«Θετικϋσ και αρνητικϋσ ςυνϋπειεσ του τουριςμού ςε μικρϋσ κοινωνύεσ. Η περύπτωςη τησ Ελούντασ»»

Transcript

1 Σεχνολογικό Εκπαιδευτικό άδρυμα Καβϊλασ χολή Διοίκηςησ και Οικονομίασ Τμήμα Διοίκηςησ Επιχειρήςεων «Θετικϋσ και αρνητικϋσ ςυνϋπειεσ του τουριςμού ςε μικρϋσ κοινωνύεσ. Η περύπτωςη τησ Ελούντασ»» Τπεύθυνοσ Καθηγητόσ: Ε. Δημητριϊδησ Καβϊλα, Οκτώβριοσ 2013

2 Πίνακασ περιεχομένων ΚΕΥΑΛΑΙΟ 1: Ειςαγωγικϊ τοιχεύα για τον Σουριςμό Οριςμόσ του Σουριςμού Η ςημαςύα του Κλϊδου του Σουριςμού Ιςτορικό Αναδρομό του Σουριςμού Κατηγορύεσ Σουριςμού Βιώςιμοσ Σουριςμόσ Βαςικϋσ Παρϊμετροι τησ Βιώςιμησ Ανϊπτυξησ ΚΕΥΑΛΑΙΟ 2: ΠΟΤ ΑΙΟΣΗΣΑ ΣΟΤΡΙΣΙΚΗ ΑΝΑΠΣΤΞΗ Σα Οφϋλη του Σουριςμού Οφϋλη ςτο ΑΕΠ Οφϋλη ςτην Απαςχόληςη Αύξηςη του Ειςοδόματοσ Ιςοζύγιο Πληρωμών και Αύξηςη υναλλαγματικών Εςόδων και υμβολό ςτα Κρατικϊ Ϊςοδα Οφϋλη ςτισ Τποδοµϋσ Επιπτώςεισ ςτον Πολιτιςµό Οφϋλη ςτην Αςτικοπούηςη Οι Αρνητικϋσ Επιπτώςεισ του Σουριςμού Επιπτώςεισ ςτο Περιβϊλλον Επιπτώςεισ ςτο Σοπύο Αλλαγϋσ ςτισ κοινωνικϋσ ςχϋςεισ, τα όθη και τα ϋθιμα Εμπορευματοπούηςη δραςτηριοτότων και προώόντων του τοπικού πολιτιςμού και τησ παρϊδοςησ Εποχιακόσ χαρακτόρασ των θϋςεων εργαςύασ Διαρροϋσ ςτο ειςόδημα ΚΕΥΑΛΑΙΟ 3: ΣΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΟΤΡΙΣΙΚΟ ΠΡΟέΟΝ Ο τουριςμόσ ςτην Ελλϊδα και η ςημαςύα του ςτην οικονομύα Η Ανταγωνιςτικότητα του Ελληνικού Σουριςμού Οι τόχοι του Ελληνικού Σουριςμού Μικρϋσ Κοινωνύεσ και Σουριςτικό Ανϊπτυξη: Φαρακτηριςτικϊ και Εξαρτόςεισ Παρϊγοντεσ εξϊρτηςησ από τον τουριςμό των μικρών κοινωνιών με 2

3 τουριςτικό ανϊπτυξη Δημοςιευμϋνεσ Εμπειρικϋσ Ϊρευνεσ για τισ Επιπτώςεισ του Σουριςμού ςε Μικρϋσ Κοινωνύεσ ΚΕΥΑΛΑΙΟ 4: Η ΠΕΡΙΠΣΨΗ ΣΗ ΕΛΟΤΝΣΑ Η Κρότη ςαν Σουριςτικόσ Προοριςμόσ Σο Περιβϊλλον τησ Κρότησ Περιβαλλοντικϋσ Επιπτώςεισ ςτη Κρότη Οι τουριςτικϋσ επενδύςεισ ςτη Κρότη Γενικϋσ πληροφορύεσ για το νομό Λαςιθύου και τη περιοχό μελϋτησ, Ελούντα Ωγιου Νικόλαου Οι βαςικϋσ τεχνικϋσ και κοινωνικϋσ υποδομϋσ του Νομού Λαςιθύου Βαςικϊ Οικονομικϊ χαρακτηριςτικϊ του Νομού Λαςιθύου Ο Ωγιοσ Νικόλαοσ Ο τουριςμόσ ςτην Ελούντα ΚΕΥΑΛΑΙΟ 5: ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΣΗ ΕΡΕΤΝΑ Ποςοτικό Ποιοτικό Ϊρευνα Σι Εύναι Δεύγμα χεδιαςμόσ Ϊρευνασ / Μϋθοδοσ Προςϋγγιςησ Δεύγμα / υμμετϋχοντεσ Αναμενόμενοι Περιοριςμού Ηθικού Περιοριςμού Ερευνητικϊ Ερωτόματα και Τποθϋςεισ Εργαςύασ ΚΕΥΑΛΑΙΟ 6: ΣΑΣΙΣΙΚΗ ΑΝΑΛΤΗ ΕΡΨΣΗΜΑΣΟΛΟΓΙΟΤ ΚΕΥΑΛΑΙΟ 7: ΤΜΠΕΡΑΜΑΣΑ Βιβλιογραφύα Παρϊρτημα

4 Ειςαγωγή Ο ρυθμόσ ανϊπτυξησ του τουριςμού προκαλεύ ςημαντικϋσ επιπτώςεισ που καλοκαιρούσ ϋχουν μελετηθεύ. Οι επιπτώςεισ αυτϋσ θεωρούνται θετικϋσ, ωςτόςο ςε οριςμϋνεσ περιπτώςεισ μπορεύ να εύναι και αρνητικϋσ (Haley, et al., 2004). Πολλού ερευνητϋσ και επιςτόμονεσ πιςτεύουν πωσ ο τουριςμόσ εύναι εργαλεύο ανϊπτυξησ με πολλϊ οικονομικϊ οφϋλη. (Gee, et al., 1989) Παρόλα αυτϊ, οι κοινωνικϋσ επιπτώςεισ του τουριςμού δεν εύναι ςυνόθωσ προκαθοριςμϋνεσ. Βεβαύωσ, ςτην αξιολόγηςη των κοινωνικών επιπτώςεων βαρύνουςα ςημαςύα ϋχει η ϊποψη τησ τοπικόσ κοινωνύασ, ειδικϊ όταν πρόκειται για μικρό περιοχό. Μετϊ τη μελϋτη τησ διαθϋςιμησ βιβλιογραφύασ και τον καταμεριςμό τησ επιμϋρουσ θεματολογύασ, προχωρόςαμε ςτη ςυγγραφό τησ παρούςασ πτυχιακόσ εργαςύασ, η οπούα ςτο πρώτο κεφϊλαιο αναφϋρεται ςε ειςαγωγικϊ ςτοιχεύα του τουριςμού, δύνοντασ τον οριςμό, κατηγοριοποιώντασ τον και γύνεται ιςτορικό αναδρομό αυτού. το δεύτερο κεφϊλαιο, αναλύεται η ςπουδαιότητα τησ τουριςτικόσ ανϊπτυξησ δύνοντασ ϋμφαςη ςτα οφϋλη αλλϊ και ςτισ αρνητικϋσ επιπτώςεισ του τουριςμού. το τρύτο κεφϊλαιο που ακολουθεύ, η ανϊλυςη εξειδικεύεται ςτο ελληνικό τουριςτικό προώόν. Καταγρϊφεται ο τουριςμόσ ςτην Ελλϊδα και η ςημαςύα του ςτην οικονομύα, η ανταγωνιςτικότητα του Ελληνικού Σουριςμού και γενικϊ οι τόχοι του. Αναφϋρεται επύςησ η τουριςτικό ανϊπτυξη ςτισ μικρϋσ κοινωνύεσ και οι παρϊγοντεσ εξϊρτηςησ από τον τουριςμό των μικρών κοινωνιών. Παρακϊτω, ςτο τϋταρτο κεφϊλαιο, η ανϊλυςη εξειδικεύεται μελετώντασ τη περύπτωςη τησ Ελούντασ. το επόμενο κεφϊλαιο παρουςιϊζεται η μεθοδολογύα τησ ϋρευνασ που ακολουθόθηκε, ενώ ςτο ϋκτο κεφϊλαιο λαμβϊνει χώρα η ςτατιςτικό ανϊλυςη του ερωτηματολογύου που διανεμόθηκε για τουσ ςκοπούσ τησ ϋρευνασ μασ. Σϋλοσ, ςτο ϋβδομο και τελευταύο κεφϊλαιο τησ πτυχιακόσ εργαςύασ, εξϊγονται τα ςυμπερϊςματα μασ, τα οπούα προϋκυψαν ύςτερα από τη μελϋτη τησ διαθϋςιμησ βιβλιογραφύασ αλλϊ και τησ ανϊλυςησ τησ ϋρευνασ που πραγματοποιόςαμε. 4

5 ΚΕΥΑΛΑΙΟ 1: Ειςαγωγικά τοιχεία για τον Σουριςμό 1.1 Οριςμόσ του Σουριςμού Ο οριςμόσ του τουριςμού αποτελεύ πολύπλευρο κομμϊτι για τουσ μελετητϋσ του. Αυτό οφεύλεται ςτην εναλλαγό του περιεχομϋνου του ανϊλογα με το κοινωνικό πολιτιςτικό, οικονομικό, πολιτικό και φυςικό περιβϊλλον. (Lickorish & Carson, 2004) Παρόλα αυτϊ οριςμϋνα βαςικϊ κοινϊ χαρακτηριςτικϊ του τουριςμού, όπωσ η απόςταςη του τουριςτικού προοριςμού, η διϊρκεια παραμονόσ του ςτον τόπο και ςτον ςκοπό μετακύνηςησ του, βοόθηςαν ςτην διατύπωςη οριςμών τόςο του τουριςμού όςο και του τουρύςτα. Σουριςμόσ λοιπόν εύναι η μετακύνηςη του ανθρώπου από τον ϋνα τόπο ςτον ϊλλο εκτόσ τησ μόνιμησ κατοικύασ και εργαςύασ τουσ για ϋνα χρονικό διϊςτημα μικρότερο του ενόσ ϋτουσ, για την ικανοπούηςη των προςωπικών τουσ αναγκών. Σαυτόχρονα εύναι και οι προςπϊθειεσ προςϋλκυςησ, φιλοξενύασ και υποδοχόσ των τουριςτών εκ μϋρουσ των φορϋων τουριςμού και των χώρων υποδοχόσ τουσ. (Λογοθϋτησ, 1998) Η Διεθνόσ Ακαδημύα Σουριςμού ορύζει τον τουριςμό ςαν «το ςύνολο των ανθρώπινων μετακινόςεων και των δραςτηριοτότων που προκύπτουν από αυτϋσ, οι οπούεσ (μετακινόςεισ και δραςτηριότητεσ) προκαλούνται από την εξωτερύκευςη και πραγματοπούηςη του πόθου που ϋχει κϊθε ϊτομο για απόδραςη και ο οπούοσ πόθοσ εκδηλώνεται ςε διϊφορουσ βαθμούσ και κατϊ διαφορετικό ϋνταςη ςε κϊθε ϊτομο». Οι καθηγητϋσ Hunziker και Krapf ςτη Βϋρνη το 1942 εύπαν ότι ο τουριςμόσ «εύναι το ςύνολο των εκδηλώςεων οι οπούεσ γεννιούνται από τη διαμονό των ξϋνων, όταν αυτό καλύπτεται κατϊ το μεγαλύτερο μϋροσ τησ από κϊποια απαςχόληςη κερδοςκοπικόσ μορφόσ». Μύα από τισ πρώτεσ προςπϊθειεσ που ϋγιναν για να οριςτεύ ο τουριςμόσ όςο το δυνατόν ακριβϋςτερα, όταν αυτό των Hunziker και Krapf (1942). Εξϋφραςαν λοιπόν την ϊποψη ότι ο τουριςμόσ ϋπρεπε να οριςτεύ ςαν το ςύνολο των φαινομϋνων και ςχϋςεων που προκύπτουν από την πραγματοπούηςη ενόσ ταξιδιού και τη διαμονό μη μόνιμων κατούκων, εφόςον αυτϊ δεν οδηγούν ςε μόνιμη διαμονό και δε ςυνδϋονται με καμύα κερδοςκοπικό δραςτηριότητα. Ο οριςμόσ αυτόσ βοηθϊ να διακρύνει κανεύσ τον τουριςμό από την αποδημύα, 5

6 αλλϊ γενικϊ ςαν ϋννοια δεν εύναι ολοκληρωμϋνη. Από τα κύρια χαρακτηριςτικϊ του τουριςμού, πϋντε μπορούν να εξακριβωθούν εννοιολογικϊ, και ςυγκεκριμϋνα τα εξόσ: (Ηγουμενϊκησ, 1999) i. Ο τουριςμόσ εύναι αποτϋλεςμα μεμονωμϋνησ ό ομαδικόσ μετακύνηςησ ανθρώπων ςε διϊφορουσ τουριςτικούσ προοριςμούσ και η διαμονό τουσ ςε αυτούσ τουλϊχιςτον επύ ϋνα 24ωρο με ςκοπό την ικανοπούηςη των τουριςτικών αναγκών ό επιθυμιών τουσ. ii. Οι διϊφορεσ μορφϋσ τουριςμού, όποιεσ κι αν εύναι αυτϋσ, περιϋχουν απαραύτητα δύο βαςικϊ ςτοιχεύα και ςυγκεκριμϋνα το ταξύδι ςτον τουριςτικό προοριςμό και τη διαμονό ςε αυτόν με την ευρύτερη ϋννοια του όρου, δηλαδό ςυμπεριλαμβανομϋνησ και τησ διατροφόσ. iii. Σο ταξύδι και η διαμονό λαμβϊνουν χώρα εκτόσ του τόπου τησ μόνιμησ διαμονόσ των ανθρώπων που αποφαςύζουν να μετακινηθούν για τουριςτικούσ λόγουσ. iv. Η μετακύνηςη ανθρώπων ςε διϊφορουσ τουριςτικούσ προοριςμούσ εύναι προςωρινού και βραχυχρόνιου χαρακτόρα, που ςημαύνει ότι πρόθεςό τουσ εύναι να επιςτρϋψουν ςτον τόπο τησ μόνιμησ διαμονόσ τουσ μϋςα ςε λύγεσ ημϋρεσ, εβδομϊδεσ ό μόνεσ. v. Οι ϊνθρωποι επιςκϋπτονται διϊφορουσ τουριςτικούσ προοριςμούσ για τουριςτικούσ ςκοπούσ, δηλαδό για ςκοπούσ ϊλλουσ από εκεύνουσ τησ μόνιμησ διαμονόσ τουσ ό τησ επαγγελματικόσ απαςχόληςόσ τουσ. 1.2 Η ςημαςία του Κλάδου του Σουριςμού Ο τουριςτικόσ κλϊδοσ αποτελεύ μια από τισ μεγαλύτερεσ βιομηχανύεσ τόςο ςε παγκόςμιο επύπεδο, όςο και ςτη χώρα μασ, με ςημαντικό ςυμμετοχό τόςο ςτα οικονομικϊ μεγϋθη όςο και ςτισ προςφερόμενεσ θϋςεισ εργαςύασ. ύμφωνα με το World Travel & Tourism Council (WTTC, 2012), ο τουριςμόσ εξακολουθεύ να εύναι μια από τισ μεγαλύτερεσ βιομηχανύεσ παγκοςμύωσ. υγκεκριμϋνα, κατϊ το 2012 ο κλϊδοσ ςυνειςϋφερε κατϊ 9% ςτο παγκόςμιο ΑΕΠ ό ςε αξύα περιςςότερα από 6 τρισ $ και προςϋφερε 255 εκατομμύρια θϋςεισ εργαςύασ. Για την επόμενη δεκαετύα ο κλϊδοσ αναμϋνεται να παρουςιϊςει ανοδικό τϊςη, ςημειώνοντασ κατϊ μϋςο όρο αύξηςη τησ τϊξησ του 4% ετηςύωσ. Τπολογύζεται ότι μϋχρι το 2022 θα προςφϋρει περύ τα 328 εκατομμύρια (ό 1 ςτισ 6

7 10 θϋςεισ εργαςύασ). ύμφωνα με την επύςημη ϋκθεςη του WTTC (WTTC, 2012), αναφορικϊ με την Ελλϊδα η ςυνολικό ςυμμετοχό του τουριςτικού κλϊδου ςτο ΑΕΠ τησ χώρασ μασ ανόλθε το 2011 ςε 16,5% (32,2 δισ ), ενώ η ςυμβολό του κλϊδου ςτην αγορϊ εργαςύασ ανόλθε ςε θϋςεισ εργαςύασ (δηλαδό το 18,4% τησ ςυνολικόσ απαςχόληςησ). Σα παραπϊνω ςτοιχεύα αποδεικνύουν όχι μόνο τη ςημαςύα του κλϊδου αλλϊ και την ανϊγκη διερεύνηςησ θεμϊτων που μπορούν να προϊγουν την ανταγωνιςτικότητα και την αποτελεςματικότητϊ του, όπωσ εκτιμϊται ότι μπορεύ να γύνει μϋςα από την αξιοπούηςη του διαδικτύου. (Buhalis & Main, 1998) (Buhalis & Zoge, 2007) (Werthner & Ricc, 2004) 1.3 Ιςτορική Αναδρομή του Σουριςμού Ο τουριςμόσ δεν αποτελεύ μια πρόςφατη δραςτηριότητα του ςύγχρονου πολιςμού, αλλϊ ϋνα φαινόμενο το οπούο υπόρχε από τα αρχαύα χρόνια και εξελιςςόταν με την πϊροδο του χρόνου ανϊλογα με τισ μεταβολϋσ τησ ανθρωπότητασ τησ κϊθε εποχόσ, δύνοντασ του την ςημερινό μορφό του ςύγχρονου τουριςμού που όλοι γνωρύζουμε. (Σςϊρτασ, 1996) (Βαρβαρϋςοσ, 2000) ε όλεσ τισ εποχϋσ όμωσ ςτηρύχθηκε ςτον ελεύθερο χρόνο και ςτισ μετακινόςεισ των ατόμων ςε διϊφορα μϋρη τησ χώρασ τουσ ό μιασ διαφορετικόσ χώρασ. την Αρχαιότητα ο τουριςμόσ οριζόταν ςαν ταξύδι και απεύχε πολύ από την ςημερινό μορφό του ωσ ταξύδι αναψυχόσ και ευχαρύςτηςησ. Οι ελεύθεροι και οικονομικϊ εύποροι κϊτοικοι μπορούςαν να ςυμμετϋχουν ςε διαφόρων τύπων ταξιδιωτικϋσ μετακινόςεισ γι αυτό και τα ταξύδι αποτελούςε προνόμιο όςων ανόκαν ςε ανώτερεσ κοινωνικϋσ τϊξεισ. Σα ταξύδια εύχαν ωσ κύριο ςκοπό την πνευματικό ανϊπτυξη του ταξιδιώτη, ο οπούοσ μετϋφερε τισ εμπειρύεσ του καθώσ και τα πολιτιςτικϊ ςτοιχεύα του τόπου επύςκεψησ ςτα ςυγγρϊμματα τουσ. Η πρώτη ςυςτηματικό οργϊνωςη ταξιδιών παρατηρόθηκε ςτην Αρχαύα Αύγυπτο, Μεςοποταμύα, και Αρχαύα Ελλϊδα. (Ζαχαρϊτοσ & Σϊρτασ, 1999) Για παρϊδειγμα οι Αρχαύοι Ϊλληνεσ και Αρχαύοι Ρωμαύοι μεταφϋρονταν ςτην Αύγυπτο για λόγουσ αναψυχόσ όπωσ και ςτο εςωτερικό τησ Ελλϊδασ για να παρακολουθόςουν αθλητικούσ αγώνεσ, θεατρικϋσ παραςτϊςεισ, θρηςκευτικϋσ 7

8 τελετϋσ, εορτϋσ κτλ. Η ανϊπτυξη του ταξιδιών ςτα αρχαύα χρόνια ςυνδϋεται ϊμεςα με την ταυτόχρονη ανϊπτυξη των μεταφορικών αρτηριών η οπούα ςυντελούςε ςτην μεγαλύτερη αςφϊλεια των μεταφορικών μϋςων που εξαςφϊλιζαν ϊνεςη και δυνατότητα μακρινών ταξιδιών. τισ μετακινόςεισ τουσ μεγϊλοι φιλόςοφοι, ιςτορικού και γεωγρϊφοι τησ αρχαιότητασ, όπωσ ο Ηρόδοτοσ, ο Παυςανύασ, ο Θαλόσ, ο Πλϊτωνασ κ.α., κατϋγραφαν τα πολιτιςτικϊ, πολιτικϊ, κοινωνικϊ και γεωγραφικϊ χαρακτηριςτικϊ των τόπων που επιςκϋπτονταν. Ϊτςι αποτϋλεςαν ϋνα μοντϋλο τουρύςτα ςύμφωνα με την τουριςτικό τυπολογύα του διαμορφώνεται το 19 ο αιώνα. (Βαρβαρϋςοσ, 2000) Κατϊ τον Μεςαύωνα αυτού που ταξύδευαν κυρύωσ εύποροι κϊτοικοι που εύχαν αρκετό ελεύθερο χρόνο ςε αντύθεςη με τουσ υπόλοιπουσ εργϊτεσ που απαςχολούνταν in situ και ςπϊνια μετακινούνταν μακριϊ από το χωριό ό την περιφϋρεια τουσ. Οι μετακινόςεισ αναψυχόσ εύχαν βϋβαια περιοριςτεύ λόγω των ςυνθηκών που επικρατούςαν την εποχό εκεύνη, όπωσ ο αυξημϋνοσ αριθμόσ ληςτειών και δολοφονιών, φτώχια, κατακτητικού πόλεμοι κ.α. Παρόλα αυτϊ επικρϊτηςαν δυο κύριεσ μορφϋσ τουριςμού, ο πανεπιςτημιακόσ και ο τουριςμόσ μεγϊλων θρηςκευτικών γεγονότων και εορτών. o «Ο πανεπιςτημιακόσ τουριςμόσ εμφανύζεται ανεπτυγμϋνοσ γύρω από τα πανεπιςτημιακϊ κϋντρα τησ Ευρώπησ, όπωσ το Παρύςι, το Μονπελιϋ, την Οξφόρδη, τοκϋμπριτζ κτλ. o Ο τουριςμόσ μεγϊλων θρηςκευτικών γεγονότων και εορτών όπου ςτα τϋλη του Μεςαύωνα, η ελβετικό και γερμανικό ξενοδόχα ϋχει αποκτόςει μεγϊλη φόμη, χϊρη ςτην ποιότητα των προςφερόμενων υπηρεςιών, ενώ ςτη Γαλλύα η γαςτρονομύα ςυμβϊλλει ςτη περαιτϋρω εξειδύκευςη του ξενοδοχειακού προώόντοσ, ςυνδϋοντασ κατ αυτό τον τρόπο την παραμονό με ψυχαγωγύα». (Βαρβαρϋςοσ, 2000) Από την Αναγϋννηςη κι ϋπειτα το ενδιαφϋρον για ταξύδια που αποτελούςαν προνόμιο τησ ελύτ κοινωνύασ αντικαταςτϊθηκαν από ϋνα ευρύτερο ενδιαφϋρον για μετακινόςεισ για λόγουσ υγεύασ, με την ανϊπτυξη λουτροπόλεων όπωσ το Μπατόν και το Μπαθ. ε αυτό ςυντϋλεςε ςε μεγϊλο βαθμό η ανϊπτυξη του ςιδηρόδρομου, όπου οι ατμομηχανϋσ και τα ατμόπλοια ενύςχυςαν τισ δυνατότητεσ για ταξύδια, καθώσ και κϊποια ξενοδοχεύα που εύχαν αρχύςει να κεντρικοποιούνται ςε αντύθεςη με τον Μεςαύωνα όπου όταν κυρύωσ πανδοχεύα ςτισ οδικϋσ οδούσ. Νεαρού ευγενεύσ ταξύδευαν ϋχοντασ ωσ ςκοπό να αποκτόςουν εμπειρύεσ και μόρφωςη μϋςω τησ παρατόρηςησ των πολιτιςμών που επιςκϋπτονταν. Αυτού του εύδουσ ταξύδια τα ακολουθούςαν κυρύωσ Ωγγλοι νεαρού προσ την Ευρώπη 8

9 κατϊ την περύοδο του Η κύνηςη αυτό όταν μια πρώιμη εκδοχό του Γκρϊντ Σουρ, δηλαδό μεγϊλη περιόγηςη. (Lickorish & Carson, 2004) Επύςησ ο τουριςμόσ εμφανύζεται με ςκοπό την ανακϊλυψη αρχαιολογικών λειψϊνων ςτην Ευρώπη, με την ανακϊλυψη νϋων χωρών και εμπορικών ταξιδιών. ε αντύθεςη με τα ταξύδια ο τουριςμόσ και ο τουρύςτασ εύχε αρνητικό ςημαςύα και χαρακτόριζε την ομαδικό φθηνό μετακύνηςη με ςκοπό την διαςκϋδαςη και την αναψυχό των τουριςτών, και τον ακολουθούςαν ϊτομα κατώτερων κοινωνικών τϊξεων. Σο 1800 χρηςιμοποιεύται για πρώτη φορϊ η λϋξη tourist που απευθυνόταν ςτα ϊτομα που ςυμμετεύχαν ςτην μακρϊ περιόγηςη (grand tour). Σο 1811 πρωτοεμφανύζεται η λϋξη tourism, για να δηλώςει την μετακύνηςη από ϋνα τόπο ςε ϊλλο από ευχαρύςτηςη. (Βαρβαρϋςοσ, 2000) Κατϊ το 18ο αιώνα, η αύξηςη του ειςοδόματοσ ςε μερικϋσ χώρεσ (Μ. Βρετανύα), η βελτύωςη των οδικών δικτύων, η ςχετικό αςφϊλεια ςτα ταξύδια, και η εμφϊνιςη μεταφορικών μϋςων όλο και περιςςότερο ϊνετων και γρόγορων δημιούργηςαν το ςύγχρονο τουριςμό που, αρχικϊ αφορούςε λύγουσ προνομιούχουσ, κατϊ το 19 ο αιώνα καθώσ και τον 20 ο απλώθηκε προοδευτικϊ ώςτε να μετατραπεύ ςόμερα ςε ϋνα μαζικό φαινόμενο με την διϊδοςη του ςε όλα τα κοινωνικϊ ςτρώματα. Μϋχρι το 1914 εύχε όδη αναπτυχθεύ μια αξιόλογη υποδομό ςτα τουριςτικϊ θϋρετρα τησ Ευρώπησ, τα οπούα ωσ βαςικό μϋςο μεταφορϊσ εύχαν τον ςιδηρόδρομο. Οι τουριςτικϋσ κοςμοπολύτικεσ τοποθεςύεσ, οι τουριςτικού οργανιςμού και μϋθοδοι μϊρκετινγκ εύχαν αναπτυχθεύ ςημαντικϊ όπωσ και τα υπερατλαντικϊ ταξύδια με μεγϊλα και γρόγορα ατμόπλοια. Από το 1945 και μετϊ ο τουριςμόσ ϊρχιςε να μεταβϊλλεται και να αποτελεύ ϋνα αυτοδύναμο φαινόμενο, ςυνώνυμο τησ κατανϊλωςησ και του ελεύθερου χρόνου. «Ο τουριςμόσ διακύμανςησ αναψυχόσ των αριςτοκρατών και των ειςοδηματιών, χωρικϊ καθοριςμϋνοσ ςτισ παρϊκτιεσ ζώνεσ τησ βόρειασ Μεςογεύου, αντικαθύςταται από τον καλοκαιρινό παραθεριςμό καθώσ οι διακοπϋσ και τα ταξύδια εύχαν μετατραπεύ από πολυτϋλεια ςε αποδεκτό τμόμα τησ πραγματικότητασ» (Βαρβαρϋςοσ, 2000) Με την τεχνολογικό επανϊςταςη που ακολούθηςε, την αύξηςη των ειςοδημϊτων καθώσ και τισ ςημαντικϋσ αλλαγϋσ ςτον τρόπο ζωόσ και ςυμπεριφορϊ των πολιτών, ο τουριςμόσ παρουςύαςε ταχύτατη ανϊπτυξη και ϋφταςε να θεωρεύται ϋνασ από τουσ ςημαντικότερουσ οικονομικούσ τομεύσ ςε παγκόςμια κλύμακα. 9

10 Σην ςυγκεκριμϋνη περύοδο ςημειώθηκε μαζικό ανϊπτυξη των ταξιδιών ςτισ πλουςιότερεσ και εκβιομηχανιςμϋνεσ χώρεσ του πλανότη. τη διϊδοςη του τουριςμού ςυντϋλεςαν διϊφοροι παρϊγοντεσ όπωσ η τηλεόραςη και οι τουριςτικού οδηγού μϋςω των οπούων γύνονταν γνωςτού όλο και περιςςότεροι προοριςμού, η δημιουργύα τουριςτικόσ νομοθεςύασ, η αύξηςη του αριθμού των ιδιοκτητών οχημϊτων με την ταυτόχρονη μεύωςη κόςτουσ του ταξιδιού, η μαζικοποιημϋνη παραγωγό τουριςτικών προώόντων και υπηρεςιών, κ.α. την Ελλϊδα από το 1929 λειτουργεύ ο Ελληνικόσ Οργανιςμόσ Σουριςμού (Ε.Ο.Σ.) που ϋχει ωσ ςκοπό την προςϋλκυςη ξϋνων από όλο τον κόςμο. Σο 1950 το ελληνικό κρϊτοσ ξεκύνηςε ςιγϊ ςιγϊ να προωθεύ την τουριςτικό ανϊπτυξη. Η κρατικό τουριςτικό πολιτικό, οι Ϊλληνεσ επιχειρηματύεσ και οι ξϋνεσ τουριςτικϋσ εταιρεύεσ που επϋνδυςαν ςε τουριςτικϋσ επιχειρόςεισ όταν οι βαςικού παρϊγοντεσ που επηρϋαςαν την πορεύα ανϊπτυξησ του τουριςτικού προώόντοσ. τισ αρχϋσ τησ δεκαετύασ του 1980, δόθηκαν κύνητρα για ιδιωτικϋσ επενδύςεισ, κυρύωσ ςτα νηςιϊ του Ανατολικού Αιγαύου, ςε αντύθεςη µε τισ Κυκλϊδεσ, που παρϋμειναν ςτο ςύνολό τουσ ςτο περιθώριο τησ τουριςτικόσ ανϊπτυξησ ϋωσ τα τϋλη του Κατηγορίεσ Σουριςμού O τουριςμόσ χωρύζεται ςτισ εξόσ κύριεσ κατηγορύεσ: (Ηγουμενϊκησ, et al., ) τον μαζικό τουριςμό, που αναφϋρεται ςε μεγϊλουσ αριθμούσ τουριςτών και τον εναλλακτικό τουριςμό, που ςυνόθωσ εύναι όπιασ ανϊπτυξησ. τον ατομικό τουριςμό, που εύναι αντύθετοσ του μαζικού τουριςμού, όπου ο τουρύςτασ οργανώνει από μόνοσ του τισ διακοπϋσ του, επιλϋγει τον χώρο διαμονόσ του, τον τρόπο μεταφορϊσ του και τουσ τόπουσ επύςκεψησ του. Ο κύριοσ χαρακτόρασ τησ κατηγορύασ αυτόσ εύναι περιηγητικόσ. τον εςωτερικό τουριςμό, 10

11 που πραγματοποιεύται από τον ντόπιο πληθυςμό τησ χώρασ, πϊντα μϋςα ςτην επικρϊτεια τησ. τον εξωτερικό τουριςμό ή τον διεθνή τουριςμόσ, που υπϊρχει ςε μια χώρα όταν οι μόνιμοι κϊτοικοι μιασ ϊλλησ χώρασ επιςκϋπτονται την χώρα αυτό, οπότε ϋχουμε ενεργητικό τουριςμό λόγω ειςροόσ ςυναλλϊγματοσ, ό όταν οι μόνιμοι κϊτοικοι αυτόσ τησ χώρασ επιςκϋπτονται μια ϊλλη για τουριςτικούσ λόγουσ όπου ϋχουμε παθητικό τουριςμό λόγω εκροόσ πολύτιμου ςυναλλϊγματοσ. τον ςυνεχή τουριςμό, που ϋχει ωσ κύριο χαρακτηριςτικό του την χρονικό διϊρκεια του, δηλαδό διαρκεύ όλο τον χρόνο, χωρύσ να επηρεϊζεται από τισ κλιματολογικϋσ ςυνθόκεσ. Οι αντιπροςωπευτικότερεσ μορφϋσ του εύναι ο ςυνεδριακόσ τουριςμόσ, ο τουριςμόσ κινότρων, ο μορφωτικόσ τουριςμόσ, ο τουριςμόσ πόλησ και ο τουριςμόσ εκθϋςεων. τον εποχιακό τουριςμό, ο οπούοσ επηρεϊζεται από τισ κλιματολογικϋσ ςυνθόκεσ που επικρατούν ςε διαφορετικϋσ εποχϋσ ςτον τόπο προϋλευςησ. Μορφϋσ τουριςμού που ανόκουν ςε αυτό την κατηγορύα εύναι ο τουριςμόσ χειμερινών ςπορ, ο τουριςμόσ παραχεύμαςησ και ο γενικόσ τουριςμόσ κατϊ τη διϊρκεια του καλοκαιριού Ο Μαζικόσ Σουριςμόσ Ο μαζικόσ τουριςμόσ, «εύναι το εύδοσ εκεύνο του τουριςμού ςτο οπούο ο επιςκϋπτησ απολαμβϊνει παθητικϊ αυτϊ που του προςφϋρουν οι οργανωμϋνεσ διακοπϋσ, με κύριο αντικεύμενο τον όλιο, τη θϊλαςςα, και τισ υπηρεςύεσ των ξενοδοχεύων ό ϊλλων ειδικών εγκαταςτϊςεων» (Αποςτολόπουλοσ & Γιϊγκου, 1997) Ουςιαςτικϊ, μαζικόσ τουριςμόσ, εύναι η μορφό τουριςμού που χαρακτηρύζεται από την οργϊνωςη και ομαδικότητα μετακύνηςησ των τουριςτών ςε κοςμοπολύτικεσ ςυνόθωσ περιοχϋσ, για ςκοπούσ αναψυχόσ και διαςκϋδαςησ και ςυχνϊ επιβαρύνει τον τόπο επύςκεψησ τουσ. Εδώ τα μϋςα μεταφορϊσ, η διανομό και οι χώροι επύςκεψησ εύναι ςυνόθωσ προκαθοριςμϋνεσ από τουριςτικϊ πακϋτα που προςφϋρουν τα τουριςτικϊ γραφεύα. Η τεχνολογικό ανϊπτυξη ςτον τομϋα των μεταφορών όταν το ερϋθιςμα για την ανϊπτυξη τησ τουριςτικόσ «βιομηχανύασ» ό «βιομηχανύασ χωρύσ φουγϊρα» όπωσ 11

12 χαρακτηριςτικϊ ϋχει περιγραφεύ. Η αςτικοπούηςη, η βελτύωςη των ςυνθηκών εργαςύασ καθώσ όπωσ επύςησ και ο θεςμόσ των πληρωμϋνων διακοπών ςυνϋβαλαν ςτο να πϊψουν οι διακοπϋσ να αποτελούν προνόμιο των «Ελύτ τϊξεων» και ο τουριςμόσ ϋγινε προώόν για ευρεύα κατανϊλωςη. Ο μαζικόσ τουριςμόσ, όπωσ φαύνεται εκφρϊζεται από τη διεθνό τουριςτικό «φιλολογύα» με τα 4 «S» (sun, sea, sand και service όλιοσ, θϊλαςςα, αμμουδιϊ και υπηρεςύεσ) με κριτόριο επιλογόσ του τουριςτικού προοριςμού το κλύμα και το χαμηλό κόςτοσ του ταξιδιού (Λογοθϋτησ, 1998). Ο οργανωμϋνοσ μαζικόσ τουριςμόσ εύναι ϋνασ παθητικόσ τύποσ διακοπών όπου ο επιςκϋπτησ εύναι απλϊ παρατηρητόσ ςτα δρώμενα τησ περιοχόσ, προκαλεύ αρνητικϋσ περιβαλλοντικϋσ και κοινωνικϋσ επιπτώςεισ ςτην περιοχό υποδοχόσ και ςυνόθωσ οι τιμϋσ εύναι υψηλϋσ. (Σςϊρτασ, 1996) Εναλλακτικέσ Μορφέσ Σουριςμού Παρϊλληλα με τον «μαζικό τουριςμό», προβϊλλεται και αναπτύςςεται τα τελευταύα χρόνια ϋνα ϊλλο εύδοσ τουριςμού ο «εναλλακτικόσ τουριςμόσ». ε αντιπαρϊθεςη με τον μαζικό τουριςμό, ο εναλλακτικόσ τουριςμόσ δεν εύναι «μεγϊλησ κλύμακασ» αλλϊ τουριςμόσ που απευθύνεται ςε μεμονωμϋνεσ ομϊδεσ ατόμων με διϊφορα ενδιαφϋροντα (φύςη, πολιτιςμό, παρϊδοςη, αθλητιςμό, επιςτόμη, θρηςκεύα κλπ). Εναλλακτικόσ τουριςμόσ εύναι η τουριςτικό δραςτηριότητα που δεν ϋχει αρνητικϋσ επιπτώςεισ ςτο φυςικό και κοινωνικό περιβϊλλον, ςϋβεται τα όθη και ϋθιμα των διαφόρων περιοχών και αναπτύςςει τον αλληλοςεβαςμό μεταξύ επιςκεπτών και του τοπικού πληθυςμού, με θετικϋσ και ευχϊριςτεσ εμπειρύεσ από την επικοινωνύα τουσ. (Σςϊρτασ, 1996) Οι βαςικού ϊξονεσ τησ νϋασ τουριςτικόσ αντύληψησ εύναι η προςταςύα του περιβϊλλοντοσ, η φυςικό ζωό, η διαφύλαξη τησ πολιτιςτικόσ κληρονομιϊσ και η γνωριμύα με τον τοπικό πολιτιςμό. (Σςϊρτασ & Θανοπούλου, 1994) τη ςημερινό εποχό ϋχει επϋλθει κορεςμόσ ςτουσ παραδοςιακούσ προοριςμούσ διακοπών. Η ζότηςη τουσ αρχύζει να φθύνει και οι προτιμόςεισ ϋχουν αλλϊξει. Ο ςύγχρονοσ τουρύςτασ επαρκώσ πληροφορημϋνοσ αποζητϊ την επιςτροφό ςτη φύςη και ςτον παραδοςιακό τρόπο ζωόσ. Ϊχοντασ κατανοόςει τη ςπουδαιότητα του φυςικού περιβϊλλοντοσ ο ϊνθρωποσ, ϋχει ευαιςθητοποιηθεύ και επιδιώκει μϋςω των νϋων μορφών τουριςμού να ςυμβϊλει ςτη διατόρηςη του. Σο περιεχόμενο των νϋων μορφών τουριςμού καθορύζεται από τισ επαγγελματικϋσ απαιτόςεισ, τισ ιδιαύτερεσ ανϊγκεσ μιασ ςυγκεκριμϋνησ 12

13 ηλικιακόσ ό κοινωνικόσ ομϊδασ και τα ειδικϊ ενδιαφϋροντα μιασ κατηγορύασ ανθρώπων. Ανϊλογα με τα κυρύαρχα ενδιαφϋροντα του τουριςμού (ηλικύα, επϊγγελμα, ενδιαφϋροντα) ϋχουμε διϊφορεσ μορφϋσ Εναλλακτικού Σουριςμού όπωσ: Οικολογικόσ τουριςμόσ (προαγωγό και προςταςύα περιοχών φυςικού κϊλουσ από τον μαζικό τουριςμό και την υπερανϊπτυξη) Αγροτουριςμόσ (ςτόχοσ η ανϊπτυξη του αγροτικού χώρου με διϊφορεσ δραςτηριότητεσ) Υυςιολατρικόσ τουριςμόσ Ορεινόσ τουριςμόσ Πολιτιςτικόσ τουριςμόσ Αθλητικόσ τουριςμόσ Φειμερινόσ τουριςμόσ Θαλϊςςιοσ τουριςμόσ Εκπαιδευτικόσ τουριςμόσ Θρηςκευτικόσ υνεδριακόσ τουριςμόσ Σουριςμόσ υγεύασ Σουριςμόσ περιπϋτειασ κ.α. Μια βαςικό μορφό του Εναλλακτικού Σουριςμού εύναι ο Αγροτουριςμόσ, γι αυτό ςυχνϊ λϋγοντασ «εναλλακτικό τουριςμό» αναφερόμαςτε ςτον «αγροτουριςμό», που ϋχει βαςικό ςτόχο την ανϊπτυξη και αναςυγκρότηςη τησ υπαύθρου. Κάποια από τα πλεονεκτήματα του Εναλλακτικού Σουριςμού είναι: ςϋβεται το περιβϊλλον και τον πολιτιςμό προβϊλλει την πολιτιςτικό κληρονομιϊ κϊθε τόπου αξιοποιεύ την τοπικό κουζύνα και προωθεύ ϋτςι τα τοπικϊ προώόντα ωφελεύ τουσ πολλούσ και τουσ μικρούσ (και όχι τουσ λύγουσ και τουσ μεγϊλουσ) προςφϋρει ςτουσ τουρύςτεσ εμπειρύεσ με ποιότητα και «χρώμα» ςυμβϊλλει ςτην επιβύωςη και αναζωογόνηςη τησ υπαύθρου. Ο «εναλλακτικόσ τουριςμόσ» από τη μια και ο «μαζικόσ τουριςμόσ» από την ϊλλη, ικανοποιούν διαφορετικϋσ ανϊγκεσ των τουριςτών και ςυνόθωσ απευθύνονται ςε διαφορετικϋσ κατηγορύεσ ανθρώπων. Ο «μαζικόσ τουριςμόσ», όπωσ αναφϋραμε παραπϊνω, εύναι μαζικόσ (μεγϊλησ κλύμακασ) και απρόςωποσ, εύναι ο τουριςμόσ του «πακϋτου» και τησ παραλύασ. Ο μαζικόσ τουριςμόσ με την ϊναρχη ανϊπτυξό του και την υπερςυγκϋντρωςη 13

14 ανθρώπινων δραςτηριοτότων που επιφϋρει ςτο χώρο,- εύναι η δραςτηριότητα που αλλϊζει βαθμιαύα την λειτουργύα τησ φύςησ, καταναλώνει τουσ μη ανανεώςιμουσ φυςικούσ πόρουσ, μειώνει την βιοποικιλότητα. υχνϊ μετατρϋπει ανεπανόρθωτα τα τοπύα, χτύζοντασ αλόγιςτα ξενοδοχεύα ςε γραφικϋσ παραλύεσ, επεκτεύνει τισ αςτικϋσ ζώνεσ και παρϊγει ςημαντικϊ φορτύα αποβλότων. Ϊτςι απαξιώνει «το ϋδαφοσ που πατϊει» και βαθμιαύα αυτοκαταργεύται χϊνοντασ το δυναμιςμό του. Ο οικοτουριςμόσ (ϊρα και οι περιςςότερεσ μορφϋσ εναλλακτικού τουριςμού) εύναι αντύθετα όπιοσ και επιλεκτικόσ τουριςμόσ, ιδιαύτερα απαιτητικόσ, ςυμμετοχικόσ ςε μικρϋσ ομϊδεσ μικρόσ κλύμακασ), πιο ανεξϊρτητοσ, με μεγϊλο βαθμό ελευθερύασ ςτα ϊτομα και με ςεβαςμό ςτο περιβϊλλον και ςτην παρϊδοςη. Ωνθρωποι με ειδικϊ ενδιαφϋροντα, αναζητούν μια αυθεντικό επαφό τουσ με την φύςη, τον τοπικό πολιτιςμό, τουσ ανθρώπουσ, με την ζωό ςτην ύπαιθρο, την ϊςκηςη ςτην φύςη. Εδώ δεν επικρατεύ η απαύτηςη για «φτηνό πακϋτο διακοπών», αλλϊ η απαύτηςη για ποιότητα, που δεν περιορύζεται μόνο ςτον χώρο διαμονόσ αλλϊ και ςτο δημόςιο χώρο (φυςικό και πολιτιςτικό). 1.5 Βιώςιμοσ Σουριςμόσ ύμφωνα με τον Goodall: «ο βιώςιμοσ τουριςμόσ απαιτεύ η ζότηςη του ολοϋνα αυξανόμενου αριθμού τουριςτών να ικανοποιεύται με τρόπο ώςτε να εξακολουθεύ να τουσ ελκύει, και παρϊλληλα να ικανοποιεύ τισ ανϊγκεσ των κατούκων τησ χώρασ υποδοχόσ με το βελτιωμϋνο επύπεδο ζωόσ, ενώ προςτατεύει το περιβϊλλον και την πολιτιςτικό τουσ κληρονομιϊ. (Cocossis & Nijkamp, 1995) Ο βιώςιμοσ τουριςμόσ αποτελεύ επιτακτικό ανϊγκη για όλουσ τουσ εμπλεκόμενουσ ςτην τουριςτικό βιομηχανύα. Παρουςιϊζεται ςαν λύςη για τα προβλόματα που παρατηρούνται από τον τουριςμό ςόμερα. Σον ενδιαφϋρον εςτιϊζεται ςτην πρόληψη των αρνητικών επιπτώςεων εφόςον εύναι λιγότερο ανώδυνο να παρθούν μϋτρα ούτωσ ώςτε να μην εμφανιςτούν παρϊ να προςπαθούν εκ των υςτϋρων να επανορθώςουν. 14

15 1.5.1 Βαςικέσ Παράμετροι τησ Βιώςιμησ Ανάπτυξησ Οι βαςικϋσ παρϊμετροι τησ βιώςιμησ τουριςτικόσ ανϊπτυξησ εύναι οι ακόλουθεσ: o Ειδικόσ ςχεδιαςμόσ τησ τουριςτικόσ ανϊπτυξησ με ςτόχο την ιςορροπύα ανϊμεςα ςτην κοινωνύα, την οικονομύα και το περιβϊλλον. o Ενύςχυςη όλων των μϋτρων (ϋρευνα, εκπαύδευςη, μϊρκετινγκ, κ.α.) που ςυμβϊλλουν ςτισ διαδικαςύεσ ανατροφοδότηςησ τησ ανϊπτυξησ. o Ειδικό θεςμικό πλαύςιο που θα προωθεύ τισ διαδικαςύεσ τησ βιώςιμησ τουριςτικόσ ανϊπτυξησ και την τοπικό ςυμμετοχό. o Προώθηςη μϋτρων και πολιτικών που ςυμβϊλλουν ςτην προςταςύα και την ανϊδειξη του τοπικού φυςικού και δομημϋνου περιβϊλλοντοσ. o Φρόςη εναλλακτικών μορφών τουριςμού ωσ βαςικού ϊξονα τησ τοπικόσ τουριςτικόσ ανϊπτυξησ. (Κοκκώςησ & Σςϊρτασ, 2001) ύμφωνα με την Ευρωπαώκό Επιτροπό Κοινοτότων τησ Ευρωπαώκόσ Ϊνωςησ «Αγροτικόσ Σουριςμόσ» εύναι οποιαδόποτε τουριςτικό δραςτηριότητα ςτην ύπαιθρο. ε κϊποιεσ χώρεσ διακοπϋσ ςτην ύπαιθρο ςημαύνει διακοπϋσ ςτο «εςωτερικό», ςε κϊποιεσ ϊλλεσ «ενδογενό τουριςτικό δραςτηριότητα». Η διαφορϊ του αγροτικού τουριςμού με τον τουριςμό ςτισ παραλύεσ, ςτισ πόλεισ και τα χειμερινϊ θϋρετρα ϋγκειται ςτη ςτενό επαφό των ντόπιων με τουσ τουρύςτεσ με βαςικό ςτοιχεύο τη φύςη. ε μερικϋσ περιπτώςεισ ο αγροτικόσ τουριςμόσ ςυγχϋεται με τον αγροτουριςμό, τον πρϊςινο τουριςμό και τον οικοτουριςμό. Ο αγροτουριςμόσ περιλαμβϊνει τα τουριςτικϊ προώόντα που εύναι ϊμεςα ςυνδεδεμϋνα με το αγροτικό περιβϊλλον, τα αγροτικϊ προώόντα και την αγροτικό διαμονό. Ο πρϊςινοσ τουριςμόσ εύναι η προςϋγγιςη ςτην ανϊπτυξη η οπούα ζητϊ να αναπτύξει μια ςυμβιωτικό ςχϋςη με το φυςικό και κοινωνικό περιβϊλλον από το οπούο και εξαρτϊται. (Sharpley & Sharpley, 1997) O οικοτουριςμόσ εύναι η μορφό του τουριςμού ςτη φύςη που προωθεύ ενεργϊ την περιβαλλοντικό διατόρηςη, εύναι ϊμεςα ευεργετικό για τισ τοπικϋσ κοινωνύεσ και τουσ πολιτιςμούσ τουσ οπούουσ προμηθεύει με τουρύςτεσ για μια θετικό επιμορφωτικό εμπειρύα. (Sharpley & Sharpley, 1997) Ο αγροτικόσ τουριςμόσ μπορεύ να περιϋχει οποιαδόποτε από τισ παραπϊνω κατευθύνςεισ δεν εύναι όμωσ ςυνώνυμοσ με αυτϋσ. Σα κύρια ςτοιχεύα του αγροτικού τουριςμού εύναι: ο τόποσ, οι ϊνθρωποι η ποιότητα η μοναδικότητα και η αυθεντικότητα του προώόντοσ. 15

16 ΚΕΥΑΛΑΙΟ 2: ΠΟΤ ΑΙΟΣΗΣΑ ΣΟΤΡΙΣΙΚΗ ΑΝΑΠΣΤΞΗ 2.1 Σα Οφέλη του Σουριςμού Ο τουριςμόσ για την Ελλϊδα ϋχει αναδειχθεύ ωσ ϋνασ από τουσ δυναμικότερουσ τομεύσ τησ οικονομύασ µασ, που η ανϊπτυξό του αποτελεύ υψύςτησ ςημαςύασ ςτισ κυβερνητικϋσ πολιτικϋσ. Παρακϊτω θα αναφερθούν οι κυριότερεσ θετικϋσ ςυνϋπειεσ του τουριςμού Οφέλη ςτο ΑΕΠ Η ςυμβολό του τουριςτικού προώόντοσ ςτο ΑΕΠ, ςύμφωνα µε επύςημα ςτατιςτικϊ ςτοιχεύα του ϋτουσ 2012 που καταγρϊφονται ςτην ηλεκτρονικό εφημερύδα τησ Καθημερινόσ, από μελϋτη του ΙΟΒΕ, ανϋρχεται ςτο 15,1%, ϋνα ποςοςτό υψηλό που από µόνο του αποδεικνύει τη ςπουδαιότητα του τουριςτικού προώόντοσ ςτην Ελλϊδα. (Καθημερινό, 2012) Με βϊςη τη μϋςη κατϊ κεφαλό δαπϊνη των τουριςτών, η χώρα µασ κατατϊςςεται ςτη 10 η θϋςη, ενώ ςτη γενικό κατϊταξη ανταγωνιςτικότητασ βρύςκεται ςτην 24 η θϋςη. Πολύ ςηµαντικό, επύςησ, εύναι το γεγονόσ ότι κατϊ το ϋτοσ 2012 το 16,5% του κατϊ κεφαλόν ΑΕΠ ςτη χώρα µασ προϋρχεται από τον τουριςμό, ενώ από τισ ςυνολικϋσ τουριςτικϋσ ειςπρϊξεισ αντιςτοιχούν περιςςότερα από 1.200$ ςε κϊθε κϊτοικο Οφέλη ςτην Απαςχόληςη ύμφωνα με τον Παγκόςμιο Οργανιςμό Σουριςμού ο τουριςτικόσ κλϊδοσ απαςχολεύ περύπου διακόςια εκατομμύρια ϊτομα παγκοςμύωσ. την ϋντονα τουριςτικό χώρα μασ υπολογύζεται ότι απαςχολεύ περύπου 800 ϊτομα ϋςτω και εποχικϊ η ςυμπληρωματικϊ με κϊποια ϊλλη δευτερεύουςα εργαςύα. Δηλαδό ωσ κλϊδοσ ϋνταςησ εργαςύασ πϋρα από την αύξηςη του ειςοδόματοσ οδηγεύ και ςτην αύξηςη τησ απαςχόληςησ αφού η υποκατϊςταςη τησ εργαςύασ με κεφϊλαιο εύναι αδύνατη. Ωρα ο τουριςμόσ οδηγεύ ςτη μεύωςη τησ ανεργύασ και την αύξηςη των νϋων θϋςεων εργαςύασ. Πιο ςυγκεκριμϋνα, ςύμφωνα µε τισ εκτιμόςεισ, που αφορούν ςτο ϋτοσ 2012 και 16

17 αναφϋρονται ςε ηλεκτρονικό ϊρθρο τησ εφημερύδασ Καθηµερινό, για κϊθε θϋςη απαςχόληςησ ςτον τουριςτικό τομϋα δημιουργεύται ϊλλη µύα ςτην οικονομύα ςυνολικϊ. Η ςυνολικό απαςχόληςη ςτην τουριςτικό οικονομύα (741,000 θϋςεισ εργαςύασ) αντιςτοιχεύ ςτο 16% των απαςχολουμϋνων κατϊ το Με βϊςη την παραγωγικότητα του τουριςτικού τομϋα ανϊ ϊφιξη, για κϊθε περύπου 30 αφύξεισ, δημιουργεύται 1 θϋςη εργαςύασ ςτον τουριςμό, που ςημαύνει 1,9 θϋςεισ εργαςύασ ςτο ςύνολο τησ τουριςτικόσ οικονομύασ Αύξηςη του Ειςοδήματοσ Οι ϊμεςεσ και ϋμμεςεσ τουριςτικϋσ επενδύςεισ και η λειτουργύα των τουριςτικών επιχειρόςεων οδηγούν ςτην δημιουργύα εθνικού ειςοδόματοσ. Επιπλϋον, ο τουριςμόσ ωσ τομϋασ ϋνταςησ εργαςύασ οδηγεύ ςτην δημιουργύα πολλών θϋςεων εργαςύασ και ιδιαύτερα αυτοαπαςχολούμενων και κατϊ ςυνϋπεια ςτην αύξηςη του ειςοδόματοσ Ιςοζύγιο Πληρωμών και Αύξηςη υναλλαγματικών Εςόδων και υμβολή ςτα Κρατικά Έςοδα Σο ιςοζύγιο πληρωμών μύασ χώρασ αποτελεύ το ςύνολο των λογαριαςμών που εμφανύζουν τισ οικονομικϋσ ςυναλλαγϋσ τησ χώρασ με τισ υπόλοιπεσ ςε δεδομϋνη χρονικό ςτιγμό και ςυνόθωσ εύναι ελλειμματικό. Σα ςυναλλαγματικϊ ϋςοδα εύναι οι ειςπρϊξεισ ςε ξϋνο νόμιςμα από τισ πωλόςεισ αγαθών και υπηρεςιών ςτουσ μη μόνιμουσ κατούκουσ. Ο τουριςμόσ οδηγεύ ςε αύξηςη των ςυναλλαγματικών εςόδων και μεύωςη του ελλεύμματοσ του ιςοζυγύου πληρωμών. Εύναι ςυχνό όμωσ το φαινόμενο οι τουριςτικϋσ ανϊγκεσ να καλύπτονται με ειςαγωγϋσ από το εξωτερικό και επομϋνωσ τα τουριςτικϊ ϋςοδα διαφεύγουν ςτο εξωτερικό. υγκεκριμϋνα για την Ελλϊδα οι ςυναλλαγματικϋσ ειςπρϊξεισ από τον ειςερχόμενο τουριςμό εύναι πολύ ςημαντικϋσ και βοηθούν την χώρα μασ να καλύψει ϋνα μϋροσ του ελλεύμματοσ του εμπορικού ιςοζυγύου Αναφορικϊ με τα κρατικϊ ϋςοδα, ο τουριςμόσ οδηγεύ ςτην δημιουργύα επιχειρόςεων που παρϋχουν δευτερεύουςεσ υπηρεςύεσ ςτον τουριςμό. Επομϋνωσ 17

18 εκτόσ από τισ αποκλειςτικϊ τουριςτικϋσ επιχειρόςεισ το κρϊτοσ αποκομύζει κϋρδη και μϋςω αυτών των επιχειρόςεων από την επιβολό φόρων Οφέλη ςτισ Τποδοµέσ Η ανϊγκη για τουριςτικό ανϊπτυξη επιβϊλλει τη βελτύωςη υποδομών, όπωσ εύναι οι οδικού ϊξονεσ, τα αεροδρόμια, τα λιμϊνια, τα ςιδηροδρομικϊ δύκτυα και οι ξενοδοχειακϋσ μονϊδεσ, οι οπούεσ δημιουργούν θϋςεισ εργαςύασ, αυξημϋνο ειςόδημα, δυνατότητα αποταμύευςησ και ωσ εκ τούτου δυνατότητα επενδυτικών κινόςεων. Αυτό η αλυςιδωτό διαδικαςύα δημιουργεύ ϋνα οικονομικό περιβϊλλον, τα αποτελϋςματα του οπούου ϋχουν ευεργετικότερη δρϊςη προσ τον τόπο ςυνολικότερα. Επύςησ, οι καταςκευαςτικϋσ δρϊςεισ, πχ οι αποκαταςτϊςεισ ςε παλιϊ κτύςματα εξυπηρετούν τισ οικιςτικϋσ ανϊγκεσ των ντόπιων κατούκων, γεγονόσ εξαιρετικόσ ςημαςύασ Επιπτώςεισ ςτον Πολιτιςµό Η ςυναναςτροφό µε ανθρώπουσ διαφορετικού γλωςςικού, πολιτιςμικού, θρηςκευτικού, γνωςτικού και εθιμοτυπικού υποβϊθρου οδηγεύ ςε ϊμβλυνςη των προκαταλόψεων. υνεπώσ, δημιουργεύται εποικοδομητικό ανταλλαγό αντιλόψεων, κουλτούρασ και νοοτροπύασ που ϋχει ωσ αποτϋλεςμα τη διεύρυνςη τησ πνευματικόσ καλλιϋργειασ μϋςα από την κοινωνικό και πολιτιςμικό αποδοχό διεύςδυςη ςτη διαφορετικότητα Οφέλη ςτην Αςτικοποίηςη Σϋλοσ, καθοριςτικό εύναι η ςυμβολό του τουριςμού ςτην καταπολϋμηςη τησ αςτυφιλύασ, αφού πολλού νηςιώτεσ που κατοικούν ςτην πρωτεύουςα επιςτρϋφουν ςτον τόπο τουσ µε ςτόχο την εναςχόληςη µε τουριςτικϋσ επιχειρόςεισ. 18

19 2.2 Οι Αρνητικέσ Επιπτώςεισ του Σουριςμού Από την ϊλλη πλευρϊ, η τουριςτικό ανϊπτυξη διακρύνεται και από αρνητικϋσ επιπτώςεισ, οι οπούεσ διαφϋρουν ωσ προσ το εύδοσ και την ϋνταςη τουσ ανϊλογα µε την ταχύτητα που µια περιοχό περνϊ από το αρχικό ςτϊδιο τησ «ανακϊλυψησ» ςε αυτό του μαζικού τουριςμού. Παρακϊτω θα αναφϋρουμε μερικϊ από τα κυριότερα προβλόματα που προκαλούνται λόγω τησ ϋντονησ εποχικότητασ και μαζικότητασ του τουριςμού ςτην Ελλϊδα, που περιορύζουν κατϊ αυτόν τον τρόπο τισ θετικϋσ επιπτώςεισ του από αυτϋσ τισ αρνητικϋσ επιπτώςεισ Επιπτώςεισ ςτο Περιβάλλον Η αύξηςη τησ παραγωγόσ και τησ κατανϊλωςησ οδηγούν ςε ρύπανςη του περιβϊλλοντοσ από τα απορρύμματα, ςε μόλυνςη του νερού, ςε ηχορύπανςη, ςε εκμετϊλλευςη και τελικϊ ςε εξϊντληςη φυςικών πρώτων υλών και πηγών ενϋργειασ. Ακόμα, αυξϊνεται η ρύπανςη του ατμοςφαιρικού αϋρα και παρατηρεύται αλλούωςη του οικοςυςτόματοσ. Επύςησ, η ρύπανςη από τα ςτερεϊ απόβλητα καθώσ η μη ολοκληρωμϋνη διαχεύριςη των ςτερεών απορριμμϊτων υποβαθμύζει την ποιότητα του περιβϊλλοντοσ και ειδικότερα τησ ατμόςφαιρασ, των υπόγειων υδροφόρων, τησ θϊλαςςασ και του τοπύου, ενώ μπορεύ να αυξόςει την πιθανότητα πυρκαγιών. Η ανεξϋλεγκτη καύςη ςκουπιδιών επιβαρύνει την ατμόςφαιρα με τισ ιδιαύτερα επικύνδυνεσ για την υγεύα διοξύνεσ (προερχόμενεσ κυρύωσ από την καύςη χλωριωμϋνων πλαςτικών) ενώ εύναι ςυχνϊ πρόξενοσ πυρκαγιϊσ ςε γειτονικϋσ δαςικϋσ εκτϊςεισ. Επιπλϋον, ςε πολλϋσ περιπτώςεισ οι γεωλογικό διαμόρφωςη ευνοεύ την διαρροό προσ τα υπόγεια νερϊ τοξικών ουςιών, ενώ η κακό επιλογό τησ θϋςησ μπορεύ να μεταφϋρει με τον αϋρα και τισ βροχϋσ τα απορρύμματα ςτη θϊλαςςα. Οι περιβαλλοντικϋσ και οικονομικϋσ επιπτώςεισ από την ανεξϋλεγκτη διϊθεςη των ςτερεών απορριμμϊτων, ιδιαύτερα ςτα νηςιϊ, γύνονται ςοβαρότερεσ καθώσ αυξϊνεται η κατανϊλωςη από την ανϊπτυξη του τουριςμού. Ο τουριςμόσ αφ ενόσ μεν εντεύνει το πρόβλημα αυξϊνοντασ τον αριθμό των καταναλωτών και αφ ετϋρου υφύςταται ςτισ αρνητικϋσ ςυνϋπειεσ καθώσ το περιβϊλλον χϊνει ςταδιακϊ την ελκυςτικότητα του. Επύςησ, το νερό εύναι ϋνα ϊλλο ςοβαρό πρόβλημα για το λόγο ότι οι 19

20 περιςςότερεσ περιοχϋσ που ϋχουν αναπτυχθεύ τουριςτικϊ (πχ τα νηςιϊ των Κυκλϊδων) όταν ανϋκαθεν χώροι με λύγεσ βροχοπτώςεισ και μικρϊ αποθϋματα υπόγειου νερού. τισ παραδοςιακϋσ κοινωνύεσ, ςε νηςιϊ και παρϊκτιεσ περιοχϋσ το πρόβλημα αντιμετωπύςτηκε κατϊ το παρελθόν με την εποχικό αποθόκευςη ςε ςτϋρνεσ και δεξαμενϋσ των οπούων η παροχό εξαςφαλιζόταν ςε μεγϊλο βαθμό από τα ςυςτόματα ςυλλογόσ που διϋθεταν. Από τα ςυςτόματα αυτϊ, ελϊχιςτα παραμϋνουν ςόμερα ςε χρόςη, καθώσ οι ευκολύεσ που ϋφερε η τεχνολογύα των γεωτρόςεων αλλϊ και η ειςαγωγό νερού από την ηπειρωτικό χώρα εκτόπιςαν τισ παραδοςιακϋσ τεχνικϋσ. Όμωσ τα προβλόματα δεν λύθηκαν αλλϊ εμφανύςτηκαν με νϋεσ μορφϋσ. Οι πυκνϋσ και βαθιϋσ γεωτρόςεισ εξϊντληςαν γρόγορα τουσ υπόγειουσ υδροφορεύσ και ςε πολλϋσ περιπτώςεισ προκϊλεςαν την εύςοδο θαλαςςινού νερού (καθώσ ϋπεςε η ςτϊθμη των υδροφορϋων) και το νερό ϋγινε ακατϊλληλο για μια ςειρϊ από χρόςεισ και κυρύωσ για την οικιακό κατανϊλωςη. Η ειςαγωγό νερού όταν η επόμενη λύςη. όμερα το νερό ειςϊγεται ςε πολλϊ νηςιϊ, εύτε με δεξαμενόπλοια εύτε με τη μορφό τυποποιημϋνου εμφιαλωμϋνου νερού που, αν και ακριβό, κατϋκτηςε την αγορϊ λόγω τησ ευκολύασ ςτην προμόθεια και τησ ευελιξύασ ςτην χρόςη του. Σϋλοσ, ο τουριςμόσ ϋχει αντύκτυπο και ςτην κατανϊλωςη τησ ενϋργειασ η οπούα παλαιότερα ςε πολλϋσ περιοχϋσ παρϊγονταν από ανανεώςιμεσ πηγϋσ. Ιδιαύτερα ςτα νηςιϊ, η κυριότερη πηγό ενϋργειασ όταν ο ϊνεμοσ. Η ενϋργεια αυτό όταν ςυνδεδεμϋνη με την αγροτικό παραγωγό όπωσ για παρϊδειγμα η ενϋργεια που παραγόταν από τουσ ανεμόμυλουσ. Σην εύςοδο ςτην πετρελαώκό εποχό οι τοπικϋσ πηγϋσ ενϋργειασ μπόκαν ςτο περιθώριο και το πετρϋλαιο κυριϊρχηςε ςε όλεσ τισ χρόςεισ. Σα τελευταύα όμωσ χρόνια δεν εύναι μόνο περιβαλλοντολογικού οι λόγοι που αμφιςβητεύται η κυριαρχύα του πετρελαύου αλλϊ και το υπερβϊλλον κόςτοσ ςε ςύγκριςη με ϊλλεσ εναλλακτικϋσ λύςεισ. Από την ϊλλη μεριϊ, η εποχικό διακύμανςη τησ ζότηςησ αναγκϊζει τισ μονϊδεσ ηλεκτροπαραγωγόσ των νηςιών να λειτουργούν τόςο με ςυςτόματα βϊςησ όςο και με ςυςτόματα αιχμόσ. Εύναι κοινϊ αποδεκτό ότι για να μπορϋςει ο τουριςμόσ να αποκτόςει μεγαλύτερη δυναμικό και μϊλιςτα κατϊ τρόπο φιλικό προσ το περιβϊλλον θα πρϋπει εκτόσ από τισ παραδοςιακϋσ μορφϋσ του να αναπτυχθούν και ϊλλεσ μορφϋσ οι λεγόμενεσ εναλλακτικϋσ Επιπτώςεισ ςτο Σοπίο Οι κακϋσ αιςθητικϋσ παρεμβϊςεισ µε την ανοικοδόμηςη μοντϋρνων ςπιτιών ό ξενοδοχεύων ςε τοποθεςύεσ ςπϊνιασ αρχιτεκτονικόσ ομορφιϊσ εύναι ϋνα επιπλϋον 20

21 αρνητικό ςτοιχεύο τησ τουριςτικόσ ανϊπτυξησ. υχνϊ βλϋπουμε παραδοςιακϊ κτύρια να μετατρϋπονται ςε τουριςτικϊ καταςτόματα κακόσ αιςθητικόσ που προςβϊλλουν την ιςτορικό ταυτότητα τησ εκϊςτοτε κοινότητασ. το τοπύο καθώσ και ςε αρκετϋσ περιπτώςεισ, παρατηρεύται οι τουριςτικϋσ υποδομϋσ να οδηγούν ςε υποβϊθμιςη των φυςικών οικοςυςτημϊτων και του τοπύου. Η κϊλυψη ζωτικού χώρου από το φυςικό περιβϊλλον για τισ βαςικϋσ και τισ ςυνοδευτικϋσ εγκαταςτϊςεισ (τεχνητϋσ πλαζ, μαρύνεσ, εξϋδρεσ, και προςτατευτικϊ αναχώματα) αλλϊζουν την φυςιογνωμύα των ακτών και των ορεινών περιοχών. Ϊτςι, η πολιτιςτικό αξύα του τοπύου φθεύρεται, προκαλώντασ προβλόματα ςτην χωροταξικό αρμονύα. Ψσ εκ τούτου, με ςτόχο το προςωρινό κϋρδοσ, παραδοςιακού οικιςμού ςτην Ελλϊδα ϋχουν καταςτραφεύ και μακροπρόθεςμα θα υπϊρξουν επιπτώςεισ ςτην προςϋλευςη τουριςτών µε υψηλϋσ αιςθητικϋσ απαιτόςεισ που ςυνόθωσ ςυνδυϊζουν και υψηλϊ ειςοδόματα. Για να εξαλειφθούντα αρνητικϊ φαινόμενα τησ τουριςτικόσ ανϊπτυξησ, εύναι επιτακτικόσ ςημαςύασ ο ςωςτόσ ςχεδιαςμόσ και η οργϊνωςη. Σϋλοσ αξύζει να αναφερθούμε ςτο ότι οι αρνητικϋσ ςυνϋπειεσ ςτο περιβϊλλον ϋχουν γύνει πλϋον εμφανεύσ ςτισ κατεξοχόν τουριςτικϋσ περιοχϋσ αλλϊ και ςε όλο τον πλανότη. ύμφωνα με ςτοιχεύα του Ο.Η.Ε. ςτο ςύνολο των τουριςτών ετηςύωσ μόλισ το 10% δηλαδό το ςυμπεριφϋρεται κατϊ την διϊρκεια των διακοπών με περιβαλλοντικό ςυνεύδηςη. Οι υπόλοιποι επιβαρύνουν το περιβϊλλον κατϊ τισ διακοπϋσ τουσ όςο ϋνα κρϊτοσ πληθυςμού 1 δισ. Όλεσ οι δραςτηριότητεσ που ςυνδϋονται με την τουριςτικό βιομηχανύα προκαλούν το 5% τησ κλιματικόσ αλλαγόσ. Αν ο τουριςμόσ όταν χώρα θα όταν η 5 η ςε παγκόςμια κατϊταξη, όςον αφορϊ τησ ςυμβολό τησ ςτο φαινόμενο του θερμοκηπύου Αλλαγέσ ςτισ κοινωνικέσ ςχέςεισ, τα ήθη και τα έθιμα. Η ανϊπτυξη του τουριςμού ςε μια κοινωνύα επιφϋρει και δραςτικϋσ αλλαγϋσ ϊμεςα ό ϋμμεςα ςτον πολιτιςμό και ςτην κοινωνύα του τόπου. Η περιοχό προςαρμόζει τισ παραγωγικϋσ δραςτηριότητϋσ τησ, την καθημερινότητϊ τουσ ό απαιτόςεισ τησ τουριςτικόσ δραςτηριότητϊσ και αποκτϊ χαρακτηριςτικϊ «αςτικοπούηςησ και εκςυγχρονιςμού». Αυτϋσ οι αλλαγϋσ ϋχουν εμφανιςτεύ ςτον τρόπο ςυμπεριφορϊσ, όπωσ και ςτισ ςχϋςεισ μεταξύ των δύο φύλων, ςτον τρόπο 21

22 εκτύμηςησ τησ τοπικόσ τουσ παρϊδοςησ κ.α. (Κοκκώςησ & Σςϊρτασ, 2001) Οι κϊτοικοι τησ τουριςτικόσ περιοχόσ καταλόγουν να υιοθετούν και να μιμούνται τησ ςυμπεριφορϊ και τον τρόπο ζωόσ των ξϋνων με ςκοπό να γύνουν πιο ςυμβατού με αυτούσ και να τουσ ελκύουν ώςτε να υπϊρχει μια ςυνεχό ειςροό τουριςτών ςε αυτούσ. Όμωσ η εξαςθϋνηςη τησ κοινωνύασ κι του πολιτιςμού του ντόπιου πληθυςμού οδηγεύ ςτο τϋλοσ ςε μεύωςη των εςόδων και των αποταμιεύςεων, αλλούωςη του πολιτιςμού τουσ, και αύξηςη τησ εγκληματικότητασ. (Αποςτολόπουλοσ & δρϊλη, 2009) 2.2.5Εμπορευματοποίηςη δραςτηριοτήτων και προΰόντων του τοπικού πολιτιςμού και τησ παράδοςησ. Όταν ςε μια περιοχό επικρατεύ ο οργανωμϋνοσ τουριςμόσ «πακϋτου» τότε παρατηρεύται μια εμπορευματοπούηςη των ςχϋςεων μεταξύ του πληθυςμού τησ περιοχόσ και των τουριςτών. Ϊτςι οι ντόπιοι βλϋπουν τουσ τουρύςτεσ ωσ αγοραςτϋσ των προώόντων τουσ και οι τουρύςτεσ τουσ ντόπιουσ ωσ ϋμπορουσ πωλητϋσ. Οι πολιτιςτικϋσ εκδηλώςεισ, τα ϋθιμα και οι παραδόςεισ, τα τοπικϊ προώόντα, βιοτεχνικϊ προώόντα, χειροτεχνόματα και ότι ϊλλο προςφϋρει η περιοχό ςτουσ επιςκϋπτεσ τησ μετατρϋπονται ςε τουριςτικϊ προώόντα και πωλούνται ςτουσ τουρύςτεσ ωσ δεύγμα πολιτιςτικόσ παρϊδοςησ ό πολύ ςυχνϊ ωσ αναμνηςτικό ταξιδιού. (Κοκκώςησ & Σςϊρτασ, 1999) Από μια ϊλλη οπτικό γωνύα, οι αυξημϋνεσ απαιτόςεισ των τουριςτών για βαςικϋσ υπηρεςύεσ και αγαθϊ ςυχνϊ προκαλούν αυξόςεισ των τιμών, γεγονόσ που επηρεϊζει αρνητικϊ τουσ τοπικούσ κατούκουσ, το ειςόδημα των οπούων δεν μπορεύ να αυξηθεύ αναλογικϊ. Η τουριςτικό ανϊπτυξη και η ςυςχετιζόμενη αύξηςη ςτισ απαιτόςεισ για ακύνητη περιουςύα μπορεύ να αυξόςουν δραματικϊ τισ οικοδομικϋσ δαπϊνεσ και την αξύα τησ γησ. Αυτό δεν ςυνεπϊγεται μόνο τη δυςκολύα που αντιμετωπύζει η τοπικό κοινωνύα ώςτε να καλύψει τισ βαςικϋσ καθημερινϋσ τησ ανϊγκεσ. Μπορεύ να ϋχει επύςησ ωσ αποτϋλεςμα την κυριαρχύα από ξϋνουσ ςτην αγορϊ γησ και την εςωτερικό μετανϊςτευςη η οπούα διαβρώνει τισ οικονομικϋσ ευκαιρύεσ για τουσ ντόπιουσ. Οι τουρύςτεσ οι οπούοι κατϋχουν δεύτερη κατοικύα και διαμϋνουν εκεύ για μεγϊλα χρονικϊ διαςτόματα προκαλούν αύξηςη των τιμών αν ο αριθμόσ τουσ αποτελεύ μύα κρύςιμη μϊζα. 22

23 2.2.6 Εποχιακόσ χαρακτήρασ των θέςεων εργαςίασ Ο εποχιακόσ χαρακτόρασ τησ τουριςτικόσ βιομηχανύασ δημιουργεύ οικονομικϊ προβλόματα για προοριςμούσ που εξαρτώνται αποκλειςτικϊ από αυτόν. Μερικϊ από τα προβλόματα που αντιμετωπύζουν οι εποχιακού εργαζόμενοι αφορούν την αναςφϊλεια ωσ προσ το θϋμα τησ εργαςύασ (και κατϊ ςυνϋπεια ςτο ειςόδημα), καθώσ ςυχνϊ δεν υπϊρχει κϊποια εγγύηςη για ςυνϋχιςη τησ απαςχόληςησ από τη μύα τουριςτικό περύοδο ςτην ϊλλη, αλλϊ αφορούν και δυςκολύεσ ςε θϋματα περαιτϋρω κατϊρτιςησ, θϋματα ιατρικόσ αςφϊλιςησ ςχετικόσ με το χώρο απαςχόληςησ, αναγνώριςησ τησ προώπηρεςύασ τουσ, και μη ικανοποιητικϋσ ςυνθόκεσ ςτϋγαςησ και εργαςύασ Διαρροέσ ςτο ειςόδημα Σο ϊμεςο ειςόδημα για μια περιοχό εύναι το ποςό των τουριςτικών δαπανών που παραμϋνει εντόσ των ςυνόρων τησ περιοχόσ. Πολύ ςυχνϊ, όμωσ, αυτό εύναι ϋνα ςχετικϊ μικρό ποςό λόγω τησ "διαρροόσ" που υπϊρχει, δηλαδό του χρηματικού εκεύνου ποςού που χϊνει μια περιοχό εξαιτύασ των δαςμών, των κερδών και των αμοιβών που πληρώνονται εκτόσ τησ περιοχόσ και των δαπανών για τισ ειςαγωγϋσ. Επύςησ, ςτην περύπτωςη που οι τουρύςτεσ απαιτούν πρότυπα εξοπλιςμού, διατροφόσ και ϊλλων προώόντων τα οπούα δεν μπορεύ να προςφϋρει η χώρα που φιλοξενεύ. τισ περιςςότερεσ πλόρωσ οργανωμϋνεσ τουριςτικϋσ περιηγόςεισ, περύπου το 80% των ταξιδιωτικών δαπανών διοχετεύεται ωσ ϋςοδο ςτισ αεροπορικϋσ εταιρεύεσ, τισ διεθνεύσ επιχειρόςεισ (οι οπούεσ ςυχνϊ ϋχουν την ϋδρα τουσ ςτη γενϋτειρα χώρα των ταξιδιωτών) και όχι ςτισ τοπικϋσ επιχειρόςεισ ό ςτουσ εργαζόμενουσ. Οι τοπικϋσ επιχειρόςεισ ςυχνϊ αντιμετωπύζουν τη ςοβαρό μεύωςη του ειςοδόματόσ τουσ από τουσ τουρύςτεσ, λόγω τησ δημιουργύασ ολοκληρωμϋνων πακϋτων διακοπών (όπου ςυμπεριλαμβϊνονται όλα τα ϋξοδα). Όταν οι τουρύςτεσ παραμϋνουν ςτο ύδιο κρουαζιερόπλοιο ό θϋρετρο καθ όλη τη διαμονό τουσ, όπου τουσ παρϋχεται οτιδόποτε χρειαςτούν, εκεύ θα διοχετεύςουν όλο τουσ το ειςόδημα. Αυτό ςημαύνει ότι η τοπικό κοινωνύα δεν ϋχει την ευκαιρύα να επωφεληθεύ από τον τουριςμό. ύμφωνα με τον Κοκκώςη, ςτο ϊρθρο του Σουριςμόσ και Βιώςιμη Ανϊπτυξη, διακρύνονται τρεισ γενικϋσ μορφϋσ περιβαλλοντικόσ επιβϊρυνςησ από τον 23

24 τουριςμό: (Κοκκώςησ, 2001) «ςτην αιςθητικό εμφϊνιςη του φυςικού και αςτικού τοπύου, λόγω του μεγϋθουσ και τησ ςχετικόσ κλύμακασ των τουριςτικών μονϊδων και ςυναφών ϋργων υποδομόσ. Πολλϋσ φορϋσ λόγω τησ αυξημϋνησ τουριςτικόσ κύνηςησ αυτϊ που απειλούνται περιςςότερο εύναι τα ιςτορικϊ και πολιτιςτικϊ μνημεύα τησ χώρασ. ςτην επιβϊρυνςη των πόρων τησ γησ όπωσ το νερό και τη γη, για την ανϊπτυξη τουριςτικών εγκαταςτϊςεων υποδομόσ και ςυναφούσ οικιςτικόσ ανϊπτυξησ (εμπορικϊ κϋντρα, εςτιατόρια, ξενοδοχεύα, γόπεδα γκόλφ κ.α.) με αποτϋλεςμα τησ ςυγκρούςεισ ςτισ χρόςεισ γησ, αφού ολοϋνα και περιςςότερεσ εκτϊςεισ χρηςιμοποιούνται για την τουριςτικό ανϊπτυξη αντύ για παραγωγικούσ ςκοπούσ, ςτη λειτουργύα των φυςικών οικοςυςτημϊτων λόγω τησ καταςκευόσ και λειτουργύασ τουριςτικών εγκαταςτϊςεων και τησ ςυνεπαγόμενησ τουριςτικόσ ανϊπτυξησ». 24

25 ΚΕΥΑΛΑΙΟ 3: ΣΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΟΤΡΙΣΙΚΟ ΠΡΟΪΟΝ Σο Ελληνικό τουριςτικό προώόν εύναι κατϊ κύριο λόγο ο «Ϋλιοσ» και η «Θϊλαςςα». Η μεγϊλη μϊζα των επιςκεπτών που ςτηρύζει τον τουριςμό ϋρχεται ςτην Ελλϊδα για τον όλιο, τη θϊλαςςα, το περιβϊλλον, τη φιλοξενύα και αυθεντικότητα των ανθρώπων, τα αρχαύα μνημεύα και τη ςπουδαύα πολιτιςτικό κληρονομιϊ τησ χώρασ. Οι τουρύςτεσ διακινούνται για διακοπϋσ κυρύωσ ςε παραλιακϋσ περιοχϋσ και νηςιϊ µϋςω ςυνόθωσ οργανωμϋνων πακϋτων διακοπών. «Η ζότηςη αυτό κυριαρχεύ, ενώ μικρϊ τμόματα ζότηςησ διακινούν οι νϋεσ ό ειδικϋσ ό εναλλακτικϋσ μορφϋσ τουριςμού» (Τπουργεύο Ανϊπτυξησ, 2003). Ο τουριςμόσ, ςτην Ελλϊδα εύναι μαζικόσ, δηλαδό γύνεται υπϋρ-ςυγκϋντρωςη ανθρώπων και δραςτηριοτότων ςε πολύ ςυγκεκριμϋνεσ τοποθεςύεσ για ϋνα ςυγκεκριμϋνο χρονικό διϊςτημα, ειδικϊ τουσ καλοκαιρινούσ μόνεσ. Σο Ελληνικό τουριςτικό προώόν, παρουςιϊζει ϋντονη εποχικότητα, αφού η ςυντριπτικό πλειοψηφύα των αφύξεων από χώρεσ του εξωτερικού πραγματοποιεύται από το Μϊιο ϋωσ και τον Οκτώβριο, δηλαδό µόνο για ϋξη μόνεσ. Ο μαζικόσ τουριςμόσ, µε την ϊναρχη ανϊπτυξό του αλλϊζει βαθμιαύα τη λειτουργύα τησ φύςησ, καταναλώνει τουσ µη ανανεώςιμουσ φυςικούσ πόρουσ, μειώνει τη βιοποικιλότητα και γενικώσ μεγαλώνει τισ αρνητικϋσ επιπτώςεισ που διϋπουν την τουριςτικό δραςτηριότητα. Η μαζικότατα, που ςυνεχύζει να χαρακτηρύζει το ελληνικό τουριςτικό προώόν εδώ και χρόνια εύναι η πηγό κϊθε προβλόματοσ γύρω από αυτό το ζότημα. Ϊνασ από τουσ πληρϋςτερουσ οριςμούσ του τουριςτικού προώόντοσ δόθηκε από τον Παγκόςμιο Οργανιςμό Σουριςμού το 1980 και αφορϊ ςε επτϊ τύπουσ ςτοιχεύων: (Βαρβαρϋςοσ, 1997) 1) Ση φυςικό κληρονομιϊ 2) Σην ενεργητικό κληρονομιϊ 3) Σην ανθρώπινη κληρονομιϊ (δημογραφικϊ ςτοιχεύα, ςυνθόκεσ διαβύωςησ, απόψεισ και νοοτροπύεσ του πληθυςμού ςχετικϊ µε το τουριςτικό φαινόμενο, πολιτιςτικϊ δεδομϋνα). 4) Σισ θεςμικϋσ, πολιτικϋσ, νομικϋσ και διοικητικϋσ δομϋσ. 5) Σισ κοινωνικϋσ δομϋσ τησ χώρασ (ςυμμετοχό του πληθυςμού ςτο δημοκρατικό ςύςτημα τησ χώρασ, ςτην οργϊνωςη του χρόνου εργαςύασ και του 25

26 ελεύθερου χρόνου, ςτισ διακοπϋσ µετ αποδοχών, ςτο επύπεδο μόρφωςησ, υγεύασ και αναψυχόσ). 6) Σα αγαθϊ και τισ υπηρεςύεσ, τα μεταφορικϊ μϋςα και τουσ εξοπλιςμούσ, την ειδικό υποδομό των διακοπών. 7) Σισ οικονομικϋσ και χρηματοδοτικϋσ δραςτηριότητεσ. Από µια ϋρευνα του R. Hollier (Σουριςτικό Αγορϊ, 1997) προκύπτει ότι τα κύρια μειονεκτόματα του ελληνικού τουριςτικού προώόντοσ ςε ςχϋςη µε τισ ϊλλεσ χώρεσ τησ Ε.Ο.Κ. εύναι: Ο μικρόσ βαθμόσ αλλαγόσ που χαρακτηρύζει τισ μετακινόςεισ του διεθνούσ τουρύςτα εντόσ τησ χώρασ. Αυτόσ ο παρϊγοντασ ςχετύζεται µε τισ κοινωνικϋσ, περιβαλλοντικϋσ και πολιτιςτικϋσ αλλοιώςεισ του τόπου υποδοχόσ. Ο χαμηλόσ βαθμόσ ξενοδοχειακόσ ϊνεςησ. Η αλλούωςη των φυςικών τοπύων ωσ απόρροια τησ ϋλλειψησ περιβαλλοντικόσ προςταςύασ. Ο μικρόσ βαθμόσ ανϊπτυξησ των αθλητικών κϋντρων και δραςτηριοτότων. Οι εννοιολογικϋσ προςεγγύςεισ του τουριςτικού προώόντοσ και τα αποτελϋςματα τησ ϋρευνασ του R.Hollier, υπογραμμύζουν την αναγκαιότητα ανϊπτυξησ ενόσ τουριςτικού μοντϋλου όπου θα εμπεριϋχεται το ςτοιχεύο τησ διαφοροπούηςησ και θα ςυναντώνται όλοι οι παραγωγικού ςυντελεςτϋσ. Σο ελληνικό τουριςτικό προώόν μπορεύ να διαφοροποιηθεύ ϋναντι ϊλλων ανταγωνιςτικών προώόντων που ϋχουν το ύδιο image, προβϊλλοντασ ςτοιχεύα που ςχετύζονται µε τον Πολιτιςµό, το φυςικό περιβϊλλον και τον Πολιτιςµό, το φυςικό περιβϊλλον και τον ϊνθρωπο, τα οπούα χαρακτηρύζονται από «μοναδικότητα». Η τουριςτικό αξιοπούηςη παραδοςιακών κτιςμϊτων και οικιςτικών ςυνόλων, που χαρακτηρύζονται από τη μοναδικότητϊ τουσ και βρύςκονται ςε κατϊςταςη εγκατϊλειψησ και ερόμωςησ, μπορεύ να ςυμβϊλει ςτη διαφοροπούηςη του ελληνικού τουριςτικού προώόντοσ. Σϋτοια παραδοςιακϊ οικιςτικϊ ςύνολα βρύςκονται διϊςπαρτα ςτον ελλαδικό χώρο. Μερικϊ εξ αυτών εύναι: Σα ορεινϊ χωριϊ τησ Πύνδου Σα ορεινϊ χωριϊ τησ Κρότησ Σα ορεινϊ χωριϊ τησ Μυτιλόνησ Σο μικρό χωριό τησ Σόλου Ο Ανϊβατοσ τησ Φύου Σο Πλωµϊρι ςτη Μυτιλόνη 26

27 Ο Όλυµποσ ςτην Κϊρπαθο Μια περιεκτικό περιγραφό του «Μαζικού» τουριςτικού προώόντοσ ςτην Ελλϊδα, που δύνει την πραγματικό διϊςταςη του υπαρκτού εγχώριου προβλόματοσ ςτα πλαύςια του τουριςμού, εύναι η ακόλουθη: (Cocossis & Nijkamp, 1995) Μαζικέσ Αναπτυξιακέσ τρατηγικέσ Σουριςμού 1. Ανϊπτυξη χωρύσ ςχεδιαςμό 2. Επικϋντρωςη ςε αναπτυξιακϊ ϋργα 3. Κϊθε κοινότητα ςχεδιϊζει για τον εαυτό τησ 4. Ωναρχη ανϊπτυξη 5. Συχαύα και διϊςπαρτη ανϋγερςη οικοδομημϊτων 6. Εντατικό εκμετϊλλευςη τησ ιδιαύτερησ αξύασ των τοποθεςιών 7. Ανϋγερςη αυξανόμενου αριθμού κτιρύων 8. Καταςκευϋσ για αόριςτη ζότηςη 9. Ανϊπτυξη τουριςμού ςε όλεσ τισ περιοχϋσ 10. Ανϊθεςη τησ τουριςτικόσ ανϊπτυξησ ςε εξωγενόσ παρϊγοντεσ 11 Φρηςιμοπούηςη όλου του διαθϋςιμου εργατικού δυναμικού (ςυμπεριλαμβανομϋνου και των αλλοδαπών) 12. Επικϋντρωςη µόνο ςτα οικονομικϊ οφϋλη 13. Θεώρηςη του αγροτικού πληθυςμού µόνο ωσ κτηματύεσ και εργατικό δυναμικό 14. Οι ζημιϋσ πληρώνονται από την κοινωνύα 15. Ευμενό αντιμετώπιςη ςτην ιδιωτικό μεταφορϊ 16. Δημιουργύα υποδομών για την μεγιςτοπούηςη τησ ζότηςησ 17. Απομϊκρυνςη φυςικών φραγμών 18. Αρχιτεκτονικό αςτικού τοπύου 19 Γενικόσ αυτοματιςμόσ τουριςτικών θϋρετρων 27

28 3.1 Ο τουριςμόσ ςτην Ελλάδα και η ςημαςία του ςτην οικονομία Η Ελλϊδα, από την πρώτη ςτιγμό που εμφανύςτηκε ςτην οργανωμϋνη τουριςτικό αγορϊ, καθιερώθηκε ωσ μια από τισ πιο αξιόλογεσ περιοχϋσ υποδοχόσ του τουριςτικού ρεύματοσ και ωσ παραδοςιακόσ προοριςμόσ του οργανωμϋνου μαζικού τουριςμού. την Ελλϊδα ο τουριςμόσ ϊρχιςε την ανϊπτυξό του τη δεκαετύα του 50, όταν ϊρχιςε να προςελκύει το ενδιαφϋρον των ξϋνων τουριςτών ολοϋνα και περιςςότερο. τη δεκαετύα του 60 η Ευρώπη ϊρχιςε να ανακαλύπτει την χώρα. Αυτό που ςυνϋβαλλε αποφαςιςτικϊ ςτην προςϋλκυςη ενόσ μεγαλύτερου μϋρουσ τουριςτών κατϊ την διϊρκεια του δευτϋρου μιςού τησ δεκαετύασ του 50, όταν η υποτύμηςη τησ δραχμόσ τον Απρύλιο του Η Ελλϊδα ϋγινε τότε ϋνασ από τουσ φτηνότερουσ τουριςτικούσ προοριςμούσ για τουσ διεθνεύσ τουρύςτεσ. Η ύδρυςη του Ελληνικού Οργανιςμού Σουριςμού το 1950 και η καταςκευό των πρώτων ξενοδοχειακών μονϊδων ςε μεγϊλεσ πόλεισ τησ χώρασ, καθώσ και οι οικονομικϋσ ενιςχύςεισ του κρϊτουσ προσ τισ ιδιωτικϋσ τουριςτικϋσ επιχειρόςεισ ςυντϋλεςαν ριζικϊ ςτην ανϊπτυξη του τουριςμού. Από το 1953 αρχύζει μια ςυνεχόσ αύξηςη του τουριςτικού ρεύματοσ προσ την Ελλϊδα που ςταθεροποιεύται από το 1965 και μετϊ. Σο 1963 αναπτύςςεται και ο εςωτερικόσ τουριςμόσ που βοηθϊ την περιφερειακό ανϊπτυξη. Η ανϊπτυξη του παραλιακού τουριςμού λαμβϊνει μεγϊλεσ διαςτϊςεισ και αρχύζει η χώρα να αξιοποιεύ με κατϊλληλεσ εγκαταςτϊςεισ τισ παραλύεσ. Ο τουριςμόσ αποκτϊ όλο και μεγαλύτερη ςημαςύα για την ελληνικό οικονομύα, την απαςχόληςη και γενικότερα την ανϊπτυξη τησ χώρασ. (Ηγουμενϊκησ, 1999) Η δεκαετύα όταν η περύοδοσ εκκύνηςησ και διαμόρφωςησ του χαρακτόρα τησ τουριςτικόσ ανϊπτυξησ ςτην Ελλϊδα, με την κυριαρχύα του παραθεριςτικού τουριςμού και χαρακτηρύςτηκε από την γρόγορη τουριςτικό ανϊπτυξη ςτισ ύδιεσ περιοχϋσ και με τισ ύδιεσ μορφϋσ που διαμορφώθηκαν ςτην προηγούμενη δεκαετύα. Μετϊ το 1990 παρουςιϊζεται κϊμψη τησ τουριςτικόσ ανϊπτυξησ ςτισ όδη ανεπτυγμϋνεσ περιοχϋσ καισ τροφό του ενδιαφϋροντοσ προσ νϋεσ περιοχϋσ και νϋεσ μορφϋσ τουριςμού. (Λουλούδη, 2004) O τουριςμόσ αποτελεύ για την Ελλϊδα τα τελευταύα 30 χρόνια κύρια πηγό ανϊπτυξησ, δημιουργύασ ειςοδόματοσ και απαςχόληςησ. Η ςυμμετοχό του ςτο ΑΕΠ εύναι ςταθερϊ μεγαλύτερη από 15%, ενώ 1 ςτουσ 5 κατούκουσ τησ χώρασ μασ απαςχολεύται ϊμεςα ό ϋμμεςα ςτον τουριςτικό τομϋα, ενώ ιδιαύτερα 28

29 ςημαντικό εύναι η ςυμβολό του τουριςμού ςτην κϊλυψη του ελλεύμματοσ του εμπορικού ιςοζυγύου, όπου παρϊ τη διόγκωςη του οι τουριςτικϋσ ειςπρϊξεισ καλύπτουν ςχεδόν το 1/3 αυτού. υγκεκριμϋνα, ο τουριςμόσ αποτελεύ βαςικό τομϋα τησ ελληνικόσ οικονομύασ, με την ςυμβολό του ΑΕΠ (ϊμεςη και ϋμμεςη) κατϊ 16,4%, ςτην απαςχόληςη κατϊ 20% ( ϊμεςεσ και ϋμμεςεσ θϋςεισ εργαςύασ) και ςτα ςυναλλαγματικϊ κατϊ 23,2%(διϊγραμμα 1). Τπολογύζεται ότι η τουριςτικό κατανϊλωςη επηρεϊζει το 60% των κλϊδων τησ ελληνικόσ οικονομύασ, ενώ ο τουριςτικόσ πολλαπλαςιαςτόσ εκτιμϊται ςε 2,184 ό, με ϊλλα λόγια, κϊθε Ευρώ που καταναλώνεται ςτο τουριςμό δημιουργεύ υπερδιπλϊςια δευτερογενό κατανϊλωςη ςτην υπόλοιπη οικονομύα. Ο τουριςμόσ λειτουργεύ, επύςησ, καταλυτικϊ για την ανϊπτυξη και ϊλλων τομϋων τησ οικονομύασ, όπωσ εύναι το λιανεμπόριο, η γεωργύα, οι μεταφορϋσ και οι καταςκευϋσ. (Δαγκαλύδησ, 2008) Διάγραμμα 1. Η υμβολή του Σουριςμού τα Βαςικά Οικονομικά Μεγέθη. 3.2 Η Ανταγωνιςτικότητα του Ελληνικού Σουριςμού Η ανταγωνιςτικότητα εύναι το ςχετικό μϋγεθοσ που προκύπτει από τη ςύγκριςό μασ με τον καλύτερο ό η ικανότητϊ μασ να επιχειρούμε καλύτερα και αποτελεςματικότερα από τουσ ανταγωνιςτϋσ μασ. Ανταγωνιςτϋσ μασ εύναι οι χώρεσ-τουριςτικού προοριςμού που εύτε παρϊγουν ύδιο ό παρεμφερϋσ τουριςτικό προώόν με το δικό μασ, εύτε/και απευθύνονται ςτισ ύδιεσ αγορϋσ για ϊντληςη πελατεύασ. Ϊτςι, η Ιςπανύα, η Σουρκύα, η Κύπροσ και η Αύγυπτοσ προκύπτουν ωσ οι κύριοι ανταγωνιςτϋσ μασ (κατϊ περύπτωςη προςτύθενται η Πορτογαλύα και η 29

30 Κροατύα, με ελλιπό όμωσ ςτοιχεύα). την κατϊταξη του World Economic Forum με βϊςη το Δεύκτη Σαξιδιωτικόσ & Σουριςτικόσ Ανταγωνιςτικότητασ 2011 η Ελλϊδα υποχώρηςε ςτην 29η θϋςη από την 24η, που όταν το Οι ανταγωνύςτριεσ χώρεσ, ςε επύπεδο διεθνών αφύξεων, το 2010 ςε ςύγκριςη με το 2009, παρουςύαςαν ϊνοδο. Η Σουρκύα εύχε 5,7% αύξηςη ςτισ αφύξεισ, η Κύπροσ 1,5% αύξηςη, η Ιςπανύα 1% και η Κροατύα 4,8%. Όςον αφορϊ τα μερύδια αγορϊσ ο ελληνικόσ τουριςμόσ φαύνεται να διατηρεύ τα ποςοςτϊ του ςτην Ευρώπη, ενώ όςο αφορϊ την εποχικότητα παρατηρεύται η ύδια καμπύλη για ςχεδόν 20 χρόνια ςε ςύγκριςη με το μϋςο όρο των ανταγωνιςτριών χωρών, γεγονόσ που ςυνιςτϊ και ςημαντικό μειονϋκτημα. υγκεκριμϋνα, ςτο τρύμηνο Ιούλιοσ Αύγουςτοσ επτϋμβριοσ υποδεχόμαςτε ποςοςτό μεγαλύτερο του 50% των διεθνών αφύξεων (μη κϊτοικοι), ςε αντύθεςη με τουσ υπόλοιπουσ μόνεσ που υπολειτουργούμε ό δε λειτουργούμε καθόλου. ύμφωνα με το Ινςτιτούτο Σουριςτικών Ερευνών και Προβλϋψεων, αξύζει να αναφερθεύ πωσ οι κύριεσ χώρεσ προϋλευςησ αλλοδαπών τουριςτών ςτη χώρα μασ εύναι η Αγγλύα με αφύξεισ το 2006, η Γερμανύα με , η Ιταλύα με , η Γαλλύα με , οι Η.Π.Α. με αφύξεισ, οι κανδιναβικϋσ Φώρεσ (ουηδύα, Νορβηγύα, Δανύα, Υινλανδύα) με και οι Κϊτω Φώρεσ (Ολλανδύα, Βϋλγιο, Λουξεμβούργο) με αφύξεισ αλλοδαπών τουριςτών. Η εξϋλιξη του τουριςμού ςτη χώρα μασ, ςυμβαδύζει με τισ παγκόςμιεσ εξελύξεισ ςτον τομϋα αυτό. Σο 1980 καταγρϊφηκαν περύπου 278,2 εκατομμύρια διαςυνοριακϋσ αφύξεισ παγκοςμύωσ και το 2006 το νούμερο αυτό ϋφταςε τα 842 εκατομμύρια περύπου. Οι επιπτώςεισ ςτουσ τομεύσ των μεταφορών και τησ τουριςτικόσ βιομηχανύασ όταν δραματικϋσ. Η παγκόςμια αυτό ϊνθιςη των ταξιδιών κυρύωσ για επαγγελματικούσ λόγουσ και αναψυχό ςυνοδεύτηκε από αύξηςη του ειςοδόματοσ και τησ απαςχόληςησ ςτισ χώρεσ προοριςμούσ, αλλϊ και από ςημαντικϊ προβλόματα. Οι περιβαλλοντικϋσ επιπτώςεισ, η εξϊρτηςη από μια μόνο πηγό ειςοδόματοσ και η εποχικότητα τησ δημιουργούμενησ απαςχόληςησ εύναι μόνο μερικϊ από αυτϊ. Ο ανταγωνιςμόσ για την προςϋλκυςη τουριςτών και την αύξηςη των εςόδων εντεύνεται ςε παγκόςμιο επύπεδο, καθώσ νϋοι τουριςτικού προοριςμού ειςϋρχονται ςτη διεθνό αγορϊ. Η διεθνόσ βιβλιογραφύα προςδιορύζει ϋναν κύκλο ζωόσ για τουσ τουριςτικούσ προοριςμούσ. (Gee, et al., 1989) Η πρώτη φϊςη εύναι αυτό τησ ειςαγωγόσ ςτην τουριςτικό αγορϊ, ςτη ςυνϋχεια ϋρχεται η φϊςη τησ ανϊπτυξησ η οπούα χαρακτηρύζεται από υψηλούσ ρυθμούσ αύξηςησ των αφύξεων 30

31 αλλϊ και των ειςπρϊξεων και από ϊναρχη πολλϋσ φορϋσ ανϊπτυξη των απαραύτητων υποδομών. (Haley, et al., 2004) Ακολουθεύ η φϊςη τησ ωριμότητασ κατϊ την οπούα οι ρυθμού ανϊπτυξησ ςυνεχύζονται αλλϊ με μειούμενο ρυθμό και τϋλοσ ϋρχεται ο κορεςμόσ. Εύναι λογικό ότι ο αριθμόσ των επιςκεπτών δε μπορεύ να αυξϊνεται επ αόριςτον με υψηλούσ ρυθμούσ και η πορεύα προσ τη φϊςη τησ ωριμότητασ διαφϋρει ωσ προσ τουσ ρυθμούσ ανϊπτυξησ και τη μορφό του τουριςμού ανϊλογα με τον προοριςμό. (Sharpley & Sharpley, 1997) Η αναπτυξιακό ςτρατηγικό που ακολουθεύται επηρεϊζει την εξϋλιξη του προοριςμού μετϊ τη φϊςη τησ ωρύμανςόσ του. Η ϊναρχη ανϊπτυξη των υποδομών ςυνόθωσ ϋχει περιβαλλοντικϋσ επιπτώςεισ και ςυνεπϊγεται την καταςτροφό των χαρακτηριςτικών που κϊνουν ϋναν προοριςμό ελκυςτικό. Τποδομϋσ χαμηλών ποιοτικών χαρακτηριςτικών προςελκύουν φτηνό τουριςμό ο οπούοσ ςυνεπϊγεται χαμηλό κερδοφορύα των επιχειρόςεων και δυςκολύα πραγματοπούηςησ επενδύςεων, γεγονόσ που οδηγεύ ςε αδυναμύα ποιοτικόσ αναβϊθμιςησ ό ϋςτω διατόρηςησ του ποιοτικού επιπϋδου. Η εύςοδοσ ςε αυτό το φαύλο κύκλο μπορεύ να αποφευχθεύ με τη δημιουργύα ποιοτικών υποδομών και τον εμπλουτιςμό του τουριςτικού προώόντοσ με εναλλακτικϋσ μορφϋσ τουριςμού, ώςτε πιθανό κϊμψη των ρυθμών αύξηςησ των αφύξεων να μη ςυνδυαςτεύ με μεύωςη των εςόδων. (Lickorish & Carson, 2004) Η Ελλϊδα εύναι πλϋον ϋνασ ώριμοσ τουριςτικόσ προοριςμόσ. Η τουριςτικό ανϊπτυξη ςτην Ελλϊδα ςτηρύχθηκε ςτην προςφορϊ του κλαςςικού τουριςτικού προώόντοσ όλιοσ θϊλαςςα και ουςιαςτικϊ δεν ϋχει διαφοροποιηθεύ. Εξαρτϊται ςε μεγϊλο βαθμό από τισ παραδοςιακϋσ χώρεσ προϋλευςησ τησ Βορειοδυτικόσ Ευρώπησ και αδυνατεύ να αξιοποιόςει αποτελεςματικϊ νϋεσ πηγϋσ τουριςτικόσ ζότηςησ. Επιπλϋον, τα ποιοτικϊ χαρακτηριςτικϊ των υποδομών θεωρούνται χαμηλού επιπϋδου και η ϋλλειψη χωροταξικού ςχεδιαςμού για τισ τουριςτικϋσ επενδύςεισ ςε ςυνδυαςμό με την ϋλλειψη μιασ εθνικόσ αναπτυξιακόσ ςτρατηγικόσ για τον τουριςμό, δυςχεραύνουν την υλοπούηςη των απαραύτητων επενδύςεων για τη βελτύωςη τησ ποιότητασ των τουριςτικών υποδομών. Σο ελληνικό τουριςτικό προώόν αντιμετωπύζει ϋντονο ανταγωνιςμό από μεςογειακούσ τουριςτικούσ προοριςμούσ με παρόμοια χαρακτηριςτικϊ. (Ηγουμενϊκησ, 1999) Ο ανταγωνιςμόσ δεν προϋρχεται πλϋον μόνο από παραδοςιακούσ προοριςμούσ όπωσ η Ιςπανύα, αλλϊ και από νϋουσ αναδυόμενουσ προοριςμούσ όπωσ η Σουρκύα και από κϊποιουσ οι οπούοι επανϋρχονται δυναμικϊ ςτην παγκόςμια τουριςτικό αγορϊ, όπωσ η Κροατύα. 31

32 Οι τουριςτικού προοριςμού αυτού προςφϋρουν πλϋον το ύδιο προώόν με την Ελλϊδα (όλιοσ και θϊλαςςα) και διεκδικούν κατϊ κύριο λόγο μερύδιο από τισ ύδιεσ τουριςτικϋσ αγορϋσ ςτισ οπούεσ απευθύνεται και το ελληνικό προώόν. Προςπαθούν να προςελκύςουν μαζικό τουριςμό από τισ χώρεσ τησ Βορειοδυτικόσ Ευρώπησ και ϋχουν ωσ κύριο ανταγωνιςτικό πλεονϋκτημα το χαμηλό κόςτοσ των παρεχόμενων υπηρεςιών. Μπορεύ βϋβαια οι πολιτικϋσ εντϊςεισ, τα τρομοκρατικϊ χτυπόματα και οι πολεμικϋσ ςυρρϊξεισ ανακόπτουν την ανοδικό πορεύα οριςμϋνων από τουσ ανταγωνιςτϋσ, αλλϊ αποτελούν βραχυχρόνιεσ ανϊςεσ για τον ελληνικό τουριςμό. (Κοκκώςησ & Σςϊρτασ, 1999) Από το 1996 μϋχρι το 2001, ο ςυνολικόσ αριθμόσ αφύξεων και το μερύδιο τησ ελληνικόσ τουριςτικόσ αγορϊσ (ωσ ποςοςτό του ςυνόλου των παγκόςμιων αφύξεων) αυξϊνεται ςυνεχώσ. Από το 2001 παρουςιϊζεται μια ςταςιμότητα ςτο ςυνολικό αριθμό αφύξεων και μια πτώςη ςτο μερύδιο αγορϊσ. Η αύξηςη ςτον αριθμό των αφύξεων που ςημειώθηκε το 2005 επανϋφερε την Ελλϊδα ςτα επύπεδα του 2001, αλλϊ παρϊλληλα τα δύο τελευταύα χρόνια το μερύδιο τησ ελληνικόσ αγορϊσ μειώθηκε. Η πτώςη του μεριδύου αγορϊσ τησ Ελλϊδασ τα τελευταύα χρόνια εύναι παρόμοια με αυτό ϊλλων ώριμων τουριςτικών προοριςμών όπωσ η Ιταλύα, η Πορτογαλύα και η Ιςπανύα. Αντύθετα, χώρεσ όπωσ η Κροατύα, η Αύγυπτοσ και η Σουρκύα παρουςιϊζουν ςημαντικό αύξηςη αφού αποτελούν αναπτυςςόμενουσ τουριςτικούσ προοριςμούσ όπωσ όταν η Ελλϊδα τη δεκαετύα του Οι τόχοι του Ελληνικού Σουριςμού Ανϊμεςα ςτουσ ςτόχουσ του ελληνικού τουριςμού αναφορικϊ µε την ανϊπτυξό του και ςε παραλληλύα µε την περιφερειακό ανϊπτυξη, θα πρϋπει να υιοθετηθούν τα εξόσ: Η διαφοροπούηςη και αναβϊθμιςη τησ τουριςτικόσ προςφορϊσ και ζότηςησ. Η αύξηςη του ανταγωνιςτικού πλεονεκτόματοσ του ελληνικού τουριςτικού προώόντοσ. Η εθνικό τουριςτικό πολιτικό θα πρϋπει να ςτοχεύει: α) ςτη βελτύωςη των υπηρεςιών που παρϋχονται από τον δημόςιο και ιδιωτικό τομϋα τησ οικονομύασ. 32

33 β) ςτην αποτελεςματικό αντιμετώπιςη των υπαρχόντων προβλημϊτων γ) ςτην αύξηςη τησ παραγωγικότητασ και του αποκτηθϋντοσ κϋρδουσ ςε ςχϋςη προσ το κεφϊλαιο που επενδύθηκε για την πραγματοπούηςη του (απόδοςη επϋνδυςησ). Προκειμϋνου να επιτευχθούν οι ςτόχοι αυτού, θα πρϋπει να υλοποιηθούν και οι εξόσ προώποθϋςεισ: Η υπϊρχουςα νομοθεςύα πρϋπει να προςαρμοςτεύ τισ παρούςεσ καταςτϊςεισ, ώςτε να μπορούν να αντιμετωπύζονται αποτελεςματικϊ όχι µόνο ςτο παρόν αλλϊ και ςτο μϋλλον. Να δημιουργηθεύ ϋνα πλϊνο εργαςιών το οπούο θα εντοπύςει τα προβλόματα και την ϋλλειψη υποδομόσ ανϊ περιφϋρεια ϋτςι ώςτε να εύναι ςε θϋςη να υπολογιςτεύ τι θα αναπτυχθεύ. Παρϊλληλα, η ελληνικό τουριςτικό πολιτικό οφεύλει να ςτοχεύει: τη μελλοντικό ανϊπτυξη τησ τουριςτικόσ βιομηχανύασ, ώςτε να εύναι ανταγωνιςτικό. την παροχό και διατόρηςη υψηλού επιπϋδου προδιαγραφών ςτισ υπηρεςύεσ. Και οι ςτόχοι αυτού µε τη ςειρϊ τουσ προώποθϋτουν: Δημιουργύα ενόσ μακροπρόθεςμου ςχεδύου για τη μεύωςη του προβλόματοσ τησ εποχικότητασ. Ανϊπτυξη των ςτοιχεύων που αποτελούν το ςυγκριτικό πλεονϋκτημα τησ χώρασ µασ, όπωσ οι ειδικϋσ μορφϋσ τουριςμού. 3.3 Οι Επιπτώςεισ του Σουριςμού ςε Μικρέσ Κοινωνίεσ την παρακϊτω παρϊγραφο, θα προςπαθόςουμε να καταγρϊψουμε τα χαρακτηριςτικϊ των μικρών αςτικών κϋντρων με τουριςτικό ανϊπτυξη και τουσ παρϊγοντεσ που οδηγούν ςε εξϊρτηςη από τον τουριςμό. Επύςησ, θα αναφερθούμε ςε δημοςιευμϋνεσ ϋρευνεσ ςχετικϊ με τισ επιπτώςεισ του τουριςμού ςε μικρϋσ κοινωνύεσ Μικρέσ Κοινωνίεσ και Σουριςτική Ανάπτυξη: Φαρακτηριςτικά και Εξαρτήςεισ 33

34 α) Παραθαλϊςςια θϋρετρα: Κυρύαρχο ςτοιχεύο ςτην περύπτωςη αυτό εύναι η εντυπωςιακό ςε όγκο και λειτουργικϋσ διαπλοκϋσ υποδομό που δημιουργεύται για την εξυπηρϋτηςη των τουριςτών. Σο ςύνολο ςχεδόν των κατούκων απαςχολεύται ςτον τομϋα του τουριςμού ενώ ϋνα ςημαντικό ποςοςτό εργαζομϋνων εύναι μετανϊςτεσ από ϊλλεσ περιοχϋσ. Μεγϊλο μϋροσ τησ τουριςτικόσ υποδομόσ ςχετύζεται τϋλοσ με την εςτύαςη και την ψυχαγωγύα. β) Ορεινϊ θϋρετρα: Πολλϊ από αυτϊ αναπτύχθηκαν με ςτόχο το χειμερινό αθλητικό τουριςμό (χιονοδρομικϊ κϋντρα κ.λπ.) και ϋχουν ιςτορικό παρϊδοςη μικρότερη από τα παραθαλϊςςια. Πρόκειται ςυνόθωσ για οικιςμούσ δορυφόρουσ που προμηθεύουν το εργατικό δυναμικό για την τουριςτικό ανϊπτυξη ενόσ οικιςμού ' κϋντρου που ελκύει τον τουριςμό μύασ περιοχόσ. αυτούσ τουσ οικιςμούσ οι επιπτώςεισ περιορύζονται ςτο οικονομικό και κοινωνικό πεδύο αλλϊ ανϊλογη με τον βαθμό εξϊρτηςησ που ϋχουν εύναι και η ϋνταςη και ϋκταςη των επιπτώςεων. γ) Οικιςμού που βρύςκονται ςε ςυγκοινωνιακούσ κόμβουσ τουριςτικόσ ςημαςύασ: Οι οικιςμού αυτού διαθϋτουν ςυνόθωσ μύα υποδομό που τα χαρακτηριςτικϊ τησ εύναι ϊμεςα ςυςχετιςμϋνα με τον ςυγκοινωνιακό κόμβο που τισ διαςχύζει ό περνϊει δύπλα (καταςτόματα, εςτιατόρια κ.λπ.). τισ περιπτώςεισ αυτϋσ oι επιπτώςεισ αφορούν κυρύωσ ςτην τοπικό οικονομύα και το περιβϊλλον ενώ η ϋκταςό τουσ ςχετύζεται με το βαθμό εμπλοκόσ του τοπικού πληθυςμού ςτην τουριςτικό απαςχόληςη. Θα εξετϊςουμε ςτη ςυνϋχεια τουσ παρϊγοντεσ που εντεύνουν την εξϊρτηςη και τισ κοινωνικϋσ επιπτώςεισ τησ τουριςτικόσ ανϊπτυξησ ςε μικρϋσ κοινωνύεσ με τουριςτικό ανϊπτυξη Παράγοντεσ εξάρτηςησ από τον τουριςμό των μικρών κοινωνιών με τουριςτική ανάπτυξη τόχοσ μασ εύναι με την ανϊλυςη των παραγόντων εξϊρτηςησ των μικρών κοινωνιών με τουριςτικό ανϊπτυξη από τον τουριςμό, να καταλόξουμε ςτη ςυςχϋτιςη αυτόσ τησ εξϊρτηςησ με τισ αντύςτοιχεσ κοινωνικϋσ επιπτώςεισ ςτουσ διαφορετικούσ τύπουσ μικρών οικιςμών. (Σςϊρτασ, 1994) τουσ μικρούσ οικιςμούσ εύναι δύςκολη η διαφοροπούηςη τησ ανϊλυςησ ανϊμεςα ςτισ κοινωνικϋσ και τισ ϊλλου τύπου επιπτώςεισ (οικονομικϋσ, περιβαλλοντικϋσ κ.λ.π.) ϊρα και οι επιπτώςεισ από αυτό την εξϊρτηςη εύναι ςαφώσ εντονότερεσ. 34

35 Οι κυριότεροι παρϊγοντεσ εξϊρτηςησ εύναι οι εξόσ: (De Kadt, 1979) (Britton, 1982) α) Ύπαρξη τουριςτικών πόρων που παρουςιϊζουν υψηλό ζότηςη από τουσ τουρύςτεσ: Σϋτοιοι πόροι μπορεύ να εύναι για παρϊδειγμα: το φυςικό αλλϊ και το δομημϋνο παραδοςιακό περιβϊλλον, οι υψηλών προδιαγραφών υπηρεςύεσ εςτύαςησ και αναψυχόσ κ.λ.π. Φαρακτηριςτικό αυτών των πόρων εύναι η ςταθερό και ςυχνϊ αυξανόμενη ζότηςη που παρουςιϊζουν οι περιοχϋσ που τουσ διαθϋτουν, β) Η γεωγραφικό θϋςη ςε ςχϋςη με τη διεθνό τουριςτικό ζότηςη: Οι οικιςμού που ανόκουν ςε χώρεσ ό περιοχϋσ με ιδιαύτερη παρϊδοςη και ζότηςη ςτον τουριςμό (π,χ. Ευρώπη, Μεςόγειοσ) εύναι πολύ περιςςότερο εξαρτημϋνοι από τον οργανωμϋνο μαζικό τουριςμό ςε ςχϋςη με τισ νεότερεσ που πρόςφατα αναπτύχθηκαν τουριςτικϊ, γ) Σο υψηλό ποςοςτό ςυμμετοχόσ ςτη ςυνολικό ζότηςη τησ περιοχόσ αλλοδαπού οργανωμϋνου μαζικού τουριςμού: Οι περιοχϋσ που ϋχουν αυτό το χαρακτηριςτικό εμφανύζουν μεγαλύτερη εξϊρτηςη από ϊλλεσ που διαθϋτουν μικτό ζότηςη (πολλϋσ εθνικότητεσ αγοραςτών - πολλού τύποι τουριςμού). Σο πρόβλημα επιτεύνεται και από το γεγονόσ ότι η εξϊρτηςη εύναι από αλλοδαπό τουριςμό, δ) Ο τύποσ τησ τουριςτικόσ ζότηςησ: Ο οργανωμϋνοσ μαζικόσ τουριςμόσ του πακϋτου' και ιδιαύτερα αυτόσ που ςχετύζεται με μεςαύου και χαμηλού ειςοδόματοσ τουρύςτεσ θεωρεύται ο πλϋον προβληματικόσ τύποσ τουριςτικόσ ανϊπτυξησ για μια μικρό κοινωνύα με τουριςτικό ανϊπτυξη. Ο μεγϊλοσ χρόνοσ παραμονόσ και η ϋνταςη τησ χρόςησ των υποδομών θεωρούνται οι κυριότερεσ αιτύεσ τησ μεγϊλησ ϋκταςησ επιπτώςεων, ε) Η χωρικό απομόνωςη: την περύπτωςη αυτό εύναι ςυνηθιςμϋνο ο τουριςμόσ να λειτουργεύ ςαν ολιςτικό κοινωνικό φαινόμενο οδηγώντασ την περιοχό ςε πλόρη εξϊρτηςη από την ανϊπτυξό του. Παρϊλληλα η χωρικό απομόνωςη - ιδιαύτερα ςε νηςιωτικϋσ ό ορεινϋσ περιοχϋσ- δεν επιτρϋπει εύκολα μύα αλλαγό αναπτυξιακών επιλογών. ςτ) Η επαγγελματικό διϊρθρωςη τησ περιοχόσ: Εϊν μια μικρό κοινωνύα με τουριςτικό ανϊπτυξη ϋχει κυρύωσ απαςχολούμενουσ ςτον πρωτογενό τομϋα η εξϊρτηςό του και η μονοκαλλιϋργεια του τουριςμού εύναι ςυνόθωσ μονόδρομοσ. Αντύθετα, η ύπαρξη και ανϊπτυξη δυναμικών κλϊδων τησ οικονομύασ (υπηρεςύεσ, ναυτιλύα, βιομηχανύα, προώόντα υψηλόσ τεχνολογύασ κ.λπ.) αποτρϋπει ςε ςημαντικό βαθμό την εξϊρτηςη από την τουριςτικό ανϊπτυξη, 35

36 ζ) Η μη ύπαρξη ενόσ θεςμικού πλαιςύου για την τουριςτικό ανϊπτυξη και τη χωροταξύα: Η ϋλλειψη ενόσ ςυγκροτημϋνου και περιφερειακϊ προςδιοριςμϋνου θεςμικού πλαιςύου για τον τουριςμό και τη χωροταξύα εύναι ϋνασ από τουσ κυριότερουσ παρϊγοντεσ εξϊρτηςησ μιασ μικρόσ κοινωνύασ με τουριςτικό ανϊπτυξη από τισ επιπτώςεισ τησ απρογραμμϊτιςτησ τουριςτικόσ ανϊπτυξησ Δημοςιευμένεσ Εμπειρικέσ Έρευνεσ για τισ Επιπτώςεισ του Σουριςμού ςε Μικρέσ Κοινωνίεσ Η βιβλιογραφύα ϋχει αςχοληθεύ ιδιαιτϋρωσ με τισ επιπτώςεισ του τουριςμού, επειδό η βιομηχανύα αυτό προκαλεύ αναπόφευκτα επιπτώςεισ, τόςο ωφϋλιμεσ όςο και αρνητικϋσ. Ο τουριςμόσ θεωρεύται ωσ ϋνα εργαλεύο ανϊπτυξησ (Gee et al 1989) και τα οικονομικϊ οφϋλη του μπορούν να μετρηθούν αντικειμενικϊ και να χρηςιμεύςουν ωσ ςτόριξη για την περαιτϋρω ανϊπτυξη (Cohen, 1972). Ψςτόςο, οι κοινωνικϋσ επιπτώςεισ φαύνεται να εύναι κϊπωσ πιο υποκειμενικϋσ και ακαθόριςτεσ. Αν και παλαιότερεσ ϋρευνεσ ϋχουν κϊνει ϋνα ςημαντικό βόμα προσ την καλύτερη κατανόηςη τησ ςχϋςησ μεταξύ των θετικών και αρνητικών αντιλόψεων του τουριςμού και υποςτόριξη ςυγκεκριμϋνων πολιτικών, ιςτορικϊ οι περιςςότερεσ ϋρευνεσ για τισ αντιλόψεισ των κατούκων δεν ϋχουν θεωρητικό βϊςη (Ap 1990). Η κυρύαρχη θεωρύα εύναι αυτό τησ κοινωνικόσ ανταλλαγόσ η οπούα επικεντρώνεται ςτο πόςα ανταλλϊγματα παύρνουν οι κϊτοικοι για την επιβολό τησ τουριςτικόσ βιομηχανύασ πϊνω τουσ. Πρόςφατεσ εργαςύεσ για το θϋμα αυτό ςτην Γκϊνα (Sirakaya, et al., 2002) δεύχνουν ότι δεν εύναι απλϊ η ύπαρξη των ανταλλαγών που εύναι ςημαντικό, αλλϊ η φύςη και η αξύα τουσ που επηρεϊζει τη ςτϊςη και τισ αντιλόψεισ. Ψσ εκ τούτου, η παραδοςιακό θεωρύα κοινωνικόσ ανταλλαγόσ θα υποςτόριζε ότι αν κϊποια ϊτομα απαςχολούνται ςτον τομϋα του τουριςμού, τότε εύναι αναμενόμενο να ϋχουν θετικό ςτϊςη ωσ προσ τη βιομηχανύα αυτό. Ψςτόςο, εϊν η εργαςύα τουσ ςαν εμπειρύα όταν αρνητικό, τότε αυτό θα τουσ επηρϋαζε και το αποτϋλεςμϊ θα όταν μια αρνητικό ςτϊςη απϋναντι ςτη βιομηχανύα ςτο ςύνολό τησ. Η πλειοψηφύα των ερευνών για τισ αντιλόψεισ των κατούκων για την τουριςτικό ανϊπτυξη αφορούςε μϋχρι ςόμερα μόνο μικρϋσ, αγροτικϋσ κοινότητεσ ό θϋρετρα. Αυτϋσ αποτϋλεςαν το επύκεντρο ςτισ Ηνωμϋνεσ Πολιτεύεσ. (Thomason, et al., 1979) (Rothman, 1978) (Var, et al., 1985) (Davis et al 1988, Liu και Milman και Pizam 1988, Perdue et al 1990, Pizam 1978, Rothman 1978,), ςτην Ευρώπη, (Var, et al., 1985)και ςτο Ηνωμϋνο Βαςύλειο (Brougham και Butler 1981, Sheldon 36

37 και Var 1984). Η ϋρευνα ςτισ μεγαλύτερεσ αςτικϋσ περιοχϋσ ϋχει ςχετικϊ αγνοηθεύ, με τισ ςυνειςφορϋσ να ςυνοψύζονται ςτον Πύνακα 1. 37

38 υγγραφέασ Φρονολογία Σόποσ Μελέτησ Βαςικά Ευρήματα Μελέτησ Murphy 1991 York, UK Οι κϊτοικοι που ανηςυχούν για το χαμηλό επύπεδο απολαβών από τη φιλοξενύα τουριςτών χρειϊζεται να βελτιώςουν τισ ςχϋςεισ τουσ με την κοινότητα. Ross 1992 Cairns, Australia Οι επιπτώςεισ (του τουριςμού) ϋγιναν αιςθητϋσ περιςςότερο ςτην κοινότητα παρϊ ςε ατομικό επύπεδο. Glasson 1992, 1994 Oxford, England Bastias-Perez and Var 1996 Darwin, Australia Gilbert and Clark 1997 Canterbury, England Madrigal 1995 York, England Snaith and Haley 1994 York, England Cariterbury City Center Initiative Fordham Research Service 1996 Canterbury, England Σα πλεονεκτόματα του τουριςμού αναγνωρύςτηκαν πιο ϋντονα από εκεύνουσ των οπούων οι δουλειϋσ εύχαν ςχϋςη με τον τουριςμό. Εκεύνοι που ζούςαν ςτο κϋντρο τησ πόλησ θεώρηςαν ότι τα μειονεκτόματα του τουριςμού ξεπερνούςαν τα οφϋλη του. Οι κϊτοικοι μϋςησ ηλικύασ εύχαν την τϊςη να εκτιμούν περιςςότερο τα θετικϊ οικονομικϊ οφϋλη του τουριςμού. χεδόν τρύα τϋταρτα των ερωτηθϋντων θεώρηςαν ότι ο τουριςμόσ εύχε δημιουργόςει ευκαιρύεσ για δουλειϊ μϋςα ςτην πόλη, ωςτόςο επειδό αυτϋσ οι ευκαιρύεσ δεν εκτιμόθηκαν,οι ερωτηθϋντεσ δεν πύςτεψαν ότι ο τουριςμόσ αύξηςε ςτο ςύνολό του το βιοτικό τουσ επύπεδο. Αναγνώριςε τρεισ ομϊδεσ κατούκων, τουσ «ρεαλιςτϋσ», τουσ «πολϋμιουσ» και τουσ «υπϋρμαχουσ (υποςτηρικτϋσ)». Η ηλικύα και η ςυναφόσ (με τον τουριςμό) εργαςύα φϊνηκε ότι εύναι ςχετικού παρϊγοντεσ που καθορύζουν την υποςτόριξη του τουριςμού μϋςα ςτην πόλη. Τπϊρχει ςχεδόν τϋλεια ύςο μούραςμα ανϊμεςα ςε αυτούσ που υποςτηρύζουν τον τουριςμό και ςε αυτούσ που εύναι αντύθετοι ςε περαιτϋρω ανϊπτυξη Cambridge, Τπϊρχει ϋντονη υποςτόριξη για την England ανϊπτυξη του τουριςμού ωσ τώρα, με τισ νεαρϋσ ηλικιακϊ ομϊδεσ και αυτούσ που πρόςφατα μετακόμιςαν ςτην πόλη να βρύςκονται ανϊμεςα ςτουσ πιο ϋνθερμουσ υποςτηρικτϋσ. ΠΙΝΑΚΑ 1. ΜΕΛΕΣΕ ΓΙΑ ΣΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕ ΕΠΙΠΣΩΕΙ Ε ΑΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 38

39 Μια ςειρϊ από ςχετικϋσ μελϋτεσ των τελευταύων δεκαετιών καταγρϊφουν οριςμϋνεσ ιδιαύτερα αρνητικϋσ πτυχϋσ τησ τουριςτικόσ ανϊπτυξησ, αλλϊ και ειδικότερα τησ επαφόσ μεταξύ των δύο πόλων. Ο Ruf (1978), π.χ., εκτιμϊ γενικϊ τον τουριςμό ωσ παρϊγοντα που ςυμβϊλλει ςτην καταςτροφό τησ κοινωνικόσ οργϊνωςησ και των ςυςτημϊτων αξιών και ςτην ενύςχυςη των προκαταλόψεων κατϊ την επαφό μεταξύ ντόπιων και τουριςτών. ε πολλϋσ μελϋτεσ επικεντρώνεται το ενδιαφϋρον ςτη ςυμπεριφορϊ των τουριςτών χωρύσ όμωσ να προχωρούν οι μελϋτεσ αυτϋσ ταυτόχρονα τόςο ςε μύα εισ βϊθοσ ανϊλυςη των παραγόντων που τη δημιουργούν όςο και ςτο πραγματικό μϋγεθοσ των επιπτώςεων που προκαλούνται από αυτό. Και ο Krippendorf (1986, ς. 108) παρουςιϊζει ςχετικϊ με αυτό το ζότημα μια ιδιαύτερα αρνητικό εικόνα: «Σα ταξύδια ςε ξϋνουσ πολιτιςμικούσ χώρουσ οδηγούν ςυχνϊ ςτην ενύςχυςη και όχι ςτη μεύωςη των προκαταλόψεων. Τπϊρχει κυρύωσ παρανόηςη παρϊ κατανόηςη. τη χειρότερη μϊλιςτα περύπτωςη αντύ για αλληλοςεβαςμό ϋχουμε απαξύωςη και ϊρνηςη. Οι τουρύςτεσ αντιμετωπύζουν με υπεροψύα τουσ "υπανϊπτυκτουσ" ντόπιουσ και οι ντόπιοι αδιαφορούν για τουσ "ξεδιϊντροπουσ" ξϋνουσ». Δϋχεται όμωσ και ο Krippendorf ότι δεν υπϊρχουν ακόμη αρκετϊ ςτοιχεύα από εμπειρικϋσ μελϋτεσ που να ςτηρύζουν τισ παραπϊνω απόψεισ. Παρόλα αυτϊ ανϊλογεσ προςεγγύςεισ γύνονται και από ϊλλουσ μελετητϋσ, οι περιςςότεροι από τουσ οπούουσ περιγρϊφουν κυρύωσ οριςμϋνα ιδιαύτερα αρνητικϊ χαρακτηριςτικϊ τησ ςυνϊντηςησ μεταξύ τουριςτών και ντόπιων χωρύσ να προχωρούν ςε μια εισ βϊθοσ ανϊλυςη των γενεςιουργών αιτιών. Σι δεύχνουν όμωσ διϊφορεσ εμπειρικϋσ ϋρευνεσ ειδικότερα για το ζότημα τησ επικοινωνύασ μεταξύ ντόπιων και τουριςτών; Και εδώ θα πρϋπει να πούμε καταρχόν ότι υπϊρχει ποικιλύα απόψεων από τισ οπούεσ πολλϋσ εύναι εντελώσ αντύθετεσ μεταξύ τουσ. Ενδεικτικϊ αναφϋρουμε εδώ οριςμϋνεσ: Ο Hartmann (1981), αναλύοντασ τα ςτοιχεύα των μϋχρι τότε μελετών ςχετικϊ με την επύδραςη των ταξιδιών ςε νϋα ϊτομα, διατύπωνε το ςυμπϋραςμα ότι η ςυχνότητα των ταξιδιών οδηγεύ ςτη μεύωςη των προκαταλόψεων. Ο Nettekoven (1972) ςε ϋρευνα που ϋκανε το 1969 ςτην Συνηςύα επικϋντρωςε το ενδιαφϋρον του ςτη μελϋτη τησ ςυμπεριφορϊσ νϋων ατόμων με μεγϊλη ταξιδιωτικό εμπειρύα από τη Γαλλύα, τη Γερμανύα και την Αγγλύα και τησ επαφόσ τουσ με τουσ ντόπιουσ. Και αυτόσ διαπύςτωνε ότι η ςυγκεκριμϋνη ομϊδα εύχε αρκετϊ ςυχνϋσ και ποικιλόμορφεσ επαφϋσ με τουσ ντόπιουσ, γεγονόσ που ο Nettekoven ερμόνευςε ωσ αποτϋλεςμα τησ υψηλόσ ςυχνότητασ με την οπούα ταξύδευαν τα ϊτομα αυτϊ. Διαφορετικϋσ απόψεισ από τισ παραπϊνω διατυπώνουν μεταξύ ϊλλων οι 39

40 Κrippendorf (1986), Ruf (1978), Turner και Ash (1975) καθώσ επύςησ και η ανθρωπολόγοσ Smith (1989), που με διαφορετικό τρόπο ο καθϋνασ τονύζουν τισ αρνητικϋσ πτυχϋσ τησ ςυνϊντηςησ μεταξύ των δύο ομϊδων, αλλϊ και γενικότερα την αρνητικό επύδραςη του τουριςμού ςτισ κοινωνύεσ των χωρών υποδοχόσ. Επύςησ με ςκεπτικιςμό αντιμετωπύζει τον τουριςμό και ο Voigt (1981), ο οπούοσ ςτην εμπειρικό του ϋρευνα ςτο Μεξικό το 1977 και το 1978 διαπύςτωνε ότι η επαφό ντόπιων και τουριςτών δεν οδηγούςε ςτην εξϊλειψη των προκαταλόψεων, αλλϊ ςε πολλϋσ περιπτώςεισ ςτην ενύςχυςό τουσ. Τπϊρχουν, όμωσ, ιδιαύτερα από τα τϋλη τησ δεκαετύασ του '80, και αρκετϋσ ϋρευνεσ οι οπούεσ διαπιςτώνουν κυρύωσ από την πλευρϊ των νϋων διαφορετικό αντιμετώπιςη του «ξϋνου». Ο Schönhammer (1987), ςτην ενδιαφϋρουςα ποιοτικό ϋρευνϊ του ςχετικϊ με τη ςυμπεριφορϊ νϋων από ευρωπαώκϋσ χώρεσ όταν ταξιδεύουν, διαπιςτώνει μια ϋντονη διϊθεςη ςτα ϊτομα αυτϊ για επαφϋσ με νϋουσ από ϊλλεσ χώρεσ, καθώσ και ότι δεύχνουν οι νϋοι να ϋχουν ςχετικϊ αυξημϋνο ενδιαφϋρον για τισ ιδιαιτερότητεσ των χωρών που επιςκϋπτονται, για την πολιτικό, αλλϊ και για ξϋνεσ γλώςςεσ. Ανϊλογα εύναι και τα ςυμπερϊςματα τησ Gayler (1986), η οπούα μελϋτηςε παρϊλληλα και τη ςχϋςη μεταξύ τησ ςυχνότητασ που ταξιδεύουν οι νϋοι από τη Γερμανύα και τησ ςτϊςησ τουσ απϋναντι ςτουσ ξϋνουσ που βρύςκονται ςτη χώρα αυτό. Η Gayler διαπιςτώνει ότι υπϊρχει θετικό ςχϋςη μεταξύ των δύο αυτών παραμϋτρων, δηλαδό όςο πιο ςυχνϊ ταξιδεύει κϊποιο ϊτομο τόςο πιο ανεκτικό εύναι απϋναντι ςτουσ ξϋνουσ. Και οι Schmücker και Bausch (1993) ςτην ϋρευνϊ τουσ ςχετικϊ με την ξενοφοβύα ςτη Γερμανύα διαπιςτώνουν ότι τα ϊτομα που ταξιδεύουν ςυχνϊ ϋχουν θετικότερη ςτϊςη απϋναντι ςτουσ ξϋνουσ, ενώ ςημαντικό ρόλο παύζει και το μορφωτικό επύπεδο. Γενικϊ, πϊντωσ, διαπιςτώνεται ςτη ςυγκεκριμϋνη ϋρευνα για όλα τα ϊτομα ανεξαρτότωσ μορφωτικού επιπϋδου ότι πϊντοτε παρατηρεύται μικρότεροσ βαθμόσ ξενοφοβύασ και θετικότερη εικόνα για τουσ ξϋνουσ εκεύ όπου η ςυχνότητα ταξιδιών ςτο εξωτερικό εύναι υψηλό (Schmücker και Bausch, 1993). Εύναι γεγονόσ ότι τα τελευταύα χρόνια παρατηρεύται ςτισ ςχετικϋσ ϋρευνεσ κϊποιου βαθμού διαφοροπούηςη παλαιότερων, ιδιαύτερα αρνητικών, εκτιμόςεων ςχετικϊ με την επύδραςη των επαφών μεταξύ ντόπιων και τουριςτών. Από την ϊλλη, όλο και περιςςότερο φαύνεται να ςυςχετύζονται οι αρνητικϋσ επιδρϊςεισ και η δημιουργύα ό η ενύςχυςη προκαταλόψεων και με τη μορφό του τουριςμού. Φωρύσ βϋβαια μϋχρι ςόμερα να ϋχει διερευνηθεύ ςε βϊθοσ το ζότημα αυτό, δε θα πρϋπει να παραβλϋπεται το γεγονόσ ότι τα περιςςότερα αρνητικϊ ςυμπερϊςματα προϋρχονται από ϋρευνεσ που αφορούν το μαζικό τουριςμό. ε προηγούμενεσ ϋρευνεσ εύχε γύνει ϋνα ςημαντικό βόμα ςε ςχϋςη με την 40

41 κατανόηςη τησ ςχϋςησ μεταξύ των θετικών και των αρνητικών αντιλόψεων του τουριςμού, ιςτορικϊ οι περιςςότερεσ ϋρευνεσ που εύχαν γύνει για να μελετηθούν οι επιχειρόςεισ των κατούκων ϋχουν αναθεωρηθεύ (Ap, 1990). ε αντύθεςη με την τύχη τησ θεμελιακόσ θεωρύασ η επιλογό διαφορετικών μεθοδολογιών προσ εξϋταςη των αντιλόψεων ϋφερε ωσ αποτϋλεςμα ϋνα μϋροσ του παρϊ μια ςαφό αναφορϊ (Haley και Miller, 2004). Η ελϊχιςτη επιδύωξη των χαρακτηριςτικών δεδομϋνων πρόςφατησ ϋρευνασ εύναι ότι μερικϋσ ϋρευνεσ αναφϋρουν τεςτ αξιοπιςτύασ και ιςχύοσ των μετρόςεων που χρηςιμοποιούνται (Sethna και Richmond, 1978). Η χρόςη ςτατιςτικών τεχνικών για να αναλύςουν τα δεδομϋνα των αντιλόψεων επύςησ ποικύλλουν από μελϋτη ςε μελϋτη και απο αυτό προκύπτουν ςυγκρύςεισ ανϊλογα τησ διαφορετικότητϊσ τουσ. Ψσ θετικό αποδοχό (Teye et al, 2002) η μελϋτη πραγματοποιόθηκε με την ύδια μεθοδολογύα ςε δύο κατευθύνςεισ για να γύνει εφικτό η ςύγκριςη διαφορετικών ιςτοριών τησ τουριςτικόσ ανϊπτυξησ. Οι τεχνικϋσ που γενικϊ χρηςιμοποιούνται παρϋχουν ουςιαςτικϋσ πληροφορύεσ για την παρϊταξη αυτών που ύςωσ ϋχουν οδηγόςει ςε εναλλακτικϋσ τεχνικϋσ για το μϋλλον. Αν δεν παρϋχουν όλεσ οι μελϋτεσ δικαιολογητικϊ για τισ τεχνικϋσ που χρηςιμοποιούν παρϋχονται ξεκϊθαρεσ εξηγόςεισ (Belisle και Hoy, Broughman και Butler, Sheldou και Var, 1984). Ψσ τελικό κριτικό τησ ϋρευνασ των επιπτώςεων πολλού ςυνειςφϋροντεσ δεν ανϋφεραν αναφορϋσ ςτη μελϋτη τησ ενοχοπούηςησ για τουσ εξαςκούντεσ. Αυτό η γεωγραφικού και ςυγκριτικού μόκουσ μελϋτη ερευνητικού ςχεδιαςμού ύςωσ αποδεύξει ξεχωριςτϋσ ςτρατηγικϋσ του μϊνατζμεντ ςε ιςτορικϋσ περιοχϋσ αν υπϊρχει ιςορροπύα μεταξύ του τι θϋλουν και τι όχι ωσ προσ την τουριςτικό ανϊπτυξη. Επιπλϋον ιςορροπούνται τησ ερευνητικόσ μεθοδολογύασ με τα ςυμπερϊςματα θα ενθαρρύνει κϊθε επιπρόςθετη κατανόηςη και δυνατότητα ςύγκριςησ με μελλοντικϋσ μελϋτεσ (Haley et al, 2004). Πρωταρχικού ςτόχοι αυτόσ τησ ϋρευνασ εύναι η διεξαγωγό ςυμπεραςμϊτων και η ςυγκριτικό ανϊλυςη των αποτελεςμϊτων τησ δειγματοληπτικόσ ϋρευνασ η οπούα θα πραγματοποιηθεύ ςτην Ελούντα (Κρότησ). Η αναφορϊ μασ δεν θα όταν πλόρησ αν δεν επιςόμανε τισ δυςκολύεσ αλλϊ και αδυναμύεσ. Οι δυςκολύεσ αλλϊ και αδυναμύεσ χωρύσ να αναιρούν τον χαρακτόρα τησ ϋρευνασ επιςημαύνουν τισ ιδιαύτερεσ απαιτόςεισ αυτόσ. Σο κυρύαρχο ερευνητικό ερώτημα που τύθεται τόςο από την αρχικό προςϋγγιςη των διαςτϊςεων του προβλόματοσ όςο και από τουσ βαςικούσ ςκοπούσ ςτόχουσ τησ ϋρευνασ εύναι ςύμφωνα με τουσ Travis και Przeclawski (1989) το ακόλουθο: '' Εύναι ο τουριςμόσ ϋνασ βαςικόσ παρϊγοντασ κοινωνικόσ αλλαγόσ μϋςα ςτην κοινωνύα υποδοχόσ που επιςκϋπτονται οι τουρύςτεσ; Εϊν ναι ποιόσ εύναι ο 41

42 χαρακτόρασ αυτόσ τησ αλλαγόσ;''. Εύναι προφανϋσ από αυτό το ερώτημα καθώσ και από μια ςυςτηματικό ανϊλυςη των ςκοπών και ςτόχων, ότι δύο εύναι οι πόλοι ςτουσ οπούουσ ςυγκεντρώθηκε από την αρχό το ενδιαφϋρον: α) Η κοινωνύα υποδοχόσ και β) Οι τουρύςτεσ ωσ εκπρόςωποι του τουριςτικού φαινόμενου. Δύο πόλοι δεν λειτουργούν αυτόνομα αλλϊ αμφύδρομα και επηρεϊζοντασ ο ϋνασ τον ϊλλο οδηγώντασ ςε μια ποικιλύα αλλαγών ςε όλα τα επύπεδα. Σο επόμενο βόμα όταν μϋςα από την αναλυτικότερη προςϋγγιςη των διαφορετικών ζητημϊτων που ϋθετε το κυρύαρχο ερευνητικό ερώτημα να διαμορφωθούν τα ερευνητικϊ πεδύα όπου θα επικϋντρωνε το ενδιαφϋρον τησ η ϋρευνα. Σα ερευνητικϊ πεδύα όταν τα ακόλουθα ( Van Door, Przeclawski και Travis,1989) : Αλλαγϋσ ςτην κοινωνικό δομό Αναφορϋσ ςτισ αξύεσ των κατούκων των τουριςτικών περιοχών Αλλαγϋσ από ϋνα οικονομικϊ η εθνικϊ κλειςτό περιβϊλλον Αλλαγϋσ ςτα όθη και τα ϋθιμα Αλλαγϋσ ςτισ αξύεσ των τουριςτών Αλλαγϋσ ςτην γενικό παθολογύα Οι επιμϋρουσ ανϊλυςη αυτών των ερευνητικών πεδύων οδόγηςε ςε υποθϋςεισ εργαςύασ οι οπούεσ αποτελούςαν τη βϊςη για την καταςκευό του ερωτηματολογύου τησ εμπειρικόσ ϋρευνασ. Παρϊλληλα αρχύζουν και οι διεργαςύεσ και αναζητόςεισ ςε θϋματα θεωρύασ και μεθοδολογύασ όπωσ θα δούμε ςτην ςυνϋχεια οι αναζητόςεισ αυτϋσ όταν γόνιμεσ αλλϊ παρϊλληλα οδόγηςαν και ςε πολλϊ προβλόματα, η λύςη των οπούων δεν όταν πϊντα εφικτό και απλό. Η ανϊπτυξη του τουριςμού προκαλεύ ςημαντικϋσ επιπτώςεισ οι οπούεσ ϋχουν αποτελϋςει πεδύο ϋρευνασ των επιςτημόνων. Οι επιπτώςεισ αυτϋσ ϊλλεσ φορϋσ θεωρούνται θετικϋσ, ϊλλεσ αρνητικϋσ. (Haley, et al., 2004) Πολλού ερευνητϋσ διατεύνονται ότι ο τουριςμόσ αποτελεύ εργαλεύο ανϊπτυξησ (Gee, et al., 1989) με οικονομικϊ οφϋλη τα οπούα μπορούν να μετρηθούν αντικειμενικϊ και να χρηςιμοποιηθούν για επιπλϋον ανϊπτυξη. (Cohen, 1972) την αξιολόγηςη των κοινωνικών επιπτώςεων ςπουδαύα ςημαςύα ϋχει η ϊποψη τησ τοπικόσ κοινωνύασ, ιδιαύτερα όταν πρόκειται για μικρό περιοχό. Ο Rothman (Rothman, 1978) ςημεύωςε ότι οι αρνητικϋσ επιπτώςεισ, ςύμφωνα με τουσ κατούκουσ μικρών κοινωνιών, επικεντρώνονται ςτην ρύπανςη όχι μόνο του περιβϊλλοντοσ αλλϊ και την ηχητικό, το κυκλοφοριακό πρόβλημα, την εγκληματικότητα και την αύξηςη των τιμών. Από την ϊλλη πλευρϊ, οι Belisle και 42

43 Hoy (Hoy & Belisle, 1980) υποςτόριξαν ότι ςτισ θετικϋσ επιπτώςεισ του τουριςμού εμπεριϋχεται η βελτύωςη των υποδομών τησ περιοχόσ, οι Milman και Pizam (Milman & Pizam, 1988) και Rothman (Rothman, 1978) υποςτηρύζουν πωσ ο τουριςμόσ αυξϊνει τισ ευκαιρύεσ για εργαςύα και οι Davis, Allen και Cosenza (Davis, et al., 1988) θεωρούν ότι εξαιτύασ του τουριςμού οι επιλογϋσ για διαςκϋδαςη εύναι περιςςότερεσ. ημαντικού παρϊγοντεσ οι οπούοι διαμορφώνουν τη ςτϊςη και την αντύληψη των κατούκων ςε μικρϋσ κοινωνύεσ, ςχετικϊ με τον τουριςμό, εύναι τα δημογραφικϊ και τα προςωπικϊ τουσ ςτοιχεύα. (Hoy & Belisle, 1980) Από τα αποτελϋςματα μιασ ϊλλησ ϋρευνασ που διεξόγαγε το Ελληνικό τατιςτικό Ινςτιτούτο, προϋκυψε ότι οι θετικϋσ επιπτώςεισ του τουριςμού υποςκελύζουν τισ αντύςτοιχεσ αρνητικϋσ επιπτώςεισ. Οι πιο ςημαντικϋσ μεταξύ των θετικών θεωρούνται, η ςυμβολό ςτην οικονομικό ανϊπτυξη του τόπου, η ςυμβολό ςτην καταπολϋμηςη τησ ανεργύασ αλλϊ και η μακροχρόνια προοπτικό ανϊπτυξησ. (Μανδόλασ, et al., 2007) Αντύθετα ωσ αρνητικότερεσ μεταξύ των αρνητικών επιπτώςεων εμφανύζονται η αύξηςη των τιμών των ακινότων, η κυκλοφοριακό επιβϊρυνςη και η αύξηςη των φόρων. Παρατηρεύται επύςησ μια επιφυλακτικότητα προσ τον τουριςμό, ςε ςχϋςη με τουσ κατούκουσ των παραδοςιακότερων τουριςτικών προοριςμών. Ψςτόςο, τα ιδιαύτερα χαρακτηριςτικϊ των κατούκων εύναι αυτϊ που επιδρούν ςημαντικότερα ςτην διαμόρφωςη ςτϊςησ και ϊποψησ ςχετικϊ με τισ επιπτώςεισ του τουριςμού. υνολικϊ, από τα αποτελϋςματα τησ ςυγκεκριμϋνησ ϋρευνασ προκύπτει ότι ςχεδόν όλοι προςβλϋπουν ςτην τουριςτικό ανϊπτυξη διατηρώντασ ωςτόςο επιφυλϊξεισ για τισ επιπτώςεισ του. Επύςησ, προκύπτει ότι η τουριςτικό ανϊπτυξη μιασ περιοχόσ πρϋπει να εύναι ιςορροπημϋνη ϋτςι ώςτε να εξαςφαλύζονται τα μϋγιςτα δυνατϊ οφϋλη και ςυγχρόνωσ να ελαχιςτοποιούνται οι αρνητικϋσ ςυνϋπειεσ. (Μανδόλασ, et al., 2007) 43

44 ΚΕΥΑΛΑΙΟ 4: Η ΠΕΡΙΠΣΩΗ ΣΗ ΕΛΟΤΝΣΑ Οι επιμϋρουσ ανϊλυςη των ερευνητικών πεδύων οδόγηςε ςε υποθϋςεισ οι οπούεσ αποτελούςαν τη βϊςη για την καταςκευό του ερωτηματολογύου τησ εμπειρικόσ ϋρευνασ. Παρϊλληλα αρχύζουν και οι διεργαςύεσ και αναζητόςεισ ςε θϋματα θεωρύασ και μεθοδολογύασ όπωσ θα δούμε ςτην ςυνϋχεια οι αναζητόςεισ αυτϋσ όταν γόνιμεσ αλλϊ παρϊλληλα οδόγηςαν και ςε πολλϊ προβλόματα, η λύςη των οπούων δεν όταν πϊντα εφικτό και απλό. Η ανϊπτυξη του τουριςμού προκαλεύ ςημαντικϋσ επιπτώςεισ οι οπούεσ ϋχουν αποτελϋςει πεδύο ϋρευνασ των επιςτημόνων. Οι επιπτώςεισ αυτϋσ ϊλλεσ φορϋσ θεωρούνται θετικϋσ, ϊλλεσ αρνητικϋσ. (Haley, et al., 2004) Πρωταρχικού ςτόχοι αυτόσ τησ ϋρευνασ εύναι η διεξαγωγό ςυμπεραςμϊτων και η ςυγκριτικό ανϊλυςη των αποτελεςμϊτων τησ δειγματοληπτικόσ ϋρευνασ η οπούα πραγματοποιόθηκε ςτην Ελούντα (Κρότησ). Η αναφορϊ μασ δεν θα όταν πλόρησ αν δεν επιςόμανε τισ δυςκολύεσ αλλϊ και αδυναμύεσ. Οι δυςκολύεσ αλλϊ και αδυναμύεσ χωρύσ να αναιρούν τον χαρακτόρα τησ ϋρευνασ επιςημαύνουν τισ ιδιαύτερεσ απαιτόςεισ αυτόσ. Σο κυρύαρχο ερευνητικό ερώτημα που τύθεται τόςο από την αρχικό προςϋγγιςη των διαςτϊςεων του προβλόματοσ όςο και από τουσ βαςικούσ ςκοπούσ ςτόχουσ τησ ϋρευνασ εύναι ςύμφωνα με τουσ Travis και Przeclawski (1989) το ακόλουθο: '' Εύναι ο τουριςμόσ ϋνασ βαςικόσ παρϊγοντασ κοινωνικόσ αλλαγόσ μϋςα ςτην κοινωνύα υποδοχόσ που επιςκϋπτονται οι τουρύςτεσ; Εϊν ναι ποιόσ εύναι ο χαρακτόρασ αυτόσ τησ αλλαγόσ;''. Εύναι προφανϋσ από αυτό το ερώτημα καθώσ και από μια ςυςτηματικό ανϊλυςη των ςκοπών και ςτόχων, ότι δύο εύναι οι πόλοι ςτουσ οπούουσ ςυγκεντρώθηκε από την αρχό το ενδιαφϋρον: α) Η κοινωνύα υποδοχόσ και β) Οι τουρύςτεσ ωσ εκπρόςωποι του τουριςτικού φαινόμενου. Δύο πόλοι δεν λειτουργούν αυτόνομα αλλϊ αμφύδρομα και επηρεϊζοντασ ο ϋνασ τον ϊλλο οδηγώντασ ςε μια ποικιλύα αλλαγών ςε όλα τα επύπεδα. Σο επόμενο βόμα όταν μϋςα από την αναλυτικότερη προςϋγγιςη των διαφορετικών ζητημϊτων που ϋθετε το κυρύαρχο ερευνητικό ερώτημα να διαμορφωθούν τα ερευνητικϊ πεδύα όπου θα επικϋντρωνε το ενδιαφϋρον τησ η 44

45 ϋρευνα. Σα ερευνητικϊ πεδύα όταν τα ακόλουθα ( Van Door, Przeclawski και Travis,1989): Αλλαγϋσ ςτην κοινωνικό δομό Αναφορϋσ ςτισ αξύεσ των κατούκων των τουριςτικών περιοχών Αλλαγϋσ από ϋνα οικονομικϊ η εθνικϊ κλειςτό περιβϊλλον Αλλαγϋσ ςτα όθη και τα ϋθιμα Αλλαγϋσ ςτισ αξύεσ των τουριςτών 4.1 Η Κρήτη ςαν Σουριςτικόσ Προοριςμόσ Σο νηςύ τησ Κρότησ βρύςκεται ςτο νότιο αιγαύο, βρϋχεται ςτα νότια από το Λιβυκό Πϋλαγοσ και Βόρεια από το Κρητικό Πϋλαγοσ. Εύναι το μεγαλύτερο νηςύ τησ Ελλϊδασ με επιφϊνεια τετραγωνικϊ μϋτρα και πληθυςμό κατούκουσ. υγκαταλϋγεται ωσ το πϋμπτο μεγαλύτερο νηςύ τησ Μεςογεύου από ϊποψησ ϋκταςησ. Βρύςκεται ανϊμεςα ςε τρεισ ηπεύρουσ την Ευρώπη, την Αςύα και την Αφρικό και θϋτει τα όρια ανϊμεςα ςε Ευρώπη και Αφρικό, επύςησ αποτελεύ αυτόνομο γεωγραφικό διαμϋριςμα. Η νότια ϊκρη τησ Κρότησ εύναι το νοτιότερο ςημεύο όλησ τησ Ευρώπησ. Η κεντρικό θϋςη που κατϋχει, ανϊμεςα ςε τρεισ ηπεύρουσ και ανϊμεςα ςε τρύα πελϊγη, το Ιόνιο, το Αιγαύο και το Λιβυκό ϋχει χαρακτηρύςει το νηςύ ωσ «ςταυροδρόμι λαών και πολιτιςμών». Φωρύζεται ςε τϋςςερισ νομούσ: των Φανύων, του Ρεθύμνου, του Ηρακλεύου και του Λαςιθύου. Η Κρότη εκτόσ από την μεγϊλη πολιτιςμικό τησ ιςτορύα, εύναι πλούςια ςε θϊλαςςα, βουνϊ, φαρϊγγια καθώσ επύςησ φημύζεται για την πλούςια ποικιλύα τησ ςε χλωρύδα και πανύδα. Η οικονομύα του νηςιού βαςύζεται ςε διϊφορουσ τομεύσ όπωσ γεωργύα, κτηνοτροφύα, ελαιόλαδο, ςταφύλια, εςπεριδοειδό κλπ. Η πρόςβαςη των επιςκεπτών γύνεται και μϋςω αερολιμϋνων και μϋςω πλούων. Βϊςη των παραπϊνω αντιλαμβϊνεται κανεύσ ότι το νηςύ τησ Κρότησ με την γεωγραφικό του θϋςη, με τη πλούςια ιςτορύα και μυθολογύα που διαθϋτει και φυςικϊ με την ποικιλύα τοπύων και περιοχών μπορεύ εύκολα να γύνει πόλοσ ϋλξησ για πολλούσ επιςκϋπτεσ. Εύναι ϋνασ από τουσ δημοφιλϋςτερουσ προοριςμούσ διακοπών ςτην Ελλϊδα. υνεπώσ, ο τουριςμόσ ωσ παραγωγικό δραςτηριότητα αποτελεύ για την Κρότη τον ςπουδαιότερο παρϊγοντα τησ οικονομύασ τησ. Πϋραν του ςυναλλαγματικού οφϋλουσ και των θετικών επιπτώςεων που προκαλεύ ςτον τομϋα τησ 45

46 απαςχόληςησ και τη διαδικαςύα τησ ευρύτερησ κατανομόσ αυτού του ειςοδόματοσ ςυμβϊλει αναμφιςβότητα και ςτην δραςτηριοπούηςη όλων των υπολούπων παραγωγικών κλϊδων τησ βιομηχανύασ του ειςαγωγικού Εμπορύου, τησ γεωργικόσ και κτηνοτροφικόσ παραγωγόσ, τησ εμπορευματικόσ κύνηςησ των τραπεζικών εργαςιών, των ξενοδοχειακών τουριςτικών ταξιδιωτικών και ςυναφών επιχειρόςεων και γενικϊ όλων των επαγγελμϊτων προςφορϊσ αγαθών και υπηρεςιών βιοτικόσ ανϊγκησ. Αυτό γιατύ προςφϋρει ςε όλουσ τουσ κλϊδουσ πρόςθετη εργαςύα ανϊλογη προσ την αύξηςη τησ τουριςτικόσ κύνηςησ δημιουργώντασ νϋεσ προσ ικανοπούηςη ανϊγκεσ. (Μιλτιϊδη Λογοθϋτη, 1963) Αξύζει να ςημειωθεύ ότι το 15% όλων των αφύξεων ςτην Ελλϊδα ϋρχονται μϋςω Ηρακλεύου ενώ οι ναυλωμϋνεσ πτόςεισ του Ηρακλεύου ξεπερνούν το 20% του ςυνόλου των πτόςεων ναύλωςησ τησ Ελλϊδασ. το νηςύ ο τουριςμόσ εύναι μια ςημαντικό οικονομικό δραςτηριότητα που κατϋχει κυρύαρχη θϋςη ςτο τριτογενό τομϋα. Η Κρότη, από τότε που εμφανύςτηκε ςτην τουριςτικό αγορϊ, αποδεύχθηκε μια αξιόλογη περιοχό υποδοχόσ του τουριςτικού ρεύματοσ και γρόγορα καθιερώθηκε ωσ παραδοςιακόσ προοριςμόσ οργανωμϋνου μαζικού τουριςμού. Σο νηςύ εύναι ςε θϋςη να αναπτύξει ποιοτικό τουριςμό και να ανταποκριθεύ ςτην αναπτυςςόμενη ζότηςη για πολιτικϊ τουριςτικϊ προώόντα ςυνδυϊζοντασ τισ πολιτιςτικϋσ ευαιςθηςύεσ και τον οικονομικό δυναμιςμό του τουριςμού. Μϋςα ς αυτό το πλαύςιο μπορούν να αναπτυχθούν νϋεσ μορφϋσ τουριςμού όπωσ: εκπαιδευτικόσ τουριςμόσ, μοναςτηριακόσ τουριςμόσ, ςυνεδριακόσ τουριςμόσ, αθλητικόσ τουριςμόσ, αγροτικόσ τουριςμόσ, πολιτιςμικόσ τουριςμόσ, εςωτερικόσ τουριςμόσ κ.α. Εύναι γεγονόσ ότι το νηςύ τησ Κρότησ το επιςκϋπτονται τα τελευταύα χρόνια περύπου δυόμιςη εκατομμύρια τουρύςτεσ γεγονόσ που μασ αποδεικνύει ότι ϋνασ προοριςμόσ όπωσ εύναι η Κρότη προώποθϋτει όλεσ τισ προδιαγραφϋσ για να προςελκύει μεγϊλεσ μϊζεσ πληθυςμού Σο Περιβάλλον τησ Κρήτησ Σο νηςύ τησ Κρότησ εύναι εμπλουτιςμϋνο με τα ωραιότερα ςτοιχεύα τησ φύςησ. Αν προβούμε ςε μια ςύντομη περιόγηςη το πρώτο πρϊγμα που ανακαλύπτουμε εύναι ότι το νηςύ ςυνδυϊζει τα δύο ϊκρα αντύθετα, βουνό και θϊλαςςα. την 46

47 περιοχό του νηςιού υπϊρχει μεγϊλοσ αριθμόσ από παραλύεσ που μαγεύουν με τα καταγϊλανα νερϊ τουσ. τα ενδότερα όμωσ του νηςιού υπϊρχει η ορεινό του πλευρϊ που περιϋχει περιοχϋσ με πολλϊ δύςβατα βουνϊ που ςυνθϋτουν το ςκηνικό όμορφων τοπύων. Η Κρότη εύναι κατεξοχόν ορεινό νηςύ. Διαςχύζεται από ανατολικϊ προσ δυτικϊ από τα Λευκϊ Όρη γνωςτϊ και ωσ Χηλορεύτησ. Σισ πλευρϋσ των βουνών τισ ςχύζουν βαθιϊ και ϊγρια φαρϊγγια καθώσ και πολλϊ ςπόλαια. Σο ιδιόρρυθμο φαινόμενο των ςπηλαύων υπϊρχει ςε μεγϊλο βαθμό ςτο νηςύ και οφεύλεται ςτην αςβεςτολιθικό ςύςταςη των βουνών τησ Κρότησ που προκαλεύ την εύκολη διϊβρωςό τουσ. Πϊνω από κρητικϊ ςπόλαια εύναι ςόμερα γνωςτϊ. Όςο αφορϊ τα φαρϊγγια, εύναι ότι πιο εντυπωςιακό υπϊρχει. Σα πιο διϊςημα και βαθύτατα φαρϊγγια εύναι προσ τα δυτικϊ, το φαρϊγγι τησ αμαριϊσ και ανατολικϊ το φαρϊγγι άμπρου. Πρόκειται για δύο επιβλητικϋσ χαρϊδρεσ που δύςκολα ςυναντϊει κανεύσ ςτην Ευρώπη. Σο νηςύ ϋχει και δύο βαςικϋσ πεδινϋσ εκτϊςεισ, την πεδιϊδα τησ Μεςςαρϊσ που βρύςκεται ςτην νότια πλευρϊ και την κοιλϊδα του Πλατυπερϊματοσ που εύναι ςτη βόρεια πλευρϊ. Αναλύοντασ λοιπόν το περιβαλλοντικό επύπεδο του νηςιού διαπιςτώνουμε ότι υπϊρχουν πολλϋσ φυςικϋσ ομορφιϋσ που κϊθε επιςκϋπτησ θα όθελε να εξερευνόςει αλλϊ παρϊλληλα ςπουδαύα επιτεύγματα τησ φύςησ που ο ϊνθρωποσ θα πρϋπει να φροντύςει και να τα ςεβαςτεύ χωρύσ να τα καταπατόςει ό να τα καταςτρϋψει μετατρϋποντασ τα ςε πηγό οικονομικού ςυμφϋροντοσ Περιβαλλοντικέσ Επιπτώςεισ ςτη Κρήτη Όπωσ ϋχουμε προαναφϋρει, κϊθε χρόνο το νηςύ τησ Κρότησ το επιςκϋπτονται μεγϊλεσ μϊζεσ πληθυςμών. Μπορεύ λοιπόν αυτϋσ οι μεγϊλεσ μϊζεσ πληθυςμού να εύναι μια μεγϊλη επιτυχύα για τον τουριςμό του νηςιού, όμωσ για τον περιβϊλλον του αποτελούν μια μεγϊλη πηγό προβλημϊτων. Ο τουριςμόσ μπορεύ να αςκόςει μεγϊλη πύεςη ςτουσ τοπικούσ πόρουσ, για παρϊδειγμα την ενϋργεια, την τροφό, το ϋδαφοσ και το νερό η διϊθεςη των οπούων μπορεύ να εύναι όδη λιγοςτό. Επιπλϋον εξαιτύασ του τουριςμού μπορούν να δημιουργηθούν πολλϋσ αντιπαραθϋςεισ ανϊμεςα ςτην τουριςτικό ανϊπτυξη και ςε ϊλλουσ τομεύσ όπωσ γεωργύα. Οι ϊμεςεσ επιπτώςεισ του τουριςμού ςτο περιβϊλλον τησ Κρότησ εξαρτώνται 47

48 από την ςυγκϋντρωςη τουριςτών ςε τόπο και χρόνο, δηλαδό από την εποχικότητα. υνολικϊ, οι επιπτώςεισ του τουριςμού ςτην Κρότη προκύπτουν: από την εντατικό χρόςη νερού και εδϊφουσ και από τουριςτικϋσ και αναψυχικϋσ εγκαταςτϊςεισ, από τη διανομό και τη χρόςη ενϋργειασ, από τισ αλλαγϋσ του τοπύου που οφεύλονται ςτην καταςκευό υποδομών, κτιρύων και εγκαταςτϊςεων, από την ατμοςφαιρικό ρύπανςη και απόβλητα, από την ςυμπύεςη και ςτεγϊνωςη των εδαφών (ζημιϊ και καταςτροφό βλϊςτηςησ), από διατϊραξη τησ πανύδασ και τησ τοπικόσ κοινωνύασ. Ο αυξανόμενοσ αριθμόσ τουριςτών που επιςκϋπτονται ευαύςθητεσ περιοχϋσ, που διαθϋτει πολλϋσ και το νηςύ τησ Κρότησ, μπορεύ να θϋςει ςε κύνδυνο τη διατόρηςη τησ φύςησ. την παρούςα φϊςη, με δεδομϋνη τον μεγϊλο αριθμό από φαρϊγγια και ςπηλιϋσ που υπϊρχουν ςτο νηςύ, η διϊθεςη των τουριςτών να τα επιςκϋπτονται εύναι κατϊ ϋνα μεγϊλο βαθμό επιβϊρυνςη και καταπϊτηςη προσ το φυςικό περιβϊλλον γιατύ ακόμα και ϊθελϊ τουσ μπορούν να προκαλϋςουν μεταβολϋσ ςτον βιότοπο αυτόν. Ϊρευνεσ από την Βρετανύα αναφϋρουν ότι «ςτα ιδιαύτερα ςτοιχεύα τησ φύςησ, όπωσ εύναι τα δύςβατα πολυϊριθμα φαρϊγγια και οι ιδιαύτερεσ ςπηλιϋσ τησ Κρότησ, θα ϋπρεπε να επιτρϋπεται η εύςοδοσ μόνο ςε ϋμπειρουσ επιςτόμονεσ για τα μελετόςουν και να καταγρϊψουν τισ ιδιομορφύεσ τουσ.εύναι μεγϊλο λϊθοσ να θυςιϊζεται αυτό η φυςικό κληρονομιϊ ςτο βωμό τησ τουριςτικόσ εκμετϊλλευςησ. Ωλλο ϋνα ςημαντικό κομμϊτι που ςυμπληρώνει την περιβαλλοντικό μοναδικότητα του νηςιού εύναι οι όμορφεσ παραλύεσ που το περιτριγυρύζουν. Όμωσ και ςε αυτό το κομμϊτι, οι αρνητικϋσ επιπτώςεισ του τουριςμού εύναι εμφανϋςτατεσ για πολλούσ λόγουσ. Αρχικϊ γιατύ πολλϊ από τα απορρύμματα των ξενοδοχεύων καταλόγουν ςτην θϊλαςςα ϋχουμε δηλαδό επιβϊρυνςη του περιβϊλλοντοσ με υγρϊ και ςτερεϊ απόβλητα χωρύσ αργότερα να γύνονται οι απαιτούμενοι βιολογικού καθαριςμού με αποτϋλεςμα τη ρύπανςη του θαλϊςςιου και παραθαλϊςςιου χώρου. ημαντικό πρόβλημα ςτισ παραλύεσ εύναι και τα ςκουπύδια που εύτε δεν μαζεύονται από τουσ επιςκϋπτεσ εύτε από τουσ αρμόδιουσ με αποτϋλεςμα και 48

49 εδώ τη ρύπανςη του θαλϊςςιου και παραθαλϊςςιου χώρου. Η αλόγιςτη ςπατϊλη νερού αλλϊ και ενϋργειασ εύναι από τα ιδιαύτερα ςημαντικϊ προβλόματα που πρϋπει να αντιμετωπιςτούν. Σο νερό, και ειδικϊ το γλυκό νερό αποτελεύ ϋναν από τουσ πιο κρύςιμουσ φυςικούσ πόρουσ. Η τουριςτικό βιομηχανύα γενικϊ εκμεταλλεύεται υπερβολικϊ τουσ υδϊτινουσ πόρουσ προσ όφελοσ των ξενοδοχεύων, αλλϊ και για την προςωπικό χρόςη νερού από τουσ τουρύςτεσ. Αυτό μπορεύ να οδηγόςει ςε ελλεύψεισ ύδατοσ και υποβϊθμιςη των υδϊτινων αποθεμϊτων, καθώσ επύςησ και ςτην παραγωγό ενόσ μεγαλύτερου όγκου υγρών αποβλότων. (Rowley, 2009) Η καταςκευό ξενοδοχεύων, αναψυχικών και ϊλλων εγκαταςτϊςεων ςυχνϊ προκαλεύ αυξημϋνη πύεςη ςτισ εγκαταςτϊςεισ επεξεργαςύασ αποβλότων, ειδικότερα για το λόγο ότι πολλού προοριςμού ϋχουν αρκετϋσ φορϋσ περιςςότερουσ κατούκουσ κατϊ την υψηλό τουριςτικό περύοδο από ότι κατϊ τη χαμηλό. Οι εγκαταςτϊςεισ επεξεργαςύασ υγρών αποβλότων ςυχνϊ εύναι ςχεδιαςμϋνεσ ϋτςι ώςτε να μην ανταποκρύνονται ςτη δραματικό αύξηςη του όγκου των υγρών αποβλότων κατϊ την υψηλό τουριςτικό περύοδο. Σα υγρϊ απόβλητα ϋχουν ρυπϊνει θϊλαςςεσ και λύμνεσ που περιβϊλλουν τουριςτικούσ πόλουσ ϋλξησ και ϋχουν καταςτρϋψει τη χλωρύδα και την πανύδα. Σα λύματα προκαλούν ςοβαρό ζημύα ςε κοραλλιογενεύσ υφϊλουσ, καθώσ επιφϋρουν την υψηλό ανϊπτυξη τησ βιομϊζασ και υπϊρχει ϊνθηςη του φυτοπλαγκτόν και προκαλούν ςυνθόκεσ μειωμϋνου οξυγόνου. Σα ϊμεςα αποτελϋςματα τησ ανοξύασ εύναι θανατώςεισ ψαριών που όχι μόνο μειώνουν πολύτιμα αποθϋματα ψαριών και καταςτρϋφουν το οικοςύςτημα, αλλϊ επύςησ εύναι δυςϊρεςτεσ για την τοπικό κοινωνύα και μπορεύ να βλϊψουν τον τοπικό τουριςμό. Οι ανοξικϋσ ςυνθόκεσ αποτελούν πρωτύςτωσ ϋνα πρόβλημα των εκβολών και των παρϊκτιων νερών, αν και μπορεύ να αποτελϋςει πρόβλημα και για τισ λύμνεσ γλυκού νερού. (Rowley, 2009) Από την ϊλλη, η ϊνθηςη του φυτοπλαγκτόν δεν επιτρϋπει τη κολύμβηςη ςτουσ τουρύςτεσ και ςτουσ ντόπιουσ κατούκουσ. Η ρύπανςη από τα λύματα μπορεύ, επύςησ, να απειλόςει την υγεύα ανθρώπων και ζώων. ημαντικό επύπτωςη του τουριςμού ςτο νηςύ τησ Κρότησ εύναι και η υποβϊθμιςη εκτϊςεων γιατύ οι φυςικού πόροι, ανανεώςιμοι και μη, διατρϋχουν ϊμεςο κύνδυνο από την καταςκευό τουριςτικών εγκαταςτϊςεων, δρόμων και αεροδρομύων. Ο κύνδυνοσ αυτόσ οφεύλεται ςτη χρόςη εκτϊςεων για δημιουργύα καταλυμϊτων, για ϊλλεσ παροχϋσ υποδομών και για τη χρόςη οικοδομικών υλικών. Σϋλοσ, η ατμοςφαιρικό ρύπανςη και ο θόρυβοσ ςυνθϋτουν το ςκηνικό των 49

50 επιπτώςεων με την οδικό, αεροπορικό και ςιδηροδρομικό μεταφορϊ ςυνεχώσ αυξϊνουν, μαζύ με τον ανερχόμενο αριθμό τουριςτών και τη μεγαλύτερη κινητικότητϊ τουσ. Ο τουριςμόσ αυτό τη ςτιγμό αφορϊ το 60% των αεροπορικών ταξιδιών και γι' αυτόν το λόγο εύναι υπεύθυνοσ για ςημαντικό ποςοςτό αϋριων εκπομπών όπωσ το διοξεύδιο του ϊνθρακα. (Rowley, 2009) Οι εκπομπϋσ που οφεύλονται ςε μεταφορϋσ και οι εκπομπϋσ από χρόςη παραγωγόσ ενϋργειασ ςυνδϋονται με την όξινη βροχό, την παγκόςμια αύξηςη θερμοκραςύασ και την τοπικό ατμοςφαιρικό ρύπανςη. (Rowley, 2009) Η ηχορύπανςη από αεροπλϊνα, αυτοκύνητα, μοτοςικλϋτεσ, λεωφορεύα, καθώσ επύςησ και από οχόματα αναψυχόσ όπωσ μηχανοκύνητα οχόματα θαλϊςςησ, αποτελούν ϋνα ςυνεχώσ αυξανόμενο πρόβλημα του τουριςμού που ςυνεπϊγεται εκνευριςμό, ϊγχοσ και ακόμη και απώλεια ακοόσ. (Rowley, 2009) Όλα τα παραπϊνω μασ δεύχνουν ότι ςτον τουριςμό όλα αυτϊ τα ςτοιχεύα που διαφημύζονται για την προςϋλευςη επιςκεπτών μπορούν εύκολα να αλλοιωθούν ό και να καταςτραφούν με την προςϋλευςη των επιςκεπτών. την παρούςα φϊςη αποδεικνύεται ότι ο τουριςμόσ μπορεύ εύκολα να προβεύ ςε υποβϊθμιςη του φυςικού περιβϊλλοντοσ αλλϊ και υποβϊθμιςη τησ ποιότητασ ζωόσ Οι τουριςτικέσ επενδύςεισ ςτη Κρήτη Όςον αφορϊ τον τομϋα των επενδύςεων ςε τουριςτικϋσ εγκαταςτϊςεισ, η Κρότη διαθϋτει ξενοδοχεύα για κϊθε εύδουσ προτιμόςεισ, από μεγϊλα ξενοδοχεύα πολυτϋλειασ τα οπούα διαθϋτουν πιςύνεσ, εγκαταςτϊςεισ αθλητιςμού και αναψυχόσ, κϋντρα θαλαςςοθεραπεύασ, γόπεδα γκολφ κ.α. ϋωσ μικρότερα ιδιόκτητα οικογενειακϊ διαμερύςματα αλλϊ και εγκαταςτϊςεισ καταςκόνωςησ. χετικϊ με την πληθώρα των τουριςτικών εγκαταςτϊςεων που υπϊρχουν ςτο νηςύ χαρακτηριςτικό αποτελεύ ότι εύναι η γεωγραφικό περιφϋρεια με τισ περιςςότερεσ ξενοδοχειακϋσ μονϊδεσ. ύμφωνα με τα τελευταύα επύςημα ςτοιχεύα για το 2012 από το Ξενοδοχειακό Επιμελητόριο τησ Ελλϊδασ, ςτην Κρότη δημιουργόθηκαν οι περιςςότερεσ μονϊδεσ, ςυνολικϊ ςε αριθμό 1.529, αλλϊ και οι περιςςότερεσ κλύνεσ 5 αςτϋρων (34209 μερύδιο 35% επύ του ςυνόλου των κλινών 5 αςτϋρων). (Ξενοδοχειακό Επιμελητόριο Ελλϊδοσ, 2012) Παρϊλληλα όμωσ το νηςύ διαθϋτει το μεγαλύτερο ποςοςτό μονϊδων πϋντε αςτϋρων ςε ολόκληρη την Ελλϊδα δύνοντασ ϋτςι ςημαντικό ώθηςη ςτην ανϊπτυξη του τουριςμού πολυτελεύασ. Εύναι λοιπόν ξεκϊθαρο ότι το νηςύ 50

51 προςφϋρει τουριςμό πολυτελεύασ. Εδώ αξύζει να ςημειωθεύ ότι ο τουριςμόσ πολυτελεύασ που αναπτύςςεται ραγδαύα τα τελευταύα χρόνια ςτο νηςύ, δεν εύναι μόνο αποτϋλεςμα ελληνικών επενδύςεων αλλϊ ςημαντικό ρόλο ϋχουν διαδραματύςει και οι ξϋνοι επενδυτϋσ. ύμφωνα με ςτοιχεύα μελϋτησ του Κϋντρου Επιχειρηματικόσ και Σεχνολογικόσ Ανϊπτυξησ (ΚΕΣΑ) Κρότησ για τισ Ωμεςεσ Ξϋνεσ Επενδύςεισ (ΑΞΕ) ςτη χώρα, το μϋςο χρηματοοικονομικό μϋγεθοσ των Ωμεςων Ξϋνων Επενδύςεων (ΑΞΕ) ςτην Κρότη κατϊ την περύοδο εύναι του επιπϋδου των 573,3 εκατομμυρύων δολαρύων με δεύκτη χρηματοοικονομικού μεγϋθουσ ϋργου με βϊςη την ελληνικό επικρϊτεια 5,58 (458% πϊνω από το μϋςο όρο τησ επικρϊτειασ). Γεγονόσ που ςημαύνει ότι οι ΑΞΕ ςτη Κρότη εύναι εντυπωςιακϊ μεγϊλου μεγϋθουσ για τα ελληνικϊ δεδομϋνα. Σο ύδιο ςυμβαύνει και με τισ θϋςεισ εργαςύασ, αφού ο μϋςοσ όροσ νϋων θϋςεων εργαςύασ ανϊ ϋργο ΑΞΕ ςτην Κρότη εύναι 896,3, με δεύκτη επύδοςησ με βϊςη την επικρϊτεια 5,90, που φϋρνει την Κρότη ςτη 2η θϋςη ςτη χώρα μετϊ την Πελοπόννηςο που ϋχει αντύςτοιχο δεύκτη 6,54. Οι οικονομικού τομεύσ ςτουσ οπούουσ η Κρότη κατϊφερε να προςελκύςει Ωμεςεσ Ξϋνεσ Επενδύςεισ βϊςει των ςτοιχεύων εύναι κυρύωσ ο τουριςμόσ και τα καταναλωτικϊ προώόντα. τον τουριςμό, παρότι η Κρότη δϋχτηκε το 20% των ϋργων ΑΞΕ (2 από τα 10 ϋργα ΑΞΕ), αυτϊ αντιπροςωπεύουν ςχεδόν το 90% τησ χρηματοοικονομικόσ αξύασ του ςυνόλου των τουριςτικών ΑΞΕ τησ χώρασ και περύπου το 75% των θϋςεων εργαςύασ που δημιουργόθηκαν ςτη χώρα από τισ ΑΞΕ ςτον τομϋα αυτό. Με βϊςη αυτό η Κρότη κατϋχει κατεξοχόν τα Σοπικϊ Πλεονεκτόματα τησ χώρασ ςτον τομϋα του τουριςμού. Βϋβαια, εδώ αξύζει να ειπωθεύ ότι η Κρότη με το «κλαςςικό» μοντϋλο όλιοσ θϊλαςςα προςφϋρεται λόγω τησ γεωμορφολογύασ τησ και του κλύματοσ τησ και για την ανϊπτυξη ϊλλων ειδικών μορφών τουριςμού όπωσ ο Ορειβατικόσ, ο Θαλϊςςιοσ, ο Υυςιολατρικόσ, ο Επιςτημονικόσ κ.α. ενώ το ϋτοσ 2008 με βϊςη τα ςτοιχεύα του ΕΟΣ επιςκϋφτηκαν το νηςύ τουρύςτεσ για το ςκοπό αυτό. Σαυτόχρονα όμωσ, όπωσ εκτιμϊ ο Παγκόςμιοσ Οργανιςμόσ Σουριςμού (WTO), η Κρότη χϊνει ετηςύωσ περύπου επιςκϋπτεσ θεματικών μορφών τουριςμού λόγω ϋλλειψησ αντύςτοιχησ υποδομόσ (από καταλύματα, ειδικϊ τουριςτικϊ γραφεύα και ειδικευμϋνα ςτελϋχη) αλλϊ κυρύωσ λόγω ελλιπούσ προώθηςησ αυτών των μορφών τουριςμού (απουςύα από ειδικϋσ εκθϋςεισ και αναζότηςησ νϋων αγορών). 51

52 4.2 Γενικέσ πληροφορίεσ για το νομό Λαςιθίου και τη περιοχή μελέτησ, Ελούντα Άγιου Νικόλαου Ο Νομόσ Λαςιθύου βρύςκεται ςτο ανατολικό ϊκρο τησ Κρότησ και ϋχει ϋκταςη 1.822,8 τετ. χλμ αποτελώντασ το 21,7 % τησ ϋκταςησ του νηςιού. τισ τρεισ πλευρϋσ του το Λαςύθι βρϋχεται από θϊλαςςα: το Κρητικό πϋλαγοσ από τα βόρεια, το Ικϊριο ανατολικϊ και το Λιβυκό ςτα νότια. Πρωτεύουςα του νομού Λαςιθύου εύναι ο Ωγιοσ Νικόλαοσ ενώ ύμφωνα με το Ν (ΥΕΚ 244/Α/ ) με τύτλο «περύ ςύςταςησ των οργανιςμών τοπικόσ αυτοδιούκηςησ», ο Νομόσ Λαςιθύου διαιρεύται ςε 8 δόμουσ που προϋκυψαν από ςυνενώςεισ 88 δόμων και κοινοτότων (Δόμοσ Αγύου Νικολϊου, Δόμοσ Ιερϊπετρασ, Δόμοσ Ιτϊνου, Δόμοσ Λεύκησ, Δόμοσ Μακρύ Γιαλού, Δόμοσ Νεϊπολησ, Δόμοσ Οροπεδύου Λαςιθύου και ο Δόμοσ ητεύασ). Η νομοθετικό αυτό ρύθμιςη γνωςτό ωσ «χϋδιο Καποδύςτριασ» αποτελεύ το πλϋον πρόςφατο πλαύςιο οικιςτικόσ οργϊνωςησ και διοικητικόσ αναδιϊρθρωςησ των οικιςμών τησ Φώρασ. Φαρακτηριςτικό του Νομού εύναι η οικιςτικό αποκϋντρωςη που εμφανύζεται με τρεισ, ιςοδύναμουσ πληθυςμιακϊ, αςτικούσ πόλουσ που εύναι ο Ωγιοσ Νικόλαοσ, η Ιερϊπετρα και η ητεύα και ϋναν μικρότερο τη Νεϊπολη, ςε μικρό απόςταςη από τον Ωγιο Νικόλαο. Από γεωμορφολογικόσ ϊποψησ, ςτο Νομό Λαςιθύου επικρατούν οι ημιορεινϋσ εκτϊςεισ (45,8%) ενώ οι πεδινϋσ περιορύζονται ςτο 11,8% τησ ςυνολικόσ ϋκταςησ ςε περιοχϋσ κυρύωσ κατϊ μόκοσ του κόλπου του Μιραμπϋλλου, ςτο Οροπϋδιο του Λαςιθύου και τησ παρϊκτιασ ζώνησ γύρω από την Ιερϊπετρα ςτη νότια πλευρϊ του Νομού. Ο ςημαντικότεροσ ορεινόσ όγκοσ εύναι το όροσ Δύκτη που βρύςκεται ςτη δυτικό πλευρϊ, ςτα όρια με το Νομό Ηρακλεύου. Όςον αφορϊ τα δημογραφικϊ του χαρακτηριςτικϊ, ςτο νομό Λαςιθύου ςυγκεντρώνεται περύπου το 0,7% του πληθυςμού τησ Ελλϊδοσ, ςυγκεκριμϋνα ανϋρχεται ςτουσ κατούκουσ, ςύμφωνα με την απογραφό του 2011 ενώ μεταξύ των απογραφών 1991 και 2011 ο πληθυςμόσ του νομού αυξόθηκε κατϊ 7,1% (ΕΤΕ). 52

53 4.2.1 Οι βαςικέσ τεχνικέσ και κοινωνικέσ υποδομέσ του Νομού Λαςιθίου την Περιφϋρεια Κρότησ υπϊρχουν αρκετϊ λιμϊνια εκ των οπούων τα ςημαντικότερα εύναι του Ηρακλεύου και τησ ούδασ κοντϊ ςτα Φανιϊ. Σο μεγαλύτερο εμπορικό λιμϊνι εύναι αυτό του Ηρακλεύου, το οπούο εξυπηρετεύ τισ ανϊγκεσ μεταφορϊσ εμπορευμϊτων, οχημϊτων και επιβατών. Ο Νομόσ Λαςιθύου εξυπηρετεύται από 3 λιμϊνια: τησ Ιερϊπετρασ, του Αγύου Νικολϊου και τησ ητεύασ, ςυνδϋοντασ τον με τον Πειραιϊ και ϊλλα μϋρη τησ Ελλϊδασ. Παρϊλληλα, ςτον Ωγιο Νικόλαο ϋχει δημιουργηθεύ μαρύνα για καθαρϊ τουριςτικό χρόςη, η οπούα διαθϋτει 250 θϋςεισ ελλιμενιςμού. Από τισ 3/3/2000, η διαχεύριςη τησ περιόλθε ςτο Δόμο για τα επόμενα ςαρϊντα χρόνια ϋναντι μιςθώματοσ 20 εκατ. δρχ ετηςύωσ και την υποχρϋωςη ςε δύο χρόνια να ολοκληρώςει τισ απαιτούμενεσ χερςαύεσ υποδομϋσ όπωσ ϋχουν περιληφθεύ ςτη ςύμβαςη. τον τομϋα των αερομεταφορών η Κρότη εξυπηρετεύται από δύο μεγϊλα αεροδρόμια και ϋνα μικρότερο. Σο αεροδρόμιο με τη μεγαλύτερη κύνηςη βρύςκεται κοντϊ ςτην πόλη του Ηρακλεύου (αεροδρόμιο Ν. Καζαντζϊκησ) και εύναι το δεύτερο ςε κύνηςη αεροδρόμιο τησ χώρασ. Ϊνα ακόμη μεγϊλο αεροδρόμιο εύναι εκεύνο του Ακρωτηρύου ςτο Νομό Φανύων ενώ ςτο Νομό Λαςιθύου, ςτη ητεύα, λειτουργεύ ϋνα μικρό αεροδρόμιο που εξυπηρετεύ τακτικϋσ πτόςεισ εςωτερικού ενώ εξελύςςεται ςυνεχώσ με ςκοπό να εξυπηρετόςει μελλοντικϊ την αυξανόμενη ζότηςη ςε charter του ανατολικότερου ϊκρου τησ Κρότησ. Παρϊλληλα ςχεδιϊζεται ςτο Δόμο Ιερϊπετρασ η καταςκευό ιδιωτικού αεροδρομύου, με μόκοσ διαδρόμου μ ςε επιλεγμϋνη θϋςη μεταξύ Παχειϊσ Ωμμου και Ιερϊπετρασ από τοπικό Δημοτικό Επιχεύρηςη. Όςον αφορϊ το οδικό δύκτυο η ςημαντικότερη κεντρικό αρτηρύα εύναι ο Βόρειοσ Οδικόσ Ωξονασ τησ Κρότησ (Β.Ο.Α.Κ.) προσ τον οπούο αρθρώνεται ολόκληρο το υπόλοιπο οδικό δύκτυο του νηςιού. Παρϊλληλα προσ τον Β.Ο.Α.Κ λειτουργεύ ο Νότιοσ Οδικόσ Ωξονασ Κρότησ (Ν.Ο.Α.Κ.) ο οπούοσ δεν ϋχει ολοκληρωθεύ ακόμη. Σο τμόμα του Β.Ο.Α.Κ. που διϋρχεται από το Νομό Λαςιθύου ξεκινϊει από τα όρια με το Ν. Ηρακλεύου και διερχόμενοσ από τη Νεϊπολη και τον Ωγιο Νικόλαο καταλόγει ςτη Παχειϊ Ωμμο ενώ υπό καταςκευό βρύςκεται ςόμερα το τμόμα ϋωσ τη ητεύα, όπου επρόκειτο να καταλόγει οριςτικϊ. Σο αντύςτοιχο τμόμα του Ν.Ο.Α.Κ. ςτο Νομό Λαςιθύου ξεκινϊει από την Ιερϊπετρα και φτϊνει μϋχρι τα όρια του Ν. Ηρακλεύου. Οι δύο αυτού οδικού ϊξονεσ μετϊ την ολοκλόρωςό τουσ θα αποτελούν τουσ δύο κύριουσ τρόπουσ επικοινωνύασ του Νομού Λαςιθύου με το Ν. Ηρακλεύου και την υπόλοιπη Κρότη. 53

54 Από ενεργειακόσ πλευρϊσ, τον Μϊιο του 2009, εγκαινιϊςτηκε ςτον Νομό από τον Όμιλο τησ ΔΕΗ Ατμοηλεκτρικόσ ταθμόσ ςτον Αθερινόλακκο για εξαςφϊλιςη μεγαλύτερησ επϊρκειασ ηλεκτρικόσ ενϋργειασ καθώσ και Αιολικό Πϊρκο ςτην περιοχό τησ Ξηρολύμνησ ενώ ςτην ευρύτερη περιοχό λειτουργούςαν όδη αρκετϊ πϊρκα αιολικόσ ενϋργειασ. το τομϋα τησ εκπαύδευςησ λειτουργούν 49 Δημοτικϊ χολεύα, 46 Νηπιαγωγεύα, 6 Λύκεια, 14 γυμνϊςια και 5 ΣΕΕ (Σμόματα Επαγγελματικόσ Εκπαύδευςησ) ενώ ςτη τριτοβϊθμια εκπαύδευςη δεν ϋχει ιδρυθεύ μϋχρι ςόμερα και δεν λειτουργεύ κανϋνα τμόμα Σριτοβϊθμιασ Πανεπιςτημιακόσ Εκπαύδευςησ. τη Σριτοβϊθμια όμωσ Σεχνολογικό Εκπαύδευςη ϋχουν ιδρυθεύ και λειτουργούν παραρτόματα του Σεχνολογικού Εκπαιδευτικού Ιδρύματοσ Κρότησ, τα οπούα εύναι: α. Παρϊρτημα ητεύασ, β. Παραρτόματα Αγύου Νικολϊου και γ. Παρϊρτημα Ιερϊπετρασ. την τεχνολογικό εκπαύδευςη υπϊγεται και η Σουριςτικό χολό Αγύου Νικολϊου (Α..Σ.Ε.Α.Ν) που λειτουργεύ ςτα πλαύςια τησ τουριςτικόσ εκπαύδευςησ του Τπουργεύου Σουριςμού. Σϋλοσ, ςχετικϊ με την υποδομό και κϊλυψη που προςφϋρει το Εθνικό ύςτημα Τγεύασ, ςτο Νομό Λαςιθύου λειτουργούν 2 δημόςια νοςοκομεύα (7 ςύνολο), 2 κϋντρα υγεύασ (12 ςύνολο), ενώ από το ςύνολο των 22 θεραπευτηρύων τησ Κρότησ (2.701 κλύνεσ) τα 4 λειτουργούν ςτο Νομό Λαςιθύου (279 κλύνεσ) Βαςικά Οικονομικά χαρακτηριςτικά του Νομού Λαςιθίου Η οικονομύα του Νομού Λαςιθύου ςτηρύζεται ςε ϋνα μεγϊλο ποςοςτό ςτον πρωτογενό τομϋα, ςτη γεωργύα, ςτη κτηνοτροφύα ενώ ςημαντικό εύναι και η αλιεύα που αναπτύςςεται. Ειδικότερα για τη γεωργύα, η Κρότη εξαιτύασ των ιδιαύτερα ευνοώκών κλιματολογικών ςυνθηκών, εύναι μια από τισ ςημαντικότερεσ περιοχϋσ για την παραγωγό γεωργικών προώόντων ςτην Ελλϊδα. Ιδιαύτερα όμωσ για το Νομό, η παραγωγό τουσ αποτελεύ δυναμικό οικονομικό δραςτηριότητα, δύνοντασ του την πρώτη θϋςη ςε παραγωγό προώόντων, όπωσ τα προώόντα θερμοκηπύων λαχανικών και ειδικότερα πρώιμησ τομϊτασ, όχι μόνο ςε επύπεδο Περιφϋρειασ αλλϊ και Φώρασ. Η κτηνοτροφικό δραςτηριότητα, από την ϊλλη πλευρϊ, εύναι ελευθϋρασ βοςκόσ ενώ το κτηνοτροφικό κεφϊλαιο αποτελεύται κυρύωσ από αιγοπρόβατα. ε οριςμϋνουσ ορεινούσ βοςκοτόπουσ παρατηρεύται εποχιακό κτηνοτροφύα με 54

55 ζωικό κεφϊλαιο προερχόμενο από τουσ ϊλλουσ νομούσ τησ Κρότησ. Βϋβαια, αξιοςημεύωτο εύναι ότι τα κτηνοτροφικϊ προώόντα τησ Κρότησ εύναι υψηλόσ ποιότητασ αλλϊ η ςυςκευαςύα και διακύνηςό τουσ δεν ϋχει φτϊςει ςε ςημαντικϊ επύπεδα οργϊνωςησ και εκμετϊλλευςησ. Όςον αφορϊ το δευτερογενό τομϋα, ςχετικϊ με βιομηχανικϋσ, μεταποιητικϋσ και εξορυκτικϋσ δραςτηριότητεσ, παρουςιϊζεται περιςςότερη ανϊπτυξη ςτισ μεταποιητικϋσ δραςτηριότητεσ, αν και αυτϋσ εύναι ιδιαύτερα περιοριςμϋνεσ και αφορούν κυρύωσ αγροτικϊ προώόντα. Οι βιομηχανικϋσ δε εύναι ανύπαρκτεσ ενώ οι λατομικϋσ περιορύζονται κυρύωσ ςτην εξόρυξη μαρμϊρου και αδρανών υλικών. Εν κατακλεύδι, ο τριτογενόσ τομϋασ κατϋχει κυρύαρχη θϋςη ςτην οικονομικό δραςτηριότητα του Νομού ενώ ο κλϊδοσ με το μεγαλύτερο δυναμιςμό ςτον τριτογενό τομϋα εύναι ο τουριςμόσ. Ο Νομόσ Λαςιθύου, με πρωτεύουςα τον Ωγιο Νικόλαο, μια αποκλειςτικϊ τουριςτικό πόλη, όταν πρωτοπόροσ ςτην ανϊπτυξη του τουριςμού λόγω κλύματοσ, φυςικού περιβϊλλοντοσ και επιςκϋψιμων αρχαιολογικών χώρων και μνημεύων. Ακόμα, ςημαντικό και ταυτόχρονα ςυνεχώσ εξελιςςόμενο κομμϊτι τησ οικονομύασ του νομού αποτελεύ και ο αγροτουριςμόσ Ο Άγιοσ Νικόλαοσ Ο Ωγιοσ Νικόλαοσ εύναι η πρωτεύουςα και το διοικητικό κϋντρο του Νομού Λαςιθύου ενώ η όμορφη πόλη οφεύλει το όνομα τησ ςτην μικρό ομώνυμη βυζαντινό εκκληςύα που βρύςκεται ςτο βορειότερο τμόμα τησ. Ο Δόμοσ Αγύου Νικολϊου εκτεύνεται ςτισ λοφοςειρϋσ τησ δυτικόσ πλευρϊσ του κόλπου Μιραμπϋλλου που αποτελεύ ςυνϋχεια τησ βόρειασ ακτογραμμόσ του νηςιού. Η ακτογραμμό του Δόμου ϋχει μόκοσ 84,6 χλμ. Από αυτϊ τα 57,7 χλμ αποτελούν το χερςαύο τμόμα των ακτογραμμών ενώ 26,9 χλμ εύναι ςυνολικϊ η περύμετροσ των νηςιών (περιλαμβϊνεται και η χερςόνηςοσ πιναλόγκα). Μύα γενικό παρατόρηςη για τη μορφολογύα του Δόμου εύναι το μεγϊλο εύροσ υψομετρικών διαφορών ( μ) που παρατηρεύται και το μεγϊλο ποςοςτό τησ ϋκταςησ με ορεινϋσ και ημιορεινϋσ εκτϊςεισ που καταλαμβϊνει. Σα όρια του Δόμου ορύζονται από τισ κορυφογραμμϋσ μεγϊλων και μικρών ορεινών όγκων ενώ τα υψόμετρα του εδϊφουσ μειώνονται ςτισ περιςςότερεσ περιοχϋσ, ομαλϊ προσ το επύπεδο τησ θϊλαςςασ. Οι πεδινϋσ εκτϊςεισ εύναι ελϊχιςτεσ και περιορύζονται ςε οριςμϋνεσ μόνο παρϊκτιεσ περιοχϋσ καθώσ και γύρω από τον 55

56 οδικό ϊξονα Αγ. Νικολϊου-Νεϊπολησ. Αναφορικϊ με το κλύμα γύρω από τον κόλπο του Μιραμπϋλλου εύναι ξηροθερμικό και χαρακτηρύζεται από βροχοπτώςεισ τουσ χειμερινούσ μόνεσ και από ϊνυδρεσ ςυνθόκεσ τουσ καλοκαιρινούσ. υμπεραςματικϊ, το κλύμα τησ περιοχόσ μπορεύ να χαρακτηριςτεύ 48ωσ τυπικό μεςογειακό δημιουργώντασ αφ ενόσ τα γνωςτϊ προβλόματα από τη μεύωςη του υδατικού δυναμικού και την ϋλλειψη κατακρημνιςμϊτων κατϊ τουσ θερινούσ μόνεσ, αφ ετϋρου όμωσ ιδανικϋσ ςυνθόκεσ διαβύωςησ και αναψυχόσ από την ϋλλειψη υγραςύασ λόγω των ιςχυρών ανϋμων και τησ μεγϊλησ διϊρκειασ ηλιοφϊνεια. Διοικητικϊ, ο δόμοσ χωρύζεται ςε 14 δημοτικϊ διαμερύςματα, τα οπούα εύναι: Δ.Δ Αγύου Νικολϊου, Δ.Δ Ελούντασ, Δ.Δ Βρουχϊ, Δ.Δ. Κριτςϊσ, Δ.Δ. Λούμα. Δ.Δ. κινιών, Δ.Δ Ϊξω Λακωνύων, Δ.Δ Μϋςα Λακωνύων, Δ.Δ. Ζενύων, Δ.Δ Ϊξω Ποτϊμων, Δ.Δ. Καλό Φωριού, Δ.Δ. Πρύνασ, Δ.Δ Κρούςτα και Δ.Δ Λιμνών. Ο Δόμοσ Αγύου Νικολϊου με ϋκταςη 318 χιλ. ςτρ. που αναλογεύ ςτο 17,4% τησ ϋκταςησ του Nομού, ϋχει πληθυςμό,ςύμφωνα με την απογραφό του 2011, κατούκουσ. Η ευρύτερη περιοχό του Αγύου Νικολϊου εύναι όμωσ μια καθαρϊ τουριςτικό περιοχό που εξελύςςεται ςυνεχώσ ςτο τομϋα του τουριςμού. Ενδεικτικϊ, ο εποχιακόσ πληθυςμόσ τησ, ο οπούοσ λαμβϊνεται ύςοσ με τον αριθμό των τουριςτικών κλινών, για το 2011 όταν ςυγκεντρωμϋνοσ ςτουσ παραλιακούσ οικιςμούσ του Αγύου Νικολϊου (3.821 κλύνεσ), του χύςματοσ (747) και τησ Πλϊκασ (242) ςτην Ελούντα, του άςτρον (475) ςτο Καλό Φωριό και τησ Αμμουδϊρασ (607). Σα παραλιακϊ Δημοτικϊ Διαμερύςματα Βρουχϊ, Ελούντασ, Αγ. Νικολϊου, Κριτςϊσ (παραλιακό τμόμα) και Καλό Φωριού ϋχουν χαρακτηριςθεύ ωσ Περιοχϋσ Ελϋγχου Σουριςτικόσ Ανϊπτυξησ (ΠΕΣΑ), με απόφαςη του Τπουργού Εθνικόσ Οικονομύασ με αρ. 2647/ΤΠΕΘΟ / ΕΙΔ. 135/ ΕΟΣ/86 (ΥΕΚ 797 Β τησ ). Η τουριςτικό εξϋλιξη του Δόμου δεν αντικατοπτρύζεται όμωσ μόνο από την αύξηςη των τουριςτικών εγκαταςτϊςεων με τη πϊροδο των χρόνων αλλϊ και από τισ ςυνεχεύσ πλϋον αφύξεισ κρουαζιερόπλοιων ςτο λιμϊνι τησ πόλησ, γεγονόσ που ςυντελεύ ςημαντικϊ ςτη μεγϊλη αύξηςη του θαλϊςςιου τουριςμού. Η κρουαζιϋρα εύναι ϋνα τουριςτικό προώόν μεγϊλησ οικονομικόσ ςημαςύασ που τα 56

57 τελευταύα χρόνια ϋχει αναπτυχθεύ με ςημαντικούσ ρυθμούσ ιδιαύτερα ςτισ περιοχϋσ τησ Ανατολικόσ Μεςογεύου. Σϋλοσ, ςύμφωνα με τη μελϋτη του χεδύου Φωρικόσ και Οικιςτικόσ Οργϊνωςησ Ανοικτόσ Πόλησ (ΦΟΟΑΠ) τμόματοσ περιοχόσ του Δόμου Αγύου Νικολϊου, ενδϋχεται μϋχρι το 2021 αύξηςη τησ τουριςτικόσ κύνηςησ τησ τϊξησ του 15% και αυτό λόγω κυρύωσ τησ βελτύωςησ ςτη προςβαςιμότητα που θα αποκτόςει ο Δόμοσ με την ολοκλόρωςη των ϋργων επϋκταςησ του Β.Ο.Α.Κ από Ηρϊκλειο προσ ητεύα. Η αύξηςη αυτό ανϋρχεται ςτο 0,75% ετηςύωσ για τουσ παραλιακούσ οικιςμούσ του δόμου ενώ για τουσ υπόλοιπουσ εκτιμϊται μϋςα ςτην εικοςαετύα ςυνολικό αύξηςη 10%, δηλαδό 0,5% ετηςύωσ Ο τουριςμόσ ςτην Ελούντα Σο παραθαλϊςςιο τουριςτικό θϋρετρο Ελούντα βρύςκεται ςτην ανατολικό Κρότη, περύπου 11 χλμ βόρεια του Αγύου Νικολϊου ςτο Λαςύθι. Κϊποτε η Ελούντα όταν ϋνα γραφικό ψαροχώρι μϋςα ςτον όμορφο κόλπο του Μεραμπϋλλου. Οι κϊτοικοι τησ ζούςαν από τη γεωργύα, το ψϊρεμα, την παραγωγό αλατιού ςτισ ενετικϋσ αλυκϋσ και την εξόρυξη τησ ακονόπετρασ. Όταν ο τουριςμόσ την ανακϊλυψε, η Ελούντα εξελύχθηκε ςε ϋνα θϋρετρο γνωςτό για την ομορφιϊ του τοπύου και για τα πολυτελό ξενοδοχεύα που κτύςτηκαν και εξακολουθούν να χτύζονται γύρω τησ. Λϋγεται ότι εύναι η περιοχό τησ Ελλϊδασ με τα περιςςότερα ξενοδοχεύα 5 αςτϋρων. Κϊθε χρόνο την επιςκϋπτονται αρχηγού κρατών και προςωπικότητεσ τησ διεθνούσ οικονομικόσ, πολιτικόσ, αθλητικόσ και καλλιτεχνικόσ ελύτ. Αξύζει να ςημειωθεύ ότι εύναι η πρώτη περιοχό ςτην Ελλϊδα ςε προςγειώςεισ ιδιωτικών ελικοπτϋρων, που μεταφϋρουν τουσ ευκατϊςτατουσ επιςκϋπτεσ. Η Ελούντα, αν και δεν εύναι ιδιαύτερα γραφικό, ωςτόςο ϋχει να προςφϋρει ςτον επιςκϋπτη μερικϊ από τα ομορφότερα φυςικϊ τοπύα ςτην Ελλϊδα. Εύναι κτιςμϋνη ςτην ϊκρη τησ λιμνοθϊλαςςασ του Κόλπου του Κόρφου, η οπούα ςχηματύζεται ανϊμεςα ςτην Φερςόνηςο τησ πιναλόγκασ και ςτην Κρότη. Ϊνα γεγονόσ που βοόθηςε ςημαντικϊ ςτην προβολό τησ Ελούντασ όταν τα γυρύςματα τησ ταινύασ «τα Κρόςςια του Υεγγαριού» του Ντύςνεώ το Η ανϊπτυξη του τουριςμού ςτην Ελούντα, ξεκύνηςε το 1969 όταν χτύςτηκε το πρώτο μεγϊλο ξενοδοχεύο (Ελούντα Μπιτσ). τα επόμενα χρόνια η Ελούντα μεγϊλωςε λύγο ακόμα και ϋφταςε τουσ 2200 κατούκουσ ςτην τελευταύα 57

58 απογραφό, που ζουν ςτουσ 6 οικιςμούσ τησ (Πϊνω χωριό, Κϊτω Φωριό, Μαυρικιανό, κύςμα, Πλϊκα, Πινϋσ) οι περιςςότεροι από αυτούσ αςχολούνται κυρύωσ με τον τουριςμό, αλλϊ και με την αλιεύα. 58

59 ΚΕΥΑΛΑΙΟ 5: ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΣΗ ΕΡΕΤΝΑ Η Μεθοδολογύα τησ ϋρευνασ αναλύεται μϋςα από τρεισ βαςικϋσ μεθόδουσ που χρηςιμοποιούνται ςε μύα μελϋτη: το θετικιςμό, τη φαινομενολογύα και την ενεργητικό μελϋτη. Τπϊρχουν ποικύλα μϋςα μεθοδολογύασ ϋρευνασ. Εδώ θα επικεντρωθούμε ςτα τρύα ποιο βαςικϊ, το θετικιςμό, τη φαινομενολογύα και την ενεργητικό μελϋτη. Ο θετικιςμόσ και η φαινομενολογύα εύναι φιλοςοφικϋσ ϋννοιεσ των κοινωνικών επιςτημών. Κϊθε φιλοςοφικό ϋννοια ϋχει τισ δικϋσ τησ αρχϋσ και αξύεσ και ςτηρύζεται ςε διαφορετικϋσ ερευνητικϋσ απόψεισ. Υυςικϊ κϊθε ερευνητόσ ακολουθεύ κϊποιεσ από τισ φιλοςοφικϋσ αυτϋσ ϋννοιεσ. υχνότερα οι ερευνητϋσ ςτηρύζονται ςτην αντύςτροφη φιλοςοφύα κατϊ τη διϊρκεια τησ μελϋτησ τουσ δηλαδό αντιςτρϋφουν τα γεγονότα προκειμϋνου να δούνε τι θα γινόταν ςτην πραγματικότητα αν τα γεγονότα θα ςυνϋβαιναν διαφορετικϊ. Ο θετικιςμόσ ςαν φιλοςοφύα παρουςιϊζει πωσ πραγματικϊ εύναι τα γεγονότα και πώσ θα ϋπρεπε να τα μελετόςουμε ςτηριζόμενοι ςε λογικϊ επιχειρόματα προκειμϋνου να φτϊςουμε ςτο επιθυμητό αποτϋλεςμα. Κϊποια από τα ςυμπερϊςματα ςτα οπούα καταλόγουμε χρηςιμοποιώντασ αυτό τη μϋθοδο εύναι: 1) Ότι ο ερευνητόσ λειτουργεύ ανεξϊρτητα και ανεπηρϋαςτα προκειμϋνου να καταλόξει ςε ςωςτϊ ςυμπερϊςματα. 2) Ο ερευνητόσ πρϋπει να ςτηρύζεται μόνο ςε ςτοιχεύα τα οπούα απορρϋουν από την ερευνϊ του και όχι από τα προςωπικϊ του πιςτεύω και τισ αξύεσ που τον χαρακτηρύζουν. 3) Ο ερευνητόσ πρϋπει να δύνει ςημαςύα μόνο ςτα γεγονότα. υγχρόνωσ πρϋπει να γνωρύζει τισ γνώμεσ ϊλλων ερευνητών να ϋχει γνώςη τησ βιβλιογραφύασ και αρθρογραφύασ του θϋματοσ που αναλύει ϊλλα και τησ νομοθεςύασ που το διϋπει αν υπϊρχει. Ο ερευνητόσ εφόςον ϋχει γνώςη όλων των παραπϊνω πρϋπει να ϋχει την αφαιρετικό ικανότητα να κρατϊει από όλα τα ςτοιχεύα που γνωρύζει μόνο αυτϊ που πραγματικϊ των ενδιαφϋρουν. 4) Ο ερευνητόσ πρϋπει να υποςτηρύξει το θϋμα του χρηςιμοποιώντασ λειτουργικϊ μϋςα όπωσ ερωτηματολόγια ϋχοντασ ϋνα μεγϊλο δεύγμα προκειμϋνου να προχωρόςει ςε ςτατιςτικό ανϊλυςη. Αντύθετα με τον θετικιςμό η φαινομενολογικό ϋρευνα παρουςιϊζει τον κόςμο να ςτηρύζεται μόνο ςε κοινωνικϊ θεμϋλια και όχι ςε αντικειμενικϊ. Γι αυτό το λόγο ο ερευνητόσ δεν χρειϊζεται να ςτηριχτεύ ςε ανϊλυςη ςυμπεριφορών και 59

60 γεγονότων αλλϊ ςε φαινομενικϊ κριτόρια όπωσ η εμπειρύα. Ο ερευνητόσ μπορεύ να μελετϊει τουσ γύρω του ακόμα και τον ύδιο του τον εαυτό, όποτε όμωσ τον ςυμφϋρει μπορεύ να αφαιρϋςει τον εαυτό του από αυτό τη μελϋτη. Από την ϊλλη ςτην φαινομενολογικό μϋθοδο ο ερευνητόσ πϋρα από την επιφϊνεια των γεγονότων πρϋπει να ερευνόςει και τουσ δευτερεύοντεσ παρϊγοντεσ ςτουσ οπούουσ ςτηρύζονται αυτϊ τα γεγονότα. Πρϋπει να ελϋγχει το κϊθε ςτοιχεύο ςαν μια ολοκληρωμϋνη εικόνα, και να παρϊγει τισ δικϋσ του ιδϋεσ και αντιλόψεισ. ε γενικϋσ γραμμϋσ η φαινομενολογικό ϋρευνα βαςύζεται ςε γνώμεσ και αντιλόψεισ ϊλλων πϊνω ςτισ οπούεσ πρϋπει να ςτηρύζεται ο ερευνητόσ για να διαμορφώςει τισ δικϋσ του ιδϋεσ και απόψεισ για το θϋμα. Η τρύτη ερευνητικό μϋθοδοσ εύναι η δραςτικό ϋρευνα. Αυτό η μϋθοδοσ δανεύζεται πολλϊ από τισ προηγούμενεσ. Η βαςικό παρϊμετροσ αυτόσ τησ μεθόδου εύναι η βϊςη για την αλλαγό. Η αλλαγό εύναι ο βαςικόσ ςτόχοσ μιασ ϋρευνασ. Σο κλαςςικό μοντϋλο τησ δραςτικόσ μελϋτησ ςτηρύζεται ςε πϋντε βαςικϋσ παραμϋτρουσ: ςκοπόσ και επιλογό, μελϋτη, αλλαγό βαςιςμϋνη ςε ςτοιχεύα - πληροφορύεσ αλλϊ και την αύςθηςη του ερευνητό, προςωπικό ϊποψη ςτην ϋρευνα, γνώςεισ. κοπόσ και επιλογό: ημαύνει ότι η δραςτικό ϋρευνα δεν δϋχεται την επιςτόμη απόλυτα ανεξϊρτητη από τισ αξύεσ και τονύζει τη ςημαςύα τησ πιθανότητασ ςε ςχϋςη με την πρόβλεψη. Οι ϊνθρωποι πρϋπει να ϋχουν ξεκϊθαρεσ αξύεσ προκειμϋνου να ϋχουν ποιο ξεκϊθαρεσ βλϋψεισ αλλϊ και να μπορούν να τισ επιτύχουν. Μελϋτη: Η δραςτικό ϋρευνα εύναι ςυνδυαςμόσ επύλυςησ ρεαλιςτικών και πρακτικών προβλημϊτων. Οπότε η ϋρευνα βοηθϊει ςτην επύλυςη προβληματικών καταςτϊςεων, χρηςιμοποιώντασ υπαρκτϋσ θεωρύεσ και όχι καταςκευαςμϋνεσ. Η μελϋτη επικεντρώνεται ςτο πρόβλημα αλλϊ και ςτην επύλυςη του. Αλλαγό βαςιςμϋνη ςε ςτοιχεύα - πληροφορύεσ αλλϊ και την αύςθηςη του ερευνητό: Αυτό η παρϊμετροσ βοηθϊει ςτην περύπτωςη που η αλλαγό εύναι ο απόλυτοσ ςτόχοσ του ερευνητό. Ο ερευνητόσ κϊνει ςυςτηματικό ςυλλογό ςτοιχεύων μϋχρι να επιτύχει το ςτόχο του. Προςωπικό ϊποψη ςτην ϋρευνα: Η προςωπικό ϊποψη ςτην ϋρευνα παύζει ρόλο προκειμϋνου να βϊλει ο ερευνητόσ την δικό του ςφραγύδα ςτην ϋρευνα. Γνώςεισ: Ο ερευνητόσ προτού αρχύςει την ερευνϊ του πρϋπει να αυξόςει τισ γνώςεισ του προκειμϋνου να επιτύχει τον ςτόχο του δηλαδό να επιλύςει τα προβλόματα του οργανιςμού που αναλύει. 60

61 Ο μελετητόσ πρϋπει να επικεντρωθεύ ςτην δραςτικό ϋρευνα ςυμπεριλαμβϊνοντασ και ϊλλουσ ανθρώπουσ ςε αυτόν και ςτη διαδικαςύα αλλαγόσ να ςυμπεριλϊβει όλα τα τμόματα του οργανιςμού. Πρϋπει να λϊβει υπόψη του τουσ ανθρώπινουσ παρϊγοντεσ που επηρεϊζουν την κατϊςταςη χρηςιμοποιώντασ τεςτ, ςυνεντεύξεισ, ερωτηματολόγια Ποςοτική Η ποςοτικό ϋρευνα εύναι αυτό που χρηςιμοποιούνται ςτατιςτικϊ μοντϋλα για να αναλυθούν τα αποτελϋςματα τησ. Η ποςοτικό ϋρευνα γύνεται κυρύωσ με το ερωτηματολόγιο. Σο ερωτηματολόγιο εύναι ϋνα ειδικό ϋντυπο που περιλαμβϊνει ςυνόθωσ τυποποιημϋνεσ ερωτόςεισ για τη ςυλλογό ςυγκεκριμϋνων ςτοιχεύων. Αποτελεύ την πιο δημοφιλό μϋθοδο ςυλλογόσ πρωτόγεννων ςτοιχεύων. Βϋβαια, η χρόςη του ερωτηματολόγιου εύναι ςυνυφαςμϋνη με τη διενϋργεια δημοςκοπόςεων. Εν τούτοισ, ερωτηματολόγια χρηςιμοποιούνται και ςε πειραματικϋσ μελϋτεσ, αλλϊ και ϋρευνεσ. Η ςύνταξη του ερωτηματολόγιου εύναι ϋνασ από του ςημαντικότερουσ παρϊγοντεσ που επηρεϊζουν την ποιότητα των ςτοιχεύων που θα ςυλλϋγουν. Τπϊρχει ςυγκεκριμϋνη διαδικαςύα που περιγρϊφεται παρακϊτω για να πϊρει το ερωτηματολόγιο την τελικό του μορφό. Αυτό ϋχει 7 ςταδύα τα οπούα εύναι: (Mc Daniel & Gates, 1995) Προκαταρκτικϋσ αποφϊςεισ. Ο ερευνητόσ πρϋπει να καθορύςει: Σι εύδουσ πληροφορύεσ εύναι αναγκαύο να ςυλλϋγουν Από ποιουσ θα ςυλλϋγουν Με ποια μϋθοδο θα ςυλλϋγουν οι πληροφορύεσ 1. Αποφϊςεισ για το περιεχόμενο των ερωτόςεων. Αυτϋσ αφορούν περιςςότερο ςτισ πληροφορύεσ που θα ςυλλϋγουν, παρϊ ςτη μορφό και ςτο ύφοσ τησ κϊθε ερώτηςησ χωριςτϊ. ε αυτό εδώ το ςτϊδιο πρϋπει να εξετϊςουμε αν μια ερώτηςη εύναι αναγκαύα και μετϊ αν η ερώτηςη εύναι ικανοποιητικό επαρκόσ, ώςτε να μασ δώςει τισ απαιτούμενεσ πληροφορύεσ 2. Αποφϊςεισ για την διατύπωςη των ερωτόςεων. Σο ςτϊδιο αυτό αφορϊ ςτη φραςεολογύα και το λεξιλόγιο που θα χρηςιμοποιηθούν για να διατυπωθεύ η κϊθε ερώτηςη. 61

62 3. Αποφϊςεισ για το τύπο των ερωτόςεων. το ςτϊδιο αυτό ο ερευνητόσ πρϋπει να αποφαςύςει για το τύπο των ερωτόςεων. Τπϊρχουν τρεισ τύποι ερωτόςεων. Ανοιχτϋσ, εύναι αυτϋσ που δύνουν την δυνατότητα και την ελευθϋρια ςτον ερωτώμενο να απαντόςει ςτην ερώτηςη όπωσ αυτόσ νομύζει, χρηςιμοποιώντασ τισ δικϋσ του λϋξεισ Ερωτόςεισ πολλαπλόσ επιλογόσ, αυτϋσ παρϋχουν την δυνατότητα ςτον ερωτώμενο να επιλϋξει μεταξύ πολλών προεπιλογών απαντόςεων. ε οριςμϋνεσ περιπτώςεισ η απϊντηςη θα εύναι μόνο μια, ενώ ςε ϊλλεσ, μπορεύ να δοθούν περιςςότερεσ από μια απαντόςεισ. Οι διχοτομικϋσ ερωτόςεισ επιτρϋπουν ςτον ερωτώμενο να επιλϋξει μόνο μια από τισ δυο δυνατϋσ απαντόςεισ. 4. Αποφϊςεισ για τη ςειρϊ των ερωτόςεων. Οι ερωτόςεισ πρϋπει να ϋχουν μια λογικό ςειρϊ. ςυνόθωσ αρχύζουν με κϊποιεσ ερωτόςεισ γενικού περιεχομϋνου και για να γνωρύζει ο ερευνητόσ κϊποια δημογραφικϊ χαρακτηριςτικϊ και ςτην ςυνεχεύα πϊει ςτισ γενικϋσ ερωτόςεισ και από εκεύ ςε κϊποιεσ ποιο ειδικϋσ. 5. Αποφϊςεισ για τη διϊταξη και εμφϊνιςη του ερωτηματολόγιου. Ϊνα ερωτηματολόγιο πρϋπει να ϋχει μια επαγγελματικό εμφϊνιςη, ϋτςι ο ερευνητόσ πρϋπει να προςϋξει την ςτούχιςη των ερωτόςεων τισ γραμματοςειρϋσ κ.τ.λ. 6. Αποφϊςεισ για το προϋλεγχο και την αναθεώρηςη του ερωτηματολόγιου. ςκοπόσ εύναι να γύνει ϋνασ προϋλεγχοσ ϋτςι ώςτε να διορθωθούν τυχόν λϊθη ό ατϋλειεσ, ςυνόθωσ δύνεται ϋνα μικρό δεύγμα ςτην αγορϊ ώςτε να δουν τισ αντιδρϊςεισ του κοινού πριν αρχύςει η ερευνϊ Ποιοτική Έρευνα Η ποιοτικό ϋρευνα αποτελεύται από την ςε βϊθοσ ςυνϋντευξη, την ομϊδα εςτύαςησ ενδιαφϋροντοσ, τισ ςυγκεκαλυμμϋνεσ τεχνικϋσ και την παρατόρηςη. Η χρόςη αυτών παρουςιϊζει αλματώδη αύξηςη την τελευταύα δεκαετύα, τόςο ςτισ ΗΠΑ, όςο και ςτην Ευρώπη. 62

63 1. Ε ΒΑΘΟ ΤΝΕΝΣΕΤΞΗ ύμφωνα με την μϋθοδο αυτό, ο ερευνητόσ πραγματοποιεύ μια «πρόςωπο με πρόςωπο» ςυνϋντευξη με τον ερωτούμενο, η οπούα ςυνόθωσ διαρκεύ λεπτϊ. Ο ερευνητόσ δεν ϋχει μια ςειρϊ προκαθοριςμϋνων ερωτόςεων που πρϋπει να απαντόςει ο ερωτώμενοσ, όπωσ ςυμβαύνει με τη χρόςη του ερωτηματολόγιου. Αντύθετα ϋχει την ευχϋρεια να δημιουργόςει ερωτόςεισ, να ζητόςει διευκρινύςεισ για ςυγκεκριμϋνεσ απαντόςεισ και γενικώσ να προςπαθόςει να ςυλλϋξει τισ καλύτερεσ, κατϊ το δυνατόν πληροφορύεσ. Η ςε βϊθοσ ςυνϋντευξη θεωρεύται ωσ η καταλληλότερη τεχνικό για τη ςυλλογό πληροφοριών ςτισ εξόσ περιπτώςεισ: (Tul & Hawkins, 1987) o Όταν απαιτεύται απόλυτη και πλόρησ διευκρύνιςη για τισ ςυμπεριφορϋσ, επιθυμύεσ, τϊςεισ, γνώμεσ διαθϋςεισ και ανϊγκεσ των καταναλωτών. o Όταν το προσ μελϋτη θϋμα θεωρεύται προςωπικό και «απόρρητο» o Όταν το προσ ερευνϊ θϋμα θεωρεύται ευαύςθητο και ςυναιςθηματικό o Όταν η φύςη του θϋματοσ μπορεύ να αναγκϊςει τουσ ερωτούμενουσ να ςυμφωνόςουν με τη γνώμη των μελών μια ομϊδασ και να δώςουν κοινωνικϊ αποδεκτϋσ απαντόςεισ o Όταν απαιτεύται λεπτομερεύσ κατανόηςη πολύπλοκο αποφϊςεων ό και ςυμπεριφορών. o Όταν οι ςυνεντεύξεισ γύνονται με επαγγελματύεσ για τη φύςη τησ δουλεύα τουσ. Σο μεγϊλο πλεονϋκτημα εύναι η πληθώρασ των πληροφοριών που μπορεύ να ςυλλϋξει κανεύσ. Από την ϊλλη, απαιτούνται ερευνητϋσ που να διαθϋτουν τα απαραύτητα προςόντα, αλλϊ και κϊποιεσ ειδικϋσ δεξιότητεσ. 2. ΟΜΑΔΑ ΕΣΙΑΗ ΕΝΔΙΑΥΕΡΟΝΣΟ (FOCUS GROUP) την μϋθοδο αυτό ϋνασ μικρόσ αριθμόσ ατόμων ςυνόθωσ 8 12, ςυγκεντρώνονται ςε κϊποιο χώρο, για να μιλόςουν για το θϋμα, που ενδιαφϋρει τον ερευνητό. Ο χώροσ αυτόσ εύναι ειδικϊ διαμορφωμϋνοσ με την ύπαρξη μονόδρομου καθρϋπτη, για να εύναι δυνατό η παρακολούθηςη τησ ςυζότηςησ από τον ερευνητό, καθώσ και όλων των απαραύτητων οπτικοακουςτικών μϋςων. Η ςυζότηςη κατευθύνεται από τον ςυντονιςτό και διαρκεύ ςυνόθωσ από μια ϋωσ τρεισ ώρεσ. Η τεχνικό μπορεύ να αποδειχθεύ χρόςιμη για τισ παρακϊτω περιπτώςεισ: o Για τη γϋννηςη ιδεών ςχετικών με την ανϊπτυξη νϋων προώόντων o Για την αξιολόγηςη νϋων προώόντων 63

64 o Για την ανϊπτυξη τησ επικοινωνιακόσ και διαφημιςτόσ ςτρατηγικόσ ενόσ προώόντοσ o Για το ςχεδιαςμό ερωτηματολόγιου o Για τη δημιουργύα υποθϋςεων που μπορούν να ελϋγχουν ςτατιςτικϊ μεταγενϋςτερα. Η ςύνθεςη των ςυμμετεχόντων γύνεται με τϋτοιο τρόπο ώςτε να αντανακλϊ τα χαρακτηριςτικϊ τησ αγορϊσ ςτόχο για τη οπούα ενδιαφϋρεται ο ερευνητόσ. Οι ςυμμετϋχοντεσ ςυνόθωσ επιλϋγονται με τϋτοιο τρόπο ώςτε η ομϊδα που θα προκύψει να εύναι ςχετικϊ ομοιογενόσ για να περιορύζονται όςο το δυνατόν οι αντεγκλόςεισ και οι ςυγκρούςεισ. Ο ρόλοσ του ςυντονιςτό εύναι πολύ κρύςιμοσ για τη ςυνολικό διαδικαςύα. ε γενικϋσ γραμμϋσ, ο ςυντονιςτόσ, πρϋπει να προςπαθεύ να κινηθεύ ςε τρύα επύπεδα. 1. Να δημιουργόςει την κατϊλληλη ϊνετη ατμόςφαιρα μεταξύ των ςυμμετεχόντων, να καθιερώςει τουσ ςτόχουσ τησ ομϊδασ και να θεςμοθετόςει τουσ κανόνεσ ςυμπεριφορϊσ. 2. Να προκαλϋςει ϋντονεσ ςυζητόςεισ μεταξύ των ςυμμετεχόντων ςε θϋματα κλειδιϊ 3. Να ςυνοψύςει τισ απαντόςεισ των ςυμμετεχόντων και να καθορύςει την ϋκταςη τησ ςυμφωνύασ τουσ με τισ απαντόςεισ αυτϋσ. 3. ΤΓΚΕΚΑΛΤΜΜΕΝΕ ΣΕΦΝΙΚΕ Οι ςυγκεκαλυμμϋνεσ τεχνικϋσ ϋχουν τη βϊςη τουσ ςτη θεωρύα ότι η περιγραφό αντικειμϋνων απαιτεύ ερμηνεύα και η ερμηνεύα που δύνεται από τον ερωτώμενο εκφρϊζει τη ςτϊςη του, τισ ϊξιεσ του και τα πιςτεύω του. όςο πιο αφηρημϋνο εύναι το αντικεύμενο που πρϋπει να περιγρϊψει τόςο πιο αναγκαςμϋνοσ εύναι να αποκαλύψει τον εςωτερικό του κόςμο ώςτε να κϊνει την περιγραφό. Οι τεχνικϋσ όπωσ οι εξόσ Dibb,Simkin, Pride and Ferrell: (Dibb, et al., 1994) υςχετιςμόσ λϋξεων. τη μϋθοδο αυτό ο ερευνητόσ παρουςιϊζει μια κατϊςταςη με διϊφορεσ λϋξεισ και ζητϊει από τον ερωτώμενο να πει την πρώτη λϋξη που ϋρχεται ςτο μυαλό του. Η κατϊςταςη των λϋξεων περιλαμβϊνει λϋξεισ που εύναι ουδϋτερεσ, ώςτε να μην αποκαλυφθεύ ο ςκοπόσ τησ μελϋτησ. υμπλόρωςη φρϊςησ. την τεχνικό αυτό, ο ερωτώμενοσ καλεύται να ςυμπληρώςει μια ημιτελό φρϊςη με τισ πρώτεσ ςκϋψεισ που ϋρχονται ςτο μυαλό του. Οι απαντόςεισ αυτϋσ καταγρϊφονται «λϋξη προσ λϋξη» και 64

65 ςτη ςυνεχεύα αναλύονται. υμπλόρωςη ιςτορύασ. ύμφωνα με τη μϋθοδο αυτό δύνεται ςτον ερωτώμενο μιασ ημιτελόσ ιςτορύασ, την οπούα καλεύται να ςυμπληρώςει υμπλόρωςη εικόνασ. τη μϋθοδο αυτό δύνεται ςτον ερωτώμενο μια εικόνα που παρουςιϊζει ϋνα ό περιςςότερα ϊτομα ςε κϊποια κατϊςταςη. Ϊνα ό περιςςότερα από αυτϊ τα ϊτομα φαύνεται να ϋχει ϋχουν εκφϋρει μια γνώμη ό να ϋχει ϋχουν πει κϊτι., ενώ τα αλλϊ ϊτομα φαύνονται να εύναι ϋτοιμα να απαντόςουν ό να ςκϋφτονται κϊτι.. Ο ερωτώμενοσ πρϋπει να ςυμπληρώςει αυτϋσ τισ απαντόςεισ ό ςκϋψεισ. Όπωσ και ςτισ προηγούμενεσ τεχνικϋσ, ο ερωτώμενοσ δύνει απαντόςεισ που αντανακλούν το υποςυνεύδητο του. Ϊλεγχοσ θεματικόσ αντύληψησ. την τεχνικό αυτό δύνεται ςτον ερωτώμενο μια εικόνα ό ςειρϊ εικόνων που πρϋπει να μελετόςει για ϋνα ςύντομο χρονικό διϊςτημα. τη ςυνεχεύα καλεύται να γρϊψει μια ιςτορύα ςτην οπούα να περιγρϊφει τι νομύζει ότι ςυμβαύνει ό ότι θα ςυμβεύ ςτην εικόνα. Ο τρόποσ με τον οπούο ϊπαντα οδηγεύ ςτην ερμηνεύα του, καθώσ και ςτη ςτϊςη του, για το αντικεύμενο τησ μελϋτησ. 4. ΠΑΡΑΣΗΡΗΗ Αυτό η μϋθοδοσ εύναι η παρατόρηςη και καταγραφό τησ ςυμπεριφορϊσ δύχωσ λεκτικό επικοινωνύα. Οι πληροφορύεσ που μπορούν να ςυγκεντρωθούν εύναι απεριόριςτεσ. Πρϋπει να ςχεδιϊζεται και να εκτελεύται ςυςτηματικϊ και προγραμματιςμϋνα. Τπϊρχουν λόγοι που κϊνουν την παρατόρηςη την επιθυμητό μϋθοδο ςυλλογόσ ςτοιχεύων. Οι καταναλωτϋσ πολλϋσ φορϋσ δεν μπορούν να θυμηθούν ςυμπεριφορϋσ ό λόγουσ ςυμπεριφορών ε αρκετϋσ περιπτώςεισ, όπωσ για παρϊδειγμα ςτην κατανϊλωςη «αρνητικών»προώόντων, οι καταναλωτϋσ δεν επιθυμούν να δώςουν απαντόςεισ ό ϋχουν την τϊςη να αποκρύπτουν τον ςυνολικό όγκο κατανϊλωςησ των προώόντων αυτών Σι Είναι Δείγμα Σο δεύγμα ορύζεται από τουσ Mc Daniel, C & Gates,R ςτο βιβλύο τουσ «Marketing Research Essentials», ωσ το αριθμητικό δεδομϋνο, βϊςη του οπούου ο ερευνητόσ επιλϋγει με τυχαύο ό όχι τρόπο το μϋγεθοσ των ερωτώμενων το οπούο πρόκειται να ϋχει η ϋρευνα την οπούα θα διεξϊγει. (Mc Daniel & Gates, 65

66 1995) Ουςιαςτικϊ το δεύγμα βοηθϊ την ερευνότρια να βϊλει ςε ςυγκεκριμϋνεσ αςφαλιςτικϋσ δικλύδεσ την ϋρευνα τησ, να ϋχει μια ςαφό εικόνα τησ γνώμησ τησ ομϊδασ που επϋλεξε να ερευνόςει και ςε γενικϋσ γραμμϋσ να μπορεύ να αποδεύξει αριθμητικϊ ότι όντωσ οι ερωτώμενοι εύναι ικανοποιητικού αριθμού οπότε και οι απαντόςεισ όντωσ επιβεβαύωςαν και τα ερευνητικϊ μασ ερωτόματα χεδιαςμόσ Έρευνασ / Μέθοδοσ Προςέγγιςησ Ϊχοντασ τελειώςει το θεωρητικό υπόβαθρο περνϊμε ςτο ερευνητικό μϋροσ όπου θα προςπαθόςουμε μϋςα από την ανϊλυςη των δεδομϋνων να εξϊγουμε οριςμϋνα ςυμπερϊςματα από τισ απαντόςεισ των κατούκων τησ Ελούντασ όςον αφορϊ την ςτϊςη τουσ απϋναντι ςτον τουριςμό. Κύριοσ ςτόχοσ του ερευνητικού μϋρουσ εύναι να δημιουργηθεύ μια βϊςη ωσ προσ μϋτρηςη και ανϊλυςη των παραγόντων που επηρεϊζουν την ςτϊςη των ανθρώπων ςτον τουριςμό με απώτερο ςκοπό να βοηθόςει μελλοντικϋσ αναλύςεισ και εργαςύεσ που θα γύνουν. Επιπλϋον, ςκοπόσ τησ ϋρευνασ αυτόσ, εύναι ο προςδιοριςμόσ των κοινωνικών επιπτώςεων του τουριςμού ςε μικρϋσ κοινωνύεσ με τη χρόςη ερωτηματολογύου το οπούο δημιουργόθηκε για τισ ανϊγκεσ τησ ϋρευνασ. Επομϋνωσ η ανϊλυςη που θα ακολουθόςει μαζύ με τισ όδη υπϊρχουςεσ θα βοηθόςουν ςτην καλύτερη κατανόηςη τησ ςτϊςησ των ανθρώπων και αυτό θα ςυμβϊλλει ςτην λόψη αποφϊςεων που θα επιτρϋψουν την ανϊπτυξη του τουριςμού. Η ποςοτικό μεθοδολογικό προςϋγγιςη που επιλϋχτηκε για την διεξαγωγό τησ ϋρευνασ εύχε ωσ αρχό, την επιλογό τησ περιοχόσ που ςτην ςυγκεκριμϋνη ϋρευνα εύναι η Ελούντα, Κρότησ. Σο ερωτηματολόγιο τησ ϋρευνασ αποτελεύται από το τμόμα που δημιούργηςαν οι Haley et al (Haley, et al., 2004) για τισ κοινωνικϋσ επιπτώςεισ του τουριςμού ςτο Bath τησ Αγγλύασ. Πιο ςυγκεκριμϋνα, το ερωτηματολόγιο περιλαμβϊνει ςτο 1 ο μϋροσ ερωτόςεισ που αφορούν κοινωνικοοικονομικϋσ και δημογραφικϋσ πληροφορύεσ όπωσ φύλο, ηλικύα, ώςτε να αναδειχθεύ η διαφορετικότητα των ςυμπεριφορών των κατούκων απϋναντι ςτον τουριςμό και ςτο 2 ο μϋροσ υπϊρχουν ερωτόςεισ κλειςτού τύπου που αφορούν τισ επιπτώςεισ του τουριςμού ςτην περιοχό. Για το ερωτηματολόγιο θα χρηςιμοποιηθεύ η μϋθοδοσ βαθμολόγηςησ τύπου Likert ςε κλύμακα πϋντε ςημεύων από 1 (διαφωνώ απόλυτα) ϋωσ 5 (ςυμφωνώ απόλυτα). 66

67 5.5. Δείγμα / υμμετέχοντεσ Σο ερωτηματολόγιο ελϋγχθηκε για την αξιοπιςτύα και την εγκυρότητϊ του και υλοποιόθηκε ϋρευνα για τη ςυλλογό των ςτοιχεύων ςε δεύγμα 163 κατούκων ςτην εξεταζόμενη περιοχό, οι ηλικύεσ των οπούων όταν από 15 χρονών ϋωσ 90 χρονών. Από τα ευρόματα τησ ϋρευνασ διαφαύνονται διαφορϋσ μεταξύ των διαφορετικών κοινωνικών ομϊδων Αναμενόμενοι Περιοριςμοί Ϊνασ περιοριςμόσ όταν η πύεςη του χρόνου για την επιτυχό διεξαγωγό τησ ϋρευνασ ςτο προκαθοριςμϋνο χρονικό πλαύςιο. Ϊνασ ακόμη περιοριςμόσ όταν οι ενδεχόμενεσ αναςτολϋσ των ςυμμετεχόντων ωσ προσ την ςυμπλόρωςη των ερωτηματολογύων. Λύςη ςε αυτό ϋχει δοθεύ με βϊςη τον δεοντολογικό κώδικα τον οπούο εφαρμόζει η ϋρευνα. (Fondaneche, 2000) 5.7. Ηθικοί Περιοριςμοί Οι ηθικού περιοριςμού τησ παρούςασ ϋρευνασ αναφϋρονται ςτισ ηθικϋσ αναςτολϋσ μερικών εκ των ερωτώμενων να δώςουν κϊποια αρνητικό πληροφόρηςη ςε ςχϋςη με τον τόπο. Αυτό πιθανόν να αύξηςε τισ αναληθεύσ απαντόςεισ και να διϋφθειρε την εγκυρότητα των τελικών αποτελεςμϊτων. Για τον λόγο αυτό, κατϊ τη διανομό των ερωτηματολογύων διαςαφηνύςτηκε ςτουσ ερωτώμενουσ ότι θα τηρηθούν οι αρχϋσ τησ εμπιςτευτικότητασ και την ανωνυμύασ, εφόςον τα προςωπικϊ τουσ ςτοιχεύα θα παραμεύνουν απόρρητα. 5.8 Ερευνητικά Ερωτήματα και Τποθέςεισ Εργαςίασ Η πραγματοπούηςη μύασ πρώτησ διερευνητικόσ προςϋγγιςησ ςτο θϋμα τησ παρούςασ εργαςύασ, μασ οδόγηςε ςτην διατύπωςη των υποθϋςεων εργαςύασ. Οι ακόλουθεσ υποθϋςεισ εργαςύασ αντιςτοιχούν ςτην οπτικό γωνύα βϊςει τησ οπούασ θα αναπτυχθεύ η μεθοδολογύα μασ και θα προςεγγιςτεύ το αντικεύμενο μελϋτησ. Η διατύπωςη των υποθϋςεων εργαςύασ όταν το αποτϋλεςμα μύασ πρώτησ ανϊγνωςησ των μελετών που εύχαν ωσ αντικεύμενο την πραγματοπούηςη 67

68 τουριςτικών επενδύςεων ςε περιοχϋσ με κοινϊ χαρακτηριςτικϊ με την περιοχό μελϋτησ μασ, αλλϊ και ςε εργαςύεσ που εύχαν ωσ αντικεύμενο τισ επιπτώςεισ που ϋχουν προκληθεύ από την υφιςτϊμενη τουριςτικό ανϊπτυξη ςε διϊφορεσ περιοχϋσ τησ Ελλϊδασ. Παρϊλληλα, ςυλλϋχθηκαν και λόφθηκαν υπόψη, οι απόψεισ των τοπικών παραγόντων (τοπικών αρχόντων, μελών περιβαλλοντικών οργανώςεων, κατούκων κ.τ.λ.) ωσ αυτϋσ παρουςιϊζονται ςτο διαδύκτυο, ςτον τύπο και ςε ςχετικϋσ εργαςύεσ. Οι υποθϋςεισ εργαςύασ εύναι οι ακόλουθεσ: Ο τουριςμόσ, ωσ κατεξοχόν διεθνοποιημϋνη δραςτηριότητα, ενςωματώνεται ςε ςυγκεκριμϋνουσ κϊθε φορϊ τόπουσ και ςυμβϊλλει αυτόματα ςτην τοπικό ανϊπτυξη τησ ευρύτερησ περιοχόσ ςτην οπούα εφαρμόζεται. Η διερεύνηςη του τουριςμού ςτην Ελούντα και η αξιοπούηςη των τοπικών πλεονεκτημϊτων τησ, ςτη βϊςη μιασ βιώςιμησ και ιςόρροπησ οικονομικόσ και τουριςτικόσ ανϊπτυξησ. Ση διερεύνηςη τησ πιθανόσ ωφελιμότητασ των επαγγελμϊτων που ςχετύζονται με τον τουριςμό για τον τοπικό πληθυςμό τησ Ελούντασ. Ση διερεύνηςη τησ πιθανόσ ωφελιμότητασ του τουριςμού που ςχετύζονται με την ψυχαγωγύα των κατούκων τησ περιοχόσ τησ Ελούντασ. Η χωροθϋτηςη και λειτουργύα τουριςτικών υποδομών εκτεταμϋνησ κλύμακασ, θα ϋχει αρνητικϋσ επιπτώςεισ ςτο φυςικό περιβϊλλον που όδη υφύςταται ςημαντικϋσ πιϋςεισ αλλϊ και ςτην υπϊρχουςα κοινωνικοοικονομικό δομό τησ περιοχόσ 68

69 ΚΕΥΑΛΑΙΟ 6: ΣΑΣΙΣΙΚΗ ΑΝΑΛΤΗ ΕΡΩΣΗΜΑΣΟΛΟΓΙΟΤ Οι ϊνδρεσ και οι γυναύκεσ που ςυγκατεύχαν ςτο δεύγμα τησ ϋρευνασ ϋχουν περύπου τα ύδια ποςοςτϊ, µε τισ γυναύκεσ να υπερτερούν κατϊ περύπου 7% ϋναντι των ανδρών. το παραπϊνω γρϊφημα, παρουςιϊζονται τα ςχετικϊ αποτελϋςματα τα οπούα δεύχνουν ότι οι ςυμμετϋχοντεσ ςτην ϋρευνα, εύναι ϊνδρεσ και γυναύκεσ με τισ γυναύκεσ να υπερτερούν με ποςοςτό τησ τϊξησ του 53,37% (87 ϊτομα) ϋναντι των ανδρών με ποςοςτό τησ τϊξησ του 46,63% (76 ϊτομα). Φύιν Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Άνδρας 76 46,6 46,6 46,6 Valid Γσναίκα 87 53,4 53,4 100,0 Total ,0 100,0 69

70 Όςον αφορϊ την ηλικύα των ερωτηθϋντων, παρατηρούμε, όπωσ φαύνεται και παρακϊτω χαρακτηριςτικϊ, ότι ϋνα ποςοςτό τησ τϊξησ του 22,1% ανόκει ςτην ηλικύα μεταξύ 15 και 25 ετών, ϋνα ποςοςτό τησ τϊξησ του 23,9% ανόκει ςτη χρονολογικό ηλικύα των 26 με 36 ετών, ςτη ςυνϋχεια βλϋπουμε ότι ϋνα 20,2% εύναι μεταξύ 37 και 47 ετών, ϋνα επύςησ 17,8% εύναι μεταξύ 48 και 58 ετών, ενώ τϋλοσ, το υπόλοιπο 9,8% και 6,1% ανόκει ςτην ηλικύα των ετών και 70 και ϊνω αντύςτοιχα. υνεπώσ, οι περιςςότερεσ δοςμϋνεσ απαντόςεισ, μοιρϊςτηκαν ανϊμεςα ςε αυτούσ που εύναι από 15 ϋωσ 58 ετών. Ηιηθία Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent ,1 22,1 22, ,9 23,9 46, ,2 20,2 66,3 Valid ,8 17,8 84, ,8 9,8 93,9 70 και άνφ 10 6,1 6,1 100,0 Total ,0 100,0 70

71 Αναφορικϊ με το μηνιαύο ειςόδημα των ερωτούμενων το 28.8% εμφανύζεται με μηνιαύεσ απολαβϋσ τησ τϊξησ των , ακολουθεύ το 23,9% με ειςοδόματα ϋωσ 600. Επιπλϋον, το 19,6% και το 18,4% με μηνιαύο ειςόδημα και από αντύςτοιχα. Σϋλοσ, το 9,2% του ςυνόλου του δεύγματοσ ϋχει μηνιαύεσ απολαβϋσ πϊνω από Μεληαίν Εηζόδεκα Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent έφς ,9 23,9 23, ,8 28,8 52,8 Valid ,6 19,6 72, ,4 18,4 90,8 πάνφ από ,2 9,2 100,0 Total ,0 100,0 71

72 Όςον αφορϊ την εκπαιδευτικό βαθμύδα, παρατηρούμε ότι η πλειοψηφύα µε ποςοςτό 47,9% εύναι μϋςησ εκπαύδευςησ. Τψηλό ποςοςτό επύςησ παρουςιϊζει και η βαθμύδα ανώτερησ/ανώτατησ εκπαύδευςησ µε ποςοςτό 27,6%. Σϋλοσ, λύγο χαμηλότερα ςε κατϊταξη ϋρχεται ο αριθμόσ των ερωτώμενων µε ςτοιχειώδησ ςπουδϋσ µε ποςοςτό 24,5%. Εθπαίδεπζε Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Σηοιτειώδης 40 24,5 24,5 24,5 Valid Μέζη 78 47,9 47,9 72,4 Ανώηερη/Ανώηαηη 45 27,6 27,6 100,0 Total ,0 100,0 72

73 ε ότι αφορϊ τα ϋτη παραμονόσ των ερωτούμενων ςτον τόπο, το 68,1% (111 ϊτομα) κατοικούν από 17 χρόνια και ϊνω ςτην Ελούντα. Αυτό ςημαύνει ότι το μεγαλύτερο μϋροσ του δεύγματοσ πιθανόν παραμϋνει ςτον τόπο αυτό από τη γϋννηςη του και μετϊ. Έηε παξακνλήο Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent 1-5 τρόνια 27 16,6 16,6 16, τρόνια 12 7,4 7,4 23,9 Valid τρόνια 13 8,0 8,0 31,9 17 τρόνια και άνφ ,1 68,1 100,0 Total ,0 100,0 73

74 Η τελευταύα ερώτηςη του πρώτου μϋρουσ του ερωτηματολογύου αφορούςε κατϊ πόςο το επϊγγελμα των ερωτούμενων επηρεϊζει ό όχι τον τουριςμό. Ϊτςι, το 61,3% του μεγϋθουσ του δεύγματοσ (100 ϊτομα) απϊντηςε πωσ το επϊγγελμϊ του επηρεϊζεται θετικϊ από τον τουριςμό ενώ μόλισ το 1,2% ςημεύωςε πωσ ο τουριςμόσ ϋχει αρνητικό αντύκτυπο ςτην εργαςύα του. Επύςησ, 61 ϊτομα από τα 163 του δεύγματοσ (37,4%) απϊντηςαν πωσ το επϊγγελμα τουσ δεν επηρεϊζεται ούτε αρνητικϊ ούτε θετικϊ από τον τουριςμό. Τν επάγγεικα ζαο επεξεάδεηαη από ηνλ ηνπξηζκό; Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Θεηικά ,3 61,3 61,3 Valid Αρνηηικά 2 1,2 1,2 62,6 Δεν επηρεάζεηαι 61 37,4 37,4 100,0 Total ,0 100,0 74

75 Περνώντασ ςτο κύριο μϋροσ του ερωτηματολογύου, αρχικϊ διερευνϊται η ϊποψη των κατούκων αν τα οφϋλη του τουριςμού ςτη περιοχό εύναι περιςςότερα από τισ αρνητικϋσ ςυνϋπειεσ. Οι απαντόςεισ που πόραμε εύναι οι εξόσ: Πϊνω από το 72% ςυμφωνεύ με τη διατύπωςη τησ πρόταςησ αυτόσ, ενώ αντύθετα περύπου το 12% διαφωνεύ πωσ τα οφϋλη του τουριςμού εύναι περιςςότερα ςε ςχϋςη με τισ αρνητικϋσ ςυνϋπειεσ του. Τα νθέιε από ηνλ ηνπξηζκό γηα ηε πεξηνρή είλαη πεξηζζόηεξα από ηηο αξλεηηθέο ζπλέπεηεο Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Διαθφνώ απόλσηα 2 1,2 1,2 1,2 Διαθφνώ 17 10,4 10,4 11,7 Valid Οσδέηερη άπουη 26 16,0 16,0 27,6 Σσμθφνώ 80 49,1 49,1 76,7 Σσμθφνώ απόλσηα 38 23,3 23,3 100,0 Total ,0 100,0 75

76 Σα παρακϊτω ςτοιχεύα αφορούν την διατύπωςη τησ ϊποψησ αν ο τουριςμόσ βελτιώνει την εμφϊνιςη τησ περιοχόσ τησ Ελούντασ. τη ςυγκεκριμϋνο ερώτημα, βλϋπουμε ότι πϊνω από το 67% ςυμφωνεύ ςε αυτό ενώ περύπου το 18% των ατόμων δεν δεύχνει να ςυμφωνεύ. Σο 13,5%, ούτε ςυμφωνεύ αλλϊ ούτε διαφωνεύ, πρϊγμα που ςημαύνει ότι εύναι αναποφϊςιςτο ωσ προσ την ϊποψη αν ο τουριςμόσ βελτιώνει την εμφϊνιςη τησ περιοχόσ. Ο ηνπξηζκόο βειηηώλεη ηελ εκθάληζε ηεο πεξηνρήο Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Διαθφνώ απόλσηα 4 2,5 2,5 2,5 Διαθφνώ 27 16,6 16,6 19,0 Valid Οσδέηερη άπουη 22 13,5 13,5 32,5 Σσμθφνώ 68 41,7 41,7 74,2 Σσμθφνώ απόλσηα 42 25,8 25,8 100,0 Total ,0 100,0 76

77 την ερώτηςη αν αυξϊνοντασ τον αριθμό των τουριςτών βελτιώνεται η οικονομύα τησ περιοχόσ, το 79,1% ποςοςτό το οπούο καλύπτει και την πλειοψηφύα, δόλωςε ότι ςυμφωνεύ, το 6,1% κρϊτηςε ουδϋτερη θϋςη μη ςυμφωνώντασ αλλϊ ούτε και διαφωνώντασ, το 13,5% εύπε ότι διαφωνεύ με κϊτι τϋτοιο και τϋλοσ το υπόλοιπο 1,2% διαφώνηςε πολύ με το ερώτημα. Απμάλνληαο ηνλ αξηζκό ησλ ηνπξηζηώλ βειηηώλεηαη ε νηθνλνκία ηεο πεξηνρήο Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Διαθφνώ απόλσηα 2 1,2 1,2 1,2 Διαθφνώ 22 13,5 13,5 14,7 Valid Οσδέηερη άπουη 10 6,1 6,1 20,9 Σσμθφνώ 83 50,9 50,9 71,8 Σσμθφνώ απόλσηα 46 28,2 28,2 100,0 Total ,0 100,0 77

78 Η επόμενη πρόταςη, ςτην οπούα οι ερωτώμενοι κλόθηκαν να απαντόςουν κατϊ πόςο ςυμφωνούν ό διαφωνούν εύναι αν ο τουριςμόσ αυξϊνει τισ ευκαιρύεσ για ψυχαγωγύα των κατούκων τησ Ελούντασ. Σο μεγαλύτερο ποςοςτό του δεύγματοσ (52,1%) θεωρεύ ότι επιτυγχϊνεται κϊτι τϋτοιο μϋςα από τον τουριςμό. Αντύθετα το 30,7% πιςτεύει το αντύθετο. Σο υπόλοιπο 17,2% δεν ϋχει διαμορφώςει γνώμη. Ο ηνπξηζκόο απμάλεη ηηο επθαηξίεο γηα ςπραγσγία ησλ θαηνίθσλ ηεο πεξηνρήο Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Διαθφνώ απόλσηα 4 2,5 2,5 2,5 Διαθφνώ 46 28,2 28,2 30,7 Valid Οσδέηερη άπουη 28 17,2 17,2 47,9 Σσμθφνώ 53 32,5 32,5 80,4 Σσμθφνώ απόλσηα 32 19,6 19,6 100,0 Total ,0 100,0 78

79 Όςον αφορϊ την ϊποψη των ερωτώμενων ςχετικϊ με το αν η περιοχό θα πρϋπει να γύνει ςυνηθϋςτεροσ τουριςτικόσ προοριςμόσ, παρατηρούμε από το γρϊφημα ότι η ϊποψη του μεγαλύτερου μϋρουσ του δεύγματοσ ςυμφωνεύ, αν εξαιρϋςουμε τα 28 ϊτομα που δεν ϋχουν ςχηματύςει τελικό γνώμη επύ του θϋματοσ και ϊλλα 9 που διαφωνούν. Η πεξηνρή ζα έπξεπε λα γίλεη ζπλεζέζηεξνο ηνπξηζηηθόο πξννξηζκόο Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Διαθφνώ 9 5,5 5,5 5,5 Οσδέηερη άπουη 28 17,2 17,2 22,7 Valid Σσμθφνώ 71 43,6 43,6 66,3 Σσμθφνώ απόλσηα 55 33,7 33,7 100,0 Total ,0 100,0 79

80 Η παρακϊτω πύτα μασ δεύχνει κατϊ πόςο οι ερωτώμενοι θεωρούν πωσ ο τουριςμόσ βελτιώνει την ποιότητα ζωόσ των κατούκων τησ Ελούντασ. Σο 58,3% δηλώνει ότι ςυμφωνεύ και ςυμφωνεύ απόλυτα. Σο 29,5% διαφωνεύ με την ϊποψη αυτό ενώ το 12,3% ϋχει ουδϋτερη ϊποψη επύ του θϋματοσ. Ο ηνπξηζκόο βειηηώλεη ηελ πνηόηεηα δσήο ησλ θαηνίθσλ ηεο πεξηνρήο Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Διαθφνώ απόλσηα 5 3,1 3,1 3,1 Διαθφνώ 43 26,4 26,4 29,4 Valid Οσδέηερη άπουη 20 12,3 12,3 41,7 Σσμθφνώ 64 39,3 39,3 81,0 Σσμθφνώ απόλσηα 31 19,0 19,0 100,0 Total ,0 100,0 80

81 Σηε ζπλέρεηα, νη θάηνηθνη αμηνιόγεζαλ αλ ε πεξηνρή ζα έπξεπε λα πξνζειθύεη πεξηζζόηεξνπο ηνπξίζηεο. Σε απηή ηελ εξώηεζε, ην 73,6% είηε ζπκθσλεί είηε ζπκθσλεί απόιπηα, κόιηο ην 9,2% απιά δηαθσλεί, ελώ ην 17,2% παξνπζηάδεηαη λα έρεη νπδέηεξε άπνςε ζηελ πξνζέιθπζε πεξηζζόηεξσλ ηνπξηζηώλ. Η πεξηνρή ζα έπξεπε λα πξνζειθύζεη πεξηζζόηεξνπο ηνπξίζηεο Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Διαθφνώ 15 9,2 9,2 9,2 Οσδέηερη άπουη 28 17,2 17,2 26,4 Valid Σσμθφνώ 65 39,9 39,9 66,3 Σσμθφνώ απόλσηα 55 33,7 33,7 100,0 Total ,0 100,0 81

82 Η επόμενη ερώτηςη εξετϊζει αν ο μακροπρόθεςμοσ ςχεδιαςμόσ για τον τουριςμό, ελϋγχει τισ αρνητικϋσ επιδρϊςεισ. Εδώ, το μεγαλύτερο ποςοςτό των ερωτηθϋντων (110 ϊτομα) απϊντηςε πωσ ςυμφωνεύ 67,4%. ε μικρότερο ποςοςτό ύψουσ 25,8% όταν αυτού που απϊντηςαν ουδϋτερα, ενώ τϋλοσ οι αρνητικϋσ απαντόςεισ όταν ςε μικρό κλύμακα (6,7%) Ο καθξνπξόζεζκνο ζρεδηαζκόο γηα ηνλ ηνπξηζκό ειέγρεη ηηο αξλεηηθέο επηδξάζεηο Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Διαθφνώ απόλσηα 2 1,2 1,2 1,2 Διαθφνώ 9 5,5 5,5 6,7 Valid Οσδέηερη άπουη 42 25,8 25,8 32,5 Σσμθφνώ 70 42,9 42,9 75,5 Σσμθφνώ απόλσηα 40 24,5 24,5 100,0 Total ,0 100,0 82

83 τη ςυνϋχεια, οι κϊτοικοι τησ Ελούντασ κλόθηκαν να απαντόςουν κατϊ πόςο θεωρούν πωσ ο τουριςμόσ παρϋχει ό όχι καλϋσ ευκαιρύεσ για δουλειϊ ςτουσ κατούκουσ τησ περιοχόσ. Ϊτςι πολύ λύγα ϊτομα εύναι εκεύνα που διαφωνούν με τη πρόταςη αυτό (8 ϊτομα) ό ϋχουν ουδϋτερη ϊποψη (10 ϊτομα). Σο αξιοςημεύωτο εύναι πωσ το 88,9% του μεγϋθουσ του δεύγματοσ δηλώνει μα ςυμφωνεύ πωσ ο τουριςμόσ παρϋχει καλϋσ ευκαιρύεσ για δουλειϊ ςτουσ κατούκουσ τησ Ελούντασ. Ο ηνπξηζκόο παξέρεη θαιέο επθαηξίεο γηα δνπιεηά ζηνπο θαηνίθνπο ηεο πεξηνρήο Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Διαθφνώ 8 4,9 4,9 4,9 Οσδέηερη άπουη 10 6,1 6,1 11,0 Valid Σσμθφνώ 70 42,9 42,9 54,0 Σσμθφνώ απόλσηα 75 46,0 46,0 100,0 Total ,0 100,0 83

84 Ϊπειτα, η επόμενη ερώτηςη, εξετϊζει την ϊποψη των κατούκων τησ Ελούντασ αν ο τουριςμόσ παύζει ζωτικό ρόλο ςτο μϋλλον τησ περιοχόσ. Από τα παρακϊτω αποτελϋςματα, γύνεται ξεκϊθαρο πωσ τα ϊτομα που ζουν ςτην Ελούντα ϋχουν πολλϋσ διαφορετικϋσ απόψεισ. Οι μιςού από τουσ ερωτώμενουσ, (52,7%) ςυμφωνούν πωσ ο τουριςμόσ παύζει ζωτικό ρόλο ςτο μϋλλον τησ περιοχόσ, ενώ το υπόλοιπο μιςό από το δεύγμα ϋχουν εύτε ουδϋτερη ϊποψη, εύτε διαφωνούν με την τοποθϋτηςη αυτό. Ο ηνπξηζκόο ζα έπξεπε λα παίδεη δσηηθό ξόιν ζην κέιινλ ηεο πεξηνρήο Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Διαθφνώ απόλσηα 8 4,9 4,9 4,9 Διαθφνώ 36 22,1 22,1 27,0 Valid Οσδέηερη άπουη 33 20,2 20,2 47,2 Σσμθφνώ 54 33,1 33,1 80,4 Σσμθφνώ απόλσηα 32 19,6 19,6 100,0 Total ,0 100,0 84

85 την επόμενη ερώτηςη, οι ερωτούμενοι κλόθηκαν να απαντόςουν αν οι τοπικού φορεύσ υποςτηρύζουν τον τουριςμό τησ Ελούντασ. τον πύνακα που ακολουθεύ, όπωσ και ςτο διϊγραμμα φαύνονται αναλυτικϊ τα αποτελϋςματα για κϊθε απϊντηςη. Πιο ςυγκεκριμϋνα, ςτην ερώτηςη αυτό, το 43,5% ςυμφωνεύ πωσ οι τοπικού φορεύσ προϊγουν και υποςτηρύζουν τον τουριςμό τησ περιοχόσ, ενώ ϋνα ποςοςτό τησ τϊξεωσ του 20,2% ϋχει εντελώσ αντύθετη ϊποψη, διαφωνώντασ. Σϋλοσ, ςημαντικό ποςοςτό (36,2%) εμφανύζεται να μην ϋχει διαμορφωμϋνη ϊποψη για το θϋμα. Οη ηνπηθνί θνξείο ππνζηεξίδνπλ ηνλ ηνπξηζκό ηεο πεξηνρήο Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Διαθφνώ απόλσηα 11 6,7 6,7 6,7 Διαθφνώ 22 13,5 13,5 20,2 Valid Οσδέηερη άπουη 59 36,2 36,2 56,4 Σσμθφνώ 54 33,1 33,1 89,6 Σσμθφνώ απόλσηα 17 10,4 10,4 100,0 Total ,0 100,0 85

86 χετικϊ με το ερώτημα εϊν ο κϊθε ερωτώμενοσ μπορεύ να επηρεϊςει τισ αποφϊςεισ για τον τουριςμό ςτην Ελούντα, ςυμπεραύνουμε από το παρακϊτω διϊγραμμα ότι οι απόψεισ διύςτανται, αν εξαιρϋςουμε τα 56 ϊτομα που δεν ϋχουν ςχηματύςει τελικό γνώμη επύ του θϋματοσ. Από τα υπόλοιπα ϊτομα, πϊνω από τα μιςϊ (81 ϊτομα) θεωρούν μπορούν να επηρεϊςουν τισ αποφϊςεισ για τον τουριςμό ενώ οι υπόλοιποι 26, διαφωνούν και θεωρούν πωσ δεν μπορούν. Μπνξώ πξνζσπηθά λα επεξεάζσ ηηο απνθάζεηο γηα ηνλ ηνπξηζκό Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Διαθφνώ απόλσηα 5 3,1 3,1 3,1 Διαθφνώ 21 12,9 12,9 16,0 Valid Οσδέηερη άπουη 56 34,4 34,4 50,3 Σσμθφνώ 65 39,9 39,9 90,2 Σσμθφνώ απόλσηα 16 9,8 9,8 100,0 Total ,0 100,0 86

87 Η ερώτηςη που ακολουθεύ αφορϊ το ζότημα τησ θετικό ϊποψησ για τον τουριςμό. 22,1% δεν ϋχει αποκρυςταλλώςει ϊποψη. Σα υπόλοιπα ϊτομα εύναι χωριςμϋνα ςε 2 παρατϊξεισ. Η μύα περιλαμβϊνει τα ϊτομα που ϋχουν θετικό ϊποψη και η δεύτερη τα ϊτομα εκεύνα που ϋχουν αρνητικό. Ψςτόςο, το 66,8% εμφανύζονται θετικϊ απϋναντι ςτον τουριςμό και μόλισ το 11% διαφωνούν ςε ότι αφορϊ το θϋμα. Όηαλ ζπδεηώ κε ζπκπνιίηεο γηα ζέκαηα ηνπξηζκνύ, είκαη ζεηηθόο Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Διαθφνώ απόλσηα 1,6,6,6 Διαθφνώ 17 10,4 10,4 11,0 Valid Οσδέηερη άπουη 36 22,1 22,1 33,1 Σσμθφνώ 70 42,9 42,9 76,1 Σσμθφνώ απόλσηα 39 23,9 23,9 100,0 Total ,0 100,0 87

88 Όςον αφορϊ την ϊποψη των ερωτώμενων ςχετικϊ με το αν οι τουριςτικϋσ επιχειρόςεισ επηρεϊζονται πολύ από τισ πολιτικϋσ αποφϊςεισ, παρατηρούμε από το γρϊφημα ότι οι απόψεισ διύςτανται και πϊλι. 62 ϊτομα (38% του δεύγματοσ) δεν ϋχουν ςχηματύςει τελικό γνώμη επύ του θϋματοσ. Από τουσ υπόλοιπουσ ερωτούμενουσ, 9,2% διαφωνεύ εν μϋρει ό πλόρωσ με τη διατύπωςη πωσ οι επιχειρόςεισ επηρεϊζονται πολύ από τισ πολιτικϋσ αποφϊςεισ, ενώ πϊνω από το 50% του δεύγματοσ, θεωρούν ότι επηρεϊζονται ςυμφωνώντασ εν μϋρει ό απόλυτα. Οη ηνπξηζηηθέο επ/ζεηο επεξεάδνληαη πνιύ από ηηο πνιηηηθέο απνθάζεηο Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Διαθφνώ απόλσηα 2 1,2 1,2 1,2 Διαθφνώ 13 8,0 8,0 9,2 Valid Οσδέηερη άπουη 62 38,0 38,0 47,2 Σσμθφνώ 55 33,7 33,7 81,0 Σσμθφνώ απόλσηα 31 19,0 19,0 100,0 Total ,0 100,0 88

89 το αν η τοπικό αρχό θα ϋπρεπε να περιορύςει τον τουριςμό, 121 ϊτομα, από τα 163 του ςυνολικού δεύγματοσ, διαφωνούν απόλυτα ό εν μϋρει με τη τοποθϋτηςη αυτό. Από την ϊλλη πλευρϊ, ϋνα μικρό ποςοςτό τησ τϊξεωσ του 9,8% ςυμφωνεύ και επικροτεύ μια τϋτοια ενϋργεια περιοριςμού του τουριςμού από την τοπικό αρχό. Επύςησ, το 16% απαντϊει ουδϋτερα ςε αυτό την ερώτηςη. Η ηνπηθή αξρή ζα έπξεπε λα πεξηνξίζεη ηνλ ηνπξηζκό Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Διαθφνώ απόλσηα 42 25,8 25,8 25,8 Διαθφνώ 79 48,5 48,5 74,2 Valid Οσδέηερη άπουη 26 16,0 16,0 90,2 Σσμθφνώ 14 8,6 8,6 98,8 Σσμθφνώ απόλσηα 2 1,2 1,2 100,0 Total ,0 100,0 89

90 ε ςυνϋχεια τησ προηγούμενησ ερώτηςησ, τϋθηκε ςτουσ ερωτούμενοσ το δύλημμα αν η τοπικό αρχό θα ϋπρεπε να ελϋγχει τον τουριςμό. Εδώ τα αποτελϋςματα εύναι ςχεδόν μοιραςμϋνα. υγκεκριμϋνα, 80 ϊτομα από τα 163 του δεύγματοσ ( 49,1%) ςυμφωνεύ ό ςυμφωνεύ απόλυτα με τον ϋλεγχο του τουριςμού από την τοπικό αρχό ςε αντύθεςη με το 36,2% (59 ϊτομα) που διαφωνεύ ό διαφωνεύ απόλυτα με μια τϋτοια ενϋργεια. Ψςτόςο, το 14,7% βρύςκεται κϊπου ςτη μϋςη, μη μπορώντασ να αποφαςύςει τι θα όταν καλό για τον τόπο. Η ηνπηθή αξρή ζα έπξεπε λα ειέγρεη ηνλ ηνπξηζκό Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Διαθφνώ απόλσηα 20 12,3 12,3 12,3 Διαθφνώ 39 23,9 23,9 36,2 Valid Οσδέηερη άπουη 24 14,7 14,7 50,9 Σσμθφνώ 61 37,4 37,4 88,3 Σσμθφνώ απόλσηα 19 11,7 11,7 100,0 Total ,0 100,0 90

91 ε ότι αφορϊ τον τουριςμό ςε ςχϋςη με το περιβϊλλον και ειδικότερα αν ο πρώτοσ ϋχει αρνητικό επύπτωςη ςτο δεύτερο, πϊνω από το 57% διαφωνεύ με την ϊποψη αυτό, το 24,5% δεν ϋχει καταςταλϊξει αν όντωσ ο τουριςμόσ πλόττει το περιβϊλλον τησ Ελούντασ ενώ το 17,8% ςυμφωνεύ πωσ κϊτι τϋτοιο όντωσ ιςχύει, δηλαδό ο τουριςμόσ ϋχει επιπτώςεισ ςτο περιβϊλλον. Ο ηνπξηζκόο έρεη αξλεηηθή επίπησζε ζην πεξηβάιινλ ηεο πεξηνρήο Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Διαθφνώ απόλσηα 32 19,6 19,6 19,6 Διαθφνώ 62 38,0 38,0 57,7 Valid Οσδέηερη άπουη 40 24,5 24,5 82,2 Σσμθφνώ 28 17,2 17,2 99,4 Σσμθφνώ απόλσηα 1,6,6 100,0 Total ,0 100,0 91

92 Από τουσ 163 κατούκουσ του δεύγματοσ, ςχεδόν το 50% δεν ϋχουν ςχηματύςει τελικό γνώμη για το εϊν ο τουριςμόσ αυξϊνει τουσ φόρουσ. 38% διαφωνεύ πλόρωσ ό εν μϋρει με την ϊποψη αυτό ενώ 14,8% ςυμφωνεύ ότι κϊτι τϋτοιο όντωσ ιςχύει. Ξεκϊθαρο ςυμπϋραςμα δεν μπορεύ να βγει. Ο ηνπξηζκόο απμάλεη ηνπο θόξνπο Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Διαθφνώ απόλσηα 24 14,7 14,7 14,7 Διαθφνώ 38 23,3 23,3 38,0 Valid Οσδέηερη άπουη 77 47,2 47,2 85,3 Σσμθφνώ 20 12,3 12,3 97,5 Σσμθφνώ απόλσηα 4 2,5 2,5 100,0 Total ,0 100,0 92

93 Οι ερωτούμενοι κλόθηκαν επύςησ να απαντόςουν για το εϊν ο τουριςμόσ αποτελεύ αιτύα περιςςότερων ςκουπιδιών ςτουσ δρόμουσ. Σο 62,2% του δεύγματοσ διαφωνεύ πλόρωσ ό εν μϋρει με αυτό την τοποθϋτηςη, υπονοώντασ προφανώσ πωσ οι κϊτοικοι εύναι η αιτύα των ςκουπιδιών ςτουσ δρόμουσ τησ περιοχόσ και όχι οι τουρύςτεσ. Από την ϊλλη πλευρϊ, το 25% ςυμφωνεύ πωσ ο τουριςμόσ ευθύνεται για τα περιςςότερα ςκουπύδια ςτουσ δρόμουσ ϋνα μικρό ςχετικϊ ποςοςτό (12,9%) δεν ϋχει διαμορφωμϋνη ϊποψη επύ του ζητόματοσ. Ο ηνπξηζκόο είλαη ε αηηία πεξηζζόηεξσλ ζθνππηδηώλ ζηνπο δξόκνπο Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Διαθφνώ απόλσηα 27 16,6 16,6 16,6 Διαθφνώ 74 45,4 45,4 62,0 Valid Οσδέηερη άπουη 21 12,9 12,9 74,8 Σσμθφνώ 38 23,3 23,3 98,2 Σσμθφνώ απόλσηα 3 1,8 1,8 100,0 Total ,0 100,0 93

94 Για το εϊν οι τουρύςτεσ θα ϋπρεπε να πληρώνουν περιςςότερα για τα αξιοθϋατα τησ περιοχόσ, οι απόψεισ των ερωτηθϋντων διύςτανται, αν εξαιρϋςουμε τα 39 ϊτομα που δεν ϋχουν ςχηματύςει τελικό γνώμη επύ του θϋματοσ. Από τα υπόλοιπα ϊτομα, ςχεδόν τα μιςϊ (62 ϊτομα) ςυμφωνούν απόλυτα ό εν μϋρει με μια τϋτοια ςτρατηγικό και τα ϊλλα μιςϊ (62 ϊτομα) διαφωνούν απόλυτα ό εν μϋρει οι τουρύςτεσ να πληρώνουν περιςςότερα για τα αξιοθϋατα που προςφϋρει η περιοχό τησ Ελούντασ. Ξεκϊθαρο ςυμπϋραςμα δεν μπορεύ να βγει. Οη ηνπξίζηεο ζα έπξεπε λα πιεξώλνπλ πεξηζζόηεξα γηα ηα αμηνζέαηα ηεο πεξηνρήο Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Διαθφνώ απόλσηα 10 6,1 6,1 6,1 Διαθφνώ 52 31,9 31,9 38,0 Valid Οσδέηερη άπουη 39 23,9 23,9 62,0 Σσμθφνώ 49 30,1 30,1 92,0 Σσμθφνώ απόλσηα 13 8,0 8,0 100,0 Total ,0 100,0 94

95 την ερώτηςη αν ο τουριςμόσ αυξϊνει τισ τιμϋσ των ακινότων τησ περιοχόσ, το 68,1% ςυμφωνεύ με την ϊποψη αυτό, θεωρώντασ πωσ η Ελούντα ϋχοντασ μεγϊλο τουριςτικό ενδιαφϋρον προςελκύοντασ μεγϊλο αριθμό τουριςτών ετηςύωσ, κϊτι τϋτοιο ϋχει αντύκτυπο ςτισ τιμϋσ των ακινότων τησ περιοχόσ, που αυξϊνονται λόγω τησ θϋςησ τουσ. Λύγοι εύναι αυτού που διαφωνούν με την ϊποψη αυτό, ςυγκεκριμϋνα, μόλισ το 10,4% του δεύγματοσ. 21,5% τοποθετεύται κϊπου ςτη μϋςη καθώσ ούτε ςυμφωνεύ ούτε διαφωνεύ με την τοποθϋτηςη αυτό. Ο ηνπξηζκόο απμάλεη ηηο ηηκέο ησλ αθηλήησλ ηεο πεξηνρήο Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Διαθφνώ απόλσηα 2 1,2 1,2 1,2 Διαθφνώ 15 9,2 9,2 10,4 Valid Οσδέηερη άπουη 35 21,5 21,5 31,9 Σσμθφνώ 69 42,3 42,3 74,2 Σσμθφνώ απόλσηα 42 25,8 25,8 100,0 Total ,0 100,0 95

96 την ερώτηςη αν ο τουριςμόσ μειώνει τη ποιότητα τησ ψυχαγωγύασ των κατούκων, το 57,7% διαφώνηςε με μια τϋτοια εκδοχό, μόλισ το 15,3% ςυμφώνηςε και το 27% δεν ϋχει αποκρυςταλλώςει ϊποψη. Ο ηνπξηζκόο κεηώλεη ηε πνηόηεηα ηεο ςπραγσγίαο κνπ Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Διαθφνώ απόλσηα 21 12,9 12,9 12,9 Διαθφνώ 73 44,8 44,8 57,7 Valid Οσδέηερη άπουη 44 27,0 27,0 84,7 Σσμθφνώ 22 13,5 13,5 98,2 Σσμθφνώ απόλσηα 3 1,8 1,8 100,0 Total ,0 100,0 96

97 χετικϊ με το εϊν ο τουριςμόσ αυξϊνει την εγκληματικότητα τησ περιοχόσ, το 34,4% διαφωνεύ με την διατύπωςη τησ πρόταςησ αυτόσ. Από την ϊλλη, το 30,1% ςυμφωνεύ πωσ ο τουριςμόσ αυξϊνει την εγκληματικότητα τησ περιοχόσ ενώ το 28,2% ϋχει ουδϋτερη ϊποψη για το θϋμα. τισ ακραύεσ απόψεισ, 4,9% διαφωνεύ απόλυτα και μόλισ το 2,5% ςυμφωνεύ απόλυτα. υνολικϊ, οι απαντόςεισ ςτο ερώτημα εύναι ςχεδόν μοιραςμϋνεσ μη μπορώντασ να εξαχθούν ςυμπερϊςματα. Ο ηνπξηζκόο απμάλεη ηελ εγθιεκαηηθόηεηα ηεο πεξηνρήο Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Διαθφνώ απόλσηα 8 4,9 4,9 4,9 Διαθφνώ 56 34,4 34,4 39,3 Valid Οσδέηερη άπουη 46 28,2 28,2 67,5 Σσμθφνώ 49 30,1 30,1 97,5 Σσμθφνώ απόλσηα 4 2,5 2,5 100,0 Total ,0 100,0 97