Αναπτυξιακή Προσέγγιση της Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας

Transcript

1 Αναπτυξιακή Προσέγγιση της Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας ΘΕΩΡΙΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Δρ Αννα Κ. Τουλουμάκου Εκ. Συνεργάτης, Πανεπιστήμιο του Λίβερπουλ, Επ. Συνεργάτης, Κέντρο SKOPE, Πανεπιστήμιο της Οξφορδης Μέρος των διαφανειών βασίζονται σε δουλειά της Δρ Παπαδάτου Παστού και της Δρ Αδαμοπούλου

2 Δομή μαθημάτων & Αξιολόγηση! Διαλέξεις:! Eβδομάδες 1-13! Μέρα: Τετάρτη ! Αξιολόγηση! Εξατάσεις εξαμήνου

3 Ακαδημαϊκά & Διοικητικά Θέματα! Παρουσίες! Προετοιμασία! Τακτικά: θα έχετε ένα θέμα (π.χ. μια επιστημονική αντιπαράθεση) που θα πρέπει να μελετήσετε! Επικοινωνία μέσω του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου!

4 Διαλέξεις (1-5) Ομάδα 1: Εκπαιδευτική Ψυχολογία και Ανάπτυξη & Θεωρίες Μάθησης! Μάθημα 1. Εισαγωγή, Εκπαιδευτική Ψυχολογία και Ανάπτυξη (Piaget, Vygotsky)! Μάθημα 2.. Εισαγωγή, Εκπαιδευτική Ψυχολογία και Ανάπτυξη (Erikson, Kohlberg, Bronfenbrenner)! Μάθημα 3. Θεωρίες μάθησης- Συμπεριφορικές θεωρίες! Μάθημα 4. Θεωρίες μάθησης- Γνωστικές θεωρίες! Μάθημα 5. Θεωρίες μάθησης- Κοινωνικές και κοινωνικοπολιτισμικές θεωρίες

5 Σύγγραμμα και Βιβλιογραφία! Slavin R. E. (2006). Εκπαιδευτική ψυχολογία. Θεωρία και πράξη. (Μφρσ: Ε. Εκκεκάκη, Επιμ.: Κ. Κόκκινος), Αθήνα: Μεταίχμιο! Elliow, S. N., Kratochwill, T. R., Liwlefield- Cook, J., & Travers, J. F. (2008). Εκπαιδευτική ψυχολογία: Αποτελεσματική Διδασκαλία - Αποτελεσματική μάθηση. Αθήνα: Gutenberg.! Επιλεγμένα άρθρα/ και άρθρα που θα χρειαστεί να φέρνεται ή/και παρουσιάζετε εσείς

6 Τι είναι η Εκπαιδευτική Ψυχολογία;

7 ! Ενας επιστημονικός κλάδος που γεφυρώνει δύο τομείς, την εκπαίδευση και την ψυχολογία και που ενδιαφέρεται κυρίως για την εφαρμογή των ψυχολογικών μεθόδων στη μελέτη και την πρακτική της διδασκαλίας και της μάθησης.

8 Βασικές Εννοιες (Elliow, Kratochwill, Liwlefield- Cook, & Travers, 2008).! Κατανόηση του νοήματος της διδασκαλίας! Γνώση των μαθητών! Κατανόηση της διαδικασίας της μάθησης! Κατανόηση των διδακτικών στρατηγικών! Κατανόηση των στρατηγικών αξιολόγησης

9 Θα κατορθώσω να διατηρήσω την πειθαρχία στην τάξη μου; Βοηθά στην τάξη η γνώση που αφορά τη μάθηση; Πότε είναι έτοιμοι οι μαθητές για καινούριες μαθησιακής εμπειρίες; Υπάρχουν διδακτικές στρατηγικές που ταιριάζουν καλύτερα σε ορισμένους μαθητές παρά σε άλλους;

10 Με άξονα τη γνώση και κατανόηση των μαθητών! Μελετάμε την ΑΝΑΠΤΥΞΗ! Γιατί όμως είναι σημαντική η ανάπτυξη;

11 Δυο άξονες αντιπαράθεσης ανάμεσα σε θεωρητικούς! Φύση ή ανατροφή! ποιος είναι κεντρικότερος ο ρόλος της φύσης ή της ανατροφής στην ανάπτυξη! Ασυνέχεια ή συνέχεια θεωριών ανάπτυξης! Η ανάπτυξη ακολουθεί ομαλή πρόοδο ή επέρχεται μέσω αμετάβλητων αναπτυξιακών σταδίων *** Δραστηριότητα για Τετάρτη 29/2: 2 ομάδες (1 για κάθε αντιπαράθεση) προετοιμαστείτε διαβάζοντας από πηγές να παρουσιάσετε την αντιπαράθεση και τις επιστημονικά τεκμηριωμένες θέσεις σας!!!

12 Κονστρουκτιβισμός - ConstrucŽvism! Σύγχρονη πεποίθηση ότι οι μαθητές κατασκευάζουν τη δική τους κατανόηση του κόσμου τους.! Δεν αφορά τις διδακτικές στρατηγικές, αλλά τον τρόπο που σκεφτόμαστε για την απόκτηση της γνώση και την αξιολόγησή της.

13 Κονστρουκτιβισμός - ConstrucŽvism! Λέξεις - Κλειδιά! Ενεργός- δράση! Νόημα! Ερμηνεύει τις διαφορές στην πρόσληψη του ίδιου υλικού.! Οδηγεί στην κατασκευή ενός αποκλειστικού προσωπικού δικτύου γνώσης.

14 Δύο είδη κονστρουκτιβισμού! Ατομικός ή ψυχολογικός κονστρουκτιβισμός: Ο κάθε μαθητής, μόνος του, κατασκευάζει νόημα - Jean Piaget.! Κοινωνικός κονστρουκτιβισμός: Ο κάθε μαθητής κατασκευάζει νόημα μέσα σε μια κοινωνική κατάσταση - Lev Vygotsky.

15 Εισαγωγή στη θεωρία του Piaget! Jean Piaget ( ) ήταν ένας από τους πιο σημαίνοντες ερευνητές του 20ου αιώνα στην περιοχή της αναπτυξιακής ψυχολογίας.! Ηταν ένα παιδί- θαύμα που δημοσίευσε το πρώτο άρθρο του σε περιοδικό με κριτές στην ηλικία των 11.! Ο Piaget αρχικά εκπαιδεύτηκε στην βιολογία και φιλοσοφία και αποκαλούσε τον εαυτό του γενετικό επιστημολόγο! Ενδιαφερόταν κυρίως για τις βιολογικές επιδράσεις στο how we come to know! Ασκησε τεράστια επιρροή, επηρεάζοντας σημαντικά τις εκπαιδευτικές θεωρίες και πρακτικές! Ανέπτυξε τη γνωστότερη θεωρία για τη γνωστική ανάπτυξη

16 Σχήμα! Μια γνωστική δομή η οποία αποτελεί τη βάση των οργανωμένων δράσεων και των νοητικών αναπαραστάσεων συνδυάζεται με τη συμπεριφορά και παράγει πρότυπα συμπεριφοράς/σκέψης ή αλλιώς σχήματα ώστε να μπορούμε να κατανοήσουμε και να ενεργήσουμε σον κόσμο! Εσωτερική αναπαράσταση των δραστηριοτήτων και των εμπειριών μας! Συντελλεί στην προσαρμογή στο περιβάλλον.! Πρώτα βασικά σχήματα: είναι αντανακλαστικές ενέργειες, το πιπίλισμα, κοίταγμα, και η αρπαγή αντικειμένων (έμφυτα).! Βάση για αλληλεπίδραση με το περιβάλλον.! Μετατροπή απλών σχημάτων σε σύνθετα (γνωστικά) - > κατάκτηση πλέγματος σχημάτων σε νέο νοητικό στάδιο! Νοητικά σχήματα λειτουργιών: εσωτερικές αναπαραστάσεις (καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν)! Διαφοροποίηση των σχημάτων ανά ηλικία => η σκέψη του παιδιού διαφορετική από του ενήλικα.

17 Προσαρμογή- Αφομοίωση- Συμμόρφωση! Προσαρμογή: διαδικασία τροποποίησης σχημάτων (μεσώ αφομοίωσης και συμμόρφωσης) για να ανταποκριθούν στο περιβάλλον! Αφομοίωση: Κατανόηση νέων εμπειριών με βάση υπάρχοντα σχήματα! Συμμόρφωση: Τροποποίηση υπαρχόντων σχημάτων για ενσωμάτωση νέων καταστάσεων

18 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ (φιλτράρεται μέσω των) ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΩΝ ΣΤΑΘΕΡΩΝ (παράγει) ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΔΟΜΕΣ (που συνδυάζονται με τη συμπεριφορά και δημιουργούν) ΣΧΗΜΑΤΑ

19 Τα στάδια της γνωστικής ανάπτυξης Αισθησιοκινητική περίοδος (0 2 ετών) Προλογική περίοδος (3-6) Περίοδος συγκεκριμένης λογικής σκέψης (7-11) Περίοδος τυπικής λογικής σκέψης ή περίοδος αφαιρετικής σκέψης (12 ετών και άνω)

20 Τα στάδια της γνωστικής ανάπτυξης! Η γνωστική ικανότητα των παιδιών σε προηγούμενα στάδια διαφέρει ποιοτικά από το σκεπτικό τους σε επόμενα στάδια! Σε ένα δεδομένο σημείο της ανάπτυξης τα παιδιά συλλογίζονται παρόμοια σε πολλά προβλήματα! Αφού περάσουν μια παρατεταμένη χρονική περίοδο "σε" ένα στάδιο, τα παιδιά κάνουν απότομα τη μετάβαση στο επόμενο στάδιο! Οι δομές ενός σταδίου προσαρμόζονται και ενσωματώνονται στις δομές του επόμενου! Ολα τα παιδιά εξελίσσονται και αναπτύσσονται μέσα από τα 4 στάδια (με την ίδια σειρά). Ομως, διακυμάνση στην ηλικία στην οποία κάθε παιδί φτάνει σε κάθε στάδια! 4 αλληλενεργούσες επιδράσεις:! Ωρίμανση (φυσική ανάπτυξη)! Η εμπειρία (ενέργεια και χρήση αντικειμένων)! Οι κοινωνικές αλληλεπιδράσεις! Η εξισορρόπηση (αφομοίωση και συμμόρφωση))

21 Αισθησιοκινητική περίοδος (Γέννηση- 2)! Γνωστική ανάπτυξη μέσω της χρήσης του σώματος & αισθήσεων! Χρήση έμφυτων αντανακλαστικών (π.χ., πιπίλισμα, πιάσιμο αντικειμένων) - > δημιουργία αισθησιοκινητικών σχημάτων - > τροποποιούνται συνδυάζονται - > πλέγμα σχημάτων! Εμφυτη τάση αλληλεπίδρασης με και νοηματοδότησης του περιβάλλοντος! Δεν έχουν αίσθηση της μονιμότητας των αντικειμένων! Αρχική διαμόρφωση εννοιών χώρου και χρόνου

22 Αισθησιοκινητική περίοδος (Γέννηση- 2) Στάδιο 1: Αντανακλαστικά (γέννηση έως τον 2 μήνα)! Πιπίλισμα αντικειμένων και κλείσιμο δακτύλων με αντικείμενα (έμφυτα) Στάδιο 2: Πρωτογενείς κυκλικές αντιδράσεις (από τον 1 έως τον 4 μήνα)! Επανάληψη και συντονισμός μιας πράξης που περιλαμβάνει το σώμα του (π.χ., πιπίλισμα δαχτύλου) Στάδιο 3: Δευτερογενείς κυκλικές αντιδράσεις (από τον 4 έως τον 8 μήνα)! Επανάληψη πράξεων έξω από το σώμα του (π.χ., κλώτσημα της κούνιας)! Out of sight is out of mind Στάδιο 4: Συντονισμός δευτερογενών σχημάτων (από τον 8 έως τον 12 μήνα)! Συντονισμός αντιδράσεων σε μια ρουτίνα! Δράση- Αποτέλεσμα (π.χ., απομακρύνουν κάτι που τους εμποδίζει)! Out of sight is no longer completely out of mind

23 Αισθησιοκινητική περίοδος (Γέννηση- 2) Στάδιο 5: Τριτογενείς κυκλικές αντιδράσεις (από τον 12 έως τον 18 μήνα)! Σκόπιμα ποικίλουν τόσο τις δικές τους ενέργειες και τα αντικείμενα στα οποία δρουν (π.χ., ρίχνουν συνεχώς πράγματα) Στάδιο 6: Πρωτογενής εσωτερική μορφή αναπαράστασης (από τον 18 έως τον 24 μήνα)! Απαρχή της αναπαραστατικής σκέψης! Μονιμότητα αντικειμένων! Μίμηση μιας δραστηριότητας μετά από ώρες ή μέρες που έχει γίνει (αναβληθείσα μίμηση)

24 Προλογική περίοδος (2 με 6 ή 7 χρονών)! Εμφάνιση συμβολικής λειτουργίας! Δύο είδη εσωτερικών αναπαραστάσεων:! Σύμβολα (για προσωπική χρήση)! Σήματα/ σύμβολα (συμβατικά για επικοινωνία, π.χ., λέξεις και αριθμοί) Γλώσσα και νοητική απεικόνιση! Εγωκεντρικός λόγος: αντίληψη του εξωτερικού κόσμου είναι πάντοτε σε σχέση με τη δική τους οπτική γωνία.! Μεταξύ των 4 και 7 χρονών, ο λόγος γίνεται λιγότερος εγωκεντρικός. π.χ. Πειράμα με μακέτα με βουνά και τις διαφορετικές οπτικές γωνίες! Επικέντρωση: Η σκέψη επικεντρώνεται σε ένα φανερό και επιφανειακό χαρακτηριστικό των αντικειμένων (με τον αποκλεισμό λιγότερο εντυπωσιακών χαρακτηριστικών)! Αδυναμία διατήρησης φυσικών μεγεθών (ποσότητα, όγκος, βάρος)! Παράδειγμα με ποτήρια με την ίδια ποσότητα νερού, μετάγγιση σε διαφορετικό ποτήρι

25 Προλογική περίοδος (2 με 6 ή 7 χρονών)! Μη αναστρεψιμότητα σκέψης (αν Α+Β=Γ τότε όχι Α=Γ- Β)! Αναπαράσταση στατικών καταστάσεων (όχι μετασχηματισμούς)!! Αδυναμία διατήρησης της αντιστοιχίας δύο σειρών πραγμάτων!! π.χ., η έννοια του χρόνου, απόσταση & ταχύτητα train experiment Ιδιος αριθμός αντικειμένων σε δύο σειρές. Στην πρώτη περίπτωση πλήρης αντιστοιχία στη δεύτερη σύμπτυξη της μίας σειράς. Προβλήματα κατηγοριοποίησης (η ίδια λέξη για πολλά διαφορετικά πράγματα)

26 Τα κόκκινα τριαντάφυλλα είναι περισσότερα ή τα λουλούδια;! Ενας ενήλικας δείχνει σε εάν παιδί ένα μπουκέτο με τριαντάφυλλα. Τέσσερα είναι κόκκινα, δύο είναι άσπρα. Ο ενήλικας ρωτάει, Τα κόκκινα τριαντάφυλλα είναι περισσότερα ή τα λουλούδια;! Παιδιά μικρότερα από έξη χρονών συνήθως απαντούν, Τα κόκκινα τριαντάφυλλα είναι περισσότερα;! Τα παιδιά ξέρουν κάθε κατηγορία ξεχωριστά (λουλούδια, κόκκινα, λευκά)! Δεν μπορούν να συνδυάσουν αυτές τις ξεχωριστές γνώσεις για να απαντήσουν! Δεν μπορούν να απαντήσουν στο γιατί δίνουν την απάντηση που δίνουν

27 Περίοδος της συγκεκριμένης λογικής σκέψης (7 με 11 ή 12 χρονών)! Σχηματισμός εννοιών! Νοητική ναπαράσταση στατικών καταστάσεων, δυναμικών καταστάσεων και μετασχηματισμών! Απόκτηση λογικών πράξεων: αντιστρέψιμες εσωτερικοποιημένες στη σκέψη ενέργειες οργανωμένες σε ολοκληρωμένα λογικά συστήματα! Επίλυση προβλημάτων! Διατήρηση (ConservaŽon) = η ουσία κάθε πράγματος παραμένει σταθερή ακόμη και αν αλλάξουν τα επιφανειακά χαραστηριστικά του

28 Περίοδος της συγκεκριμένης λογικής σκέψης (7 με 11 ή 12 χρονών)! Σειροθέτηση = η ικανότητα τακτοποίησης αντικειμένων διαδοχική σειρά (με βάση ένα χαρακτηριστικό π.χ. μέγεθος, ύψος κλπ)! Μεταβατικότητα: συνάγουν σχέση Α και Γ, γνωρίζοντας την σχέση Α και Β και Γ και Β (π.χ. ύψος)! Ταξινόμηση = η ικανότητα ομαδοποίησης αντικειμένων με κάποιες ομοιότητες μέσα σε μια μεγαλύτερη κατηγορία! Από εγωκεντρικό σε αποκεντρωμένη ή αντικειμενική σκέψη (θεωρία του νου)! Κατανόηση συμπεριληπτικών σχέσεων μερών- όλου! Παράδειγμα με κόκκινα λουλούδια: τα παιδιά μπορούν να σκεφτούν το συνολικό μπουκέτο και την υπάλληλη ομάδα (λευκά, κόκκινα λουλούδια)! Γνωστικοί περιορισμοί νοητικές λειτουργίες μόνο σε συγκεκριμένα (απτά) αντικείμενα και όχι σε λεκτικές δηλώσεις Ικανά να λύνουν πολλά προβλήματα αλλά δυσκολία με την αφηρημένη σκέψη

29 Περίοδος της τυπικής λογικής σκέψης (11-12 χρονών και άνω)! Κατανόηση αφηρημένων εννοιών. Απελευθέρωση από τα συγκεκριμένα (απτά) αντικείμενα.! Αφηρημένη και συστηματική σκέψη! Αλλες πραγματικότητες (π.χ., αλήθεια, δικαιοσύνη, σύστημα αξιών)! Διαμόρφωση και έλεγχος υποθέσεων! Λογική και επιστημονική σκέψη! Χρήση πειραματισμού! Δημιουργία θεωριών αναφορές στο μέλλον! Η ικανότητα να ξεχωρίζουν το πραγματικό από το πιθανό! Επιστημονική φαντασία! Η σκέψη των εφήβων είναι περιλαμβάνει δηλώσεις ή προτάσεις

30 Περίοδος της τυπικής λογικής σκέψης (11-12 χρονών και άνω)

31 Συνοψη: στάδια γνωστικής ανάπτυξης ΣΤΑΔΙΟ Αισθησιοκινητικό στάδιο (Γέννηση- 2) Προσυλλογιστική σκέψη (2-7) Συγκεκριμένη σκέψη (7-11) Αφηρημένη σκέψη (11 και πάνω) ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΚΑΤΑΚΤΗΣΕΙΣ Οι γνωστικές δομές είναι περιορισμένες σε κινητικά αντανακλαστικά και σταδιακά αναπτύσσουν πιο εξελιγμένα διαδικασίες. Επαναλαμβάνουν, γενικεύουν και συντονίζουν τη συμπεριφορά- δραστηριότητες τους. Οι φυσικές αλληλεπιδράσεις των παιδιών με τα αντικείμενα παρέχουν την ώθηση για αυτή την ανάπτυξη. (operate physically in the environment) Ανάπτυξη της ικανότητας χρήσης συμβόλων: νοητική απεικόνιση, σχέδιο και γλώσσα (αύξηση λεξιλογίου). Χρησιμοποιούν αυτές τις δεξιότητες για να δούν τον κόσμο από τη δική τους οπτική γωνία (εγωκεντρισμός) και δεν μπορούν να αναπαραστήσουν με ακρίβεια μετασχηματισμούς, μόνο στατικές καταστάσεις.(mentally represent static states) Μπορούν να λάβουν άλλες οπτικές γωνίες/ απόψεις, αναπαραστούν μετασχηματισμούς / στατικές καταστάσεις και μπορούν να λύσουν πολλά προβλήματα. Αφηρημένη σκέψη δεν είναι δυνατή. Αφηρημένη και καθαρά συμβολική σκέψη είναι δυνατή. Η επίλυση προβλήματος γίνεται μέσα από συστηματικό πειραματισμό.

32 Γλωσσική ανάπτυξη! Η γλώσσα αναδύεται από τις υπάρχουσες γνωστικές δομές και ανάγκες του παιδιού.! Η γλώσσα αντικατροπτίζει την ανάπτυξη των γνωστικών δομών.! Η λειτουργία της γλώσσας διαφέρει στο καθένα από τα 4 στάδια γνωστικής ανάπτυξης.! Προετοιμασία για την εμφάνιση και ανάπτυξη της γλώσσας στο αισθησιοκινητικό στάδιο κατά το προλογικό στάδιο.! Εγωκεντρικός λόγος! Επανάληψη! Μονόλογος! Συλλογικός μονόλογος

33 Κριτική στον Piaget! Παραμελεί το ρόλο των κοινωνικών/ πολιτισμικών παραγόντων στην ανάπτυξη και την αλληλεπίδραση του παιδιού με το περιβάλλον του! Ανάπτυξη πριν από μάθηση και αξιολόγηση της νόησης μέσω της γλώσσας! Μεθοδολογία: τα πειράματα μετρούν αυτό ακριβώς που υποτίθεται ότι μετρούν κατά τον Piaget;! Οι δυσκολίες των παιδιών όχι μόνο γνωστικής φύσεως! Επικοινωνία ερευνητή παιδιού! Τα κίνητρα του παιδιού! Η προσοχή στις οδηγίες

34 Κριτική στον Piaget- συν.! Υποτίμηση των δυνατοτήτων των παιδιών: Επανάληψη πειραμάτων του Piaget με απλούστερες οδηγίες/ απλούστερη μορφή! Τα παιδιά μπορούσαν να ανταποκριθούν πριν την ηλικία που προέβλεπαν τα στάδια του Piaget! Παρατήρησαν ότι ακόμη και η διατήρηση των αντικειμένων μπορεί να επέλθει νωρίτερα! Σε απλές καταστάσεις τα παιδιά μπορούν να πάρουν την οπτική γωνία του άλλου! Αμφισβήτηση της ύπαρξης αναπτυξιακών σταδίων που επηρεάζουν όλους τους τύπους της δράσης του ατόμου! Η νοητική ανάπτυξη εξελίσσεται με διαφορετικό ρυθμό για διαφορετικές δράσεις

35 ! Lev Vygotsky θεωρείται ότι είναι ο εισηγητής της κοινωνικοπολιτισμικής θεώρησης της γνωστικής ανάπτυξης! Το έργο του Vygotsky δημιούργησε σάλο γιατί η οπτική του σχετικά με τη φύση των παιδιών διαφοροποιούνταν και εναντιωνόταν κατά περίπτωση στην οπτική του Piaget

36 ! Η νοητική ανάπτυξη μπορεί να κατανοηθεί μόνο σε σχέση με το ιστορικό και πολιτισμικό πλαίσιο ζωής! Η ανάπτυξη εξαρτάται από τα συμβολικά συστήματα που δημιουργούνται στους πολιτισμούς και βοηθούν τα άτομα να σκέφτονται, επιλύουν προβλήματα κλπ.! Εμφαση στην αλληλεπίδραση του βιολογικού με το κοινωνικοπολιτισμικό στοιχείο

37 ! Μεγάξη πρόκληση στην θεωρία του Piaget! Το παιδί ενεργά οικοδομεί τη γνώση και κατανόηση (= Piaget)! Εμφαση στις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις και διδασκαλία. Η κοινωνική αλληλεπίδραση είναι ο αιτιώδης μηχανισμός της ίδιας της ανάπτυξης! Αναπτυξιακή αλλαγή λαμβάνει χώρα μέσω της εσωτερίκευσης των κοινωνικά κοινών διαδικασιών! Η ψυχολογική λειτουργία διαμεσολαβείται από πολιτισμικά εργαλεία, συμπεριλαμβανομένης της γλώσσας

38 ! Μάθηση - > οδηγεί στην ανάπτυξη (σε αντίθεση με Piaget)! Μάθηση= κατάκτηση συμβόλων και πληροφοριών! Κύρια μέσα της μάθησης: ο λόγος και η κοινωνική αλληλεπίδραση! Γνωστική ανάπτυξη! Διαψυχολογική κατηγορία: Νέα γνώση! κοινωνικές συναλλαγές με τους άλλους! Ενδοψυχολογική κατηγορία: Εσωτερίκευση της νέας γνώσης! χρηση τον εσωτερικό λόγο για την καθοδήγηση της συμπεριφοράς! Τι συμβαίνει για να μεταβληθεί η εξωτερική δραστηριότητα (διαπροσωπική διαδικασία) σε εσωτερική δραστηριότητα (ενδοπροσωπική διαδικασία);! Διαδικασία Εσωτερίκευσης

39 ! Αυτορρύθμιση: εσωτερίκευση συμβόλων για την ανάπτυξη ικανότητας επίλυσης προβλημάτων χωρίς εξωτερική βοήθεια! Αυτορρύθμιση και ανεξάρτητη σκέψη! 1 ο βήμα: ενέργειες και ήχοι έχουν νόημα (π.χ. Απλώνει το χέρι προς αντικείμενο= θέλει αντικείμενο- η κάθε λέξη έχει ένα νόημα)! 2 ο βήμα: Εξάσκηση- το βρέφος κάνει κινήσεις που τραβούν προσοχή, το νήπιο συμμετέχει σε συζητήσεις για να κατακτήσει τη γλώσσα! 3 ο βήμα: Χρήση συμβόλων για σκέψη και επίλυση προβλημάτων

40 ! Piaget! Η σκέψη αναπτύσσεται μέσα από την δράση παρά από τον λόγο! Εγωκεντρισμός! Vygotsky! Ο λόγος των παιδιών δεν είναι εγωκεντρικός, αλλά κοινωνικός! Ο λόγος αναπτύσσεται μέσα από την κοινωνική αλληλεπίδραση (Διαδικασία εσωτερίκευσης)

41 Κεντρικότατος ρόλος του ΛΟΓΟΥ (σαν πολιτισμικό εργαλείο)

42 ! Προ- νοητικός λόγος! στοιχειώδεις διαδικασίες (κλάμα, γουργούρισμα)! έμφυτη ικανότητα να αναπτύσσουμε λόγο! αλληλεπίδραση με το περιβάλλον για να αναπτυχθεί και να εκπληρώσει το δυναμικό της! Απλοϊκή ψυχολογία = το παιδί εξερευνά τα αντικείμενα του κόσμου και τα ονοματίζει! Εγωκεντρικός λόγος (3 ετών)! το παιδί διεξάγει ρεαλίστικές συζητήσεις είτε μόνο του είτε με άλλους (εξωτερικός λόγος) [κατά τον Piaget εξαφανίζεται]! Ιδιωτικός λόγος που γίνεται εσωτερικός λόγος! ο μονόλογος των παιδιών που καθοδηγεί σκέψη και συμπεριφορά εσωτερικεύεται ως μη εκφερόμενος τελικά (σιωπηρός)! Ο λόγος όχι μόνο μέσο έκφρασης της σκέψης αλλά και μέσο ανάπτυξης της σκέψης

43

44 Πιθανό αναπτυξιακό επίπεδο Πραγματικό αναπτυξιακό επίπεδο ατόμου Τι μπορεί να πραγματοποιήσει το άτομο αυτόνομα σε δεδομένη χρονική στιγμή Προσδιορίζεται από τη νοητική ηλικία Ζώνη επικείμενης/εγγύτερης ανάπτυξης Zone of proximal development Τα επιτεύγματα στα οποία το άτομο φτάνει μέσα από δραστηριότητες μάθησης Διαφορές από άτομο σε άτομο

45 ! ΖΕΑ = Η διαφορά ανάμεσα σε αυτά που τα παιδιά μπορούν να κάνουν μόνα τους και αυτά που μπορούν να κάνουν να κάνουν με βοήθεια! Η απόσταση ανάμεσα στο πραγματικό αναπτυξιακό επίπεδο του παιδιού (ανεξάρτητη επίλυση προβλήματος) και το υψηλότερο επίπεδο της εν δυνάμει ανάπτυξης (επίλυση προβλήματος με την καθοδήγηση ενηλίκων ή συνεργασία με πιο ικανούς)! Η ΖΕΑ αφορά, συνεπώς, εργα τα οποία το παιδί δεν έχει ακόμη κατακτήσει αλλά θα μπορούσε να κατακτήσει με τη βοήθεια πιο πεπειραμένων άλλων! Ο Vygotsky λοιπόν πίστευε ότι μια ανώτερη νοητική λειτουργία συνήθως υφίσταται στη συνεργασία και συζήτηση μεταξύ ατόμων πριν υπάρξει στο επίπεδο του ατόμου

46

47 Unaided Χωρίς βοήθεια Aided Με βοήθεια Child Παιδί A Α Child Παιδί B Β

48 ! Εννοια της σκαλωσιάς (Scaffolding): το υποστηρικτικό πλαίσιο που παρέχει ο κοινωνικοπολιτιστικός περίγυρος είναι μια έννοια που αναπτύχθηκε από τον Jerome Bruner ο οποίος ακολούθησε την ιδέα του Vygotsky για την ΖΕΑ! Σκαλωσία: το φάσμα των δραστηριοτήτων μέσω των οποίων ο ενήλικας, ή ο πιο ειδικός από ομοίους (π.χ., συμμαθητής), βοηθά το μαθητή να επιτύχει τους στόχους που διαφορετικά θα ήταν πέρα από αυτόν! Ο εκπαιδευτικός γίνεται ένα υποστηρικτικό εργαλείο για το μαθητή στη ζώνη της εγγύτερης ανάπτυξης

49

50 ! Το παιδί διαμορφώνει μια άποψη για τον κόσμο σχηματίζοντας γνωστικές δομές είναι ο μικρός επιστήμονας προσπαθώντας να καταλάβει τον κόσμο από μόνος του (the individual child)! Εξισορρόπηση: το παιδί ενεργεί για να ανακτήσει ισορροπία μεταξύ του τρέχοντος επιπέδου των γνωστικών δομών και των εξωτερικών ερεθισμάτων.! Ενδιαφέρον για τις κοινές πτυχές ανάπτυξης σε όλα τα παιδιά σε όλες τις κοινωνίες και ιστορικές περιόδους (καθολικές πτυχές της ανάπτυξης).! Οι κοινωνικοί εταίροι μπορούν να παρέχουν πληροφορίες στο παιδί που πυροδοτεί μια ανισορροπία και μπορεί έτσι να προκαλέσει γνωστική αλλαγή. Εμφαση στις αλληλεπιδράσεις με τους ενήλικες και όχι με τους συνομηλίκους. Το κοινωνικό περιβάλλον παραμένει μια εξωτερική δύναμη. Η γνωστική ανάπτυξη του παιδιού προχωρεί μέσω των κοινωνικών αλληλεπιδράσεων με τους άλλους (the child- in- context) Κοινωνική αλληλεπίδραση που ενθαρρύνει την ανάπτυξη μέσω της καθοδήγησης ικανών ενηλίκων. Ενδιαφέρον για τις διαφορές σε παιδιά που μεγαλώνουν σε διαφορετικές χρονικές στιγμές σε διαφορετικές ιστορικές και πολιτισμικές συνθήκες (μεταβλητές πτυχές της ανάπτυξης). Το κοινωνικό περιβάλλον είναι απολύτως απαραίτητο στον τρόπο σκέψης και τη συμπεριφορά των παιδιών. Η γνωστική ανάπτυξη και η συμπεριφορά δεν μπορούν να θεωρηθούν ξεχωριστά από το κοινωνικό πλαίσιο, στο οποίο λαμβάνουν χώρα. Η κοινωνική αλληλεπίδραση είναι μια πηγή αναπτυξιακή μεταβολής (ΖΕΑ)

51 Βιβλιογραφία! Slavin R. E. (2006). Εκπαιδευτική ψυχολογία. Θεωρία και πράξη. (Μφρσ: Ε. Εκκεκάκη, Επιμ.: Κ. Κόκκινος), Αθήνα: Μεταίχμιο! Κεφάλαιο 2 (έως και σελ. 81)- Θεωρίες Ανάπτυξης! Elliow, S. N., Kratochwill, T. R., Liwlefield- Cook, J., & Travers, J. F. (2008). Εκπαιδευτική ψυχολογία: Αποτελεσματική Διδασκαλία - Αποτελεσματική μάθηση. Αθήνα: Gutenberg.! Κεφάλαιο 2- Γνωστική και Γλωσσική Ανάπτυξη

52 Ευχαριστώ!