Εισαγωγή στην Οικονομική Επιστήμη Ι. Δέκα απχέρ στην Οικονομική. Απ. Διάλεξηρ: 1

Transcript

1 Εισαγωγή στην Οικονομική Επιστήμη Ι Δέκα απχέρ στην Οικονομική Απ. Διάλεξηρ: 1

2 Οηθνλνκία Η ιέμε Οηθνλνκία (economy) πξνέξρεηαη από ηελ Ειιεληθή πξόηαζε «απηόο πνπ δηαρεηξίδεηαη ην λνηθνθπξηό»

3 10 αξρέο ζηελ Οηθνλνκηθή Μηα Οηθνλνκία όπσο θαη έλα Ννηθνθπξηό θαινύληαη λα ιάβνπλ απνθάζεηο όπσο, Πνηνο ζα δνπιέςεη; Τη αγαζά θαη ζε πνηεο πνζόηεηεο ζα παξαρζνύλ; Πνηα είλαη ηα κέζα πνπ ζα ρξεζηκνπνηεζνύλ ζηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία; Σε πνηεο ηηκέο ζα πνπιεζνύλ ηα αγαζά;

4 10 αξρέο ζηελ Οηθνλνκηθή Κνηλσλία θαη Πεξηνξηζκέλνη Πόξνη: Η δηαρείξηζε ησλ θνηλσληθώλ πόξσλ είλαη ζεκαληηθή επεηδή νη πόξνη είλαη πεξηνξηζκέλνη. Σπανιόηηηα (Scarcity)... Η ζπαληόηεηα ζεκαίλεη όηη ε θνηλσλία έρεη πεξηνξηζκέλνπο πόξνπο θαη ζπλεπώο δελ κπνξεί λα παξάγεη όιεο ηηο επηζπκεηέο πνζόηεηεο αγαζώλ θαη ππεξεζηώλ.

5 10 αξρέο ζηελ Οηθνλνκηθή Με ηι αζτολείηαι η Οικονομική Επιζηήμη; Η Οικονομική Επιζηήμη κειεηά ηνλ ηξόπν κε ηνλ νπνίν ε θνηλσλία δηαρεηξίδεηαη ηνπο ζπάληνπο πόξνπο.

6 10 αξρέο ζηελ Οηθνλνκηθή Πνηόο είλαη ν ηξόπνο κε ηνλ νπνίν νη άλζξσπνη ιακβάλνπλ απνθάζεηο; Οη άλζξσπνη ζπλήζσο αληηκεησπίδνπλ ην πξόβιεκα ηεο αληαιιαγήο. Τν θόζηνο ελόο αγαζνύ/ππεξεζίαο (κηαο επηινγήο) είλαη απηό πνπ δίλεη θάπνηνο ώζηε λα απνθηήζεη ην αγαζό απηό (επηιέμεη). Οη άλζξσπνη ζπλήζσο ζθέθηνληαη νξζνινγηθά θαη νη επηινγέο ηνπο ππόθεηληαη ζε αλάιπζε θόζηνπο/νθέινπο. Οη άλζξσπνη αληαπνθξίλνληαη ζηα θίλεηξα.

7 10 αξρέο ζηελ Οηθνλνκηθή Πνηνο είλαη ν ηξόπνο κε ηνλ νπνίν νη άλζξσπνη ζπλαιιάζζνληαη κεηαμύ ηνπο; Η ζπλαιιαγή βειηηώλεη ηε ζέζε όισλ όζσλ ιακβάλνπλ κέξνο ζηε ζπλαιιαγή. Καηά θαλόλα νη αγνξέο είλαη έλαο θαιόο ηξόπνο γηα ηελ νξγάλσζε ηεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηόηεηαο. Μεξηθέο θνξέο ε παξέκβαζε ηνπ θξάηνπο ελδέρεηαη λα βειηηώζεη ηα νηθνλνκηθά απνηειέζκαηα.

8 10 αξρέο ζηελ Οηθνλνκηθή Πνηνη είλαη νη παξάγνληεο θαη νη δπλάκεηο πνπ επεξεάδνπλ ηελ ιεηηνπξγία ησλ αγνξώλ ζην ζύλνιν ηνπο; Τν βηνηηθό επίπεδν εμαξηάηαη από ηελ αμία ηεο παξαγσγήο κηαο νηθνλνκίαο. Οη ηηκέο απμάλνληαη όηαλ ην θξάηνο εθδίδεη απεξηόξηζηε πνζόηεηα ρξήκαηνο. Η θνηλσλία βξαρπρξόληα αληηκεησπίδεη ην πξόβιεκα ηεο επηινγήο κεηαμύ πιεζσξηζκνύ θαη αλεξγίαο.

9 Αξρή #1: Οη άλζξσπνη ζπλαιιάζζνληαη. Γηα λα απνθηήζεη θάπνηνο θάηη ζα πξέπεη λα δώζεη θάηη. Όπια vs βνύηπξν Τξνθή vs ελδπκαζία Χξόλνο ζρόιεο vs εξγαζία Απνηειεζκαηηθόηεηα vs θνηλσληθή ηζόηεηα Η ιήςε απνθάζεσλ απαηηεί ηελ αληαιιαγή ελόο ζηόρνπ κε έλαλ άιιν.

10 Αξρή #1: Οη άλζξσπνη ζπλαιιάζζνληαη. Απνηειεζκαηηθόηεηα vs Ιζόηεηα Αποηελεζμαηικόηηηα (Efficiency) ζεκαίλεη όηη ε θνηλσλία ιακβάλεη ην κέγηζην πνπ κπνξεί ρξεζηκνπνηώληαο ηνπο ζπάληνπο πόξνπο ηεο. Ιζόηηηα (Equity) ζεκαίλεη όηη ηα νθέιε από ηελ ρξήζε ησλ πόξσλ θαηαλέκνληαη δίθαηα κεηαμύ ησλ κειώλ ηεο θνηλσλίαο.

11 Αξρή #2: Τν θόζηνο ελόο πξάγκαηνο είλαη απηό πνπ είλαη δηαηεζεηκέλνο θάπνηνο λα δώζεη ώζηε λα ην απνθηήζεη. Η ιήςε απόθαζεο απαηηεί ηε ζύγθξηζε ηνπ θόζηνπο θαη ηεο σθέιεηαο όισλ ησλ ελαιιαθηηθώλ επηινγώλ. Να πάεη θαλείο ζην Παλ/κην ή λα εηζέιζεη ζηελ αγνξά εξγαζίαο; Να δηαβάζεη θαλείο ή λα βγεη ξαληεβνύ γηα θαθέ; Να παξαθνινπζήζεη θαλείο ηε δηάιεμε ή λα ζπλερίζεη ηνλ ύπλν ηνπ; Τν θόζηνο επθαηξίαο (opportunity cost) κηαο επηινγήο είλαη απηό πνπ είλαη θαλείο δηαηεζεηκέλνο λα δώζεη (ζπζία) κε ζθνπό λα θάλεη ηε ζπγθεθξηκέλε επηινγή.

12 Αξρή #3: Οη άλζξσπνη ζθέθηνληαη νξζνινγηθά ιακβάλνληαο ππόςε ην επηπιένλ όθεινο κηαο επηινγήο. Οι Οριακές Μεηαβολές (Marginal changes) θαηά θαλόλα είλαη κηθξέο, θαη έρνπλ ζεηηθέο επηπηώζεηο ζε κηα ηξέρνπζα δξαζηεξηόηεηα. Οη άλζξσπνη ιακβάλνπλ απνθάζεηο ζπγθξίλνληαο ηα θόζηε θαη ηα νθέιε κηα επηινγήο.

13 Αξρή #4: Οη άλζξσπνη αληαπνθξίλνληαη ζε θίλεηξα. Οη νξηαθέο κεηαβνιέο ζηα θόζηε θαη ζηα νθέιε κηαο επηινγήο θηλεηνπνηνύλ ηνπο αλζξώπνπο ζην λα αληαπνθξηζνύλ ζε απηή. Η απόθαζε ηεο επηινγήο κηαο ελαιιαθηηθήο έλαληη όισλ ησλ ππνινίπσλ παξαηεξείηαη όηαλ ηα νξηαθά νθέιε απηήο ηεο ελαιιαθηηθήο ππεξθαιύπηνπλ ηα νξηαθά θόζηε απηήο ηεο ελαιιαθηηθήο!

14 Αξρή #5: Η ζπλαιιαγή θαη ην εκπόξην κπνξεί λα βειηηώζεη ηε ζέζε όισλ. Καηά θαλόλα νη άλζξσπνη θεξδίδνπλ από ηελ ηθαλόηεηα ηνπο λα ζπλαιιάζζνληαη κεηαμύ ηνπο. Ο αληαγσληζκόο έρεη σο απνηέιεζκα ηε δεκηνπξγία θεξδώλ από ηε ζπλαιιαγή/εκπόξην. Η ζπλαιιαγή/εκπόξην επηηξέπεη ζηνπο αλζξώπνπο λα εμεηδηθεύνληαη ζε όηη θάλνπλ απνηειεζκαηηθά.

15 Αξρή #6: Οη αγνξέο ζπλήζσο είλαη έλαο θαιόο ηξόπνο γηα ηελ νξγάλσζε ηεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηόηεηαο. Μηα αγνξαία νηθνλνκία (market economy) είλαη κηα νηθνλνκία πνπ δηαζέηεη ηνπο πόξνπο ηεο κέζσ ησλ αηνκηθώλ απνθάζεσλ πνιιώλ επηρεηξήζεσλ θαη λνηθνθπξηώλ θαζώο απηνί δξαζηεξηνπνηνύληαη ζηηο αγνξέο αγαζώλ θαη ππεξεζηώλ. Τα λνηθνθπξηά απνθαζίδνπλ ηη ζα αγνξάζνπλ θαη πνηα από ηα κέιε ηνπο ζα εξγαζηνύλ ώζηε λα θεξδίζνπλ ρξήκαηα γηα ηηο παξαπάλσ αγνξέο. Οη επηρεηξήζεηο απνθαζίδνπλ πνηόλ ζα πξνζιάβνπλ θαη ηη ζα παξαρζεί.

16 Αξρή #6: Οη αγνξέο ζπλήζσο είλαη έλαο θαιόο ηξόπνο γηα ηελ νξγάλσζε ηεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηόηεηαο. Σύκθσλα κε ηνλ Adam Smith ηα λνηθνθπξηά θαη νη επηρεηξήζεηο δξαζηεξηνπνηνύληαη ζηηο αγνξέο ζαλ λα ηνπο νδεγεί έλα αόξαην ρέξη/invisible hand. Επεηδή ηα λνηθνθπξηά θαη νη επηρεηξήζεηο ιακβάλνπλ ππόςε ηηο ηηκέο όηαλ απνθαζίδνπλ ηη ζα θαηαλαιώζνπλ θαη ηη ζα πξνζθέξνπλ, άζεια ηνπο ιακβάλνπλ ππόςε θαη ην θνηλσληθό θόζηνο ησλ ελεξγεηώλ ηνπο. Ωο απνηέιεζκα, νη ηηκέο νδεγνύλ ηνπ ιήπηεο απνθάζεσλ λα επηιέμνπλ ηα απνηειέζκαηα εθείλα ηα νπνία ζα ηείλνπλ λα κεγηζηνπνηήζνπλ ην βηνηηθό επίπεδν ηεο θνηλσλίαο ζην ζύλνιν ηεο.

17 Αξρή #7: Μεξηθέο θνξέο ε παξέκβαζε ησλ θπβεξλήζεσλ ελδέρεηαη λα βειηηώζεη ηα απνηειέζκαηα ηεο ιεηηνπξγίαο ησλ αγνξώλ. Η αποηστία ηης αγοράς (Market failure) παξαηεξείηαη όηαλ ε αγνξά απνηπγράλεη λα δηαζέζεη ηνπο πόξνπο ηεο απνηειεζκαηηθά. Όηαλ ε αγνξά απνηπγράλεη ε θπβέξλεζε κπνξεί λα παξέκβεη ώζηε λα δηαζθαιίζεη ηελ απνηειεζκαηηθόηεηα θαη ηελ θνηλσληθή ηζόηεηα.

18 Αξρή #7: Μεξηθέο θνξέο ε παξέκβαζε ησλ θπβεξλήζεσλ ελδέρεηαη λα βειηηώζεη ηα απνηειέζκαηα ηεο ιεηηνπξγίαο ησλ αγνξώλ. Η απνηπρία ηεο αγνξάο είλαη απνηέιεζκα κηαο εμσηεξηθόηεηαο (externality), ε νπνία είλαη ην απνηέιεζκα κηα ελέξγεηαο ελόο αηόκνπ ή κηαο επηρείξεζεο ζην βηνηηθό επίεπδν ηεο ππόινηπεο θνηλσλίαο. ηης αγοραίας δύναμης (market power), ε νπνία είλαη ε ηθαλόηεηα ελόο αηόκνπ ή κηαο επηρείξεζεο λα επεξεάζεη αδηθαηνιόγεηα ηηο αγνξαίεο ηηκέο.

19 Αξρή #8: Τν βηνηηθό επίπεδν εμαξηάηαη από ηελ αμία ηεο παξαγσγήο. Η κέηξεζε ηνπ βηνηηθνύ επηπέδνπ γίλεηαη κε δηαθνξεηηθνύο ηξόπνπο: κε ηε ζύγθξηζε ησλ αηνκηθώλ εηζνδεκάησλ. κε ηε ζύγθξηζε ηεο ζπλνιηθήο αγνξαίαο αμίαο ηεο παξαγσγήο.

20 Αξρή #8: Τν βηνηηθό επίπεδν εμαξηάηαη από ηελ αμία ηεο παξαγσγήο. Σρεδόλ όιεο νη δηαθπκάλζεηο ζην βηνηηθό επίπεδν κεηαμύ νηθνλνκηώλ εμεγνύληαη από ηηο δηαθνξέο ζηηο παξαγσγηθόηεηεο κεηαμύ ησλ νηθνλνκηώλ απηώλ. Παραγωγικόηηηα (Productivity) είλαη ε πνζόηεηα ησλ παξαγόκελσλ αγαζώλ θαη ππεξεζηώλ γηα θάζε ώξα πνπ πξνζθέξεη ν θάζε εξγαδόκελνο από ην ζπλνιηθό ηνπ ρξόλν.

21 Αξρή #9: Οη ηηκέο απμάλνληαη όηαλ ε Κπβέξλεζε εθδίδεη απεξηόξηζηεο πνζόηεηεο ρξήκαηνο. Ο πιεζσξηζκόο είλαη κηα αύμεζε ηνπ γεληθνύ επηπέδνπ ηηκώλ κηαο νηθνλνκίαο. Μηα αηηία γηα ηνλ πιεζσξηζκό είλαη ε αύμεζε ζηελ πνζόηεηα ηνπ ρξήκαηνο. Όηαλ ε Κπβέξλεζε δεκηνπξγεί κεγάιεο πνζόηεηεο ρξήκαηνο, ε αμία ηνπ ρξήκαηνο κεηώλεηαη.

22 Αξρή #10: Η θνηλσλία αληηκεησπίδεη βξαρπρξόληα ην πξόβιεκα ηεο επηινγήο κεηαμύ πιεζσξηζκνύ θαη αλεξγίαο. Η Κακπύιε Phillips απεηθνλίδεη ηελ επηινγή κεηαμύ πιεζσξηζκνύ θαη αλεξγίαο: Πιεζσξηζκνύ Αλεξγίαο Βέβαηα, θάηη ηέηνην ηζρύεη κόλνλ βξαρπρξόληα!

23 Σύλνςε Όηαλ νη άλζξσπνη ιακβάλνπλ απνθάζεηο αληηκεησπίδνπλ ην πξόβιεκα ηεο αληαιιαγήο κεηαμύ ελαιιαθηηθώλ ζηόρσλ. Τν θόζηνο κηαο ελέξγεηαο/επηινγήο κεηξάηαη ζε όξνπο ρακέλσλ επθαηξηώλ. Τα νξζνινγηθά άηνκα ιακβάλνπλ απνθάζεηο ζπγθξίλνληαο ηα νξηαθά θόζηε θαη ηα νξηαθά νθέιε. Τα άηνκα αιιάδνπλ ηελ ζπκπεξηθνξά ηνπο σο αληαπόθξηζε ζηα θίλεηξα πνπ αληηκεησπίδνπλ.

24 Σύλνςε Τν εκπόξην είλαη επσθειέο γηα όια ηα κέξε πνπ ζπκκεηέρνπλ ζε απηό. Οη αγνξέο ζπλήζσο είλαη ν ζσζηόο δξόκνο γηα ην ζπληνληζκό ηνπ εκπνξίνπ κεηαμύ ησλ αλζξώπσλ. Η Κπβέξλεζε δπλεηηθά κπνξεί λα βειηηώζεη ηα απνηειέζκαηα ηεο ιεηηνπξγίαο ησλ αγνξώλ ζηελ πεξίπησζε ηεο ύπαξμεο απνηπρίαο ζηελ αγνξά ή ζηελ πεξίπησζε όπνπ ην απνηέιεζκα ηεο αγνξάο δεκηνπξγεί αληζόηεηεο.

25 Σύλνςε Η παξαγσγηθόηεηα απνηειεί ηνλ βαζηθόηεξν παξάγνληα ηνπ βηνηηθνύ επηπέδνπ. Η απμεκέλε πνζόηεηα ρξήκαηνο απνηειεί ηελ θπξηόηεξε αηηία πιεζσξηζκνύ. Η θνηλσλία αληηκεησπίδεη βξαρπρξόληα ηελ επηινγή κεηαμύ πιεζσξηζκνύ θαη αλεξγίαο