτό Που Βλζπεισ Είναι Αυτό Που Παίρνεισ) βοθκοφν τουσ χριςτεσ του CMS να προςκζςουν υλικό χωρίσ να χρειάηονται να χρθςιμοποιιςουν τεχνικοφσ πόρουσ. Σα WYSIWYG εργαλεία βοθκοφν τουσ ςυντάκτεσ περιεχομζνου όχι μόνο να προςκζςουν περιεχόμενο ςτθν ιςτοςελίδα χωρίσ να χρειάηονται πολλζσ τεχνικζσ γνϊςεισ, αλλά και να παράγουν ζνα άρτιασ ςχεδίαςθσ τελικό προϊόν. Ζνα CMS ςυνικωσ περιλαμβάνει μία μεγάλθ ποικιλία λειτουργιϊν, όπωσ για παράδειγμα: τθν ειςαγωγι γραφικϊν, μορφοποίθςθ κειμζνου (γραμματοςειρά, μζγεκοσ, χρϊμα, υπογράμμιςθ, πλάγια κ.λ.π.), δθμιουργία πινάκων, ορκογραφικό ζλεγχο κ.α. Η λειτουργία προεπιςκόπθςθσ επιτρζπει φυςικά ςτον χριςτθ να ελζγξει ξανά το περιεχόμενο μζςα ςτα πλαίςια τθσ παρουςίαςθσ του, πριν 52

60 αυτό δθμοςιευτεί ςτθν ιςτοςελίδα. Αυτό είναι ζνα από τα βαςικά πλεονεκτιματα των CMS. Εργαλεία Ροισ: πρόκειται για εργαλεία, που βοθκοφν τθν αυτοματοποίθςθ τθσ διαδικαςίασ τθσ ροισ του περιεχομζνου κατά τθν διάρκεια τθσ παραγωγισ του. ε ζνα CMS εμφανίηονται ςυνικωσ τρία ςτάδια (ςχιμα 5.1): ο ρόλοσ του ςχεδιαςτι, ο ρόλοσ του ςυντάκτθ/διορκωτι και ο ρόλοσ του εκδότθ, που δίνει τθν ζγκριςθ του. Μία νζα ι μία αναμορφοποιθμζνθ ςελίδα περνάει από κάκε ςτάδιο, πολλζσ φορζσ περιςςότερεσ από μία φορζσ, μζχρι να δθμοςιευτεί. Μικρότεροι ι λιγότερο ςφνκετοι οργανιςμοί χρθςιμοποιοφν ςυχνά μία απλοφςτερθ προςζγγιςθ ενόσ ςταδίου, για τθ δθμοςίευςθ του περιεχομζνου. Ο κάκε ςυντάκτθσ, δθλαδι, δθμοςιεφει ο ίδιοσ το περιεχόμενο του απευκείασ ςτθν ιςτοςελίδα, ενςωματϊνοντασ ςτο πρόςωπο του και τουσ τρεισ ρόλουσ. Συπικό διάγραμμα ροισ εργαςίασ ςε ζνα CMS Εικόνα Συπικό διάγραμμα ροισ εργαςίασ ςε ζνα CMS Φόρμεσ Βάςεων Δεδομζνων: πρόκειται για φόρμεσ, που εμφανίηονται ςτθν δθμοςιευμζνθ ιςτοςελίδα και χρθςιμοποιοφνται για τθν επί τόπου ςυγκζντρωςθ ςτοιχείων από τουσ επιςκζπτεσ τθσ. Αυτζσ οι φόρμεσ χειρίηονται τισ βαςικζσ ανάγκεσ ςτθν ςυλλογι δεδομζνων, όπωσ μία ςελίδα για τθν εγγραφι εκελοντϊν. Σα περιςςότερα CMS προςφζρουν τθν δυνατότθτα ςε χριςτεσ χωρίσ πολλζσ τεχνικζσ γνϊςεισ να ρυκμίςουν αυτζσ τισ φόρμεσ. Εργαλεία Αναηιτθςθσ: πρόκειται για εργαλεία, που επιτρζπουν τθν αναηιτθςθ χαρακτθριςτικϊν ςτοιχείων τόςο ςε όλο το μικοσ τον δικτυακό τόπο, όςο και ςε κάποια ςυγκεκριμζνθ περιοχι, που κακορίηεται από τον χριςτθ. Επίςθσ, αφορά τα εργαλεία αναηιτθςθσ κειμζνου από τουσ επιςκζπτεσ τθσ ιςτοςελίδασ, τα οποία τθν κάνουν πιο προςβάςιμθ και εφχρθςτθ. Σα καλφτερα εργαλεία αναηιτθςθσ ερευνοφν ςτα κείμενα και ςτισ ςελίδεσ του δικτυακοφ τόπου και προςφζρουν λειτουργίεσ ςφνκετθσ αναηιτθςθσ. Σζλοσ, πρζπει να ςθμειωκεί ότι, για να βελτιϊςουν τα αποτελζςματα τθσ αναηιτθςθσ, οι διαχειριςτζσ χρθςιμοποιοφν ςυχνά ειδικά 53

61 εργαλεία, τα οποία τεμαχίηουν ι κατθγοριοποιοφν τα κείμενα, τα αρχεία και τισ εικόνεσ, διευκολφνοντασ με αυτό τον τρόπο τθν αναηιτθςθ τουσ. Εργαλεία Ενςωμάτωςθσ: πρόκειται για πολφ μικρζσ εφαρμογζσ, που υποςτθρίηουν τθν γριγορθ διαςφνδεςθ ανάμεςα ςτα CMS και ςτα ςυςτιματα διαχείριςθσ οικονομικϊν δεδομζνων, όπωσ είναι, για παράδειγμα, τθσ λογιςτικισ, τθσ διαχείριςθσ μελϊν και δωρεϊν, των τραπεηικϊν ςυναλλαγϊν και του θλεκτρονικοφ εμπορίου. Αναφορζσ Ιςτοςελίδασ: πρόκειται για ςτατιςτικά ςτοιχεία που ςυγκεντρϊνονται από ζνα CMS, ϊςτε ο διαχειριςτισ να ζχει καλφτερθ επίβλεψθ. Οι αναφορζσ αυτζσ αναλφουν τθν κακθμερινι κίνθςθ τθσ ιςτοςελίδασ, τισ ςελίδεσ που ςυνάντθςαν το μεγαλφτερο ενδιαφζρον από τουσ επιςκζπτεσ, τθν προζλευςθ των επιςκεπτϊν, τθν μζςθ διάρκεια των επιςκζψεων ςτθν ιςτοςελίδα. Ακόμθ, αναφζρουν τον πιο ςυχνό όρο που αναηθτικθκε από τα εργαλεία αναηιτθςθσ, πια μζκοδοσ αναηιτθςθσ χρθςιμοποιικθκε περιςςότερο, αλλά και άλλα ςτατιςτικά ςτοιχεία. χεδόν κάκε εργαλείο από τα προθγοφμενα είναι διακζςιμο ςτα περιςςότερα open source CMS. Παρόλα αυτά, θ προθγοφμενθ ςυλλογι εργαλείων αποτελεί τθν αρχικι ςφνκεςθ ενόσ CMS, που απευκφνεται ςε αρχάριουσ ςτον χϊρο ι ςε οργανιςμοφσ, που επιηθτοφν μία απλά αξιοπρεπι παρουςία ςτον χϊρο του Διαδικτφου. Περιςςότερο εξελιγμζνεσ και ςφνκετεσ λφςεισ, κακϊσ επίςθσ και χαρακτθριςτικά, τα οποία δεν είναι απαραίτθτα ςε κάκε ιςτοςελίδα, παρζχονται από εξειδικευμζνα CMS. Σα χαρακτθριςτικά αυτά βρίςκονται ενςωματωμζνα ςτο CMS, δθλαδι για τον χειριςμό τουσ είναι υπεφκυνοσ και πάλι ο διαχειριςτισ του προγράμματοσ, μοιράηονται τον ίδιο πίνακα ελζγχου και ζχουν κοινι βάςθ δεδομζνων με τα βαςικά χαρακτθριςτικά, ςτα CMS ςτα οποία προςφζρονται. Εξειδικευμζνα Χαρακτθριςτικά Αυτόματθ Δθμοςίευςθ: πρόκειται για τθν δυνατότθτα που προςφζρουν τα CMS, ϊςτε ζνα αντικείμενο να δθμιουργείται μία φορά, αλλά να δθμοςιεφεται πολλζσ φορζσ ςε διαφορετικζσ ενότθτεσ τθσ ςελίδασ. Για παράδειγμα, όταν δθμοςιεφουμε ζνα Δελτίο Σφπου, το CMS μπορεί αυτόματα να δθμιουργιςει όλα τα παρακάτω: τθν ενότθτα «Δελτία Σφπου» δθμοςιεφει το ίδιο το Δελτίο Σφπου, ςτθν ενότθτα «Νζα» περιλαμβάνει το Δελτίο Σφπου, δθλαδι τον τίτλο του και ίςωσ τθν περίλθψθ του ςε μια λίςτα με τα δζκα πιο πρόςφατα Δελτία Σφπου, ςτθν κεντρικι ςελίδα δθμοςιεφει τον τίτλο του Δελτίου Σφπου, ςτισ θλεκτρονικζσ διευκφνςεισ των εγγεγραμμζνων ςτο newsletter τθσ ιςτοςελίδασ αποςτζλλει ςε θλεκτρονικι μορφι το Δελτίο Σφπου. 54

62 Διαχείριςθ Πολλαπλϊν Ιςτοςελίδων: πρόκειται για το χαρακτθριςτικό, που δίνει τθ δυνατότθτα ςτον διαχειριςτι να χρθςιμοποιιςει τον ίδιο πίνακα ελζγχου για να χειριςτεί πολλαπλζσ ιςτοςελίδεσ. Παραδείγματοσ χάριν, μπορεί να διαχειρίηεται ταυτόχρονα: Α) Κεντρικζσ και περιφερειακζσ ιςτοςελίδεσ ίδιασ ιδιοκτθςίασ, Β) Βαςικζσ και ςυμπλθρωματικζσ ιςτοςελίδεσ διαφθμιςτικϊν και άλλων εκςτρατειϊν. Κοινοπραξία: πρόκειται για τθν δθμιουργία και διαχείριςθ του περιεχομζνου ςτθν κεντρικι ιςτοςελίδα και ςτθν ςυνζχεια τθν προϊκθςθ ενόσ μζρουσ αυτοφ του περιεχομζνου ςε ιςτοςελίδεσ τρίτων, τα οποία όμωσ δεν ελζγχονται από το CMS. Αυτι είναι μία τυπικι πρακτικι τθσ μονόδρομθσ τροφοδοςίασ των ςυνδεόμενων εταιριϊν. Δυναμικά υςτατικά: πρόκειται για εξειδικευμζνεσ ηϊνεσ ςε μία ιςτοςελίδα, που αυτόματα και δυναμικά παρζχουν περιεχόμενο ςε μία ςελίδα, ανάλογα με τισ αποφάςεισ που ζχει πάρει ι τισ επιλογζσ που ζχει κάνει, ο χριςτθσ ςτον οποίο απευκφνεται. Ζνα παράδειγμα κα ιταν θ εμφάνιςθ των τίτλων των τριϊν πιο πρόςφατων Δελτίων Σφπου ςτο τμιμα τθσ ιςτοςελίδασ «Επιλεγμζνα Νζα». Πολυκάναλθ Δθμοςίευςθ: πρόκειται για τθν δθμοςίευςθ περιεχομζνου ςε τρία κανάλια ταυτόχρονα. Δθλαδι: ςτθν κφρια ιςτοςελίδα, ςε μία ζκδοςθ φιλικι προσ εκτφπωςθ, ςε μία υπομονάδα του CMS, υπεφκυνθ για τθν αποςτολι τθσ ιςτοςελίδασ ςε ζνα προκακοριςμζνο κοινό. Σο χαρακτθριςτικό αυτό περιλαμβάνει και τθν δθμοςίευςθ του υλικοφ ςε μορφι κατάλλθλθ για τα αςφρματα smart phones και τα PDA. Διαχείριςθ Εγγράφων: πρόκειται για τθ διαχείριςθσ τθσ πρόςβαςθσ (ελεγχόμενθ είςοδοσ- ελεγχόμενθ ζξοδοσ) και τθν προςαρμογι των εςωτερικϊν και εξωτερικϊν εγγράφων. Χρθςιμοποιικθκε από πολλοφσ οργανιςμοφσ, οι οποίοι είχαν ςτθν βάςθ δεδομζνων τουσ χιλιάδεσ ζγγραφα και χρειάηονταν γριγορθ πρόςβαςθ ςε αρχειοκετθμζνεσ πλθροφορίεσ, οι οποίεσ μζχρι προςφάτωσ αποκθκεφονταν ςε χαρτί. Εςωτερικό Δίκτυο: πρόκειται για μία προςτατευμζνθ με κωδικό πρόςβαςθσ πφλθ, όπου, για παράδειγμα, οι υπάλλθλοι του οργανιςμοφ και εκελοντζσ αποκθκεφουν και ανακτοφν ζγγραφα, ςυνεργάηονται, επικοινωνοφν και οργανϊνουν τισ προςπάκειεσ τουσ. Ήχοσ/ Βίντεο: πρόκειται για τθν δυνατότθτα streaming ψθφιακοφ ιχου ι βίντεο, δθλαδι κα μποροφν πλζον οι επιςκζπτεσ τθσ ιςτοςελίδασ να βλζπουν ι να ακοφν τισ μεταδόςεισ των διαχειριςτϊν τθσ. Αυτι θ εξειδικευμζνθ υπθρεςία απαιτεί ιδιαίτερα μεγάλο χϊρο αποκικευςθσ, υψθλι ταχφτθτα ςφνδεςθσ ςτο Διαδίκτυο και ειδικό λογιςμικό. Δεν παρζχεται ςίγουρα από όλουσ τουσ παρόχουσ CMS και δεν παρζχεται αποτελεςματικά από όλουσ αντίςτοιχα. 55

63 Προςωποποίθςθ/ Κατθγοριοποίθςθ: πρόκειται για τον διαχωριςμό του περιεχομζνου, δθλαδι ςελίδων, εγγράφων και εικόνων, ςε κατθγορίεσ και τθν δυναμικι του παρουςίαςθ ςτουσ επιςκζπτεσ του δικτυακοφ τόπου, με βάςθ αποκλειςτικά τισ κατθγορίεσ περιεχομζνου του προφίλ ενδιαφερόντων του επιςκζπτθ. Για παράδειγμα, οι επιςκζπτεσ τθσ ιςτοςελίδασ που ενδιαφζρονται για τθν προςταςία των άγριων ηϊων, κα δουν φωτογραφίεσ ι άρκρα ςχετικά με τα άγρια ηϊα ςτθν ςυγκεκριμζνθ ςελίδα του δικτυακοφ τόπου, που απευκφνεται ςτουσ ίδιουσ και ελζγχεται ωσ ζνα βακμό από τουσ ίδιουσ. Παράλλθλα, οι επιςκζπτεσ που ενδιαφζρονται για τθν προςταςία των κατοικίδιων ηϊων κα δουν υλικό ςχετικό με τθν ςτείρωςθ και τον ψεκαςμό κατοικίδιων. Χϊροσ Εργαςιϊν Χρθςτϊν: πρόκειται για μία εικονικι περιοχι, όπου οι διαχειριςτζσ του ςυςτιματοσ και οι ςυντάκτεσ του περιεχομζνου επικοινωνοφν, παρουςιάηοντασ λίςτεσ των απαιτοφμενων ενεργειϊν από τον κακζνα, προειδοποιιςεισ του ςυςτιματοσ, κακϊσ και μθνφματα μεταξφ τουσ, για τθν βελτίωςθ τθσ απόδοςθσ τουσ. Αναηιτθςθ: πρόκειται για εξελιγμζνα εργαλεία, για τθν δθμιουργία λειτουργιϊν αναηιτθςθσ ςτθν ιςτοςελίδα ςχετικά με ολόκλθρο τον δικτυακό τόπο, ανάλογα με το είδοσ του περιεχομζνου, με ζνα τμιμα τθσ ιςτοςελίδασ, με τθν ςελίδα, με τθν θμερομθνία κ.λ.π. 4.3 Είδθ υςτθμάτων Διαχείριςθσ Περιεχομζνου Σα Content Management Systems διακρίνονται ςε οριςμζνεσ κατθγορίεσ ανάλογα με οριςμζνα βαςικά χαρακτθριςτικά τα οποία παρουςιάηουν. Μποροφν, λοιπόν, να κατθγοριοποιθκοφν ανάλογα με το είδοσ του παρόχου τουσ και ανάλογα με το που βρίςκεται ο χϊροσ αποκικευςθσ και διαχείριςθσ τθσ βάςθσ δεδομζνων και του CMS CMS με βάςθ το χώρο αποκικευςθσ και διαχείριςθσ τα Application Service Provider (ASP) CMS, δθλαδι Τποςτιριξθσ Παρόχου Τπθρεςίασ, ο καταςκευαςτισ τουσ φιλοξενεί όλα τα δεδομζνα και το λογιςμικό ςτουσ server τθσ εταιρίασ του. Με αυτόν τον τρόπο απαλείφονται τα ζξοδα για μία ακριβι αγορά λογιςμικοφ και hardware του ςυςτιματοσ, που κα φιλοξενεί το CMS. Παράλλθλα μειϊνονται και οι ανάγκεσ για τεχνικοφσ πόρουσ, όπωσ για παράδειγμα για ςυντθρθτζσ του δικτφου των υπολογιςτϊν. Σζλοσ, βαςικότερο πλεονζκτθμα ενόσ τζτοιου είδουσ ςυςτιματοσ είναι θ ςυνεχισ εξζλιξθ, κακϊσ ο πάροχοσ προωκεί διαρκϊσ νζεσ λειτουργίεσ του προϊόντοσ και ανανεϊςεισ ςτου πελάτεσ του, προςφζροντασ ζτςι το χαρακτθριςτικό τθσ άμεςθσ ανανζωςθσ και πρωτοπορίασ τθσ ιςτοςελίδασ. 56

64 τα CMS με παροχι άδειασ (Licensed), ο πάροχοσ του πουλάει το προϊόν, δθλαδι παρζχει άδεια χριςθσ του, δεν εμπλζκεται ςτθν όλθ διαδικαςία λειτουργίασ του και ο χριςτθσ είναι πλζον υπεφκυνοσ, ϊςτε να το εγκαταςτιςει, να το ρυκμίςει και να το ςυντθριςει. Διαχειριςτισ ςε αυτιν τθν περίπτωςθ είναι το τεχνικό τμιμα του οργανιςμοφ. Η προςζγγιςθ αυτϊν των CMS εξαςφαλίηει ότι φιλοξενείσ και διαχειρίηεςαι τα δικά ςου δεδομζνα. Επίςθσ, τα Licensed είναι ιδανικά για οργανιςμοφσ, οι οποίοι διατθροφν ιδθ ςτισ εγκαταςτάςεισ του κάποιο είδοσ υπθρεςίασ παρόμοιασ, όπωσ για παράδειγμα το ςφςτθμα Διαχείριςθσ Εξυπθρζτθςθσ Πελατϊν (CRM), οπότε κα ιταν πιο φκθνό να ςυντθροφν ταυτόχρονα και ζνα CMS CMS με βάςθ το είδοσ του παρόχου Commercial: πρόκειται για λογιςμικό, που προζρχεται είτε από κερδοςκοπικζσ είτε από μθ κερδοςκοπικζσ εταιρίεσ. Οι πάροχοι αυτοί αναπτφςςουν κατά κφριο λόγο το λογιςμικό, το οποίο ςτθν ςυνζχεια πουλάνε και υποςτθρίηουν τεχνικά. τθν ςθμερινι εποχι, οι εμπορικζσ αυτζσ λφςεισ είναι πιο ςυχνζσ από τισ ελεφκερεσ λφςεισ των open source CMS. Open Source: πρόκειται για μία λφςθ CMS, που δθμιουργείται και ςυντθρείται από ζναν ανεπίςθμο και ανιδιοτελι ςυνεργάτθ μίασ κοινότθτασ χρθςτϊν. τθν ςυνζχεια, το λογιςμικό αυτό διανζμεται για ςυγκεκριμζνο ςκοπό ςτα μζλθ αυτισ τθσ κοινότθτασ. Για αυτά τα ανοιχτά λογιςμικά κα πρζπει ςαφϊσ ςτο κόςτοσ τουσ να ςυμπεριλθφκεί και τα ζξοδα τεχνικισ υποςτιριξθσ τουσ, τα οποία ςαφϊσ και είναι αυξθμζνα ςε αυτό το μοντζλο. Ακόμθ, κα πρζπει να προςτεκεί το εςωτερικό hardware και λογιςμικό και το τεχνικό προςωπικό που χρειάηεται για να ςυντθρθκεί αυτό το ςφςτθμα, όπωσ είναι για παράδειγμα οι προγραμματιςτζσ, οι οποίοι εγκακιςτοφν τισ ανανεϊςεισ και εξελίςςουν τισ λειτουργίεσ του προγράμματοσ. Managed Open Source: πρόκειται για ζναν ςυνδυαςμό τθσ εμπορικισ και τθσ ελεφκερθσ προςζγγιςθσ, όπου ζνασ πάροχοσ υιοκετεί μία open- source λφςθ ςαν τθν βαςικι του πλατφόρμα και ςτθν ςυνζχεια προςφζρει τθν λφςθ αυτι ςε άλλουσ ςε ςυνδυαςμό με ςυμπλθρωματικζσ υπθρεςίεσ τεχνικισ υποςτιριξθσ. Αυτι θ λφςθ ουςιαςτικά ςχεδόν δεν υπάρχει ςιμερα ςτθν κοινότθτα των μθ-κερδοςκοπικϊν παρόχων. Παρόλα αυτά, κακϊσ οι λφςεισ open-source ωριμάηουν, οι ειδικοί περιμζνουν ότι κα εμφανιςτοφν πολφ πιο ζντονα.όςον αφορά τθ διάκριςθ των CMS ςε ςχζςθ με τον τρόπο παράδοςθσ τουσ, ζχουμε δφο μορφζσ λογιςμικοφ. Τπάρχουν εκατοντάδεσ επιλογζσ από CMS και των δφο κατθγοριϊν και θ κάκε μία από αυτζσ διαφζρει ςτθν υλοποίθςθ, ςτο κόςτοσ και ςτθν εξυπθρζτθςθ. 57

65 4.4 φγκριςθ CMS Τπάρχουν πολλζσ επιλογζσ λογιςμικοφ ανοικτοφ κϊδικα, όπωσ το WordPress και το Joomla. Λογιςμικό ανοικτοφ κϊδικα ονομάηουμε αυτό το οποίο είναι γενικά διακζςθμο ςτο κοινό δωρεάν και επιτρζπεται ςτουσ χριςτεσ να κάνουν αλλαγζσ ςτο κϊδικά του. Joomla Σο Joomla είναι ζνα δθμοφιλζσ ςφςτθμα διαχείριςθσ περιεχομζνου με εκτεταμζνθ λειτουργικότθτα. Είναι ζνα από τα κορυφαία ςυςτιματα λογιςμικοφ ανοικτοφ κϊδικα για τθ δθμιουργία ιςτοςελίδων. Σο Joomla είναι κατάλλθλο για τθ δθμιουργία εταιρικϊν ιςτοςελίδων ι intranet, θλεκτρονικϊν περιοδικϊν, portals και άλλα. Ζχει πολλά εγγενι χαρακτθριςτικά, κακϊσ και μια μεγάλθ ποικιλία των επιπλζον modules και components που ενιςχφουν τθν αξία τθσ ιςτοςελίδασ και εμπλουτίηουν τθν εμπειρία των επιςκεπτϊν ςασ. Σο Joomla από τθν αρχι τθσ εμφάνιςθσ του (αρχικά ωσ Mambo) ιταν ανζκακεν ζνα δυναμικό ςφςτθμα κατάλλθλο για όλεσ τισ χριςεισ και ανάγκεσ, «fit-all-yourpossible-needs». Από τθν άλλθ μεριά το WordPress από τθν αρχι αναπτφχκθκε και κακιερϊκθκε ωσ Blog με κάποιεσ δυνατότθτεσ CMS. Πρόςφατα το WordPress ζκανε ζνα βιμα μπροςτά δίνοντασ τθν δυνατότθτα ςτον χριςτθ να προςκζςει κάποιεσ extra ςτατικζσ ςελίδεσ επεκτείνοντασ κάπωσ ζτςι τισ δυνατότθτεσ του. Αυτό μπορεί να κεωρθκεί ζνα βιμα μπροςτά ςτον ανταγωνιςμό με το Joomla. Για το πιο είναι το καλφτερο ςίγουρα οι απόψεισ διίςτανται και προφανϊσ θ επιλογι του καταλλιλου CMS για εγκατάςταςθ εξαρτάται από τισ ανάγκεσ του κακενόσ. Σο κάκε ζνα από αυτά τα δφο CMS ςυςτιματα εςτιάηετε ςε διαφορετικά πράγματα τα οποία το κάνουν να πλεονεκτεί ζναντι του άλλου. Σο WordPress Σο WordPress από τθν καταςκευι του είναι μια κακαρι blogging πλατφόρμα, με πολφ καλό ςφςτθμα διαχείριςθσ των ςχολίων (comments) με τθν οποία μπορείτε να ξεκινιςετε τθ δθμοςίευςθ και ανάρτθςθ των άρκρων ςασ ςτο ιςτολόγιό ςασ (blog). Σα άρκρα ζχουν χρονολογικι ταξινόμθςθ. Απευκφνετε ςυνικωσ ςε αρχάριουσ, οι οποίοι δεν ζχουν καμία γνϊςθ ςχεδιαςμοφ και καταςκευισ ιςτοςελίδων κακϊσ και HTML, CSS, PHP και MYSQL, αλλά τουσ ενδιαφζρει μόνο θ διαχείριςθ του περιεχομζνου, δθλαδι θ ανάρτθςθ άρκρων. Από τθν αρχικι εγκατάςταςθ του δεν διακζτει κάποιο menu πλοιγθςθσ, αν και αυτό λφνετε με κάποιο άλλο template ι plugin. Σο WordPress μπορεί να επεκτακεί με τθ χριςθ 58

66 plugin και τθν διαμόρφωςι του με templates τα οποία εφκολα μπορείτε να κατεβάςετε από το WordPress.org. Σο Joomla ζχει πολφ πιο πλοφςια χαρακτθριςτικά και από τθ καταςκευι του. Προτείνετε για πιο ςφνκετα site και μπορεί να καλφψεισ ακόμα και τισ πιο δφςκολεσ απαιτιςεισ. Προςφζρετε για τθν δθμιουργία portal και απευκφνετε ςυνικωσ ςε πιο ζμπειρουσ χριςτεσ που απαιτοφν μία πιο ιδιαίτερθ ςχεδίαςθ ςτθν ιςτοςελίδα τουσ και αναηθτοφν κάτι περιςςότερο από ζνα απλό ιςτολόγιο. Κυκλοφοροφν χιλιάδεσ modules, plugins αλλά και templates τα οποία μποροφν να εγκαταςτακοφν αρκετά εφκολα και γριγορα, να το μετατρζψουν ςε ζνα πολφ δυνατό ςφςτθμα διαχείριςθσ και παρουςίαςθσ του περιεχομζνου και να το μεταμορφϊςουν από blog μζχρι eshop και από forum και newsportal μζχρι videoblog ι photogallery. Προςφζρει δυναμικι διαχείριςθ του πρωτοςζλιδου, του περιεχομζνου κακϊσ και τθσ διαμόρφωςθσ των πλευρικϊν ςτθλϊν με τα μενοφ και τα modules, υςτερεί όμωσ ζναντι του WordPress ςτο ότι δεν ζχει κάποιο ενςωματωμζνο ςφςτθμα για ςχολιαςμό των άρκρων (comenting system) και απαιτείται για αυτό κάποιο πρόςκετο plugin. Κρίνετε απαραίτθτα μια ςτοιχειϊδθσ εκπαίδευςθ ςτουσ αρκογράφουσ για τον ςωςτό τρόπο δθμοςίευςθσ των άρκρων τουσ κακϊσ και για τα χρθςιμοποίθςθ τυχόν πρόςκετων ενκεμάτων. Σο Joomla ζχει και αυτό τθν δυνατότθτα να είναι φιλικό με τισ μθχανζσ αναηιτθςθσ, Search Engine Friendly, με ενεργοποίθςθ του από τον πίνακα διαχείριςθσ ι με τθν προςκικθ κάποιου plugin όπωσ το OpenSEF. Είναι προφανζσ ότι το Joomla πλεονεκτεί ςε πάρα πολλά ςθμεία το ανταγωνιςτικό του CMS WordPress και ιδιαίτερα όταν πρόκειται για ςφνκετουσ ςχεδιαςμοφσ ιςτοςελίδων και ςχετικά πεπειραμζνουσ χριςτεσ, θ εγκατάςταςθ ενόσ Joomla κρίνετε επιβεβλθμζνθ. 59

67 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ο 5.1 Παρουςίαςθ του Joomla Σο Joomla! είναι εφαρμογι ανοικτοφ κϊδικα. Η χριςθ του Joomla! είναι απολφτωσ δωρεάν. O κακζνασ μπορεί να το χρθςιμοποιιςει, να το τροποποιιςει και να διερευνιςει τισ δυνατότθτζσ του χωρίσ να πρζπει να πλθρϊςει κάποια άδεια χριςθσ ςε κανζναν. Σο Joomla! εγκακίςταται ςε ζναν κεντρικό υπολογιςτι, τον web server. Ο χριςτθσ, ζχει πρόςβαςθ ςτο περιβάλλον διαχείριςθσ μζςω ενόσ browser, όπωσ είναι ο Internet Explorer ι ο Firefox. Από τθ ςτιγμι που είμαςτε εμείσ ο διαχειριςτισ, μποροφμε να προςκζςουμε οποιοδιποτε κείμενο ι γραφικό και ζτςι να δθμιουργιςουμε τισ ιςτοςελίδεσ ςασ. Ο κακζνασ μπορεί να κατεβάςει τθν τελευταία ζκδοςθ του Joomla! από το Joomlaforge ι από το ελλθνικό site υποςτιριξθσ, που διαχειρίηεται θ onscreen, το myjoomla.gr. Από τθ ςτιγμι που το εγκαταςτιςουμε, μποροφμε να αναηθτιςουμε οδθγίεσ ςτο forum και ςτον ιςτότοπο βοικειασ. Η χριςθ του Joomla! είναι ςχετικά απλι.ε γενικζσ γραμμζσ, εξαρτάται από το τι κζλει κάποιοσ να κάνει με το Joomla! Θα υπάρξουν και περιπτϊςεισ που ο μζςοσ χριςτθσ κα χρειαςτεί τθν υποςτιριξθ ενόσ επαγγελματία, όταν χρειαςτεί να αξιοποιιςει εξειδικευμζνεσ και προθγμζνεσ δυνατότθτεσ του Joomla! Σζτοιεσ περιπτϊςεισ κα παρουςιαςτοφν αργότερα. ε κάκε περίπτωςθ πάντωσ, ζχουμε τον ζλεγχο: δθμοςιεφςουμε ό,τι και όποτε εμείσ κζλουμε, με το πάτθμα ενόσ κουμπιοφ. Οι δυνατότθτεσ χριςθσ του Joomla! περιορίηονται μόνον από τθ δθμιουργικότθτά μασ.κάποιοι χρθςιμοποιοφν το Joomla! για διαςκζδαςθ, για τθ καταςκευι μιασ προςωπικισ ι οικογενειακισ ιςτοςελίδασ. Ενςωματϊνοντασ διάφορα, διακζςιμα δωρεάν, πρόςκετα εργαλεία / επεκτάςεισ, διευρφνονται οι δυνατότθτεσ και λειτουργίεσ του Joomla!, κάνοντάσ το μια εφαρμογι αξιόπιςτθ για τθν ανάπτυξθ ςοβαρϊν εταιρικϊν δικτυακϊν τόπων. Σο Joomla! χρθςιμοποιεί μια ιςχυρι templating engine που μασ δίνει τθ δυνατότθτα να χρθςιμοποιιςουμε το δικό μασ, εξατομικευμζνο, template. Για το ςκοπό αυτό μποροφμε είτε να δθμιουργιςουμε δικό μασ template, είτε να κατεβάςετε από το διαδίκτυο ζνα από τα εκατοντάδεσ (περίπου 500) που διατίκενται δωρεάν, είτε να αγοράςουμε κάποιο από αυτά που πωλοφνται, είτε να παραγγείλουμε τθν καταςκευι ενόσ ςε ζναν επαγγελματία. Από τθ ςτιγμι που κα δθμιουργικεί το δικό μασ template, δεν χρειάηονται παρά τρία κλικ, ϊςτε το περιεχόμενο του δικτυακοφ μασ τόπου να προςαρμοςτεί ςτθ μορφι του. Ακόμα και με τθν δθμιουργία ενόσ καινοφργιου template το περιεχόμενο δεν πρζπει να ξαναδθμιουργθκεί. Για να καταλάβουμε τθ λειτουργία, ασ ςκεφκοφμε το template ωσ το «ροφχο», που ντφνει το «ςϊμα» ςασ (περιεχόμενο). Όταν 60

68 επιλζγουμε το νζο template, το περιεχόμενό μασ παρουςιάηεται αυτόματα ςφμφωνα με το νζο εικαςτικό. Μποροφμε ακόμθ και να επιλζξουμε τα διαφορετικά templates για τα διαφορετικά μζρθ του δικτυακοφ μασ τόπου. ε προχωρθμζνο επίπεδο, για τροποποιιςεισ ι δθμιουργία templates, ι για επεξεργαςία φωτογραφιϊν, χρειάηεται να διακζτουμε ζνα text editor ι ζνα photo editor αντίςτοιχα. Σο Joomla! ζχει τόςα πολλά χαρακτθριςτικά γνωρίςματα που είναι δφςκολο να αναφερκοφμε ςε όλα. Επιγραμματικά, αναφζρουμε τισ πιο δθμοφιλείσ δυνατότθτεσ: Μποροφμε να προςκζςουμε περιεχόμενο ςτον ιςτότοπό ςασ από οποιονδιποτε υπολογιςτι διακζτει ςφνδεςθ ςτο διαδίκτυο. Χρθςιμοποιοφμε το Joomla! για να ςυνεργαςτοφμε με όςουσ μποροφν να ςυμβάλλουν ςτθν επεξεργαςία του περιεχομζνου. Δίνουμε τθ δυνατότθτα ςε ςυνεργάτεσ μασ να δθμοςιεφςουν περιεχόμενο, ςτο πλαίςιο αςφαλϊσ των αρμοδιοτιτων τουσ. Είναι εφκολο. Μποροφν να το κάνουν από κάκε υπολογιςτι με ςφνδεςθ ςτο διαδίκτυο. Δθμοςιεφουμε απεριόριςτεσ ςελίδεσ, χωρίσ να περιοριηόμαςτε από το Joomla! Χωρίσ κανζνα πρόβλθμα, μποροφμε να κάνουμε αναηθτιςεισ περιοχομζνου και να τισ αρχειοκετιςουμε. Η εφαρμογι υποςτθρίηει τα διαφθμιςτικά banners: προωκοφμε δικά μασ προϊόντα και υπθρεςίεσ, ι τα χρθςιμοποιοφμε ωσ διαφθμιςτικό μζςο για τρίτουσ. Προςκζτουμε forum, photo galleries, βιβλιοκικεσ αρχείων, βιβλία επιςκεπτϊν και φόρμεσ επικοινωνίασ: λίγεσ από τισ εκατοντάδεσ πρόςκετεσ εφαρμογζσ που κυκλοφοροφν για το Joomla! 5.2 Εγκατάςταςθ του Joomla! Οι ελάχιςτεσ απαιτιςεισ του ςυςτιματοσ είναι: Apache 1.x or 2.x PHP 4.3 or up MySQL 3.23 or up Ο XAMPP, ο WAMP, και ο MAMP είναι διανομζσ εφκολεσ ςτθν εγκατάςταςθ οι οποίεσ περιζχουν τον Apache, τθν MySQL, τθν PHP και τθν Perl για Windows, Mac OSX και Linux λειτουργικά ςυςτιματα. Αφοφ τελειϊςουμε με τθ λιψθ, αποςυμπίεςθ και τθν αντιγραφι όλων των αρχείων του Joomla μζςα ςτο φάκελο C:\wamp\www είμαςτε ζτοιμοι να ξεκινιςουμε τθν 61

69 εγκατάςταςθ του Joomla. Η εγκατάςταςθ του Joomla είναι μία απλι διαδικαςία και ολοκλθρϊνεται μζςα από 7 βιματα. Ανοίγουμε τον Internet Explorer. τθ γραμμι διευκφνςεων πλθκτρολογοφμε localhost και πατάμε Enter. τθν οκόνθ που εμφανίηεται και ςτθν περιοχι Your Projects, κάνουμε κλικ ςτο ςφνδεςμο Joomla_ Stable-Full_Package. Βιμα 1 : Γλώςςα τθν πρϊτθ οκόνθ εγκατάςταςθσ εμφανίηονται οι διακζςιμεσ γλϊςςεσ εγκατάςταςθσ. Επιλζγουμε, εάν δεν είναι επιλεγμζνθ, τθν el-gr Greek. Κάνουμε κλικ ςτο κουμπί Επόμενο που βρίςκεται πάνω δεξιά. Βιμα 2 : Προλθπτικόσ Ζλεγχοσ τθ δεφτερθ οκόνθ το Joomla κάνει κάποιουσ ελζγχουσ ςχετικά με τθ ςυμβατότθτα του ςυςτιματόσ μασ. τθν παρακάτω ομάδα είναι απαραίτθτο να είναι όλεσ οι ενδείξεισ ΝΑΙ. 62

70 ε περίπτωςθ που όλθ θ επάνω ομάδα είναι NAI, προχωράμε ςτο επόμενο βιμα κάνοντασ κλικ ςτο κουμπί Επόμενο. ε περίπτωςθ που κάποιο από αυτά είναι με κόκκινο χρϊμα, το διορκϊνουμε και πατάμε Επανζλεγχοσ. τθν παρακάτω ομάδα μερικζσ ενδείξεισ είναι ενεργζσ και άλλεσ ανενεργζσ, ανάλογα με τισ ρυκμίςεισ του Server. Βιμα 3 : Άδεια Χριςθσ τθν επόμενθ οκόνθ εμφανίηεται θ Άδεια Χριςθσ GNU/GPL που χρθςιμοποιεί το Joomla. Κάνουμε κλικ ςτο κουμπί Επόμενο. Βιμα 4 : Βάςθ Δεδομζνων Είμαςτε ςτο πιο ςθμαντικό βιμα. Εδϊ πρζπει να ειςαγάγουμε τα ςτοιχεία τθσ βάςθσ δεδομζνων με τθν οποία κα ςυνεργάηεται το Joomla. Εμφανίηεται θ παρακάτω οκόνθ. τθν περιοχι Βαςικζσ Ρυκμίςεισ ειςάγουμε ςτα πλαίςια κειμζνου τα αντίςτοιχα δεδομζνα. 63

71 τθν αναδιπλοφμενθ λίςτα Είδοσ Βάςθσ Δεδομζνων αφινουμε τθν προεπιλεγμζνθ mysql. το πλαίςιο κειμζνου Όνομα Διακομιςτι ειςαγάγουμε, ςυνικωσ, το όνομα localhost. το πλαίςιο κειμζνου Όνομα Χριςτθ ειςαγάγουμε το όνομα του χριςτθ που ζχουμε ορίςει ςτθ βάςθ δεδομζνων (π.χ. kostas20). το πλαίςιο κειμζνου Κωδικόσ ειςαγάγουμε τον κωδικό του χριςτθ που ζχουμε ορίςει ςτθ βάςθ δεδομζνων (π.χ ). το πλαίςιο κειμζνου Όνομα Βάςθσ Δεδομζνων ειςαγάγουμε το όνομα τθσ βάςθσ δεδομζνων που ζχουμε δθμιουργιςει (π.χ. data20). 64

72 Όταν ολοκλθρϊςουμε τθν ειςαγωγι δεδομζνων, κάνουμε κλικ ςτο κουμπί Επόμενο. Βιμα 5 : Ρυκμίςεισ FTP Για λόγουσ αςφαλείασ και προςταςίασ των αρχείων που χρθςιμοποιεί το Joomla εδϊ μασ δίνεται θ δυνατότθτα δθμιουργίασ ενόσ FTP (File Transfer Protocol) λογαριαςμοφ. Θα το προςπεράςουμε κάνοντασ κλικ ςτο κουμπί Επόμενο. Βιμα 6 : Ρυκμίςεισ Εμφανίηεται θ παρακάτω οκόνθ. 65

73 το πλαίςιο κειμζνου Όνομα Ιςτότοπου ειςάγουμε το όνομα τθσ ιςτοςελίδασ που κα δθμιουργιςουμε. το πλαίςιο κειμζνου Η διεφκυνςθ θλεκτρονικοφ ταχυδρομείου ςασ ειςάγουμε το του διαχειριςτι τθσ ιςτοςελίδασ το οποίο κα χρθςιμεφςει ςτθ μετζπειτα επικοινωνία με τουσ χριςτεσ (π.χ. το πλαίςιο κειμζνου Κωδικόσ Διαχειριςτι ειςάγουμε τον κωδικό για να μποροφμε να ςυνδεόμαςτε ςτθν Περιοχι Διαχείριςθσ (π.χ ). το πλαίςιο κειμζνου Επιβεβαίωςθ Κωδικοφ Διαχειριςτι επαναλαμβάνουμε τον ίδιο κωδικό. τθ ςυνζχεια, κάνουμε κλικ ςτο κουμπί Ειςαγωγι Ενδεικτικοφ Περιεχομζνου. Η ειςαγωγι ενδεικτικοφ περιεχομζνου ςυνιςτάται τόςο ςε αρχάριουσ όςο και ςε ζμπειρουσ χριςτεσ, ϊςτε να μπορζςουν να κατανοιςουν ευκολότερα τθ λειτουργία του Joomla. Κάνουμε κλικ ςτο κουμπί Επόμενο. Βιμα 7 : Σζλοσ Εμφανίηεται θ παρακάτω οκόνθ. 66

74 το τελευταίο βιμα το Joomla μασ ενθμερϊνει ότι θ εγκατάςταςθ ολοκλθρϊκθκε με επιτυχία. Πρζπει να διαγράψουμε το φάκελο installation για λόγουσ αςφαλείασ. Ο φάκελοσ installation βρίςκεται αποκθκευμζνοσ ςτθ κζςθ: C:\wamp\www\Joomla_ Stable-Full_Package\installation. Εναλλακτικά, αντί να τον διαγράψουμε μποροφμε και να τον μετονομάςουμε (π.χ. installation23). Παρατθροφμε επίςθσ, ότι μασ δίνει το Username του διαχειριςτι το οποίο είναι προεπιλεγμζνα admin. Αφοφ διαγράψουμε ι μετονομάςουμε το φάκελο installation ζχουμε δφο επιλογζσ: Να μεταφερκοφμε ςτο Front End (Εμφάνιςθ Ιςτοςελίδασ) κάνοντασ κλικ ςτο κουμπί Ιςτότοποσ. Να μεταφερκοφμε ςτο Back End (Περιοχι Διαχείριςθσ) κάνοντασ κλικ ςτο κουμπί Διαχείριςθ. Κάνουμε κλικ ςτο κουμπί Ιςτότοποσ. 67

75 Αν δεν ζχουμε διαγράψει ι μετονομάςει το φάκελο installation δεν κα εμφανιςτεί το Front End (Εμφάνιςθ Ιςτοςελίδασ). 5.3 Πωσ να δθμιουργιςεισ ζναν e-commerce ιςτότοπο (Ηλεκτρονικό Κατάςτθμα) μζςω τθσ επζκταςθσ VirtueMart. Παρακάτω παρουςιάηεται θ δθμουργία ενόσ θλεκτρονικοφ καταςτιματοσ μζςω του Joomla και κάποιων επεκτάςεων του. Σο θλεκτρονικό κατάςτθμα κα ζχει τα εξισ χαρακτθριςτικά: Προςκικθ ςτο καλάκι (shopping cart to list) Λεπτομερι περιγραφι προιόντων και τιμϊν Επιλογι τρόπου αποςτολισ Πλθρωμι μζςω PayPal 68

76 Template Εχει επιλεγζι το κζμα siteground-j15-101, το οποίο είναι ευχάριςτο με λιτό ςχεδιαςμό και είναι αρκετά προςαρμοςτικό. Επεκτάςεισ Ολο το κατάςτθμα είναι ςτθμζνο πάνω ςτο VirtueMart component. Ανεβάηουμε μόνο το κυρίωσ VirtueMart component. Οταν εγκακιςτάμε το VirtueMart component, είναι χριςιμο να εγκαταςτιςουμε και το Sample Data. Μετά τθν εγκατάςταςθ του Sample data υπάρχει θ δυνατότθτα να δοφμε τθν παρακάτω εικόνα που περιγράφει τον Πίνακα Ελζγχου (Control Panel) του VirtueMart. 69

77 Επεξεργαςία Καταςτιματοσ (Edit Store) Κάνοντασ κλικ πάνω ςτο εικονίδιο του Edit Store, υπάρχει πρόςβαςθ ςτθν ςελίδα όπου μποροφν να λάβουν χϊρα οι οποιδιποτε τροποποιιςεισ που αφοροφν τα βαςικά για το κατάςτθμα όπωσ για παράδειγμα το όνομα, τθν ταχυδρομικι διεφκυνςθ κ.α. Εδϊ μποροφμε επίςθσ να ανεβάςουμε και το logo του μαγαηιοφ. Παραμετροποίθςθ (Configuration) Οταν κάνουμε κλικ ςτο εικονίδιο Configuration μασ εμφανίηεται το παράκυρο που βλζπετε παρακάτω, όπου υπάρχου επτά καρτζλεσ για παραμετροποίθςθ. 70

78 Πιο ςυγκεκριμζνα κζματα αςφάλειασ, αποςτολισ προιόντων, αγοράσ και πλθρωμισ προιόντων κ.α. μποροφν να ρυκμιςτοφν από εδϊ. Οι προεπιλεγμζνεσ τιμζσ όλων των πεδίων ζχουν χρθςιμοποιθκεί ςτθν ςυγκεκριμζνθ υλοποίθςθ. Λίςτα μεκόκων πλθρωμισ (Payment Methods) Κάνοντασ κλίκ ςτο εικονίδιο List Payments Methods του Πίνακα Ελζγχου του VirtueMart μποροφμε να επιλζξουμε από τθν διακζςιμθ λίςτα που υπάρχει τθν μζκοδο πλθρωμισ που κζλουμε να υλοποιθκεί ςτο κατάςτθμά μασ. το 71

79 ςυγκεκριμζνο site ζχουμε επιλζξει αποκλειςτικά τθν μζκοδο του PayPall, για τθν πλθρωμι των προιόντων, όπωσ φαίνεται και ςτθν παρακάτω εικόνα. Λίςτα Προιόντων (Product List) Πατϊντασ πάνω ςτο είκονίδιο Product List του Πίνακα Ελζγχου, ζχουμε τθν δυνατότθτα να προςκζςουμε και να αφαιρζςουμε κατθγορίεσ προιόντων. Επίςθσ, ζχουμε τθν δυνατότθτα να προςκζςουμε πλθροφορίεσ και εικόνεσ για τα προιόντα μασ. 72

80 73

81 Αποςτολι (Shippers) Εχοντασ αναρτιςει ςτθν λίςτα του καταλόγου μασ, τα προιόντα για πϊλθςθ, πρζπει ςτθν ςυνζχεια να δϊςουμε ςτον αγοραςτι τθν δυνατότθτα πωσ κα τα παραλάβει. Επιλζγοντασ τθν καρτζλα Shipper, ςτθν αριςτερι πλευρά του Configuration, μποροφμε να δθμοςιεφςουμε τουσ διακζςιμουσ τρόπουσ αποςτολισ των προιόντων, κακϊσ επίςθσ και τα ζξοδα αποςτολισ για τον επιλεγμζνο τρόπο αποςτολισ. 74