Επινεφριδιακές ορμόνες και στυτική λειτουργία

Transcript

1 Επινεφριδιακές ορμόνες και στυτική λειτουργία Γεώργιος Κανάκης Ενδοκρινολόγος Διαβητολόγος Επιμελητής Ενδοκρινολογικής Κλινικής Ναυτικού Νοσοκομείου Αθηνών

2 Ανατομία της ς επιπολής ραχιαίες φλέβες ραχιαίες αρτηρίες εν τω βάθει ραχιαία φ. σηραγγώδεις α. Ινώδης χιτώνας σηραγγώδη σώματα σπογγιώδες σώμα ουρήθρα Carson C, et. Al. Fast Facts- Erectile Dysfunction. Oxford: Health Press Limited; 2002: 8

3 Νευροανατομία της ς πυελικό πλέγμα σηραγγώδη ν. Παρασυμπ/κό (Ι2-4) Ευόδωση της ς Συμπαθ/κό (Θ11-Ο2) Υποχώρηση της ς Ευόδωση της εκσπερμάτισης αιδοιϊκό ν. ραχιαίο ν. πέους Σωματοαισθητική νεύρωση Κινητική μοίρα Βολβοσηραγγώδες ανταν/κό Weinbauer, 2010

4 Ψυχογενής Νυχτερινή Αντανακλαστικ ή

5 Μεταιχμιακό σύστημα Ψυχογενής Νυχτερινή Φλοιός Υποθάλαμος Θάλαμος Αντανακλαστικ ή

6 Μεταιχμιακό σύστημα Ψυχογενής Νυχτερινή Φλοιός Υποθάλαμος Μέση δεσμίδα Θάλαμος Αντανακλαστικ ή

7 Μεταιχμιακό σύστημα Ψυχογενής Νυχτερινή Φλοιός Υποθάλαμος Μέση δεσμίδα Μεσεγκέφαλος Θάλαμος Αντανακλαστικ ή

8 Μεταιχμιακό σύστημα Ψυχογενής Νυχτερινή Φλοιός Υποθάλαμος Μέση δεσμίδα Μεσεγκέφαλος Γέφυρα / Προμήκης Θάλαμος Αντανακλαστικ ή

9 Μεταιχμιακό σύστημα Ψυχογενής Νυχτερινή Φλοιός Υποθάλαμος Μέση δεσμίδα Μεσεγκέφαλος Γέφυρα / Προμήκης Ν.Μ Θάλαμος Αντανακλαστικ ή

10 Μεταιχμιακό σύστημα Ψυχογενής Νυχτερινή Φλοιός Υποθάλαμος Μέση δεσμίδα Μεσεγκέφαλος Γέφυρα / Προμήκης Ν.Μ Πυελικό πλέγμα Θάλαμος Αντανακλαστικ ή

11 Μεταιχμιακό σύστημα Ψυχογενής Νυχτερινή Φλοιός Υποθάλαμος Μέση δεσμίδα Μεσεγκέφαλος Γέφυρα / Προμήκης Ν.Μ Πυελικό πλέγμα Πέος Θάλαμος Αντανακλαστικ ή

19 Φυσιολογία της ς Σεξουαλικό ερέθισμα προκαλεί: Εκφόρτιση παρασυμπ/κού μη χοληνεργική μη αδρενεργική Οξείδιο του αζώτου (ΝΟ) διαχέεται εντός των λείων μυϊκών ινών (ΛΜΙ) των αγγείων και των κολποειδών των σηραγγωδών Προκαλείται χαλάρωση των ΛΜΙ αύξηση της αρτηριακής παροχής Διόγκωση κολποειδών Ελάττωση φλεβικής απορροής Αύξηση ενδοσηραγγώδους πίεσης Weinbauer, 2010

20 Αιμοδυναμικές φάσεις της ς 1. Φάση Χάλασης 2. Λανθάνουσα Φάση αύξηση αρτηριακής παροχής αμετάβλητη ενδοσηραγγώδης πίεση (ισοτονική) επιμήκυνση πέους 3. Φάση Διόγκωσης συμπίεση φλεβών αύξηση ενδοσηραγγώδους πίεσης διόγκωση του πέους Van Ahlen & Kliesch, 2010

21 Αιμοδυναμικές φάσεις της ς 4. Φάση Πλήρους Στύσης σταθερή ενδοσηραγγώδης πίεση μέγιστη χωρητικότητα 5. Φάση Άκαμπτης Στύσης σύσπαση των μυών της πυέλου ενδοσηραγγώδης πίεση > ΣΑΠ μέγιστη σκληρότητα 6. Φάση Αποδιόγκωσης σύσπαση των ΛΜΙ άρση φλεβικής σύγκλεισης Van Ahlen & Kliesch, 2010

22 Βιοχημεία της ς Σεξουαλικό ερέθισμα Έκκριση ΝΟ Ενεργοποίηση γουανυλικής κυκλάσης Μετατροπή GTP σε cgmp Ενεργοποίηση πρωτεϊνικών κινασών Ελάττωση ενδοκυττάριου Ca Χάλαση ΛΜΙ

23 Επινεφριδιακές ορμόνες αλατοκορτικο ειδή γλυκοκορτικοειδή ανδρογόνα νορεπινεφρίνη επινεφρίνη Σπειροειδής ζώνη Στηλιδωτή ζώνη Δικτυωτή ζώνη

24 Αδρενεργικοί υποδοχείς πέους α1 & α2 μετασυναπτικοί προκαλούν αγγειοσύσπαση ευνοούν χάλαση πέους α2 προσυναπτικοί feedback νευρώνα β1 & β2 μετασυναπτικοί προκαλούν αγγειοχάλαση ευνοούν α υποδοχείς πλειοψηφούν (δεκαπλάσιοι των β) ενδοσυναπτικοί υποδοχείς πολλοί περισσότεροι των εξωσυναπτικών Int J Impot Res Jan-Feb;20(1):17-29

25 Κατεχολαμίνες & Ενδοσηραγγώδης Περιφερική Επίπεδα νορεπινεφρίνης (ΝΕ) στις διάφορες φάσεις της ς Απαιτείται πτώση ενδοσηραγγωδών επιπέδων ΝΕ για την επίτευξη ς Η ΝΕ δρα κυρίως στους ενδοσυναπτικούς υποδοχείς Urology Feb;59(2):281-6

26 Κατεχολαμίνες & Εμβάπτιση ΛΜΙ από σηραγγώδη σώματα σε νορεπινεφρίνη (ΝΕ) συνοδεύεται από σύσπαση των ΛΜΙ Άρα η ΝΕ έχει άμεση αντι-στυτική δράση Η δράση της ΝΕ τοποθετείται στο επίπεδο των σηραγγωδών σωμάτων Urol Res (2003) 31:

27 Κατεχολαμίνες & Ενδοσηραγγώδης Περιφερική Επίπεδα επινεφρίνης (Ε) στις διάφορες φάσεις της ς Παράλληλη αύξηση επιπέδων Ε στο πέος και στην περιφέρεια για την επίτευξη ικανοποιητικού όγκου παλμού Η Ε δρα κυρίως στους εξωσυναπτικούς υποδοχείς Urology Feb;59(2):281-6

28 α-αποκλειστές Κλινική εφαρμογή Μη εκλεκτικοί: Φαινοξυβενζαμίνη, Φαιντολαμίνη ενδοπεϊκή χορήγηση προ της ανακάλυψης των PDE5 αναστολέων α1-εκλεκτικοί: Δοξαζοσίνη, Ταμσουλοσίνη, Αλφουζοσίνη Παρατηρείται συχνά βελτίωση της στυτικής λειτουργίας σε θεραπευόμενους για καλοήθη υπερτροφία προστάτη Ενίοτε έχει παρατηρηθεί πριαπισμός! α2-εκλεκτικοί: Μιρταζαπίνη Κεντρική δράση βελτίωση της στυτικής λειτουργίας σε ασθενείς με κατάθλιψη Int J Impot Res Feb;14 Suppl 1:S6-10.

29 β-αποκλειστές Κλινική εφαρμογή Προκαλούν στυτική δυσλειτουργία ιδίως οι μη εκλεκτικοί Επινεφρίνη Έχει θέση στην επείγουσα αντιμετώπιση του πριαπισμού Int J Impot Res Feb;14 Suppl 1:S6-10.

30 Κορτιζόλη και F: Flaccidity T: Tumescence R: Rigidity D: Detumescence Επίπεδα κορτιζόλης στις διάφορες φάσεις της ς Ενδοσηραγγώδης (CC) Περιφερική (CV) Απαιτείται πτώση των επιπέδων κορτιζόλης τόσο στα σηραγγώδη όσο και στην περιφέρεια για την επίτευξη ς Urol Res (2003) 31:

31 Κορτιζόλη και Εμβάπτιση ιστού από σηραγγώδη σώματα σε πρεδνιζολόνη δε συνοδεύεται από σύσπαση των ΛΜΙ Σε αντίθεση με αγγειοσυσπαστικές ουσίες όπως ΝΕ και ενδοθηλίνη 1 (ΕΤ-1) Άρα η αντι-στυτική δράση των γλυκοκορτικοειδών πιθανολογείται σε κεντρικό επίπεδο Urol Res (2003) 31:

32 Αλδοστερόνη και Έχει επιβεβαιωθεί η παρουσία αλατοκορτικοειδικών υποδοχέων στα σηραγγώδη Ωστόσο, η αλδοστερόνη δε φαίνεται να ασκεί άμεση δράση στις ΛΜΙ των σηραγγωδών BJU Int Aug;102(4):500-3

33 Αλδοστερόνη και Η προσθήκη αλδοστερόνης ενισχύει την αγγειοσυσπαστική δράση της ΝΕ Η δράση αυτή αναστέλλεται με την παρουσία αναστολέα των αλατοκορτικοειδικών υποδοχών (σπιρονολακτόνη) Άρα η αλδοστερόνη έχει έμμεση αντι-στυτική δράση BJU Int Aug;102(4):500-3

34 Ανδρογόνα & Η συνεισφορά των επινεφριδίων στα κυκλοφορούντα ανδρογόνα στον άνδρα είναι μικρή Η ανδρογονική δράση αντικατοπτρίζεται κυρίως από τις νυχτερινές στύσεις Επάρκεια ανδρογόνων: ικανή αλλά μη αναγκαία συνθήκη για την επίτευξη προκλητής ς Χορήγηση DHEAS δε βελτιώνει τη στυτική δυσλειτουργία J Sex Med Mar;10(3):661-77

35 Addison-Πειραματικά δεδομένα Ποντίκια υποβληθέντα σε ευνουχισμό (Cx) πτώση ενδοσηραγγώδους πίεσης (ΜΙΡ) Ποντίκια υποβληθέντα σε επινεφριδεκτομή (Α) πτώση ΜΙΡ ανάλογη με ευνουχισμό Ποντίκια υποβληθέντα σε επινεφριδεκτομή + ευνουχισμό (Α/C) μέγιστη πτώση ΜΙΡ Μετά ορμονική υποκατάσταση DHT αποκατάσταση Aldo + F αποκατάσταση DHEA καμία επίδραση Endocrinology Sep;138(9):

36 Addison-Κλινικά δεδομένα Αξιολόγηση της ανδρικής σεξουαλικότητας σε άνδρες ασθενείς με Ν. Addison πριν και μετά τη θεραπεία υποκατάστασης. Μελετήθηκαν στυτική λειτουργία οργασμική ικανότητα σεξουαλική επιθυμία συνολική ικανοποίηση κατάθλιψη και άγχος Η μελέτη έδειξε ότι η εμφάνιση της Ν. Addison σε άνδρες συνδέεται με έναν αριθμό σεξουαλικών δυσλειτουργιών, οι οποίες είναι αναστρέψιμες μετά την έναρξη της θεραπείας ορμονικής υποκατάστασης J Sex Med Aug;10(8):

37 ΟΡΙΣΜΟΣ Στυτική δυσλειτουργία Η αδυναμία να επιτευχθεί και να διατηρηθεί επαρκής για ικανοποιητική σεξουαλική δραστηριότητα

38 Το πρόβλημα σε αριθμούς Διάφορου βαθμού διαταραχές εμφανίζονται σε ποσοστό έως και 20% των ανδρών 40-70ετών Συσχετίζεται ευθέως ανάλογα με την ηλικία, καθώς πλήρης ανικανότητα εμφανίζεται: στο 5% των ανδρών 40 ετών στο 15% των ανδρών 70 ετών Αίτια Συνολικά: οργανικά σε ποσοστό 80% Σε νεαρούς ασθενείς: ψυχογενή σε ~52% Weinbauer, 2010

39 Ψυχογενή αίτια STRESS

40 Ψυχογενή αίτια Ενδείξεις αιτιολογίας Αιφνίδια έναρξη Περιστασιακή εμφάνιση Κανονικότητα νυκτερινών στύσεων Φυσιολογική με αυνανισμό Προφανή στρεσσογόνα γεγονότα Οργανικά αίτια Σταδιακή έναρξη Ανεξαρτήτως περιστάσεων Απουσία νυκτερινών στύσεων Δεν επιτυγχάνεται με αυνανισμό Πόνος στο πέος

41 Φταίει η Δυσαυτονομία? Σε άνδρες με στυτική δυσλειτουργία, δεν παρατηρείται η φυσιολογική πτώση των ενδοσηραγγωδών επιπέδων της ΝΕ κατά τη, υποδηλώνοντας διαταραχή στη λειτουργία του αυτόνομου ΝΣ Urol Res (2003) 31:

42 Φταίει η υπερκορτιζολαιμία? Οξύ stress H παρατηρούμενη αύξηση των επιπέδων κορτιζόλης συνοδεύεται από μείωση των επιπέδων τεστοστερόνης, υπογραμμίζοντας την κεντρική δράση της κορτιζόλης στη στυτική δυσλειτουργία Int. Journ. of Impotence Research (2009) 21,

43 Φταίει η υπερκορτιζολαιμία? Χρόνιο stress Υψηλά επίπεδα κορτιζόλης, τα οποία αντικατοπτρίζουν υψηλά επίπεδα stress συσχετίζονται με χαμηλή βαθμολογία στο ερωτηματολόγιο Sexual Health Inventory For Men (SHIM) Int. Journ. of Impotence Research (2009) 21,

44 Φταιει η έλλειψη ανδρογόνων? ΛΜΙ ινίδια κολλαγόνου Η πρόκληση χρόνιου Stress σε νεαρούς ποντικούς συνοδεύεται από: Ελάττωση των ΛΜΙ του σηραγγώδους ιστού Αύξηση ινιδίων κολλαγόνου δηλ. ίνωση στα σηραγγώδη J Androl Jul-Aug;33(4):735-9

45 Φταίνε όλα μαζί? T

46 Συνοψίζοντας Στύση: πολύπλοκη νευροενδοκρινική διεργασία Συμπαθητικός τόνος απαραίτητος για τη διατήρηση χαλαρού πέους αίρεται στη Κορτιζόλη μειώνεται στη Αλδοστερόνη: έμμεση επίδραση Επινεφριδιακά ανδρογόνα: μικρή επίδραση Το stress ενεργοποιεί τόσο το μυελό όσο και το φλοιό των επινεφριδίων, ενώ καταστέλλει τις γονάδες ευνοώντας αντιδράσεις fight or flight και όχι την αναπαραγωγή Παρόλα αυτά, τα επινεφρίδια είναι απαραίτητα για την ΚΑΝΑΚΗΣ ομαλή Γ. σεξουαλική λειτουργία

47 Πώς να βελτιώσουμε τη σεξουαλική μας ζωή? Φροντίστε τη σχέση με το/τη σύντροφό σας!