Næringar- og heilsufullyrðingar er varða matvæli

Transcript

1 Leiðbeininar Nærinar- o heilsufullyrðinar er varða matvæli Október útáfa 0

2 Efnisyfirlit 1. Innanur Löjöf sem vísað er til í þessu skjali Ganleir tenlar Nærinar- o heilsufullyrðinar Almenn skilyrði Nærinarfullyrðinar Nærinarfullyrðinar o breytistuðlar fyrir orkuildi Vítamín o steinefni Heilsufullyrðinar Mismunandi flokkar heilsufullyrðina Skilyrði fyrir notkun heilsufullyrðina Leyfisferli fyrir fullyrðinar Listi yfir leyfilear heilsufullyrðinar Aðlöunarákvæði Frestir Flæðirit varðandi heilsufullyrðinar Nærinarmerkin Framsetnin nærinarmerkinar Nærinarmerkin þear notuð er fullyrðin

3 1. Innanur Reluerð Evrópusambandsins (ESB) nr. 1924/2006 um nærinar- o heilsufullyrðinar er varða matvæli var innleidd á Íslandi með reluerð nr. 406/2010. Í þessu skjali má finna upplýsinar um helstu atriði reluverks um nærinar- o heilsufullyrðinar er varða matvæli o leiðbeininar um rétta notkun þeirra Löjöf sem vísað er til í þessu skjali Lö um matvæli nr. 93/1995. Reluerð nr. 406/2010 um innleiðinu reluerðar Evrópusambandsins nr. 1924/2006 um nærinar- o heilsufullyrðinar sem varða matvæli (með síðari breytinum). Reluerð Evrópusambandsins nr. 1924/2006 um nærinar- o heilsufullyrðinar sem varða matvæli (með síðari breytinum). Reluerð nr. 1294/2014 um innleiðinu reluerðar Evrópusambandsins nr. 1169/2011 um miðlun upplýsina um matvæli til neytenda. Reluerð Evrópusambandsins nr. 1169/2011 um miðlun upplýsina um matvæli til neytenda. Reluerð nr. 624/2004 um fæðubótarefni (með síðari breytinum). Reluerð nr. 405/2004 um náttúrulet ölkelduvatn o átappað lindarvatn. Reluerð nr. 520/2009 um unbarna- o stoðblöndur. Reluerð nr. 708/2009 um barnamat fyrir unbörn o smábörn Ganleir tenlar Heimasíða Matvælastofnunar (MAST): Heimasíða Matvælaöryisstofnunar Evrópu (EFSA) um nærinar o heilsufullyrðinar: Heimasíða Evrópusambandsins um nærinar o heilsufullyrðinar: Fullyrðinaskrá Evrópusambandsins: 2. Nærinar- o heilsufullyrðinar Almenn skilyrði Í þessum kafla er fjallað um það sem ildir um allar nærinar- o heilsufullyrðinar er varða matvæli. Reluerð ESB nr. 1924/2006 um nærinar- o heilsufullyrðinar ildir um: Nærinar- o heilsufullyrðinar sem notaðar eru í viðskiptaorðsendinum (merkin, aulýsin, kynnin). Vörumerki (trademark), sérheiti (brand name), eða lysheiti matvæla sem líta má á sem nærinar- eða heilsufullyrðinar. sem varða öll matvæli sem dreift er til neytenda. 2

4 Reluerðin ildir ekki um fullyrðinar sem eru ekki í viðskiptaorðsendinum s.s.: Nærinarráðleinar yfirvalda. Ráðleinar heilbriðisyfirvalda. Almennar upplýsinar í fjölmiðlum o í vísindareinum. Fullyrðinar skulu ekki: Vera ranar, tvíræðar eða villandi. Vekja efasemdir um að öryi matvæla o/eða að nærinarlet ildi annarra matvæla sé fullnæjandi. Hvetja til óhóflerar neyslu matvæla eða réttlæta slíka neyslu. Fullyrða, láta að því lija eða efa í skyn að næilet man nærinarefna fáist almennt ekki úr fjölbreyttri fæðu. Vísa til breytina á líkamsstarfssemi sem ætu skapað ótta hjá neytendum, eða færa sér slíkan ótta í nyt, hvort sem er með texta, myndefni eða táknum. (3. r. reluerðar ESB nr. 1924/2006) Jafnframt er óheimilt að eina matvælum þann eiinleika að koma í ve fyrir, vinna á eða lækna sjúkdóm í mönnum eða að vísa til slíkra eiinleika. (7. r. reluerðar ESB nr. 1169/2011) Drykkjarvörur sem innihalda meira en 1,2% af alkóhóli miðað við rúmmál mea ekki bera heilsufullyrðinar, mea aðeins bera nærinarfullyrðinar sem vísa til lítils alkóhólsinnihalds eða skerts alkóhól- o orkuinnihalds. Notkun nærinar- o heilsufullyrðina er aðeins leyfile ef eftirfarandi skilyrði eru uppfyllt: Nærinarildi vörunnar er merkt á réttan hátt (sjá kafla 5). (7. r. reluerðar ESB nr. 1924/2006 breytt með 49. r. reluerðar ESB nr. 1169/2011) Sýnt hefur verið fram á, með almennt viðurkenndum rannsóknaniðurstöðum að tilvist efnis sem fullyrðinin varðar hafi jákvæð nærinar- eða lífeðlisfræðile áhrif. Efnið sem fullyrðinin á við um er í lokaafurðinni í marktæku mani samkvæmt skilreininu. Efnið sem fullyrðinin á við um er á formi sem er nýtanlet fyrir líkamann. Þau áhrif sem fullyrt er um þurfa að nást með neyslu á eðlileu mani viðkomandi vöru. Umtalsvert man efnisins er til staðar í því mani vöru sem eðlilet er að neytt sé. Sýnt hefur verið fram á, með almennt viðurkenndum rannsóknaniðurstöðum að það hafi jákvæð nærinar- eða lífeðlisfræðile áhrif að tiltekið efni hafi verið skert eða sé ekki til staðar. Fullyrðinin er sett þanni fram að neytendur skilji þau jákvæðu áhrif sem koma fram í henni. 3

5 Fullyrðinin vísar til matvæla sem eru tilbúin til neyslu í samræmi við leiðbeininar framleiðanda. Auk ofanreindra skilyrða þarf einni að uppfylla önnur ákvæði sem ilda fyrir notkun nærinaro heilsufullyrðina, o lýst er í þessu skjali. (5. r. reluerðar ESB nr. 1924/2006) Nærinarefnasamsetninar Ekki ætti að nota nærinar- o/eða heilsufullyrðinar um matvæli sem eru óholl. Þanni ætti ekki að vera leyfilet að nota nærinar- o/eða heilsufullyrðinar fyrir matvæli sem innihalda t.d. hátt hlutfall efna sem halda þarf í lámarki til að koma í ve fyrir þróun sjúkdóma t.d. mettaða fitu, sykur o salt. Til þess að ná þessu markmiði á að fastsetja relur um nærinarefnasamsetninu mismunandi matvæla sem mea bera nærinar- o heilsufullyrðinar. (4. r. reluerðar ESB nr. 1924/2006) Ekki er enn búið að skilreina í löjöfinni þær nærinarefnasamsetninar matvæla sem teljast óhollar. Framleiðandi, innflytjandi eða dreifinaraðili matvæla með nærinar- o/eða heilsufullyrðinu skal tilkynna um markaðssetninu þeirra til Matvælastofnunar o afhenda sýnishorn af merkinu vörunnar. Hann skal jafnframt færa rök fyrir notkun fullyrðinarinnar. (3. r. reluerðar nr. 406/2010) Eyðublöð fyrir tilkynninar um notkun nærinar- o heilsufullyrðina má nálast á heimasíðu Matvælastofnunar, Athuið að um er að ræða tilkynninarskyldu en ekki leyfisveitinu. Frjálst er að nota leyfðar nærinar- o heilsufullyrðinar að því tilskyldu að vörurnar uppfylli öll skilyrði fyrir notkun o séu í samræmi við ildandi reluerðir. Tilkynninaskylda Tilkynna skal um notkun nærinar- o heilsufullyrðina til Matvælastofnunar á þar til erðum eyðublöðum o færa rök fyrir notkun þeirra. 4

6 3. Nærinarfullyrðinar Skilreinin á nærinarfullyrðinu samkvæmt reluerð ESB nr. 1924/2006: Sérhver fullyrðin þar sem er fullyrt, látið að því lija eða efið í skyn að tiltekin matvæli hafi tiltekið, jákvætt nærinarlet ildi vena: a) þeirrar orku (fjölda hitaeinina) sem þau i) efa, ii) efa í skertu eða auknu mani eða iii) efa ekki, o/eða b) þeirra nærinarefna eða annarra efna sem þau i) innihalda, ii) innihalda í skertu eða auknu mani eða iii) innihalda ekki. Nærinarefni er skilreint sem prótein, kolvetni, fita, trefjar o natríum ásamt vítamínum o steinefnum sem eru tilreind í A-hluta viðauka III, við reluerð ESB nr. 1169/2011, sem o efni sem tilheyra flokki þessara nærinarefna eða eru efnisþættir í þeim. Nærinarfullyrðinar eru einfaldar fullyrðinar um þau nærinarefni sem matvæli inniheldur eða inniheldur ekki. Inniheldur C-vítamín Dæmi: Appelsínusafi, inniheldur C-vítamín. Skráaratsmerkið er skilreint sem nærinarfullyrðin vena þess að merkið miðlar jákvæðum eiinleikum varðandi ákveðin nærinarefni í matvörunum sem það bera. Þess vena verður merkið að vera í samræmi við reluerð Evrópusambandsins nr. 1924/2006 um nærinar- o heilsufullyrðinar á matvælum o uppfylla skilyrði hennar. Einunis er leyfilet að nota þær nærinarfullyrðinar sem eru á lista yfir leyfilear nærinarfullyrðinar í viðauka reluerðar ESB nr. 1924/2006 eða fullyrðinar sem líklet er að hafi sömu merkinu fyrir neytendur o með þeim skilyrðum sem fylja notkun hverrar fullyrðinar. Á heimasíðu Matvælastofnunar má finna lista yfir leyfðar nærinarfullyrðinar ( Þessar upplýsinar má einni nálast á ensku í Fullyrðinaskrá Evrópusambandsins ( Nota má svokallaðar samanburðarfullyrðinar en það eru fullyrðinar sem eru samanburður á samsetninu viðkomandi matvæla við úrval matvæla úr sama flokki. 5

7 Samanburðarfullyrðinar Aðeins skal bera saman matvæli af sama flokki o hafa skal hliðsjón af úrvali matvæla í þeim flokki. Taka þarf fram mismun á mani nærinarefnis o/eða orku við samanburð o miða við sama man af matvælum. (9. r. reluerðar ESB nr. 1924/2006) Nærinarfullyrðinar o breytistuðlar fyrir orkuildi Til að nota eftirtaldar fullyrðinar þarf ákveðið hlutfall orkunnar í matvælinu að koma úr nærinarefninu sem fullyrt er um. próteinjafi próteinríkur inniheldur mikið af einómettaðri fitu inniheldur mikið af fjölómettaðri fitu inniheldur mikið af ómettaðri fitu Til að nota þessar fullyrðinar þarf lámarkshlutfall orkunnar í matvælinu að koma úr viðkomandi nærinarefni. Lámarkshlutfallið er tilreint í viðauka við reluerð ESB nr. 1924/2006. Til að reikna út orku sem fæst ýmist úr próteini eða fitu þarf að nota neðanreinda breytistuðla úr reluerð ESB nr. 1169/2011. Tafla 1: Breytistuðlar fyrir prótein o fitu Nærinarefni Breytistuðull Man orku í 1 af nærinarefni Prótein Fita 4 kkal/ 17 kj/ 9 kkal/ 37 kj/ 1 prótein x 4 kkal/ = 4 kkal í próteins 1 fita x 9 kkal/ = 9 kkal í fitu Jafna 1 % orka úr nærinarefni= Grömm af nærinarefni í 100 vöru x breytistuðull fyrir nærinarefni Heildarorka í 100 af vöru Dæmi: Eftirfarandi dæmi sýnir nærinarildi vöru með fullyrðinuna próteinjafi. Til að nota fullyrðinuna próteinjafi þarf að minnsta kosti 12% orkunnar að koma úr próteinum. 6

8 Nærinarildi Orka Fita Þar af mettaðar fitusýrur Kolvetni Þar af sykurteundir Prótein Salt í kj 268 kkal 2,3 0, ,43 Notum Jöfnu 1 o breytistuðul fyrir prótein til að reikna út hlutfall orku í vörunni úr próteinum: % orka úr próteinum= Grömm af próteinum í 100 vöru x breytistuðull fyrir prótein Heildarorka í 100 af vöru % orka úr próteinum= 13 x 4 kkal/ 268 kkal = 19,4 % Þanni sést að varan í dæminu uppfyllir skilyrði fyrir notkun fullyrðinarinnar próteinjafi Vítamín o steinefni Í töflu í viðauka III við reluerð ESB nr. 1169/2011 er að finna töflu yfir nærinarviðmiðunarildi (NV) vítamína o steinefna sem leyfilet er að merkja í nærinarildi matvæla (áður var notast við hutakið ráðlaður daskammtur (RDS)). Í töflunni hér að neðan eru nærinarviðmiðunarildi (NV) vítamína o steinefna, eins o þau eru skilreind í við auka III við reluerð ESB nr. 1169/2011, sem o lámarksildi sem þurfa að vera til staðar ef nota á fullyrðinarnar: o o [Heiti vítamíns/vítamína] o/eða [Heiti steinefnis/steinefna] jafi (t.d. D-vítamínjafi) eða [Heiti vítamíns/vítamína] o/eða [Heiti steinefnis/steinefna] rík/ríkur (t.d. kalkríkur). 7

9 Tafla 2: Man vítamína o steinefna sem þarf fyrir fullyrðinarnar jafi o rík/ríkur. Vítamín/steinefni NV Matvæli á föstu (100 ) o fljótandi* (100 ml) formi Lámark fyrir "-jafi" * Öll matvæli á fljótandi formi önnur en drykkjarvörur, t.d. olíur. Lámark fyrir "-rík/ríkur" Drykkjarvara (100 ml) Lámark fyrir "-jafi" Lámark fyrir "-rík/ríkur" A-vítamín 800 μ 120 μ 240 μ 60 μ 120 μ D-vítamín 5 μ 0,8 μ 1,6 μ 0,4 μ 0,8 μ E-vítamín 12 m 1,8 m 3,6 m 0,9 m 1,8 m K-vítamín 75 μ 11,2 μ 22,4 μ 5,6 μ 11,2 μ C-vítamín 80 m 12 m 24 m 6 m 12 m Þíamín (B1) 1,1 m 0,2 m 0,4 m 0,1 m 0,2 m Ríbóflavín (B2) 1,4 m 0,2 m 0,4 m 0,1 m 0,2 m Níasín 16 m 2,4 m 4,8 m 1,2 m 2,4 m B-6 vítamín 1,4 m 0,2 m 0,4 m 0,1 m 0,2 m Fólínsýra 200 μ 30 μ 60 μ 15 μ 30 μ B-12 vítamín 2,5 μ 0,4 μ 0,8 μ 0,2 μ 0,4 μ Bíótín 50 μ 7,6 μ 15,2 μ 3,8 μ 7,6 μ Pantóþensýra 6 m 1,0 m 2,0 m 0,5 m 1,0 m Kalíum 2000 m 300 m 600 m 150 m 300 m Klóríð 800 m 120 m 240 m 60 m 120 m Kalsíum 800 m 120 m 240 m 60 m 120 m Fosfór 700 m 105 m 210 m 52,5 m 105 m Manesíum 375 m 56,2 m 112,4 m 28,1 m 56,2 m Járn 14 m 2,2 m 4,4 m 1,1 m 2,2 m Sink 10 m 1,6 m 3,2 m 0,8 m 1,6 m Kopar 1 m 0,2 m 0,4 m 0,1 m 0,2 m Manan 2 m 0,4 m 0,8 m 0,2 m 0,4 m Flúoríð 3,5 m 0,6 m 1,2 m 0,3 m 0,6 m Selen 55 μ 8,2 μ 16,4 μ 4,1 μ 8,2 μ Króm 40 μ 6 μ 12 μ 3 μ 6 μ Mólýbden 50 μ 7,6 μ 15,2 μ 3,8 μ 7,6 μ Joð 150 μ 22,6 μ 45,2 μ 11,3 μ 22,6 μ Matvæli önnur en drykkjarvörur -jafi - að minnsta kosti 15% af NV, -rík/ríkur - að minnsta kosti 30 % af NV. Drykkjarvörur -jafi - að minnsta kosti 7,5 % af NV, -rík/ríkur - að minnsta kosti 15 % af NV. 8

10 4. Heilsufullyrðinar Skilreinin á heilsufullyrðinu: Sérhver fullyrðin þar sem er fullyrt, látið að því lija eða efið í skyn að tensl séu milli tiltekins matvælaflokks, tiltekinna matvæla eða eins af innihaldsefnum þeirra o heilbriðis. (2. r. reluerðar ESB nr. 1924/2006) 4.1. Mismunandi flokkar heilsufullyrðina Heilsufullyrðinum má skipta í fjóra flokka sem falla undir mismunandi reinar reluerðar ESB nr.1924/2006. Tafla 3. Mismunandi heilsufullyrðinar Fullyrðin skv. Teund fullyrðinar Sjá nánar í kafla 14. r. 1. mr. a) Fullyrðinar um að dreið eti úr sjúkdómsáhættu r. 1. mr. b) Fullyrðinar um þroskun o heilbriði barna r. 10. r. 3 mr. Fullyrðinar um virkni eða hlutverk nærinarefnis eða annars efnis. Þetta eru heilsufullyrðinar sem snúa að öðru en að dreið eti úr sjúkdómsáhættu o fullyrðinar sem vísa til þroskunar o heilbriðis barna. Þær skiptast í þrjá mismunandi flokka. Ósértækar heilsufullyrðinar. Tilvísanir í almenn, ósértæk áhrif nærinarefnis eða matvæla fyrir ott heilsufar almennt eða heilsutenda vellíðan Fullyrðinar um að dreið eti úr sjúkdómsáhættu Fullyrðinar sem falla undir a-lið 1. mr. 14. r. reluerðar ESB nr. 1924/2006 o eru skilreindar svo: Sérhver heilsufullyrðin þar sem er fullyrt, látið að því lija eða efið í skyn að neysla matvæla úr tilteknum matvælaflokki, tiltekinna matvæla eða eins af innihaldsefnum þeirra verði til þess að minnka umtalsvert tiltekinn áhættuþátt í þróun sjúkdóms hjá mönnum. (2. r. reluerðar ESB nr. 1924/2006) Dæmi: Sýnt hefur verið fram á að plöntusterólar lækka kólesteról. Hátt kólesteról er áhættuþáttur í þróun hjarta o æðasjúkdóma. Athua skal að munur er á þessari teund fullyrðina þ.e. um minnkun á sjúkdómsáhættu o svo fullyrðinum um að fyrirbyja eða lækna sjúkdóma, en hinar síðarnefndu eru ekki leyfilear skv. reluerð ESB nr. 1169/ Fullyrðinar sem vísa til þroskunar barna o heilsu Fullyrðinar sem falla undir b-lið 1. mr. 14. r. reluerðar ESB nr. 1924/2006 o eru skilreindar svo: Heilsufullyrðinar sem einönu vísa til þroskunar o heilsu barna o þar sem vísindaön sem notuð eru til stuðnins fullyrðinunni ilda einönu fyrir börn, o/eða 9

11 heilsufullyrðinar sem notaðar eru á vörum sem sérstaklea eru ætlaðar börnum, t.d. stoðblöndur o barnamatur. (Úr leiðbeininum ESB vena innleiðinar reluerðar ESB nr. 1924/2006 um nærinar o heilsufullyrðinar er varða matvæli. Ályktanir fastanefndar um matvælaferlið o heilbriði dýra, 14. desember 2007) Dæmi: Kalk o D-vítamín eru nauðsynle fyrir eðlilean vöxt o þroska beina í börnum Fullyrðinar um virkni eða hlutverk. Fullyrðinar sem falla undir 13. r. reluerðar ESB nr. 1924/2006 o eru allar aðrar sértækar heilsufullyrðinar en þær sem falla undir 14. rein. Þessum heilsufullyrðinum er skipt í þrjá flokka (rein 13.1): a) Heilsufullyrðinar sem fela í sér lýsinu á eða tilvísun í hlutverk nærinarefnis eða annars efnis í vexti þroskun o starfsemi líkamans. Dæmi: Kalk er nauðsynlet fyrir viðhald beina. b) Heilsufullyrðinar sem fela í sér lýsinu á eða tilvísun í sálræna o atferlislea starfsemi. Dæmi: Bíótín hefur hlutverk í sálrænni virkni. c) Heilsufullyrðinar sem fela í sér lýsinu á eða tilvísun í merun, þyndarstjórnun eða minni svendartilfinninu eða skert orkuinnihald fæðunnar. Dæmi: Glúkómannan stuðlar að þyndartapi sé það tekið inn sem hluti af orkusnauðu mataræði Almennar o ósértækar heilsufullyrðinar Sérhver tilvísun í almenn o ósértæk, jákvæð áhrif nærinarefnis eða matvæla fyrir ott heilsufar almennt eða heilsutenda vellíðan er svokölluð almenn o ósértæk heilsufullyrðin. Slíkar tilvísanir falla undir rein 10.3 í reluerð ESB nr. 1924/2006. Um slíkar tilvísanir ildir að einunis er heimilt að nota þær ef þeim fylir sérstök/sértæk leyfile heilsufullyrðin (þ.e. fullyrðinar sem falla undir 13. o 14. r. reluerðarinnar o eru á lista yfir leyfilear heilsufullyrðinar). Hin sértæka heilsufullyrðin er þá notuð til stuðnins þeirri ósértæku o þurfa þær því að tenjast. Sértæku fullyrðinuna skal setja fram á sama sjónsviði o þá ósértæku. Dæmi um ósértækar heilsufullyrðinar: Heilsuréttur, Ofurfæði, Stuðlar að almennu heilbriði. Rétt notkun slíkra almennra o ósértækra fullyrðina væri t.d. Heilsuréttur inniheldur EPA o DHA sem stuðla að eðlileri starfsemi hjartans. Almenn, ósértæk heilsufullyrðin Studd af leyfðri heilsufullyrðinu Ekki er næjanlet að nota nærinarfullyrðinu til stuðnins almennri o ósértækri heilsufullyrðinu heldur verður leyfð heilsufullyrðin að fylja. 10

12 4.2. Skilyrði fyrir notkun heilsufullyrðina Almennt ildir að einunis má nota heilsufullyrðinar sem eru á listum yfir leyfilear heilsufullyrðinar (sjá 4.4). Þetta á þó ekki við um almennar o ósértækar heilsufullyrðinar (sjá hvað um þær ildir, í kafla 4.1.4). Auk almennra skilyrða fyrir notkun nærinar- o heilsufullyrðina (sjá kafla 2), ilda sér ákvæði sem þarf að uppfylla ef notuð er heilsufullyrðin Upplýsinar sem þurfa að fylja, ef heilsufullyrðin er notuð: Ef heilsufullyrðinar eru notaðar þurfa eftirfarandir upplýsinar einni að fylja í merkinu, eða ef merkin er ekki fyrir hendi, í kynninum o aulýsinum. Yfirlýsin þar sem reint er frá mikilvæi fjölbreyttrar fæðu. Það man matvæla o það neyslumunstur sem þarf til að fá fram þau jákvæðu áhrif sem koma fram í fullyrðinunni. Ef við á; yfirlýsin til einstaklina sem ættu að forðast að neyta matvælanna. Varnaðarorð fyrir vörur sem líklet er að það hafi í för með sér heilbriðisáhættu ef þeirra er neytt í of miklu mæli Heilsufullyrðinar sem ekki má nota: Fullyrðinar sem efa til kynna að það eti haft áhrif á heilbriði ef matvælanna er ekki neytt. Fullyrðinar sem vísa til þess hversu hratt eða mikið þyndartap kunni að verða. Fullyrðinar sem vísa til meðmæla einstakra lækna eða fafólks í heilbriðisþjónustu sem o samtaka annarra en landsamtaka lækna, nærinarfræðina o nærinarráðjafa o óðerðarsamtaka á heilbriðissviði Leyfisferli fyrir fullyrðinar Til að fullyrðinar komist á lista yfir leyfilear heilsufullyrðinar þarf eftirfarandi: 1. Umsóknir frá Evrópulöndum (Evrópusambandinu o EFTA ríkjum) þurfa að berast til Matvælaöryisstofnunar Evrópu (EFSA). 2. EFSA efur álit á fullyrðinunni sem sótt er um. 3. Álitið er sent til framkvæmdastjórnar Evrópusambandsins sem ákveður hvort leyfa skuli fullyrðinuna. 4. Viðkomandi fullyrðin er sett á lista yfir leyfilear heilsufullyrðinar eða lista yfir fullyrðinar sem hefur verið hafnað. Á heimasíðu EFSA má finna upplýsinar um það hverni stofnunin stendur að mati á heilsufullyrðinum: 11

13 4.4. Listi yfir leyfilear heilsufullyrðinar Í hvert sinn sem nýjum fullyrðinum er bætt á lista yfir leyfilear heilsufullyrðinar, er það ert með útáfu reluerðar, sem heimilar notkun o setur skilyrði fyrir notkuninni. Þær reluerðir eru svo innleiddar í íslenskan rétt. Í fullyrðinaskrá Evrópusambandsins má finna samantekinn lista yfir þær fullyrðinar sem hafa verið leyfðar, o jafnframt þær sem hefur verið hafnað. Þar má einni finna sértæku skilyrðin sem ilda fyrir notkun hverrar o einnar. Upplýsinarnar í fullyrðinaskránni eru á ensku. Á heimasíðu Matvælastofnunar er að finna lista yfir leyfilear heilsufullyrðinar ásamt upplýsinar um sértæk skilyrði fyrir notkun þeirra. Tekið skal fram að í öllum tilfellum skal í fullyrðinu eta um það innihaldsefni í matvælinu sem sýnt hefur verið fram á að hefur fullyrt áhrif. Ekki er því leyfilet að nota fullyrðinu eins o Varan hjálpar til við að viðhalda hjarta o æðakerfi ef þær rannsóknir sem eia að styðja þá fullyrðinu voru ekki erðar á vörunni sjálfri, heldur einu af innihaldsefni hennar þó að varan innihaldi viðkomandi innihaldsefni í næu mani. Í slíkum tilfellum verður að seja Varan inniheldur efnið Y sem hjálpar til við að viðhalda hjarta o æðakerfi. Að öðrum kosti telst fullyrðinin rön eða villandi fyrir neytendur. Rétt Varan inniheldur efnið Y sem hjálpar til við að viðhalda hjarta o æðakerfi. Rant Varan hjálpar til við að viðhalda hjarta o æðakerfi. Þó ákveðinn sveijanleiki sé í orðalai þear notaðar eru heilsufullyrðinar sem eru á listum yfir leyfilear heilsufullyrðinar, er mikilvæt að hafa í hua að ekki er leyfilet að era fullyrðinu sterkari en þá sem kemur fram á listanum. Sem dæmi má nefna að ef leyfile fullyrðin er: Efnið hefur hlutverk í eðlileri starfsemi ónæmiskerfisins Væri einni hæt að seja: Efnið styður við eðlilea virkni ónæmiskerfisins Efnið hjálpar til við eðlilea starfsemi ónæmiskerfisins En ekki mætti seja: Efnið örvar virkni ónæmiskerfisins. 12

14 4.5. Aðlöunarákvæði Frestir Aðlöunarákvæði Greinar 28.5 o 28.6 í reluerð ESB nr. 1924/2006 kveða á um aðlöunarráðstafanir vena birtinar lista yfir leyfilear heilsufullyrðinar. Í r kemur fram að þar til listi yfir leyfðar fullyrðinar skv. r hefur verið birtur má nota allar fullyrðinar sem falla undir r a, á ábyrð matvælafyrirtækis, með þeim skilyrðum að þær uppfylli önnur ákvæði reluerðarinnar o önnur landsbundin ákvæði. Þá kemur fram í r að nota mei fullyrðinar skv. r b, 13.1.c o 14.1.b, þanað til listi yfir leyfðar fullyrðinar skv. r hefur verið birtur, svo fremi sem sótt hafi verið um þær fyrir janúar 2008 o að þær séu til skoðunar hjá EFSA. Í spurninaskrá EFSA (EFSA reister of questions) má finna upplýsinar um hvaða heilsufullyrðinar eru til skoðunar hjá EFSA. a=26 Þar sem listi yfir leyfilear heilsufullyrðinar er varða flest annað en jurtir o jurtahluta ( rasafræðile efni, e. botanicals) hefur nú verið samþykktur o birtur, ilda ofanreind aðlöunarákvæði ekki lenur um þær fullyrðinar, heldur eia aðlöunarákvæði reluerðarinnar aðeins við um jurtir o jurtahluta (með örfáum undantekninum þó). Aðlöunarákvæði reluerðarinnar ilda aðeins um jurtir o jurtahluta Fullyrðinar þurfa þó að uppfylla ákvæði reluerðarinnar sem o annarra reluerða o matvælalaa. Listi yfir fullyrðinar er varða flest önnur matvæli en jurtir o jurtahluta hefur verið birtur o aðeins má nota fullyrðinarnar sem eru á listanum Frestir Þar sem listi yfir leyfðar fullyrðinar er varða jurtir o jurtahluta ( rasafræðile efni, e. botanicals) hefur ekki verið efinn út, ilda aðlöunarákvæðin um þær fullyrðinar: Fullyrðin um jurtir o jurtahluta skv a 13.1.b, 13.1c o 14.1.a Heimilt að nota ef fullyrðin uppfyllir önnur ákvæði reluerðarinnar sem o ákvæði í öðrum reluerðum o matvælalöum. Heimilt að nota þar til listi yfir leyfðar fullyrðinar hefur verið birtur, svo fremi sem sótt hafi verið um þær fyrir janúar 2008 o að þær séu til skoðunar hjá EFSA. Óheimilt að nota ef ekki var sótt um notkun fullyrðinar fyrir janúar b Óheimilt að nota. Enin aðlöunarfrestur o ekki má nota þessar fullyrðinar, nema þær séu á lista yfir leyfðar fullyrðinar. Önnur ákvæði reluerðarinnar kveða m.a. á um að fullyrðin þurfi að vera studd með vísindaönum (6. r.) o hún skuli ekki vera rön, tvíræð eða villandi (3. r.). Matvælafyrirtæki þurfa að eta sýnt fram á á réttmæti notkunar fullyrðinar, jafnvel þó um hana ildi aðlöunarákvæði. 13

15 4.6. Flæðirit varðandi heilsufullyrðinar Heilsufullyrðin er varðar matvæli Fullyrðin sem fellur undir rein 13.1 (a,b eða c) eða 14.1.b Fullyrðin sem fellur undir rein 14.1.a Fullyrðin um annað en jurt/ir (botanicals) Fullyrðin um jurt/ir (e. botanicals) Má einunis nota ef hún er á lista yfir leyfilear fullyrðinar 1) Má einunis nota ef hún er á lista yfir leyfilear fullyrðinar 1) Fullyrðin skv. rein 13.1.a Fullyrðin skv. r b, 13.1.c eða 14.1.b Aðlöunarráðstafanir í r ilda. Sjá kafla 4.5 Aðlöunarráðstafanir í rein 28.6 ilda Sjá kafla 4.5 1) Á heimasíðu Matvælastofnunar ( má finna lista, á íslensku, yfir leyfilear heilsufullyrðinar. Þar má einni finna skilyrði fyrir notkun þeirra. Þessar upplýsinar má einni finna í fullyrðinaskrá Evrópusambandsins ( 14

16 5. Nærinarmerkin Ef notaðar eru nærinar- eða heilsufullyrðinar við markaðssetninu matvara þá er nærinarmerkin löboðin, o skal merkinin vera samkvæmt reluerð ESB nr. 1169/2011 um miðlun upplýsina um matvæli til neytenda. (7. r. reluerðar ESB nr. 1924/2006 breytt með 49. r. reluerðar ESB nr. 1169/2011) Krafan um merkinu nærinarildis ildir ekki um óforpökkuð matvæli né fæðubótarefni skv. reluerð nr. 624/ Framsetnin nærinarmerkinar Framsetnin nærinarmerkinar skal vera eins o tilreint er í reluerð ESB nr. 1169/2011 en leiðbeininar um þær má finna hér, Tafla 4. Löboðin merkin nærinarildis Nærinarildi Orka Fita Þar af: Mettuð fita Kolvetni Þar af: sykurteundir Prótein Salt í 100 eða 100 ml kj o kkal Einni er heimilt að efa upp man, einómettaðrar o/eða fjölómettaðrar fitu. Ef það er ert þarf að efa það upp sem hluta af fituinnihaldi. Einni er heimilt að efa upp man fjölalkóhóla o/eða sterkju. Ef það er ert þarf að efa það upp sem hluta af kolvetnainnihaldi. Einni er heimilt að efa upp man trefja, o vítamína o steinefna sem talin eru upp í viðauka III við reluerð ESB nr. 1169/2011 ef þau ná marktæku mani. Ef valið er að nota eitthvað af valfrjálsum merkinum í nærinarmerkinar verður það að erast í ákveðinni röð eins o sýnt er í töflu 5. Tafla 5. Löboðin o valfrjáls merkin nærinarildis Nærinarildi í 100 eða 100 ml Orka kj o kkal Fita Þar af: Mettuð einómettuð fjölómettuð Kolvetni Þar af: sykurteundir fjölalkóhól sterkja Trefjar Prótein Salt Vítamín o steinefni * Aðeins má nefna þau efni í nærinarmerkinu sem talin eru upp í töflunni hér. Önnur efni má ekki tiltaka. Ef að vöru fylir fullyrðin um annað nærinarefni en talið er hér í töflunni, t.d. ómea-3 fitusýrur, þá verður að efa upp man nærinarefnisins á umbúðunum nálæt nærinarmerkinu. * Eininar vítamína o steinefna eia að vera skv. viðauka III í reluerð ESB nr. 1169/2011 o skal efa manið upp í 100 eða 100 ml sem o sem hlutfall af nærinarviðmiðunarildi (% NV). 15

17 5.2. Nærinarmerkin þear notuð er fullyrðin Þear nærinar- eða heilsufullyrðinar eru notaðar um efni sem heimilt er að hafa í nærinarildismerkinu, s.s. trefjar eða vítamín, skal man þess koma fram þar. Ef hins vear fullyrt er um efni sem ekki má tiltaka í nærinarmerkinu, eins o t.d. ómea fitusýrur, skal man þess koma fram á umbúðunum nálæt nærinarmerkinu. Hverni skal merkja þear notuð er nærinar- o/eða heilsufullyrðin Merkja skal nærinarildi. Ef notuð er fullyrðin um efni sem heimilt er að hafa í nærinarildismerkinu s.s. vítamín o steinefni, skal man þess koma fram þar. Ef notuð er fullyrðin sem varðar önnur efni en þau sem eru hluti af nærinarildismerkinu, s.s. lýkópen, lútein, ómea 3, skulu upplýsinar um þessi efni koma fram á sama sjónsviði o nærinarildismerkin, en ekki í henni sjálfri. Ákjósanlet er að hafa þær beint fyrir neðan, eða við töflu. ATHUGIÐ Einni ilda um matvæli almennar kröfur um merkinar matvæla skv. reluerð ESB nr. 1169/2011 um merkinu matvæla. Sérákvæði um merkinar ilda um ýmis matvæli s.s. kjötvörur, fæðubótarefni, unbarna- o stoðblöndur, barnamat, erfðabreytt matvæli o matvæli sem innihalda koffín o kínín. Merkin nærinarildis skv. reluerð ESB nr. 1169/2011 ildir ekki um fæðubótarefni, ölkelduvatn o sérfæði eins o t.d. unbarna- o stoðblöndur o barnamat, þar sem sér relur ilda um þessa matvælaflokka: o Um merkinu nærinarildis fæðubótarefna ildir 6. r. reluerðar 624/2004. o Um merkinu nærinarildis unbarna- o stoðblanda ildir 12. r. reluerðar nr. 520/2009. o Um merkinu nærinarildis barnamatar ildir 6. r. reluerðar nr. 708/2009. o Merkin ölkelduvatns skal vera eins o seir í reluerð nr. 405/2004 um náttúrulet ölkelduvatn o átappað lindarvatn. 16