ΣΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΟ ΙΔΡΤΜΑ ΑΝ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΑΙ ΘΡΑΚΘ ΧΟΛΘ ΔΙΟΙΚΘΘ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Transcript

1 ΣΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΟ ΙΔΡΤΜΑ ΑΝ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΑΙ ΘΡΑΚΘ ΧΟΛΘ ΔΙΟΙΚΘΘ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΜΘΜΑ ΛΟΓΙΣΙΚΘ ΠΣΤΧΙΑΚΘ ΕΡΓΑΙΑ Σοφρκοι τουρίςτεσ ςτον Ν. Καβάλασ: Μια εμπειρική ζρευνα. Turkish tourists in Kavala: An Empirical research. Η εργαςία ςυντάχκθκε και υποβλικθκε από τθν φοιτιτρια Ελζνθ Ευςτακιάδου ωσ εκπλιρωςθ των απαιτιςεων για τθν απόκτθςθ Ρτυχιακοφ Διπλϊματοσ. Επιβλζπων κακθγθτισ: Καραςαββόγλου Αναςτάςιοσ Καβάλα, Νοζμβριοσ 2013

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ..1-2 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΤΟΥΙΣΜΟΣ Ειςαγωγι ςτον Τουριςμό Βαςικζσ ζννοιεσ και αρχζσ του τουριςμοφ Μζτρθςθ του τουριςμοφ Τουριςτικό management Τουριςτικι ηιτθςθ Τουριςτικι προςφορά Κατθγορίεσ τουριςμοφ Μαηικόσ/ Ατομικόσ τουριςμόσ Εςωτερικόσ/Εξωτερικόσ τουριςμόσ Συνεχισ/Εποχιακόσ τουριςμόσ Στατικόσ/Κινθτικόσ τουριςμόσ Νεανικόσ/Τρίτθσ θλικίασ τουριςμόσ Είδθ τουριςμοφ Αγροτουριςμόσ Μορφωτικόσ τουριςμόσ Τουριςμόσ υγείασ Θρθςκευτικόσ τουριςμόσ Επαγγελματικόσ τουριςμόσ Τουριςμόσ περιπζτειασ Οι κετικζσ και οι αρνθτικζσ επιπτϊςεισ του τουριςμοφ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΤΟΥΙΣΜΟΣ Αναδρομι Τουριςμόσ ςτθν Ελλάδα Η ςθμαςία του τουριςμοφ ςτθν Ελλάδα Τα πλεονεκτιματα τθσ Ελλάδασ ςτον τουριςμό Οι αδυναμίεσ τθσ Ελλάδασ ςτον τουριςμό Τουριςτικι ανάπτυξθ και marketing Τα είδθ τουριςμοφ ςτθν Ελλάδα..28 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΤΟΥΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΤΟΥΚΙΑ ΚΑΙ Ο ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΜΕ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ Τουριςμόσ ςτθν Τουρκία Στατιςτικά ςτοιχεία τοφρκικου τουριςμοφ Οι Ελλθνοτουρκικζσ ςχζςεισ ςτον τουριςμό Ο ανταγωνιςμόσ ςτον τουριςμό μεταξφ Ελλάδασ Τουρκίασ 35 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΚΑΒΑΛΑ Ιςτορικι Αναδρομι Τουριςμόσ ςτθν Καβάλα...37

3 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: ΤΟΥΚΟΙ ΤΟΥΙΣΤΕΣ ΣΤΟΝ Ν. ΚΑΒΑΛΑΣ Εμπειρικι ζρευνα Συμπεραςματικζσ παρατθριςεισ ΡΑΑΤΗΜΑ 1: ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΩΝ ΡΙΝΑΚΩΝ ΒΙΒΛΙΟΓΑΦΙΑ

4 ΠΡΟΛΟΓΟ Πλοι μασ ηοφμε ςε μια εποχι ευρζων κοινωνικϊν και οικονομικϊν μεταλλαγϊν, και ο τουριςμόσ είναι μζροσ αυτϊν των εξελίξεων. Ωςτόςο, το ενδιαφζρον για τθν βιομθχανία του τουριςμοφ αυξάνεται ςυνεχϊσ ςε παγκόςμιο επίπεδο. Ιδιαίτερα ςτθν Ελλάδα που χωρίσ υπζρβολι κα μποροφςαμε να ποφμε ότι αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίκο τθσ οικονομίασ τθσ. Ο ςτόχοσ τθσ εργαςίασ αυτισ είναι, μζςα από τθν αναφορά ςε ζννοιεσ γενικά για τουριςμό και ειδικότερα ςτον Ελλθνικό και Τοφρκικο να κατανοιςουμε και να ςχολιάςουμε τισ παρατθριςεισ που προκφπτουν από τθν εμπειρικι ζρευνα που ζχει διεξαχκεί ςτον Ν. Καβάλασ για τουσ Τοφρκουσ τουρίςτεσ. Στο ςθμείο αυτό κα ικελα να ευχαριςτιςω τουσ παράγοντεσ που ςυντζλεςαν ςτθν εκπόνθςθ τθσ παροφςασ εργαςίασ, οι οποίοι είναι: Ο επιβλζπων κακθγθτισ κ. Καραςαββόγλου Αναςτάςιοσ για τθν κακοδιγθςθ του, τισ ςυμβουλζσ του και τθν ορκι κριτικι του. Τθν κακθγιτρια Γιαννοφλα Φλϊρου για τθν βοικεια τθσ ςτθν δθμιουργία των ςτατιςτικϊν ςτοιχείων. Τον επιχειρθματία Θεόδωρο Στρίκο για τθν ςυνεργαςία του και τζλοσ, τθν οικογζνεια μου και τουσ φίλουσ μου για τθν υλικι και άυλθ βοικεια τουσ.

5 ΕΙΑΓΩΓΘ Η εντεινόμενθ παγκοςμιοποίθςθ δεν ζχει αυξιςει μόνο τισ διαςυνοριακζσ ςυναλλαγζσ προϊόντων, υπθρεςιϊν και κεφαλαίων, αλλά και τισ μετακινιςεισ ανκρϊπων για λόγουσ αναψυχισ ι και επαγγελματικοφσ. Από αυτό προκφπτει ότι το κφριο μζλθμα τθσ τουριςτικισ δραςτθριότθτασ μιασ χϊρασ είναι θ προςφορά αγακϊν και υπθρεςιϊν ςτα άτομα ι ςτισ ομάδεσ ανκρϊπων που φεφγουν προςωρινά από τον μόνιμο τόπο κατοικίασ και ταξιδεφουν ςε τουριςτικοφσ προοριςμοφσ τθσ με ςκοπό τθν ικανοποίθςθ των προςωπικϊν αναγκϊν και επικυμιϊν τουσ. Ο τουριςµόσ είναι µια αρχαία δραςτθριότθτα που ξεκινά από τθν τάςθ και το ενδιαφζρον του ανκρϊπου να δει και να γνωρίςει οτιδιποτε νζο και αςυνικιςτο. Σφµφωνα µε τον φιλόςοφο Αριςτοτζλθ ο άνκρωποσ φφςει του ειδζναι ορζγεται δθλαδι τθ δίψα τθσ γνϊςθσ τθν ζχει ο άνκρωποσ ζµφυτθ. Ο τουριςμόσ πθγάηει απο τθν αναηιτθςθ και τθν περιιγθςθ του ανκρϊπου ςε διάφορα αξιοκζατα µζρθ τα όποια ςυγκεντρϊνουν, είτε φυςικζσ οµορφιζσ, είτε αξιοςθμείωτθ ιςτορία, είτε εντυπωςιακά τεχνολογικά επιτεφγµατα. Στισ μζρεσ μασ είναι πλζον από όλουσ αποδεκτό ότι ο τουριςμόσ είναι ο ςπουδαιότεροσ κλάδοσ οικονομικισ δραςτθριότθτασ παγκοςμίωσ. Ο τουριςτικόσ τομζασ ςυμβάλλει όςο κανζνασ άλλοσ ςτο ςχθματιςμό του Ακακάριςτου Εγχϊριου Ρροϊόντοσ ςτισ περιςςότερεσ χϊρεσ τθσ υφθλίου. Τόςο από πλευράσ δθμιουργίασ ειςοδιματοσ, όςο και από τθσ πλευράσ αφξθςθσ τθσ απαςχόλθςθσ και των επενδφςεων, ο τομζασ των ταξιδιϊν ζρχεται πρϊτοσ ανάμεςα των υπολοίπων τομζων. Αυτό ιςχφει ιδιαίτερα ςτθν Ελλάδα, που δεν διακρίνεται για τθν ανταγωνιςτικότθτα τθσ ςε άλλουσ τομείσ. Ο ςκοπόσ τθσ εργαςίασ είναι θ διεξαγωγι ςυμπεραςμάτων και παρατθριςεων που προκφπτουν από τθν εμπειρικι ζρευνα για τουσ Τοφρκουσ τουρίςτεσ ςτον Ν. Καβάλασ. Το ερωτθματολόγιο τθσ ζρευνασ αυτισ περιλάμβανε εφροσ ερωτιςεων που αφοροφςαν: το χρονικό διάςτθμα τθσ επίςκεψθσ των Τοφρκων τουριςτϊν ςτθν Καβάλα, τα χρθματικά διακζςιμα που χρθςιμοποιικθκαν, το επίπεδο μόρφωςθσ τουσ, τθν θλικία τουσ, από ποιο μζροσ τθσ Τουρκίασ προζρχονταν, τουσ λόγουσ που επζλεξαν τθν Καβάλα ωσ τουριςτικό προοριςμό, τον βακμό ικανοποίθςθσ τουσ από το ξενοδοχειακό κατάλυμα διαμονισ, τον βακμό ικανοποίθςθσ τουσ από τουσ ντόπιουσ πολίτεσ και από τθν Καβάλα ωσ τουριςτικό προοριςμό, εάν αναγνωρίηουν κοινά ςθμεία 1

6 μεταξφ των δυο λαϊν, ποια ιταν θ πθγι πλθροφόρθςθσ τουσ για τθν Καβάλα, εάν ιταν εφκολθ θ οργάνωςθ του ταξιδιοφ τουσ, εάν υπάρχουν ελκυςτικά ταξιδιωτικά πακζτα για τθν Καβάλα και τζλοσ, εάν κα τθν ξαναεπζλεγαν ωσ τουριςτικό προοριςμό. Για να είμαςτε ςε κζςθ να παρατθριςουμε, να κατανοιςουμε ορκϊσ και να ςχολιάςουμε αξιοκρατικά τα αποτελζςματα τθσ ζρευνασ κα πρζπει πρϊτα να γίνει μια αναδρομι ςε βαςικζσ ζννοιεσ του τουριςμοφ, να αναλφςουμε τα χαρακτθριςτικά του Ελλθνικοφ και Τοφρκικου τουριςμοφ, τον ανταγωνιςμό τουσ και να εντοπίςουμε τα πλεονεκτιματα και τα μειονεκτιματα τουσ. Στο αμζςωσ επόμενο κεφάλαιο τθσ εργαςίασ κα γίνει αναφορά για τθν πόλθ τθσ Καβάλασ, για τθν ιςτορία τθσ που ζχει ελκυςτικό αντίκτυπο ςτθν προτίμθςθ τθσ από Τοφρκουσ τουρίςτεσ. Ζπειτα, κα γίνει παρουςίαςθ του τρόπου με τον οποίο χρθςιμοποιεί θ τοπικι αυτοδιοίκθςθ το τουριςτικό τθσ προϊόν και ποια είναι τα ςχζδια για τθν εκ νζου προϊκθςθ του. Στο τελευταίο μζροσ τθσ εργαςίασ κα παρουςιαςτοφν τα ςτατιςτικά αποτελζςματα τθσ ζρευνασ κλείνοντασ με τισ ςυμπεραςματικζσ παρατθριςεισ. 2

7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΣΟΤΡΙΜΟ 1.1 ΕΙΑΓΩΓΘ ΣΟΝ ΣΟΤΡΙΜΟ Τον τελευταίο αιϊνα παρατθρείται μια ςυνεχισ αφξθςθ του ενδιαφζροντοσ για το πϊσ οι άνκρωποι περνοφν τον ελεφκερο και γενικά τον μθ εργάςιμο χρόνο τουσ. Επίςθσ, υπάρχει αυξανόμενο ενδιαφζρον για το τι καταναλϊνουν οι άνκρωποι ςε αυτζσ τισ περιόδουσ, ιδιαίτερα κατά τθν διάρκεια των ταξιδιϊν και των διακοπϊν τουσ. Σε μια ευρφτερθ κλίμακα αυτό το ενδιαφζρον μετατρζπεται ςε ζνα διεκνζσ φαινόμενο γνωςτό ωσ τουριςμόσ, που βαςίηεται ςτθν χριςθ του ελεφκερου χρόνου για τθν επίςκεψθ διαφόρων τόπων, προοριςμϊν και περιοχϊν που ςυχνά εμφανίηονται ςτισ διακοπζσ και τα ταξίδια που κάνουν οι άνκρωποι ςτον ελεφκερο τουσ χρόνο. Στισ μζρεσ μασ ο τουριςμόσ δεν αποτελεί μόνο μια οικονομικι δραςτθριότθτα αλλά και δικαίωμα αναψυχισ, ευκαιρία εμπλουτιςμοφ των προςωπικϊν γνϊςεων και προςζγγιςθσ του περιβάλλοντοσ, παράγοντα παγκόςμιασ αλλθλεγγφθσ και ειρινθσ. Είναι τρόποσ κοινωνικισ παροχισ που ςυμβάλλει ςτθν ψυχικι υγεία και ιςορροπία του ςφγχρονου πολίτθ. Ο κάκε άνκρωποσ ανάλογα µε τισ ανάγκεσ του, τα δθµογραφικά του χαρακτθριςτικά, τθν κοινωνικι και οικονοµικι του κζςθ, τθν ψυχολογικι του κατάςταςθ και τον διακζςιμο ελεφκερο χρόνο του επιλζγει διαφορετικά το είδοσ τθσ ψυχαγωγίασ του, το χρόνο, τον τόπο και το είδοσ των διακοπϊν του. Η λογικι αντίλθψθ για τθν ανάπτυξθ του τουριςµοφ βαςίηεται ςτθν ποιότθτα, τθν πιςτοποίθςθ, τθν διεφρυνςθ και διαφοροποίθςθ των τουριςτικϊν υπθρεςιϊν, τθ ςφνδεςθ τουσ µε τθν τοπικι οικονοµία και τθν ολοκλιρωςθ µιασ 3

8 ςειράσ ζργων τα όποια αφοροφν τισ υποδοµζσ και το περιβάλλον. Ο τουριςµόσ αποτελεί µια γιγάντια οικονομικι βιομθχανία ςε παγκόςµια διάςταςθ. Η κακιζρωςθ των διακοπϊν ωσ αναπόςπαςτο µζροσ τθσ φυςιολογικισ ηωισ ενόσ ατόµου παράλλθλα µε τθν αφξθςθ του ειςοδιµατοσ οδιγθςε ςε αφξθςθ των απαιτιςεων των ςφγχρονων τουριςτϊν. Το τουριςτικό προϊόν οφείλει να παρουςιάηει µια ποιοτικι αναβάκµιςθ προκειµζνου να εξυπθρετεί τισ νζεσ απαιτιςεισ των τουριςτϊν. Τα νζα τµιµατα τθσ αγοράσ που αναπτφςςονται αποτελοφνται από τουρίςτεσ που επιηθτοφν νζεσ µορφζσ τουριςµοφ και απαιτοφν περιςςότερο ποιοτικζσ και εξατοµικευµζνεσ υπθρεςίεσ με τθν καλφτερθ δυνατι ςχζςθ ποιότθτασ και τιμισ. 1.2 ΒΑΙΚΕ ΕΝΝΟΙΕ ΚΑΙ ΑΡΧΕ ΣΟΤ ΣΟΤΡΙΜΟΤ Υπάρχουν ποικίλεσ απόψεισ όςον αφορά τον οριςμό του τουριςμοφ κάποιεσ από αυτζσ είναι οι παρακάτω: «Ο τουριςµόσ είναι οποιαδιποτε δραςτθριότθτα που ςχετίηεται µε τθν προςωρινι µετακίνθςθ των ανκρϊπων ςε περιοχζσ διαφορετικζσ από αυτζσ που ηουν και εργάηονται». (Βαρβαρζςοσ, 2000). «Τουριςμόσ είναι το ςφνολο των ανκρϊπινων µετακινιςεων και των δραςτθριοτιτων που προκφπτουν από αυτζσ». (Τςάρτασ,2000). Σφμφωνα με τον Ραγκόςμιο Οργανιςμό Τουριςμοφ (ΡΟΤ), ο τουριςμόσ ορίηεται ωσ οι δραςτθριότθτεσ των προςϊπων που ταξιδεφουν και διαμζνουν ςε τόπουσ εκτόσ του ςυνθκιςμζνου περιβάλλοντοσ τουσ για όχι περιςςότερο από ζναν ςυνεχι χρόνο, για αναψυχι, επαγγελματικοφσ και άλλουσ ςκοποφσ που δεν ςχετίηονται με τθν άςκθςθ κάποιασ δραςτθριότθτασ αμειβόμενθσ ςτον τόπο επίςκεψθσ. Από τα παραπάνω προκφπτει ότι ο τουριςµόσ µπορεί να ερµθνευτεί µε βάςθ το κίνθτρο του τουρίςτα και τθν µετακίνθςθ. Ριο ςυγκεκριµζνα, το κίνθτρο του τουρίςτα είναι πολφ ςθµαντικόσ παράγοντασ για τον τουριςµό αφοφ άλλοσ ταξιδεφει για επαγγελµατικοφσ λόγουσ και άλλοσ για αναψυχι. Επίςθσ, ο όροσ µετακίνθςθ είναι εξίςου ςθµαντικόσ αφοφ κάποιοσ που ταξιδεφει και διαµζνει ςε ζναν τόπο πάνω από ζναν χρόνο δεν κεωρείται τουρίςτασ. (Βαρβαρζςοσ, 1998). 4

9 Με βάςθ τουσ παραπάνω οριςµοφσ παρατθρείται ότι το φαινόµενο του τουριςµοφ ζχει δφο διαςτάςεισ. Η µια διάςταςθ ςχετίηεται µε τθν πρόςκαιρθ µετακίνθςθ των τουριςτϊν για τουριςτικοφσ λόγουσ και ονοµάηεται τουριςτικι ηιτθςθ. Η δεφτερθ διάςταςθ του τουριςµοφ αναφζρεται ςτθν υποδοχι και εξυπθρζτθςθ των τουριςτϊν που µετακινοφνται για τουριςτικοφσ λόγουσ, και ονοµάηεται τουριςτικι προςφορά. (Κολτςιδόπουλοσ, 2000). Σφμφωνα με τθν μελζτθ των Burkart Α. και Medlik S. (1981,42) ο τουριςμόσ ζχει πζντε κφρια χαρακτθριςτικά: Ο τουριςμόσ προζρχεται από τθν μετακίνθςθ των ανκρϊπων προσ, και τθ διαμονι τουσ ςε, διάφορουσ προοριςμοφσ. Υπάρχουν δυο ςτοιχεία ςτον τουριςμό, το ταξίδι προσ τον προοριςμό και θ διαμονι ςυμπεριλαμβανομζνων και των δραςτθριοτιτων ςτον προοριςμό. Το ταξίδι και θ διαμονι λαμβάνουν χϊρα εκτόσ του κανονικοφ τόπου κατοικίασ και εργαςίασ, με ςυνζπεια ο τουριςμόσ να δθμιουργεί δραςτθριότθτεσ που διαφζρουν από αυτζσ των κατοίκων και των εργαηόμενων πλθκυςμϊν των τόπων μζςω των οποίων ταξιδεφουν και ςτουσ οποίουσ διαμζνουν τουρίςτεσ. Η μετακίνθςθ ςτουσ προοριςμοφσ ζχει προςωρινό και βραχυπρόκεςμο χαρακτιρα, με τθν πρόκεςθ τθσ επιςτροφισ ςε μερικζσ μζρεσ, εβδομάδεσ ι μινεσ. Οι άνκρωποι επιςκζπτονται τουσ προοριςμοφσ με ςκοποφσ που δεν ζχουν ςχζςθ με τθν εξαςφάλιςθ μιασ μόνιμθσ κατοικίασ ι εργαςίασ που κα αμείβεται από πθγζσ εντόσ των επιςκεπτόμενων τόπων. 5

10 1.2.1 ΜΕΣΡΘΘ ΣΟΤ ΣΟΤΡΙΜΟΤ Η μζτρθςθ του τουριςμοφ βοθκάει ςτθν κατανόθςθ των προβλθμάτων με τα οποία πρζπει να αςχολθκοφν οι ςχεδιαςτζσ και αυτοί που λαμβάνουν τισ αποφάςεισ ςχεδιάηοντασ τον τουριςμό και τα ςενάρια για τθν ανάπτυξθ του ςτο μζλλον. Υπάρχουν τρείσ βαςικζσ κεωριςεισ ςτθν προςπάκεια να οριςτεί ο τουριςμόσ ωσ μια δραςτθριότθτα: 1. Ροιοσ είναι ο ςκοπόσ του ταξιδιοφ; 2. Ροια είναι θ χρονικι διάςταςθ ςτθν τουριςτικι επίςκεψθ; 3. Τι καταςτάςεισ επικρατοφν εκεί όπου κάποιεσ χϊρεσ μπορεί να επιλζξουν ι να μθν επιλζξουν να ςυμπεριλάβουν κάποιεσ κατθγορίεσ ταξιδιωτϊν ωσ τουρίςτεσ; Υπάρχουν πζντε βαςικοί λόγοι για τουσ οποίουσ θ μζτρθςθ του τουριςμοφ είναι ςθμαντικι(stephen J. Page,2006.): 1. Για να κατανοιςουμε γιατί είναι ςθμαντικόσ και ςε ποιο βακμό για ςυγκεκριμζνουσ προοριςμοφσ, χϊρεσ και περιοχζσ, ςε όρουσ κλίμακασ και αξίασ επιςκεπτϊν. 2. Για να κατανοιςουμε πόςο ςθμαντικόσ είναι για τισ χϊρεσ ςε όρουσ ιςοηυγίου πλθρωμϊν, κακϊσ πρόκειται για μια άδθλθ εξαγωγι που δθμιουργεί ξζνο ςυνάλλαγμα και ειςόδθμα. 3. Για να βοθκιςουμε τθν τουριςτικι βιομθχανία και τισ κυβερνιςεισ ςτο ςχεδιαςμό και ςτθν πρόβλεψθ για το είδοσ τθσ υποδομισ που απαιτείται για τθν ανάπτυξθ και ευθμερία του τουριςμοφ. 4. Για να βοθκιςουμε να γίνει αντιλθπτό ποιο είδοσ marketing απαιτείται για να προςεγγίςουμε τουρίςτεσ ωσ καταναλωτζσ και ποιοι παράγοντεσ κα τουσ επθρεάςουν για να επιςκεφτοφν μια χϊρα ι ζναν προοριςμό. 5. Για να βοθκιςουμε τθν τουριςτικι βιομθχανία ςτο να λαμβάνει αποφάςεισ ςχετικά με το είδοσ τθσ δράςθσ που χρειάηεται για τθν περαιτζρω ανάπτυξθ αυτοφ του τομζα. Θα λζγαμε ότι θ μζτρθςθ του τουριςμοφ μζςω τθσ ςυλλογισ, τθσ ανάλυςθσ και τθσ ερμθνείασ των ςτατιςτικϊν ςτοιχείων είναι απαραίτθτθ για τθν αξιολόγθςθ του όγκου, των επιπτϊςεων και τθσ αξίασ του τουριςμοφ ςε διάφορεσ γεωγραφικζσ κλίμακεσ, από το παγκόςμιο μζχρι το εκνικό επίπεδο και τουσ επιμζρουσ προοριςμοφσ. 6

11 1.2.2 ΣΟΤΡΙΣΙΚΟ MANAGEMENT O τουριςμόσ ωσ μια οικονομικι δραςτθριότθτα δθμιουργεί τθν ανάγκθ να εξεταςτεί με τισ βαςικζσ αρχζσ του management. Οι βαςικζσ αρχζσ αφοροφν: Το ςχεδιαςμό, ζτςι ϊςτε να προςδιορίηονται οι ςτόχοι και να αναγνωρίηονται τα μζςα επίτευξθσ τουσ. Τθν οργάνωςθ, όπου οι εργαςιακζσ λειτουργίεσ αναλφονται ςε μια ςειρά κακθκόντων και ςυνδζονται με κάποια μορφι δομισ προτοφ αυτά τα κακικοντα ανατεκοφν ςε άτομα. Τθν κακοδιγθςθ, που είναι θ μζκοδοσ υποκίνθςθσ και επθρεαςμοφ του προςωπικοφ ϊςτε να εκτελοφν τα κακικοντα τουσ αποτελεςματικά. Είναι απαραίτθτθ αν πρζπει να επιτευχκοφν οι οργανωτικοί ςτόχοι. Τον ζλεγχο, που είναι ο τρόποσ με τον οποίο ςυγκεντρϊνονται οι πλθροφορίεσ γι αυτό που πρζπει να εκτελεςτεί. Το management που αφορά τον τουριςμό είναι περίπλοκο για τουσ εξισ λόγουσ: Η τουριςτικι βιομθχανία δεν είναι ομοιογενισ τομζασ ι ζνα τμιμα τθσ οικονομίασ, αποτελείται αποτελείται από διάφορουσ οργανιςμοφσ που ςυμμετζχουν άμεςα ςτον τουριςμό. Κάποιοι από τουσ οργανιςμοφσ που αςχολοφνται άμεςα με τον τουριςμό ευκφνονται για τθν ενίςχυςθ και τθν προϊκθςθ τθσ τουριςτικισ ανάπτυξθσ και του marketing. Ο προοριςμόσ ι θ περιοχι που επιςκζπτονται οι τουρίςτεσ δεν είναι ςυνικωσ θ μοναδικι ευκφνθ μιασ επιχείρθςθσ ι μιασ ομάδασ επιχειριςεων. Ο δθμόςιοσ τομζασ παρεμβαίνει για αν εξαςφαλίςει ότι οι επιχειρθματικι ςτόχοι βρίςκονται ςε ιςορροπία με τισ τοπικζσ ανάγκεσ και τα ςυμφζροντα των επιχειριςεων ςε ςχζςθ με τθν παραγωγικι βάςθ που χρθςιμοποιεί ο τουριςμόσ. Ο δθμόςιοσ τομζασ ευκφνεται για τθν προςπάκεια διαςφνδεςθσ, ςχεδιαςμοφ και management του τουριςμοφ. 7

12 1.2.3 ΣΟΤΡΙΣΙΚΘ ΗΘΣΘΘ Η τουριςτικι ηιτθςθ ζχει οριςτεί με ποικίλουσ τρόπουσ: ωσ ο ςυνολικόσ αρικμόσ των ατόμων που ταξιδεφουν, ι επικυμοφν να ταξιδζψουν, για να χρθςιμοποιιςουν τισ τουριςτικζσ εγκαταςτάςεισ και τισ υπθρεςίεσ των τόπων που βρίςκονται μακριά από τα μζρθ που δουλεφουν και κατοικοφν (Mathieson Α. and Wall G, 1982,1). Υπάρχουν τρία βαςικά ςτοιχεία τθσ τουριςτικισ ηιτθςθσ: Η ενεργόσ ι πραγματικι ηιτθςθ, θ οποία είναι το ςφνολο των ατόμων που ςυμμετζχουν ςτον τουριςμό και ςυνικωσ εκφράηεται ωσ ο αρικμόσ των ταξιδιωτϊν. Η ςυγκαλυμμζνθ ηιτθςθ, θ οποία αποτελείται από τον πλθκυςμό που δε μπορεί να ταξιδζψει εξαιτίασ των καταςτάςεων (π.χ. λόγω τθσ ζλλειψθσ αγοραςτικισ δφναμθσ). Η μθ ηιτθςθ, θ οποία αποτελεί μια ξεχωριςτι κατθγορία για τον πλθκυςμό που δεν επικυμεί να ταξιδζψει και αυτοφσ που δεν μποροφν να ταξιδζψουν εξαιτίασ οικογενειακϊν αιτιϊν ι αςκζνειασ. Κινθτιριοι λόγοι αφξθςθσ τθσ τουριςτικισ ηιτθςθσ: Η επικυμία διαφυγισ από ζνα κακθμερινό περιβάλλον. Για λόγουσ χαλάρωςθσ και ανάκτθςθσ ψυχικϊν δυνάμεων. Η ευκαιρία για περιπζτεια. Η ενδυνάμωςθ των οικογενειακϊν δεςμϊν. Το γόθτρο, κακϊσ οι διαφορετικοί προοριςμοί μποροφν να προςδϊςουν ςτα άτομα κοινωνικι καταξίωςθ μεταξφ των ομολόγων τουσ. Η κοινωνικι αλλθλεπίδραςθ. Οι εκπαιδευτικζσ ευκαιρίεσ. Η πραγματοποίθςθ επικυμιϊν. Οι αγορζσ. 8

13 Σφμφωνα με τον (Erik Cohen,1974) υπάρχουν τζςςερισ τφποι ταξιδιωτϊν: Οι οργανωμζνοι τουρίςτεσ, που κάνουν κάνουν οργανωμζνεσ διακοπζσ και θ επικοινωνία τουσ με τθν τοπικι κοινωνία ενόσ προοριςμοφ είναι περιοριςμζνθ. Οι ατομικοί τουρίςτεσ, που χρθςιμοποιοφν παρόμοιεσ εγκαταςτάςεισ με τουσ οργανωμζνουσ τουρίςτεσ αλλά, επίςθσ, επικυμοφν να επιςκεφτοφν άλλα αξιοκζατα που δεν περιλαμβάνονται ςτισ οργανωμζνεσ ξεναγιςεισ. Οι αναηθτθτζσ, οι οποίοι κανονίηουν το ταξίδι τουσ ανεξάρτθτα και επικυμοφν να βιϊςουν τον κοινωνικό και πολιτιςτικό τρόπο ηωισ του προοριςμοφ που επιςκζπτονται. Οι ανεξάρτθτοι (drifters), οι οποίοι δεν επιδιϊκουν καμία επικοινωνία με άλλουσ τουρίςτεσ ι τθ διαμονι τουσ και επικυμοφν να βιϊςουν με τθν τοπικι κοινωνία ΣΟΤΡΙΣΙΚΘ ΠΡΟΦΟΡΑ Η τουριςτικι προςφορά πρζπει να είναι εςτιαςμζνθ ςτον καταναλωτι και γι αυτό πολλζσ τουριςτικζσ επιχειριςεισ δεν απαιτείται μόνο να ςκζφτονται, να εργάηονται και να δροφν ςτρατθγικά, αλλά και να γνωρίηουν τα λειτουργικά κζματα και τα κζματα τθσ διαχείριςθσ, ϊςτε να εξακολουκοφν να είναι κερδοφόρεσ. Η ικανότθτα ανταπόκριςθσ ςτθν ςφγχρονθ αγορά απαιτεί όλο και μεγαλφτερθ χριςθ προθγμζνθσ τεχνολογίασ, καινοτομικι διαφιμιςθ, αναγνωρίςιμα και αξιόπιςτα εμπορικά ςιματα ζςτι ϊςτε οι καταναλωτζσ να αγοράηουν αυτό που προςφζρεται. Στθν τουριςτικι προςφορά υπθρεςιϊν και προϊόντων, χρειάηεται να ςυνυπάρχει κορυφαία ανάπτυξθ των μεταφορϊν, τθσ διαμονισ, των δεδομζνων υπθρεςιϊν και των κεςμικϊν ςτοιχείων ϊςτε οι τόποι προοριςμοφ να ςυνεχίςουν να προςελκφουν επιτυχθμζνα τουσ επιςκζπτεσ. 9

14 Σφμφωνα με τον Sessa A. (1983), τα ςτοιχεία τθσ προςφοράσ τουριςτικών υπθρεςιών από τισ επιχειριςεισ είναι τα εξισ: Τουριςτικοί πόροι, που περιλαμβάνουν τουσ φυςικοφσ και ανκρϊπινουσ πόρουσ μιασ τουριςτικισ περιοχισ. Γενικι και τουριςτικι υποδομι, που περιλαμβάνει τθ μεταφορικι και τθν τθλεπικοινωνιακι υποδομι. Εγκαταςτάςεισ υποδοχισ, που περιλαμβάνουν διαμονι ςτουσ επιςκζπτεσ, μονάδεσ εςτίαςθσ και ποτοφ και διαμερίςματα κατοικίασ. Εγκαταςτάςεισ διαςκζδαςθσ και ακλθτιςμοφ, που ςυγκεντρϊνουν τουριςτικό ενδιαφζρον. Τουριςτικζσ υπθρεςίεσ υποδοχισ, δθλαδι τουριςτικά πρακτορεία, τουριςτικά γραφεία, ξεναγοφσ, μεταφραςτζσ και ταξιδιωτικοφσ μάνατηερ. 1.3 ΚΑΣΘΓΟΡΙΕ ΣΟΤΡΙΜΟΤ Σφμφωνα με τθν βιβλιογραφία οι κυριότερεσ κατθγορίεσ του τουριςμοφ είναι οι εξισ (Σφακιανάκθσ, 2000): ΜΑΗΙΚΟ/ΑΣΟΜΙΚΟ ΣΟΤΡΙΜΟ Ο µαηικόσ τουριςµόσ αποτελείται από τθν οµαδικι ςυµµετοχι των τουριςτϊν ςτισ διάφορεσ τουριςτικζσ δραςτθριότθτεσ. Ο μαηικόσ τουριςμόσ χαρακτθρίηεται από τον τρόπο οργάνωςθσ του ταξιδιοφ κακϊσ και απο τισ προςφορζσ ςτον επιλεγµζνο τόπο διακοπϊν. Ο ατοµικόσ τουριςµόσ αντιτίκεται ςτο µαηικό τουριςµό και χαρακτθρίηεται από τθν ανεξάρτθτθ ατοµικι οργάνωςθ και εκτζλεςθ του ταξιδιοφ εκ µζρουσ των τουριςτϊν. Η ανάπτυξθ αυτισ τθσ κατθγορίασ τουριςµοφ ςυνδυάηεται ςε µεγάλο βακµό µε ατοµικά-ιδιωτικά µζςα µετακίνθςθσ, όπωσ τα αυτοκίνθτα,τροχοκινοφμενα αυτοκίνθτα, ςκάφθ κ.α., τόςο κατά τθν µεταφορά ςτον τουριςτικό προοριςμό όςο και κατά τθν διάρκεια τθσ παραµονισ του τουρίςτα ςτον τόπο υποδοχισ και φιλοξενίασ. Ο κφριοσ χαρακτιρασ τθσ κατθγορίασ αυτισ τουριςµοφ είναι περιθγθτικόσ. 10

15 1.3.2 ΕΩΣΕΡΙΚΟ/ΕΞΩΣΕΡΙΚΟ ΣΟΤΡΙΜΟ Ο εςωτερικόσ τουριςµόσ αποτελείται από τον ντόπιο πλθκυςµό µιασ χϊρασ, µζςα ςτθν επικράτειά τθσ, δθλαδι εντόσ ςυνόρων. Η ςυγκεκριµζνθ κατθγορία τουριςµοφ παρουςιάηει ςθµαντικζσ ωφζλειεσ για τθν οικονομία τθσ χϊρασ ςτθν οποία αναπτφςςεται. Μια από αυτζσ είναι θ ςυγκράτθςθ τθσ εκροισ ςυναλλάγµατοσ εξαιτίασ τθσ µθ πραγµατοποίθςθσ εξωτερικοφ τουριςµοφ εκ µζρουσ του ντόπιου πλθκυςµοφ. Ο εξωτερικόσ τουριςµόσ πραγµατοποιείται από άτοµα που διαµζνουν µόνιµα ςε µια χϊρα και τθν εγκαταλείπουν προςωρινά για να επιςκεφτοφν κάποια άλλθ ι κάποιεσ άλλεσ χϊρεσ για τουριςτικοφσ ςκοποφσ ζτςι ϊςτε να ικανοποιιςουν ςυγκεκριµζνεσ ουριςτικζσ ανάγκεσ ι επικυµίεσ τουσ κατά ςυνζπεια εξωτερικό τουριςµό ζχει οποιαδιποτε χϊρα όταν µόνιµοι κάτοικοι άλλων χωρϊν τθν επιςκζπτονται ι όταν µόνιµοι κάτοικοι τθσ επιςκζπτονται άλλεσ χϊρεσ για τουριςτικοφσ ςκοποφσ ΤΝΕΧΘ/ ΕΠΟΧΙΑΚΟ ΣΟΤΡΙΜΟ Ο ςυνεχισ τουριςμόσ διαρκεί όλο το χρόνο, που ςθµαίνει ότι ςε καµία περίπτωςθ δεν επθρεάηονται οι δραςτθριότθτεσ του από τισ κλιµατολογικζσ ςυνκικεσ που επικρατοφν ςε όλεσ τισ εποχζσ, δθλαδι ςε όλθ τθν διάρκεια του χρόνου. Οι αντιπροςωπευτικότερεσ µορφζσ τουριςµοφ αυτισ τθσ κατθγόριασ είναι ο ςυνεδριακόσ τουριςµόσ, ο τουριςµόσ κίνθτρων ο τουριςµόσ εκκζςεων, ο τουριςµόσ πόλθσ και ο µορφωτικόσ τουριςµόσ. Η διάκριςθ του εποχιακοφ τουριςµοφ είναι ότι δεν διαρκεί όλο το χρόνο που ςθµαίνει ότι ςε αντίκεςθ µε το ςυνεχι τουριςµό οι δραςτθριότθτεσ του επθρεάηονται αποφαςιςτικά από τισ κλιµατολογικζσ ςυνκικεσ που επικρατοφν ςε διαφορετικζσ εποχζσ, γιϋαυτό και αναςτζλλονται αυτζσ προςωρινά για ζνα χρονικό διάςτθµα κάκε ζτοσ. Οι µορφζσ τουριςµοφ αυτισ τθσ κατθγορίασ είναι ο γενικόσ τουριςµόσ κατά τθν διάρκεια του καλοκαιριοφ, ο τουριςµόσ παραχείµαςθσ και ο τουριςµόσ χειµερινϊν ςπορ. 11

16 1.3.4 ΣΑΣΙΚΟ/ ΚΙΝΘΣΙΚΟ ΣΟΤΡΙΜΟ Στατικό τουριςµό εννοοφμε όταν ο τουρίςτασ πθγαίνει ςε ζνα ξενοδοχείο και παραµζνει εκεί κακ όλθ τθν διάρκεια τθσ διαµονισ του εκεί, ςυνικωσ επειδι πιζηεται απϋτον χρόνο ι οι λόγοι του ταξιδιοφ είναι επαγγελµατικοί ι κζλει να περάςει λίγεσ µζρεσ ξεκοφραςθσ χωρίσ ζντονεσ ςτιγµζσ που κα τον κουράςουν. Κινθτικό τουριςµό ζχουµε όταν ο τουριςµόσ είναι διαρκϊσ ςε κίνθςθ. θλαδι ο τουρίςτασ επικυµεί να εξερευνιςει τθν χϊρα που επιςκζπτεται και βρίςκεται ςυνεχϊσ ςε κίνθςθ ΝΕΑΝΙΚΟ/ ΣΡΙΣΘ ΘΛΙΚΙΑ ΣΟΤΡΙΜΟ Ο νεανικόσ τουριςµόσ αποτελείται από άτοµα ετϊν όπου προτιµάει ειδικζσ µορφζσ τουριςµοφ (περιπζτειασ, χειµερινά ςπορ, ςυµµετοχι ςε εκδθλϊςεισ, ςυναυλίεσ κ.τ.λ.). Οι νζοι προτιµάνε προοριςµοφσ όπου κα ηιςουν ζντονεσ ςτιγµζσ µε πρωταρχικό ςκοπό τθν ικανοποίθςθ των αναγκϊν τουσ. Εµφανίηει µεγαλφτερθ κινθτικότθτα ςε ςχζςθ με τον τουριςμό τθσ τρίτθσ θλικίασ που επιτείνεται µε τθν άνοδο των ειςοδθµάτων, τθν τάςθ ανεξαρτθτοποίθςθσ από τουσ δεςµοφσ τθσ οικογζνειασ, τθν αυτονοµία που τουσ δίνει θ κατοχι ιδιωτικϊν µζςων µεταφοράσ και τθν ζµφυτθ περιζργεια να ανακαλφψουν νζα μζρθ. Ο τουριςµόσ τθσ τρίτθσ θλικίασ αποκτά µεγάλθ ςθµαςία ςτθν εποχι µασ λόγω τθσ αφξθςθσ του µζςου όρου ηωισ ζνα πολφ ςθµαντικό µζροσ του πλθκυςµοφ αποτελείται τϊρα από άτοµα τθσ τρίτθσ θλικίασ. Επί πλζον, µε τθ άνοδο του βιοτικοφ επιπζδου όλο και περιςςότεροι θλικιωµζνοι διακζτουν ςθµαντικό µζροσ του ελεφκερου χρόνου τουσ ςε τουριςτικά ταξίδια. Φυςικά προτιµοφν τθν άνεςθ. Αναηθτοφν ειδικζσ εγκαταςτάςεισ και ευκολίεσ, µιασ και αρκετοί απ αυτοφσ ζχουν κινθτικά ι άλλα προβλιµατα. Ρροτιµοφν τα οργανωµζνα ταξίδια µε ςυµµετοχι ςε µεγάλεσ οµάδεσ. 12

17 1.4 ΕΙΔΘ ΣΟΤΡΙΜΟΤ Τα βαςικότερα είδθ τουριςμοφ είναι τα παρακάτω (Ηγουμενάκθσ, 2000): ΑΓΡΟΣΟΤΡΙΜΟ Ο αγροτουριςµόσ χαρακτθρίηει τισ µορφζσ τουριςµοφ και αναψυχισ που αναπτφςςονται ςε αγροτικζσ περιοχζσ και εκµεταλλεφονται τα χαρακτθριςτικά των αγροτικϊν δραςτθριοτιτων και τθσ αγροτικισ ηωισ. Είναι ζνα είδοσ διακοπϊν που ζχει επινοθκεί απ τουσ αγρότεσ οι οποίοι απευκφνονται ςε ανκρϊπουσ που ενδιαφζρονται να ηιςουν από κοντά τισ παραδοςιακζσ µορφζσ καλλιζργειασ και που πολλζσ φορζσ κζλουν να ςυµµετζχουν και ενεργά ςε αυτζσ ΜΟΡΦΩΣΙΚΟ ΣΟΤΡΙΜΟ Aποτελεί µία µορφι τουριςµοφ όπου τα άτοµα ζχουν ςαν κφριο ςκοπό τθν εκπαίδευςθ και τθν παρακολοφκθςθ µορφωτικϊν εκδθλϊςεων. Τα τουριςτικά µζρθ τα οποία ζχουν αναπτφξει αυτι τθ µορφι τουριςµοφ ςυνδυάηουν τθν πολιτιςτικι παράδοςθ και τα αξιοκζατα µε παράλλθλεσ εκπαιδευτικζσ δραςτθριότθτεσ (εκµάκθςθ γλϊςςασ, ςεµινάρια οικονοµικοφ και επιχειρθµατικοφ ενδιαφζροντοσ κ.τ.λ.). Ζτςι οι τουρίςτεσ ζχουν τθν δυνατότθτα να ςυνδυάςουν τθν εκπαίδευςθ µε ψυχαγωγικζσ και λοιπζσ µορφωτικζσ δραςτθριότθτεσ (επιςκζψεισ ιςτορικϊν µνθµείων και αρχαιολογικϊν χϊρων, κεατρικζσ παραςτάςεισ κ.τ.λ.) ΣΟΤΡΙΜΟ ΤΓΕΙΑ Χαρακτθρίηεται απο µια µορφι τουριςµοφ που τθν βλζπουµε να αναπτφςςεται ςυνεχϊσ και θ οποία απευκφνεται κυρίωσ ςε άτοµα τρίτθσ θλικίασ τα οποία αναηθτοφν διάφορεσ εναλλακτικζσ µεκόδουσ κεραπείασ που κα καλυτερζψει ι κα αποκαταςτιςει πλιρωσ τθ ςωµατικι και τθ ψυχικι τουσ υγεία. Αυτι τθσ µορφισ τουριςµοφ απαιτεί τθν φπαρξθ των κατάλλθλων φυςικϊν πόρων που κα προςελκφςουν τουσ τουρίςτεσ, όπωσ οι τουριςτικοί προοριςμοί που ζχουν φυςικζσ ιαµατικζσ πθγζσ. 13

18 1.4.4 ΘΡΘΚΕΤΣΙΚΟ ΣΟΤΡΙΜΟ Eίναι τουριςµόσ ςυνικωσ µικρισ διάρκειασ και αποτελεί µια µορφι τουριςµοφ που απευκφνεται ςε άτοµα που επιςκζπτονται κρθςκευτικοφσ προοριςµοφσ που βρίςκονται είτε ςτθν χϊρα τουσ είτε ςε κάποια άλλθ χϊρα για λόγουσ κρθςκευτικισ πίςτθσ. Ο κρθςκευτικόσ τουριςµόσ πρζπει να είναι προςιτόσ διότι δεν είναι τουριςµόσ πολυτελείασ, δεν απαιτεί τθν ανάπτυξθ ιδιαίτερθσ υποδοµισ και απευκφνεται ςε όλα τα κοινωνικά ςτρϊµατα, ενϊ τα οικονοµικά οφζλθ για τουσ κρθςκευτικοφσ τόπουσ και κατ επζκταςθ για τισ οικονοµίεσ των χωρϊν ςτισ οποίεσ βρίςκονται αυτοί είναι ςχετικά ςθµαντικά. Ο κρθςκευτικόσ τουριςµόσ είναι δυνατόν να αναπτφςςεται όλεσ τισ εποχζσ του χρόνου, παρουςιάηει όµωσ ιδιαίτερεσ κορυφϊςεισ ςε ςυγκεκριµζνεσ θµεροµθνίεσ που ςυνδζονται µε γεγονότα ιδιαίτερθσ κρθςκευτικισ ςθµαςίασ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΣΙΚΟ ΣΟΤΡΙΜΟ Ο επαγγελµατικό τουριςµό ζχουμε όταν το πρόςωπο ταξιδεφει εντόσ ι εκτόσ ςυνόρων και το κάνει για λόγουσ επαγγελµατικοφσ και όχι για διακοπζσ. Ραρόλα αυτά, ο επαγγελµατικόσ τουριςµόσ είναι µια εναλλακτικι µορφι τουριςµοφ, εφόςον τα ταξίδια αυτά δεν ζχουν µόνο επαγγελµατικό χαρακτιρα αλλά εµπλουτίηονται από κάποιεσ παράπλευρεσ τουριςτικζσ δραςτθριότθτεσ, δθλαδι ενϊ πρωταρχικόσ λόγοσ που ταξιδεφει το άτοµο είναι λόγω δουλειάσ εάν του το επιτρζπει ο χρόνοσ µπορεί να ςυνδυάςει διακοπζσ και δουλειά µαηί ΣΟΤΡΙΜΟ ΠΕΡΙΠΕΣΕΙΑ Ο τουριςµόσ περιπζτειασ αποτελεί µια από τισ πιο ενδιαφζρων εναλλακτικζσ µορφζσ τουριςµοφ αφοφ τα ςυνδυάηει όλα, διαςκζδαςθ, εξερεφνθςθ τοποκεςιϊν, περιπζτεια και γενικά εναςχόλθςθ µε καινοφργιεσ δραςτθριότθτεσ. Οι ενδιαφερόµενοι για αυτοφ του είδουσ τουριςµοφ είναι άτοµα νεαρισ θλικίασ με όρεξθ για καινοφργιεσ περιπζτειεσ και εξερεφνθςθ. Η δραςτθριότθτεσ που περιλαμβάνει ο τουριςμόσ αυτοφ του είδουσ είναι τα καλάςςια και χειμερινά ςπόρ, ορειβαςία,πεηοπορία κ.α. 14

19 1.5 ΟΙ ΘΕΣΙΚΕ ΚΑΙ ΟΙ ΑΡΝΘΣΙΚΕ ΕΠΙΠΣΩΕΙ ΣΟΤ ΣΟΤΡΙΜΟΤ Οι ανκρϊπινεσ δραςτθριότθτεσ παρουςιάηουν ποικίλεσ επιπτϊςεισ ςτο φυςικό και κοινωνικό περιβάλλον, ζτςι και ο τουριςµόσ ζχει ευνοϊκζσ και αρνθτικζσ µεταβολζσ ςε αυτό. Οι ςθµαντικότεροι τοµείσ που ςυνικωσ επθρεάηει είτε κετικά είτε αρνθτικά είναι θ οικονοµία, θ κοινωνία και τζλοσ το περιβάλλον. Ραρακάτω παρουςιάηεται μια ανάλυςθ για τον κάκε τοµζα ξεχωριςτά πωσ επθρεάηεται απ τον τουριςµό. -Θετικζσ επιπτώςεισ ςτθν οικονομία. Ο τουριςµόσ πλζον ζχει αναγνωριςκεί ωσ θ μεγαλφτερθ µορφι οικονοµικισ δραςτθριότθτασ παγκοςµίωσ, γι αυτό εξάλλου χρθςιµοποιοφν τον όρο «τουριςτικι βιοµθχανία». Ραγκοςµίωσ ο τουριςµόσ κεωρείται βαςικι οικονοµικι δραςτθριότθτα που ςυντελεί ςτθν καταπολζµθςθ τθσ φτϊχειασ εφόςον µε τθν αφξθςθ του πραγµατοποιοφνται νζεσ επενδφςεισ που αφοροφν άµεςα και ζµµεςα το εκνικό ειςόδθµα (Βαρβαρζςοσ, 2008). Ζτςι δθµιουργοφνται κζςεισ εργαςίασ για τα άτοµα που εµπλζκονται ςε επιχειριςεισ που ανικουν ςτον ευρφτερο καταςκευαςτικό τοµζα µε ςυνζπεια να αυξθκεί θ απαςχόλθςθ και να δθµιουργθκοφν νζα και πρόςκετα ειςοδιµατα (µιςκοί, τόκοι, ενοίκια και επιχειρθµατικά κζρδθ) για τουσ απαςχολοφµενουσ και κυρίωσ ςε περιοχζσ όπου άλλεσ δραςτθριότθτεσ όπωσ θ βιοµθχανία ι θ γεωργία αδυνατοφν να δθµιουργιςουν. Κατά ςυνζπεια, ζνα ςθµαντικό µζροσ τθσ ευθµερίασ των λαϊν, που εξαρτϊνται από τον τουριςµό, οφείλεται ς αυτόν. Αναµφιςβιτθτα λοιπόν ο τουριςµόσ δθµιουργεί απαςχόλθςθ. Η τουριςτικι ανάπτυξθ εςτιάςτθκε ςε περιοχζσ που παραδοςιακά χαρακτθρίηονταν από χαµθλό επίπεδο ανάπτυξθσ και ειςοδθµάτων, δθλ. ςτθν φπαικρο και τα µικρότερα οικιςτικά κζντρα. Ρροςζφερε ζτςι ζνα εναλλακτικό τοµζα δραςτθριοποίθςθσ των τοπικϊν πλθκυςµϊν ζναντι του διαχρονικά ςυρρικνωµζνου αγροτικοφ τοµζα. Είναι βζβαιο ότι χωρίσ τθν ανάπτυξθ του τουριςµοφ θ µετανάςτευςθ προσ τισ µεγάλεσ πόλεισ κα ιταν πιο ζντονθ και κα είχε οδθγιςει ςε αποψίλωςθ του µεγαλφτερου τµιµατοσ τθσ επικράτειασ και τθσ υπαίκρου. Ραράλλθλα, ο τουριςµόσ ςυνζβαλε ςτθ µείωςθ των περιφερειακϊν ανιςοτιτων. 15

20 -Αρνθτικζσ επιπτώςεισ ςτθν οικονομία. 1. Ρλθκωριςµόσ (άνοδοσ των τιµϊν και αγακϊν) : Είναι γνωςτό ότι όπου υπάρχει αυξθµζνθ ηιτθςθ ςε ςχζςθ µε τθν προςφορά οι τιµζσ των αγακϊν και των υπθρεςιϊν αυξάνονται, µε δυςµενείσ επιπτϊςεισ ςτο βιοτικό επίπεδο των κατοίκων, ιδίωσ εκείνων που δεν επωφελοφνται άµεςα από τον τουριςµό. Το ίδιο δυςµενισ είναι θ άνοδοσ τθσ αξίασ τθσ γθσ. 2. Εποχικότθτα : Το τουριςτικό φαινόµενο είναι εποχιακό. Συνικωσ διαρκεί 7-8 µινεσ τον χρόνο ι και λιγότερο και ζτςι δεν προςφζρει ςιγουριά ςτον εργαηόµενο. Τα τουριςτικά επαγγζλµατα δεν είναι κατοχυρωµζνα και αυτό οδθγεί ςτθν εποχικι ανεργία. 3. ιαρροζσ ειςοδιµατοσ ςε άλλεσ χϊρεσ: Τα οικονοµικά ωφελιµατα δε είναι αρκετά αν οι δαπάνεσ που πραγµατοποιοφν οι τουρίςτεσ διαρρζουν ςε άλλεσ χϊρεσ. Ζνα ςθµαντικό µζροσ των δαπανϊν αυτϊν ειςπράττεται ωσ ζςοδα από ξζνεσ επιχειριςεισ, π.χ. ξζνεσ αεροπορικζσ εταιρείεσ, tour operators κλπ. Επίςθσ ζνα µζροσ των δαπανϊν που πραγµατοποιοφν οι ξζνοι τουρίςτεσ ςτθ χϊρα µασ αφορά ειςαγόµενα προϊόντα, όπωσ π.χ. ειςαγόµενα ποτά και τρόφιµα. 4. Ρεριφερειακζσ ανιςότθτεσ: Ο τουριςµόσ δείχνει τθν προτίµθςθ του δυςτυχϊσ ςε οριςµζνεσ περιοχζσ και όχι ςε όλεσ. Ζτςι οριςµζνοι τουριςτικοί προοριςµοί κυριολεκτικά "βουλιάηουν" το καλοκαίρι, ενϊ άλλοι τόποι αγνοοφνται. Εκτόσ από τα προφανι κοινωνικά και περιβαλλοντικά προβλιµατα, δθµιουργοφνται ανιςότθτεσ ςτθν κατανοµι του εκνικοφ ειςοδιµατοσ κατά περιφζρειεσ. 16

21 -Θετικζσ επιπτώςεισ ςτθν κοινωνία. Ο τουριςµόσ, προςφζροντασ εργαςία και ειςόδθµα ςε αναρίκµθτεσ οικογζνειεσ και επιχειριςεισ, ζχει ςυντελζςει ςτθ ςυγκράτθςθ μεγάλου μζρουσ του πλθκυςμοφ ςτισ μικρζσ και επαρχιακζσ πόλεισ. Αυτό ζχει ιδιαίτερθ ςθµαςία για τισ αποµακρυςµζνεσ περιοχζσ. Επίςθσ, λόγω τθσ οικονοµικισ ανάπτυξθσ, ςυντελεί άµεςα και ζµµεςα ςτθν μείωςθ τθσ ανεργίασ, ζχοντασ µειϊςει τα κοινωνικά φαινόμενα που οφείλονται ς' αυτιν, όπωσ µετανάςτευςθ, εγκλθµατικότθτα, ναρκωτικά κλπ. Με τον τουριςµό, κυρίωσ τον εξερχόµενο πλθςιάηουν οι λαοί µεταξφ τουσ µζςα από τθ ςυνεχι επαφι των κατοίκων των τουριςτικϊν τόπων µε τουσ επιςκζπτεσ που προζρχονται από άλλεσ χϊρεσ ι περιοχζσ. Μζςα από αυτιν τθν αλλθλεπίδραςθ, οι άνκρωποι διευρφνουν τουσ ορίηοντεσ τουσ και επιμορφϊνονται. -Αρνθτικζσ επιπτώςεισ ςτθν κοινωνία. Οι αρνθτικζσ κοινωνικζσ και πολιτιςτικζσ ςυνζπειεσ λόγω του τουριςµοφ είναι θ αυξθµζνθ εγκλθµατικότθτα, πορνεία, διάδοςθ ςεξουαλικϊσ µεταδιδόµενων νοςθµάτων, ναρκωτικά, χαλάρωςθ των θκϊν και τθσ οικογενειακισ ςυνοχισ είναι µερικζσ από τισ ςυνζπειεσ τθσ ςχζςθσ φιλοξενοφντα - φιλοξενοφµενου. Ο εξατοµικευµζνοσ τουρίςτασ που επιςκζπτεται µια άλλθ χϊρα, παραςυρµζνοσ από τθν επικυµία του να τθ γνωρίςει, δεν αναλογίηεται ότι θ δικι του ςυµπεριφορά, ο τρόποσ ενδυµαςίασ και οι ςυνικειεσ του φαντάηουν ξζνεσ για το πολιτιςµικό πλαίςιο τθσ χϊρασ υποδοχισ. Ζχοντασ προπλθρϊςει το αντίτιµο για τισ διακοπζσ του, κεωρεί ότι του επιτρζπεται να υπερβαίνει τα πολιτιςµικά όρια και να αναιρεί τουσ άτυπουσ κϊδικεσ που ζχουν τεκεί από τισ κοινωνίεσ. Επίςθσ, αρκετζσ φορζσ δρά χωρίσ να ςζβεται το περιβάλλον που βρίςκεται και προκαλεί ηθμιογόνεσ υλικζσ καταςτροφζσ. -Θετικζσ επιπτώςεισ ςτο περιβάλλον. Η ακριβισ εκτίµθςθ των περιβαλλοντικϊν επιπτϊςεων τθσ τουριςτικισ ανάπτυξθσ αποτελεί ςφνκετο πρόβλθµα, γεγονόσ που κακιςτά αναγκαίο τον ςχεδιαςµό µίασ ολοκλθρωµζνθσ τουριςτικισ-περιβαλλοντικισ πολιτικισ. 17

22 Το περιβάλλον αποτελεί ζνα ςθµαντικό ςτοιχείο ενεργθτικοφ για τον τουριςµό και για τισ τουριςτικζσ επιχειριςεισ. Η ςθµαςία τθσ πρόλθψθσ και επίλυςθσ των προβλθµάτων που ςχετίηονται µε τθν τουριςτικι ανάπτυξθ και το περιβάλλον είναι πολφ ςθµαντικι. Είναι ςφνθκεσ, ειδικά ςε διάςθμουσ τουριςτικοφσ προοριςμοφσ, οι τοπικζσ διοικιςεισ αλλά ακόμα και οι απλοί πολίτεσ να διατθροφν το περιβάλλον ςε άριςτα επίπεδα και να επενδφουν ςτθν βελτίωςθ του οφτωσ ϊςτε να προβάλλουν κετικι εικόνα ςτον επιςκζπτθ. Ραράγοντεσ που επθρεάηει κετικά: 1. προςταςία τόπων βιότοπων και ειδϊν πανίδασ και χλωρίδασ. 2. ευγενισ άµιλλα για βελτίωςθ των τουριςτικϊν τόπων. 3. αναβάκµιςθ και αναγζννθςθ των υποβακµιςµζνων περιοχϊν. 4. αφξθςθ τθσ οικολογικισ ευαιςκθςίασ. -Αρνθτικζσ επιπτώςεισ ςτο περιβάλλον. Στθν Ελλάδα το 90% όλων των τουριςτικϊν δραςτθριοτιτων βρίςκονται ςυγκεντρωµζνα ςτισ ακτζσ. Καταςτροφζσ ςτο περιβάλλον δθµιουργοφνται κυρίωσ ςτισ ακτζσ και τα δάςθ από καταπατιςεισ µεγάλων εκτάςεων και ανοικοδόµθςθ ξενοδοχειακϊν µονάδων και άλλων εγκαταςτάςεων. Υπερβολικι ςπατάλθ νεροφ για πιςίνεσ και γκαηόν ακόµθ και ςε ορεινζσ περιοχζσ ι νθςιά µε λίγεσ βροχοπτϊςεισ. Μόλυνςθ του φυςικοφ περιβάλλοντοσ από τα µζςα µεταφοράσ των τουριςτϊν. Σπατάλθ ενζργειασ και φυςικϊν πόρων. Η κατ ζτοσ κατανάλωςθ θλεκτρικισ ενζργειασ από τουριςτικζσ µονάδεσ είναι πολλαπλάςια τθσ κατανάλωςθσ του µζςου νοικοκυριοφ. 18

23 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΕΛΛΘΝΙΚΟ ΣΟΤΡΙΜΟ 2.1 ΑΝΑΔΡΟΜΘ Η Ελλάδα κεωρείται τουριςτικόσ προοριςµόσ από τθ δεκαετία του Στοιχεία από τον Ραγκόςµιο Οργανιςµό Τουριςµοφ φανερϊνουν ρυκµοφσ µεταβολισ ανά δεκαετία που αγγίηουν το 1098% για τθν δεκαετία , το 302% για τθν δεκαετία , το 227% για τθν δεκαετία κλπ., ρυκµοί µεταβολισ υψθλότεροι από κάκε άλλθ χϊρα ςε παγκόςµιο και ευρωπαϊκό επίπεδο (ΣΕΤΕ 2003,β ζκδοςθ). Οι πρϊτοι τουρίςτεσ που τθν επιςκζφκθκαν τοποκετοφνται ςτο υψθλό τµιµα τθσ αγοράσ και ο κφριοσ λόγοσ προςζλευςθσ ιταν οι αρχαιολογικοί χϊροι ςε ςυνδυαςµό µε τισ πλοφςιεσ ςε ομορφιά και μοναδικζσ ελλθνικζσ ακτζσ. Τα ιςχυρά χαρακτθριςτικά τθσ Ελλάδασ ςτον τουριςμό είναι θ πλοφςια πολιτιςτικι κλθρονοµιά και θ ιςτορία τθσ. Η Ελλάδα είναι γνωςτι για τθ φιλοξενία τθσ. Ο απλόσ τρόποσ ηωισ του Ζλλθνα ςε ςυνδυαςµό µε τισ φιλικζσ οικογενειακζσ ξενοδοχειακζσ µονάδεσ εξαςφαλίηουν αµεςότθτα µε τον τουρίςτα. Το κλίµα ςε ςυνδυαςµό µε το µεγάλο αρικµό νθςιϊν και οι απζραντεσ παραλίεσ δίνουν ςτον επιςκζπτθ τθ δυνατότθτα να απολαφςει άνετεσ και ευχάριςτεσ διακοπζσ προςφζροντασ του μια μοναδικι και ξεχωριςτεί εμπειρία. Η ανάπτυξθ του τουριςµοφ τα τελευταία 40 χρόνια είναι ραγδαία, κακϊσ πζραςε από το επίπεδο των λίγων ςτον µαηικό τουριςµό. Βαςικοί παράγοντεσ 19

24 που ςυντζλεςαν ςε αυτι τθν αλλαγι ιταν τόςο θ τεχνολογικι ανάπτυξθ θ οποία µείωςε τισ αποςτάςεισ, όςο και θ ανάγκθ για τθ βελτίωςθ τθσ ποιότθτασ τθσ ηωισ των εργαηοµζνων ςτον αναπτυγµζνο κόςµο. Τα τελευταία χρόνια γίνεται μια ςυντονιςμζνθ προςπάκεια ςτθν Ελλάδα να αναπτυχκεί ο τουριςμόσ τουσ χειμερινοφσ μινεσ, αυτό μπορεί να γίνει μζςω των εναλλακτικϊν μορφϊν τουριςμοφ όπωσ είναι ο ςυνεδριακόσ τουριςμόσ. Λόγω όμωσ τθσ οικονομικισ κρίςθσ, θ Ελλάδα ζγινε ζνασ αμφιλεγόμενοσ τουριςτικόσ προοριςμόσ τα δφο τελευταία χρόνια και αυτό επειδι οι τουρίςτεσ δεν είναι ςε κζςθ να εξαςφαλίςουν εκ των προτζρων τθν αςφαλι και ευχάριςτθ διαμονι τουσ ςτον ελλαδικό χϊρο. Η ςτρατθγικι για τθν τόνωςθ του τουριςμοφ ςφμφωνα με τθν υπουργό τουριςμοφ Πλγα Κεγαλογιάννθ είναι θ ςφνδεςθ του τουριςμοφ με τθν παραγωγι, τθν Ιςτορία, τον πολιτιςμό και τθν ελλθνικι κουλτοφρα. Τα τζςςερα κφρια μελιματα τθσ δράςθσ για τθν ςτιριξθ του τουριςμοφ είναι πρϊτον θ αποκατάςταςθ τθσ εικόνασ ςτο εξωτερικό. Δεφτερον, οι ςτοχευμζνεσ κεςμικζσ παρεμβάςεισ που ζγιναν με το νζο τουριςτικό νόμο. Τρίτον ιταν θ ανάκτθςθ τθσ εμπιςτοςφνθσ των αγορϊν και Τζταρτον ιταν θ εκπόνθςθ ενόσ ςυγκροτθμζνου ςχεδίου, με άξονα το παγκόςμιο brand name Ελλάδα. 2.2 ΣΟΤΡΙΜΟ ΣΘΝ ΕΛΛΑΔΑ Ο τουριςµόσ ςτισ μζρεσ μασ αποτελεί µια τεράςτια οικονοµικι δραςτθριότθτα. Η Ευρϊπθ είχε πάντοτε τθ µερίδα του λζοντοσ ςτθν παγκόςµια τουριςτικι κίνθςθ µε ποςοςτό γφρω ςτο 64%, το οποίο προβλζπεται να διατθριςει, ζςτω και ελαφρά µειωµζνο, τα επόµενα χρόνια. Μζςα ςτο ζντονα αυτό ανταγωνιςτικό περιβάλλον, θ Ελλάδα κατζχει µια εξαιρετικά προνοµιοφχα κζςθ µε µοναδικά ανταγωνιςτικά πλεονεκτιµατα. 20

25 2.2.1 Θ ΘΜΑΙΑ ΣΟΤ ΣΟΤΡΙΜΟΤ ΣΘΝ ΕΛΛΑΔΑ Σφμφωνα με τθν τελευταία ανακοίνωςθ τθσ ΣΕΤΕ (Σφνδεςμοσ Ελλθνικϊν Τουριςτικϊν Επιχειριςεων) το 2012 θ ςυμβολι τθσ τουριςτικισ οικονομίασ ςτο ΑΕΡ τθσ Ελλάδασ φτάνει το 16,4%, ενϊ θ ςυνολικι απαςχόλθςθ ςτθν τουριςτικι οικονομία ( κζςεισ εργαςίασ) αντιςτοιχεί ςτο 18,3% των απαςχολουμζνων. Συγκρινόμενοσ ςε παγκόςμιο επίπεδο, ο ελλθνικόσ τουριςμόσ καταγράφει ικανοποιθτικζσ επιδόςεισ. Τα τελευταία διακζςιμα ςτοιχεία του Ραγκόςμιου Οργανιςμοφ Τουριςμοφ (WTO) δείχνουν ότι θ Ελλάδα το 2012 ιταν 17θ ςε επίπεδο διεκνϊν αφίξεων και 23θ ςε επίπεδο εςόδων. Επίςθσ, το Ραγκόςμιο Οικονομικό Φόρουμ (WEF) το 2013, παρουςιάηει τθν χϊρα μασ να καταλαμβάνει τθν 32θ κζςθ μεταξφ 140 χωρϊν ςτο Δείκτθ Ταξιδιωτικισ και Τουριςτικισ Ανταγωνιςτικότθτασ, ενϊ ςτο Γενικό Δείκτθ Ανταγωνιςτικότθτασ καταλαμβάνει μόλισ τθν 96θ. Ο ελλθνικόσ τουριςµόσ αποτελεί ςιµερα µια από τισ βαςικότερεσ πθγζσ εςόδων για τθν ελλθνικι οικονοµία. Ακολουκϊντασ, ζναν εντυπωςιακό ρυκµό ανάπτυξθσ κατά τισ δεκαετίεσ 1950 ζωσ 1970, και µια ςτακερά ανοδικι πορεία το 1980, ςτθ δεκαετία παρουςιάηεται µία ςθµαντικι µείωςθ του αρικµοφ αφξθςθσ των ειςπράξεων ενϊ το 2001 παρουςιάηεται µια κετικι µεταβολι, από το όπωσ βλζπουµε ςτον πίνακα 1.1 (ςελ.22) υπάρχει µία µείωςθ των ειςπράξεων. Ζπειτα το 2004 λόγω των ολυµπιακϊν αγϊνων παρουςιάηεται µια αιςκθτι αφξθςθ θ οποία διατθρείτε µε χαµθλότερο ποςοςτό µζχρι και το Το 2007 ζχουµε µία µεγάλθ µείωςθ του ποςοςτοφ των ειςπράξεων που ςυνεχίηεται µε αποκορφφωµα τθν µεγαλφτερθ αρνθτικι µεταβολι του Το 2011 ςθμειϊνεται μια αιςκθτι άνοδοσ που μειϊκθκε ςε μικρό βακμό τον επόμενο χρόνο. Τα ςτοιχεία αυτά αποδεικνφουν ότι ο ελλθνικόσ τουριςμόσ είναι ζνασ από τουσ ελάχιςτουσ τομείσ τθσ εκνικισ οικονομίασ, ο οποίοσ είναι ανταγωνιςτικόσ ςε παγκόςμιο επίπεδο. 21

26 ΠΙΝΑΚΑ 1.1 ΔΙΕΘΝΕΙ ΣΟΤΡΙΣΙΚΕ ΕΙΠΡΑΞΕΙ Ζτοσ Εκατ. Μεταβολζσ , ,90 5,16% ,70-2,79% ,30-7,68% ,80 8,98% ,50 3,69% ,70 5,85% ,20-0,33% ,90 2,80% ,20-10,62% ,30-7,59% ,70 9,30% ,50-0,59% Ρθγι: Σιµερα, υπάρχουν νζεσ ευκαιρίεσ για τον ελλθνικό τουριςµό, οι οποίεσ µποροφν να αξιοποιθκοφν, µε τα κατάλλθλα βιµατα. Για παράδειγµα, θ προςζλκυςθ ξζνων επενδφςεων, ο διαρκισ εκςυγχρονιςµόσ όλων των τουριςτικϊν επιχειριςεων και θ ανάπτυξθ µιασ ςειράσ υποςτθρικτικϊν τουριςτικϊν υποδοµϊν κα ευνοιςουν τθν εξζλιξθ ειδικϊν µορφϊν τουριςµοφ και κα αµβλφνουν τθν ζντονθ εποχικότθτα που χαρακτθρίηει τθ ηιτθςθ για τθ χϊρα. Ο καλάςςιοσ τουριςµόσ είναι ζνασ από τουσ ςθµαντικότερουσ τοµείσ του τουριςµοφ, γεγονόσ που δεν οφείλεται αποκλειςτικά ςτθν φπαρξθ χιλιάδων νθςιϊν ςτθν Ελλάδα. Ραρά τθν οικονομικι κρίςθ, υπάρχουν τουριςτικοί προοριςμοί ςτθ χϊρα μασ που ζχουν αυξιςει ςθμαντικά τισ τιμζσ τουσ τον Αφγουςτο του 2013 ςε ςχζςθ με τον Αφγουςτο του Τα πρωτεία κατζχει θ Μφκονοσ, όπου τα ξενοδοχεία τθσ πόλθσ τθσ Μυκόνου αφξθςαν φζτοσ τισ τιμζσ τουσ κατά 43,1%, ενϊ τισ είχαν αυξιςει ακόμα περιςςότερο (49,3%) πζρυςι. Ρροοριςμοί ςτθ Σαντορίνθ, ςτθ Χαλκιδικι, ςτθν Κριτθ ζχουν επίςθσ αυξιςει τισ τιμζσ. Αντίκετα, θ όδοσ, το Ηράκλειο, θ Κζρκυρα είναι από τουσ προοριςμοφσ, ςτουσ οποίουσ οι ξενοδοχειακζσ τιμζσ παρουςιάηουν μείωςθ μζχρι και 17%. 22

27 2.2.2 ΣΑ ΠΛΕΟΝΕΚΣΘΜΑΣΑ ΣΘ ΕΛΛΑΔΑ ΣΟΝ ΣΟΤΡΙΜΟ Τα πλεονεκτιματα τθσ Ελλάδασ είναι ποικίλα και άκρωσ ανταγωνιςτικά παγκοςμίωσ. Τα κυριότερα είναι τα εξισ: Μια πολφ υψθλι και κετικι αναγνωριςιµότθτα. Η Ελλάδα ωσ χϊρα είναι γνωςτι και ευµενϊσ αποδεκτι ςε µεγάλο ποςοςτό κατοίκων του πλανιτθ. Οι µοναδικζσ ιςτορικζσ και πολιτιςµικζσ καταβολζσ τθσ, που αςκοφν παγκόςµια γοθτεία. Δυνατό τουριςτικό προϊον. Δθλαδι εξαιρετικζσ φυςικζσ οµορφιζσ και το ιπιο, φιλικό ςτον άνκρωπο, µεςογειακό κλίµα. Η παρουςία τθσ µζςα ςτθν Ευρϊπθ, τον κφριο προοριςµό του παγκόςµιου τουριςµοφ, και θ άµεςθ γειτνίαςι τθσ µε άλλεσ χϊρεσ ιδιαίτερου τουριςτικοφ ενδιαφζροντοσ. Τα λογικά επίπεδα των τιµϊν που κεωροφνται προςιτά για μεγάλο αρικμό ενδιαφερόμενων τουριςτϊν. Το γεγονόσ ότι ελκφει ζνα µεγάλο κοµµάτι επιςκεπτϊν από τθν δυτικι Ευρϊπθ, που ξοδεφουν περιςςότερα χριµατα ανά θµζρα και ταξίδι από τουσ επιςκζπτεσ από τθν ανατολικι Ευρϊπθ ΟΙ ΑΔΤΝΑΜΙΕ ΣΘ ΕΛΛΑΔΑ ΣΟΝ ΣΟΤΡΙΜΟ Αιςκθτι αδυναμία ςτα μεταφορικά μζςα ςε ςφγκριςθ με άλλεσ τουριςτικά αναπτυγμζνεσ χϊρεσ τθσ Ευρϊπθσ. Το περιβάλλον που δεν είναι προςεγμζνο ςφμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Η πλοφςια πολιτιςτικι κλθρονομιά που παραμζνει μθ εκμεταλλεφςιμθ. Ζλλειψθ μουςείων, φτωχό πλθροφοριακό υλικό κτλ. Η τουριςτικι προςφορά παρουςιάηει περικϊρια βελτίωςθσ αφοφ υπάρχουν αιςκθτζσ ελλείψθσ ςε υποδομζσ ακλθτιςμοφ, οι περιςςότερεσ τουριςτικζσ οικονομικζσ μονάδεσ είναι οικογενειακζσ οπότε υπάρχει ζλλειψθ επιχειρθματικότθτασ. Τζλοσ, ςοβαρό πρόβλθμα αποτελεί θ ζλλειψθ κακαριότθτασ ςτο περιβάλλον και ειδικά ςτισ παραλίεσ, με 23

28 αποτζλεςμα οι επιςκζπτεσ να μθν ικανοποιοφνται και να ςχθματίηουν αρνθτικι εικόνα. Η δυςκολία ανάπτυξθσ τουριςμοφ τουσ χειμερινοφσ μινεσ. Η οικονομικι και πολιτικι αςτάκεια τθσ χϊρασ που προκαλεί δυςχζρεια ςτουσ υποψιφιουσ επιςκζπτεσ ΣΟΤΡΙΣΙΚΘ ΑΝΑΠΣΤΞΘ ΚΑΙ MARKETING Η ςθμαςία όμωσ του τουριςμοφ για τθν Ελλάδα επιβάλλει τθν εφαρμογι μιασ ςτρατθγικισ μάρκετινγκ με γνϊμονα τθν αποτελεςματικι προβολι του ελλθνικοφ τουριςτικοφ προϊόντοσ ςτο εξωτερικό. Η ανάγκθ αυτι είναι ιδιαίτερα επιτακτικι ςτισ μζρεσ μασ, κακϊσ καταγράφεται υπάρχει ζνασ ιςχυρά αναπτυγμζνοσ ανταγωνιςμόσ από χϊρεσ που χαρακτθρίηονται είτε από αναβακμιςμζνθσ ποιότθτασ και υψθλισ διαφοροποίθςθσ τουριςτικά προϊόντα όπωσ θ Ιςπανία, είτε από χαμθλότερο κόςτοσ όπωσ θ Τουρκία. Η Ελλάδα προςφζρει το ίδιο προϊόν με τουσ ανταγωνιςτζσ τθσ και διεκδικεί μερίδιο από τισ ίδιεσ τουριςτικζσ αγορζσ. Ραράλλθλα καταγράφεται παγκοςμίωσ μια αλλαγι ςτισ τάςεισ, τα κίνθτρα και τισ προτιμιςεισ των καταναλωτϊν τουριςτικϊν υπθρεςιϊν. Κακϊσ θ τουριςτικι αγορά αυξάνεται ςε μζγεκοσ, ιδίωσ ςτισ βιομθχανικζσ χϊρεσ, παρουςιάηεται όλο και περιςςότερο τμθματοποιθμζνθ και διαφοροποιθμζνθ. Κατά ςυνζπεια, ςθμαντικόσ παράγοντασ για τθ διατιρθςθ τθσ ανταγωνιςτικότθτάσ τθσ Ελλάδασ αποτελεί θ ολοκλθρωμζνθ ςτρατθγικι προβολισ και μάρκετινγκ του ελλθνικοφ τουριςτικοφ προϊόντοσ, το οποίο απαιτείται να επαναπροςδιοριςτεί και να εκςυγχρονιςτεί κακιςτϊντασ τθν χϊρα ικανι να αντιμετωπίςει τουσ εκάςτοτε κινδφνουσ και ανταγωνιςτζσ ( Για τθν ανάπτυξθ μίασ νζασ ςτρατθγικισ τουριςτικισ προβολισ, κα πρζπει να γίνουν ςαφι οριςμζνα ςτοιχεία που ςχετίηονται με το τουριςτικό προϊόν. Το τουριςτικό προϊόν είναι ζνα ςφνκετο προϊόν, που αποτελείται από μείγμα υλικϊν αγακϊν (π.χ. φαγθτά, ποτά), άυλων υπθρεςιϊν (π.χ. διαμονι ςε ξενοδοχείο, ψυχαγωγία των τουριςτϊν, θ μεταφορά τουσ), αλλά και φυςικϊν ςτοιχείων (ιλιοσ, κάλαςςα, μεςογειακό κλίμα κλπ), που καταναλϊνονται ι χρθςιμοποιοφνται ςε μεγάλο βακμό από τουσ τουρίςτεσ αφοφ αποτελοφν λόγουσ προτίμθςθσ τθσ χϊρασ για τουριςτικό προοριςμό. Ωσ προσ τθν φφςθ του, λοιπόν, το τουριςτικό προϊόν διαφζρει ςθμαντικότατα από όλα τα υπόλοιπα προϊόντα. Η διαφοροποίθςθ αυτι ζγκειται κυρίωσ ςτο γεγονόσ ότι το 24

29 τουριςτικό προϊόν χαρακτθρίηεται από ζλλειψθ φλθσ. Ο πελάτθσ μιασ τουριςτικισ επιχείρθςθσ ι ο επιςκζπτθσ ενόσ προοριςμοφ δεν μπορεί να δοκιμάςει και να αξιολογιςει τθν ποιότθτα των προϊόντων / υπθρεςιϊν πριν τα αγοράςει. Στθν πραγματικότθτα, οι καταναλωτζσ τουριςτικϊν προϊόντων αγοράηουν όνειρα, αγοράηουν δθλαδι αυτό το οποίο προςδοκοφν και φαντάηονται ότι κα βιϊςουν κατά τθν επίςκεψι τουσ ςε ζνα τουριςτικό προοριςμό ι κατά τθν διαμονι τουσ ςε ζνα τουριςτικό κατάλυμα. Κατά ςυνζπεια, μποροφμε να ςυμπεράνουμε ότι οι άνκρωποι δεν αγοράηουν απλϊσ τουριςτικά προϊόντα αλλά αγοράηουν τθν προςδοκία μιασ εμπειρίασ. Το γεγονόσ αυτό δθμιουργεί ςτουσ καταναλωτζσ τουριςτικϊν προϊόντων ζνα αίςκθμα αβεβαιότθτασ για τον κίνδυνο μίασ λάκουσ αγοραςτικισ απόφαςθσ. Ζτςι για να περιορίςουν τθν αβεβαιότθτα αυτι και το ςχετικό ρίςκο μιασ λανκαςμζνθσ επιλογισ, ςτθρίηονται ςε πολφ μεγάλο βακμό ςτθν πλθροφορία, που εδϊ παίρνει τθ μορφι τθσ γνϊμθσ τρίτων (word-of-mouth) ι τθσ περιγραφισ/παρουςίαςθσ του τουριςτικοφ προϊόντοσ/προοριςμοφ από τουριςτικοφσ οδθγοφσ, πρακτορεία ι και οργανιςμοφσ (π.χ. Visit Greece). Το τουριςτικό μάρκετινγκ του οποίου ο ρόλοσ είναι κρίςιμθσ ςθμαςίασ, παρουςιάηοντασ ταυτόχρονα για τουσ παραπάνω λόγουσ μεγάλεσ ιδιαιτερότθτεσ. Εφόςον, λοιπόν, οι ταξιδιϊτεσ δεν μποροφν να ελζγξουν εκ των προτζρων το προϊόν ι να πάρουν τα χριματά τουσ πίςω εάν το ταξίδι δεν ικανοποιιςει τισ προςδοκίεσ τουσ, θ πρόςβαςθ ςε ακριβι, αξιόπιςτθ, ζγκαιρθ και ςχετικι πλθροφορία είναι απαραίτθτθ για να τουσ βοθκιςει να κάνουν τθν καταλλθλότερθ επιλογι. Η πλθροφορία είναι αυτι που κα τουσ βοθκιςει να ελαχιςτοποιιςουν τθν απόςταςθ μεταξφ των προςδοκιϊν τουσ και τθσ πραγματικισ τουσ εμπειρίασ. Tο μάρκετινγκ εφαρμόηεται κακθμερινά ςυνειδθτά ι αςυνείδθτα από πολλζσ μικρζσ και μεγάλεσ επιχειριςεισ που αςχολοφνται άμεςα ι ζμμεςα με τον τουριςμό. Εδϊ κα πρζπει να τονιςτεί ότι τα τουριςτικά προϊόντα και υπθρεςίεσ προςφζρονται από ζναν τεράςτιο αρικμό προμθκευτϊν. Η τουριςτικι βιομθχανία περιλαμβάνει ζνα ευρφ φάςμα παραγωγικϊν μονάδων που ανικουν ςε διαφορετικοφσ τομείσ οικονομικισ δραςτθριότθτασ, κακϊσ και δθμόςιων και ιδιωτικϊν οργανιςμϊν, όπωσ προμθκευτζσ τουριςτικϊν προϊόντων (καταλφματα, εςτιατόρια, γραφεία ενοικίαςθσ αυτοκινιτων), μεταφορείσ (αεροπορικζσ, ακτοπλοϊκζσ εταιρείεσ), μεςάηοντεσ (tour operators, τουριςτικά γραφεία) και οργανιςμοφσ προϊκθςθσ και μάρκετινγκ τουριςτικϊν προοριςμϊν (π.χ. ΕΟΤ). Το μάρκετινγκ ςαν εργαλείο επιχειρθματικισ επιτυχίασ τουσ αφορά όλουσ. 25

30 Στθ χϊρα μασ τθν κφρια ευκφνθ για τθν προβολι και προϊκθςθ του ελλθνικοφ τουριςτικοφ προϊόντοσ ςτισ αγορζσ του εξωτερικοφ, ζχει ο Ελλθνικόσ Οργανιςμόσ Τουριςμοφ, τόςο μζςω τθσ Κεντρικισ Υπθρεςίασ του, όςο και από τα Γραφεία ΕΟΤ Εξωτερικοφ, τα οποία αποτελοφν ζνα ςθμαντικό εργαλείο δθμοςίων ςχζςεων. Με όραμα «να γίνει θ Ελλάδα θγετικόσ Ευρωπαϊκόσ προοριςμόσ για όλο το χρόνο», ο ΕΟΤ ζχει ωσ ςτρατθγικι κατεφκυνςθ να αποκαταςτιςει τθ φιμθ τθσ Ελλάδασ ςτο εξωτερικό επαναπροςδιορίηοντασ (rebranding) και επανατοποκετϊντασ (repositioning) το όνομα (brand name) «Ελλάδα» ςτισ ςυνειδιςεισ των τουριςτϊν και ςυνεργατϊν παγκοςμίωσ. Για να το επιτφχει, αναδεικνφει τθ ταυτότθτα, τα διαχρονικά χαρακτθριςτικά και τισ αξίεσ τθσ Ελλάδασ, επιχειρϊντασ να ξεφφγει από τθν αποκλειςτικι εςτίαςθ ςτο κλαςικό ςτερεότυπο μοντζλο των 3S (ιλιοσ, άμμοσ, κάλαςςα sea, sun, sand) με τθν εφαρμογι πλθκϊρασ εργαλείων του μείγματοσ προϊκθςθσ (εκδόςεισ, πολυμζςα, ςυνεργαςίεσ-ςυνζργειεσ, καταχωριςεισ ςε ζντυπα, αφίςεσ, διαφθμίςεισ, ςυμμετοχι ςε διεκνείσ εκκζςεισ τουριςμοφ, δελτία τφπου, ταξίδια εξοικείωςθσ (fam trips), διαδικτυακι πφλθ visitgreece.gr, μζςα κοινωνικισ δικτφωςθσ, κ.ά.). Συνοψίηοντασ κα λζγαμε ότι το ελλθνικό τουριςτικό προϊόν κα πρζπει να εκςυγχρονιςτεί και να διαφοροποιθκεί από τα υπόλοιπα προωκϊντασ όςο το δυνατό περιςςότερο τα ελλθνικά προϊόντα προβάλλοντασ τθν καλφτερθ δυνατι ςχζςθ ποιότθτασ και τιμισ ςτουσ επιςκζπτεσ (Τουριςμόσ και ανάπτυξθ Ελληνικόσ Σουριςμόσ 2020: Πρόταςη για νζο αναπτυξιακό μοντζλο. Η πρωτοβουλία «Ελλθνικόσ Τουριςμόσ 2020» ςκοπεφει ςτθν ανάδειξθ του πρωταγωνιςτικοφ ρόλου του τουριςμοφ ςτθν οικονομικι και κοινωνικι ανάπτυξθ τθσ χϊρασ. Η πρόταςθ για το νζο μοντζλο ανάπτυξθσ του ελλθνικοφ τουριςμοφ φιλοδοξεί να αποτελζςει τθν αφετθρία για τθν υλοποίθςθ του αυτονόθτου για τθν ελλθνικι οικονομία και κοινωνία. Αυτό είναι το κεντρικό μινυμα τθσ μελζτθσ του ΣΕΤΕ με κζμα: «Ελλθνικόσ Τουριςμόσ 2020: Ρρόταςθ για τον νζο αναπτυξιακό μοντζλο» Κφρια ςημεία τησ μελζτησ ( Το μοντζλο ανάπτυξθσ κακορίηεται κατά κφριο λόγο από το ρόλο του τουριςμοφ ςτθν γενικότερθ οικονομικι πολιτικι τθσ χϊρασ κι επθρεάηεται από το είδοσ και το βακμό ανάπτυξθσ ςυνεργιϊν με τουσ υπόλοιπουσ τομείσ τθσ οικονομίασ. Τα ςθμερινά δεδομζνα για τον ελλθνικό τουριςμό καταγράφουν υπερςυγκζντρωςθ τθσ προςφοράσ με το 65% των κλινϊν να 26

31 ςυγκεντρϊνονται ςε τζςςερισ (4) περιοχζσ κι ζντονθ εποχικότθτα τθσ ηιτθςθσ με το 50% των αφίξεων να ςθμειϊνονται ςε τρεισ (3) μινεσ. Οι επιδόςεισ του ελλθνικοφ τουριςμοφ τθν τελευταία τριετία δεν ξεπερνοφν το 80% των δυνατοτιτων του, ενϊ θ υπερπροςφορά κλινϊν προςεγγίηει τισ κλίνεσ. Το νζο αναπτυξιακό μοντζλο απαιτεί ζναν ελάχιςτο αρικμό από κεςμικοφσ και άλλουσ μεταςχθματιςμοφσ: αυτόνομο Υπουργείο Τουριςμοφ, ίδρυςθ Γραμματείασ Τουριςμοφ ςε όλα τα ςυναρμόδια Υπουργεία, μόνιμοσ ΓΓ Τουριςμοφ, ι τουλάχιςτον με πενταετι κθτεία, ςυντονιςμόσ των ςυναρμόδιων Υπουργείων από το γραφείο του Ρρωκυπουργοφ και διακομματικι ςυναίνεςθ για τον τρόπο διοίκθςθσ και διαχείριςθσ του τουριςμοφ. Στο επίπεδο τθσ προςφοράσ: διατιρθςθ του προϊόντοσ «ιλιοσ και κάλαςςα» με αναβάκμιςθ τθσ ποιότθτάσ του και ςυνεχι βελτίωςθ τθσ ςχζςθσ τιμισ/ποιότθτασ. Το κυρίαρχο ηθτοφμενο ςτθν προςζγγιςθ τθσ ηιτθςθσ ςτο νζο αναπτυξιακό μοντζλο του ελλθνικοφ τουριςμοφ είναι θ δθμιουργία δομϊν και κουλτοφρασ μάρκετινγκ, κακϊσ επίςθσ οι αλλαγζσ τόςο ςε νοοτροπία, όςο και ςε οργάνωςθ. Η ςυνεχισ ζρευνα και μελζτθ των αγορϊν είναι θ ελάχιςτθ απαιτοφμενθ προχπόκεςθ επιτυχίασ, ενϊ θ ίδρυςθ εταιρείασ με αντικείμενο το διαδικτυακό μάρκετινγκ του ελλθνικοφ τουριςμοφ και θ ςφναψθ ςτρατθγικϊν ςυμμαχιϊν με αεροπορικζσ εταιρείεσ για νζεσ απευκείασ πτιςεισ προσ τουσ ελλθνικοφσ τουριςτικοφσ προοριςμοφσ, κρίνονται απαραίτθτεσ. Η ςφςταςθ μθχανιςμϊν επικοινωνιακισ διαχείριςθσ κρίςεων πρζπει να ςυγκαταλζγεται επίςθσ ςτισ ςτρατθγικζσ μασ προτεραιότθτεσ. Για τθν αφξθςθ τθσ ηιτθςθσ, ο τουριςμόσ πρζπει να δθμιουργιςει ςυνζργειεσ και οικονομίεσ φάςματοσ με τομείσ/κλάδουσ όπωσ: ο πολιτιςμόσ, ο ακλθτιςμόσ, θ εκπαίδευςθ, οι ιατρικζσ υπθρεςίεσ και θ γαςτρονομία Οι επενδφςεισ ςτθν τεχνολογία και κυρίωσ ςτο ανκρϊπινο δυναμικό ζχουν ακόμθ μεγαλφτερθ βαρφτθτα. Η ψθφιακι ςτρατθγικι δεν αςχολείται με τθν τεχνολογία. Επικεντρϊνεται ςτον άνκρωπο και ςτθν επικυμία του να ςυνδζεται με τα πράγματα που του αρζςουν. 27

32 Η εκπαίδευςθ του ανκρϊπινου δυναμικοφ, τόςο θ αρχικι, όςο και θ ςυνεχισ ςε επίπεδο κατάρτιςθσ και εξειδίκευςθσ, είναι θ ςθμαντικότερθ παράμετροσ ςτθν προςπάκεια παροχισ ποιοτικϊν υπθρεςιϊν και βελτίωςθσ τθσ παραγωγικότθτασ, ενϊ θ εξαςφάλιςθ ευελιξίασ ςτθν αγορά εργαςίασ πρζπει να αποτελεί προτεραιότθτα τθσ πολιτικισ απαςχόλθςθσ ςτον τουριςμό ΣΑ ΕΙΔΘ ΣΟΤΡΙΜΟΤ ΣΘΝ ΕΛΛΑΔΑ Θαλάςςιοσ Σουριςµόσ: Τα ελλθνικά νθςιά κεωροφνται από τα καλφτερα ςτον κόςµο και αποτελοφν ελκυςτικοφσ τουριςτικοφσ προοριςµοφσ κατά τουσ καλοκαιρινοφσ µινεσ. Αυτόσ ο φυςικόσ πλοφτοσ τθσ Ελλάδασ είναι µοναδικόσ ςτθ Μεςόγειο και αξιοποιείται από ξζνουσ επιςκζπτεσ υψθλοφ ειςοδθµατικοφ και ποιοτικοφ επιπζδου. Ο καλάςςιοσ τουριςµόσ ετθςίωσ αποφζρει πολλά ζςοδα ςτθ χϊρα. Ενδηµικόσ Σουριςµόσ: Ο ενδθµικόσ τουριςµόσ αφορά κυρίωσ τθν τρίτθ θλικία τουριςτϊν όπωσ για παράδειγµα ςυνταξιοφχουσ αλλά και νεότερουσ που δεν ζχουν δεςµεφςεισ εργαςίασ ςτθ χϊρα τουσ και ζχουν ανάγκθ να ηιςουν ςε καλφτερο κλίµα. Η Ελλάδα διακζτει πολφ καλό κλίµα και οριςµζνεσ περιοχζσ τθσ χϊρασ µασ είναι παραδείγµατα τόπων όπου διαµζνουν ξζνοι για µακρζσ περιόδουσ ι ζχουν κάνει τθ δεφτερθ κατοικία τουσ. Αυτό το είδοσ του τουριςµοφ είναι ςυνάρτθςθ του επιπζδου των υπθρεςιϊν υγείασ, του επιπζδου τθσ ψυχαγωγίασ και τθσ αποτελεςµατικισ προςταςίασ του περιβάλλοντοσ. Εςωτερικόσ Σουριςµόσ: Ο εςωτερικόσ τουριςµόσ αποτελεί τθ βάςθ τθσ τουριςτικισ ανάπτυξθσ µιασ περιοχισ και ανταποκρίνεται ςε ηωτικζσ ανάγκεσ του πλθκυςµοφ, που πραγματοποιοφν ταξίδια εντόσ ςυνόρων. Στθν Ελλάδα αναπτφςςεται µε τθ βοικεια των διαφόρων τουριςτικϊν οργανϊςεων. Εναλλακτικόσ Σουριςµόσ: Ο τουριςµόσ αυτόσ ςθµατοδοτεί µία νζα περίοδο τουριςτικισ ανάπτυξθσ και τουριςτικισ πολιτικισ για τον ελλθνικό χϊρο. Οι πρϊτεσ προςπάκειεσ ξεκίνθςαν από το τζλοσ τθσ δεκαετίασ του Τα κοινωνικά ςτρϊµατα που ςυµµετζχουν ςε αυτό το τουριςµό είναι µζςθσ και άνω µόρφωςθσ αλλά και ειςοδιµατοσ. 28

33 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΣΟΤΡΙΜΟ ΣΘΝ ΣΟΤΡΚΙΑ ΚΑΙ Ο ΑΝΣΑΓΩΝΙΜΟ ΜΕ ΣΟΝ ΕΛΛΘΝΙΚΟ 3.1 ΣΟΤΡΙΜΟ ΣΘΝ ΣΟΤΡΚΙΑ Ζνασ βαςικόσ παράγοντασ τθσ οικονοµικισ ανάπτυξθσ τθσ Τουρκίασ τα τελευταία 10 χρόνια είναι αδιαμφιςβιτθτα ο τουριςµόσ. Τα µεγάλα ζργα υποδοµισ ςτισ µεταφορζσ και τισ τθλεπικοινωνίεσ, ζχοντασ λάβει υπόψθ τουσ τον τουριςµό κατά τθν διάρκεια του ςχεδιαςµοφ τουσ, ζχουν δθµιουργιςει µια µοντζρνα υποδοµι, θ οποία ςε ςυνδυαςµό µε τα ζργα ειδικισ τουριςτικισ υποδοµισ προςπακεί να ικανοποιιςει τισ αυξθµζνεσ απαιτιςεισ τθσ ςφγχρονθσ τουριςτικισ ηιτθςθσ. Η Τουρκία κατατάχκθκε 6θ ανάμεςα ςτουσ δζκα πιο δθμοφιλείσ προοριςμοφσ το 2011, με 29 εκατ. αφίξεισ. Επίςθσ ςθμαντικό ρόλο παίηει το γεγονόσ ότι οι περιςςότεροι τουρίςτεσ προζρχονται από χϊρεσ τισ Δυτικισ Ευρϊπθσ οι οποίοι τείνουν να ξοδεφουν μεγαλφτερα χρθματικά ποςά για τισ ανάγκεσ των διακοπϊν τουσ. Αναλυτικότερα, θ Τουρκία τισ δυο τελευταίεσ δεκαετίεσ ζχει επενδφςει ςε μεγάλο βακμό ςτισ τουριςτικζσ τθσ υποδομζσ. Αυτό περιλαμβάνει, τισ υποδομζσ μεταφορϊν, όπωσ είναι θ βελτίωςθ και τον εκςυγχρονιςμό των αερολιμζνων, κακϊσ και τθν καταςκευι νζων. Εκτόσ από τα διεκνι αεροδρόμια ςτισ κφριεσ πόλεισ και τουριςτικοφσ προοριςμοφσ, θ Τουρκία ζχει αναπτφξει τισ εγχϊριεσ πτιςεισ προσ όλεσ τισ μεγάλεσ πόλεισ και τουριςτικά κζντρα. Οι αυτοκινθτόδρομοι που διαςχίηουν ολόκλθρθ τθ χϊρα, τακτικά δρομολόγια και άνετα λεωφορεία για τισ περιθγιςεισ των τουριςτϊν κάνουν τα ταξίδια ςτθν Τουρκία ευχάριςτα. Η υποδομι των μεταφορϊν και θ αποτελεςματικότθτα των 29

34 υπθρεςιϊν, κακϊσ και το προθγμζνο ςφςτθμα δικτφου επικοινωνιϊν πλθροφν όλεσ τισ απαιτιςεισ του ςφγχρονου τουριςμοφ. Η βιομθχανία των τουριςτικϊν καταλυμάτων ζχει εκςυγχρονιςτεί και αυτό γίνεται αντιλθπτό από τθν υψθλι ποιότθτα των τουριςτικϊν εγκαταςτάςεων, από τα πολυτελι ξενοδοχειακά ςυγκροτιματα κακϊσ και από τα χειμερινά κζρετρα που προςφζρονται ςτουσ επιςκζπτεσ ςε πολφ προςιτζσ τιμζσ ςυγκριτικά με τα αντίςτοιχα των ευρωπαϊκϊν προοριςμϊν. Η Τουρκία ζχει αναγνωριςτεί ωσ μια χϊρα διεκνοφσ φιμθσ για τθ φιλοξενία των πιο ςθμαντικϊν ςυναντιςεων και ςυνεδρίων του κόςμου. Εκτόσ από τα κορυφαία ςυνεδριακά κζντρα με τεράςτια χωρθτικότθτα, είναι εξοπλιςμζνα με τθν πιο προθγμζνθ τεχνολογία. Επίςθσ, φιλοξενεί αγϊνεσ που αντλοφν μεγάλο τουριςτικό ενδιαφζρον όπωσ οι αγϊνεσ Grand Prix και οι αγϊνεσ γκολφ. Η Τουρκία με το τεράςτιο τουριςτικό δυναμικό τθσ και μια μεγάλθ ποικιλία των φυςικϊν τθσ πόρων, ιςτορικοφσ κθςαυροφσ, τισ πολιτιςτικζσ αξίεσ και τισ δραςτθριότθτεσ, τον τρόπο ηωισ, τα αξιοκζατα και με τθν αποτελεςματικι και δυναμικι τουριςτικι βιομθχανία προςφζρει ευρεία επιλογι των προϊόντων που μποροφν να ικανοποιιςουν τθν ηιτθςθ των διαφόρων τμθμάτων τθσ αγοράσ, ςυμπεριλαμβανομζνου του πιο εξελιγμζνου και απαιτθτικοφ ταξιδιϊτθ. Το ζτοσ 2012 ζχει νζο ρεκόρ ςτισ ετιςιεσ αφίξεισ τουριςτϊν που αρικμοφςαν πάνω από 31 εκατομμφρια, παρά τθν κατάςταςθ ςτθν παγκόςμια ταξιδιωτικι και τουριςτικι αγορά. Ωςτόςο, το μερίδιο τθσ Τουρκίασ ςτον πολιτιςμό, που βαςίηεται ςτθ φφςθ ειδικϊν μορφϊν τουριςμοφ, κρουαηιζρεσ, ςυναντιςεισ, οργανϊςεισ κτλ. Υπάρχει ςτθν πραγματικότθτα ζνα τεράςτιο δυναμικό ανάπτυξθσ για τθν Τουρκία να αυξιςει το μερίδιό τθσ ςε διάφορα τμιματα τθσ αγοράσ, και να διαφοροποιιςει περαιτζρω τον τουριςμό τθσ. Σφμφωνα με ζρευνα του Συνδζςμου Τοφρκικων Τουριςτικϊν Επιχειριςεων, ο τουριςμόσ ςτθν Τουρκία κα ςυνεχίςει να αναπτφςςεται ςε ζνα υψθλότερο ποςοςτό από τον ευρωπαϊκό και τον παγκόςμιο μζςο όρο και οι μακροπρόκεςμεσ μελλοντικζσ προοπτικζσ τείνουν να είναι ελπιδοφόρεσ. 30

35 3.1.1 ΣΑΣΙΣΙΚΑ ΣΟΙΧΕΙΑ ΣΟΤ ΣΟΤΡΚΙΚΟΤ ΣΟΤΡΙΜΟΤ Αφξθςθ 5,3% καταγράφουν ςτο πρϊτο δίμθνο του 2014 οι αφίξεισ ξζνων τουριςτϊν ςτθν Τουρκία, ςφμφωνα με τα επίςθμα ςτατιςτικά ςτοιχεία. Συγκεκριμζνα αφίχκθςαν 2,5 εκ. τουρίςτεσ, ζναντι 2,37 ςτο αντίςτοιχο δίμθνο του Πςον αφορά ςτισ εκνικότθτεσ, τα πρωτεία κατζχουν οι Γερμανοί με τουρίςτεσ ςτο δίμθνο και ακολουκοφν οι Γεωργιανοί με , οι Βοφλγαροι με , οι ϊςοι με και οι Ζλλθνεσ με Οι πφλεσ ειςόδου των τουριςτϊν ζχουν ωσ εξισ: 1- İSTANBUL 51,96% ( ) 2- EDİRNE 11,74% ( ) 3- ANTALYA 9,35% ( ) 4- ARTVİN 8,26% ( ) 5- AĞRI 3,33% (83 093) ΠΙΝΑΚΑ 1.2: ΑΦΙΞΕΙ ΑΝΑ ΕΣΟ Ζτη Αφίξεισ ,750, ,460, ,000, ,400, ,800, ,300, ,800, ,200, ,500, ,340, ,336, ,077, ,632, ,456, ,500, ,724,912 Ρθγι: ministry of culture and tourism 31

36 Ραρατθροφμε ότι ςτο διάςτθμα μιάμιςθσ δεκαετίασ θ Τουρκία ζχει τετραπλαςιάςει τον αρικμό των τουριςτικϊν τθσ αφίξεων. Σφμφωνα με τον πίνακα 1.2, που λιφκθκε από τθν πθγι Ministry of Culture and Tourism, βλζπουμε ότι υπάρχει μια ςυνεχισ άνοδοσ των αρικμϊν ςτισ αφίξεισ με τισ μικρζσ εξαιρζςεισ ςτα ζτθ 1999 και 2006 ςε αντίκεςθ με τα ζτθ 2005 και 2013 που παρατθροφνται ακραίεσ κετικζσ μεταβολζσ και μθ αναμενόμενεσ για το ζτοσ 2013 λόγω των πολιτικϊν και κοινωνικϊν αςτακειϊν που ζλαβαν χϊρο τθν περίοδο εκείνθ ςε μεγάλα τουριςτικά κζντρα όπωσ αυτό τθσ Κωνςταντινοφπολθσ. Οι δζκα χϊρεσ με τισ περιςςότερεσ αφίξεισ για το 2012 ιταν οι εξισ: 1. Γερμανία 5 εκατ. 2. ωςία-3,5 εκατ. 3. Ηνωμζνο Βαςίλειο-2,4 εκατ. 4. Βουλγαρία-1,5 εκατ. 5. Γεωργία-1,4 εκατ. 6. Ολλανδία-1,2 εκατ. 7. Ιράν-1,1 εκατ. 8. Γαλλία-1 εκατ. 9. ΗΡΑ-0,8 εκατ. 10. Συρία-0,7 εκατ. Ρθγι: Μinistry of Culture and Tourism Σθμαντικόσ παράγοντασ είναι ότι οι χϊρεσ τθσ Δυτικισ Ευρϊπθσ προτιμοφν τθν Τουρκία για τισ διακοπζσ τουσ. Επίςθσ, θ χϊρα αποτελεί ζνα γεωγραφικό ςταυροδρόμι ανάμεςα ςε Ευρϊπθ και Αςία προςελκφοντασ τουρίςτεσ και από τισ δυο θπείρουσ. Αξίηει να ςθμειωκεί ότι παρά τθν μεγάλθ γεωγραφικι απόςταςθ τθσ Τουρκίασ με τισ ΗΡΑ υπάρχει μεγάλθ επιςκεψιμότθτα από τθν δεφτερθ χϊρα, αυτό οφείλεται κυρίωσ ςτθν καλι διαφιμιςθ τθσ, που ςτοχεφει αναπτυγμζνεσ χϊρεσ για μεγαλφτερα τουριςτικά ζςοδα. 32

37 Επίςθσ, ςφμφωνα με το Τοφρκικο Υπουργείο Ανάπτυξθσ ( και Προώκθςθσ ιςχφουν τα εξισ: Η Τουρκία είναι θ 6θ πιο δθμοφιλισ τουριςτικόσ προοριςμόσ ςτον κόςμο, με ζναν ςυνεχϊσ αυξανόμενο αρικμό επιςκεπτϊν. Από το 2007 ζωσ το 2012, ο αρικμόσ των διεκνϊν αφίξεων τουριςτϊν αυξικθκαν 37%, φτάνοντασ πάνω από 31,5 εκατομμφρια ξζνουσ επιςκζπτεσ. Η τουρκικι τουριςτικι βιομθχανία ζχει αυξθκεί πάνω από τον παγκόςμιο μζςο όρο των τελευταίων ετϊν και τθν άμεςθ ςυνειςφορά του κλάδου ςτο ΑΕΡ ανιλκε ςε 30 διςεκατομμφρια δολάρια το Ο τομζασ του τουριςμοφ ςτοχεφει 60 εκατομμφρια αφίξεισ τουριςτϊν και ζςοδα 80 δις. δολάρια μζχρι το Το αεροδρόμιο Ατατοφρκ τθσ Κωνςταντινοφπολθσ είχε πάνω από 45 εκατομμφρια επιςκζπτεσ το 2012, εκ των οποίων 29 εκατομμφρια ιταν επιβάτεσ διεκνϊν πτιςεων. 25 εκατομμφρια επιβάτεσ πζταξαν με το αεροδρόμιο τθσ Αττάλειασ το εκατομμφρια από τουσ επιβάτεσ ιταν επιβάτεσ διεκνϊν πτιςεων. Το αεροδρόμιο τθσ Αττάλειασ διακζτει περιςςότερα από 50 διαφορετικοφσ αεραγωγοφσ- δρομολόγια από/προσ περιςςότερουσ από 75 προοριςμοφσ. Το αεροδρόμιο τθσ Αττάλειασ κατατάςςεται θ 21θ πιο πολυςφχναςτο αεροδρόμιο ςτον κόςμο, με βάςθ τον αρικμό των διεκνϊν επιβατϊν. Το 2012, ο αρικμόσ των επιβατϊν των αεροπορικϊν εταιρειϊν ςτθν Τουρκία ξεπζραςε 130 εκατομμφρια. Η Κωνςταντινοφπολθ είναι θ 8θ πιο δθμοφιλισ προοριςμόσ ςφμβαςθ με 128 ςυνζδρια και ςυνζδρια που πραγματοποιοφνται το (Διεκνζσ Συνζδριο και θ Σφμβαςθ Σφνδεςθσ - ICCA) Από τθν άποψθ του γεωκερμικοφ δυναμικοφ του τουριςμοφ, θ Τουρκία είναι μεταξφ των κορυφαίων επτά χϊρεσ ςτον κόςμο και κατατάςςεται 2θ ςτθν Ευρϊπθ με ιαματικζσ πθγζσ τθσ. Η Τουρκία ζχει χιλιόμετρα ακτογραμμισ και προςφζρει όμορφεσ παραλίεσ, ζχει 355 παραλίεσ με μπλζ ςθμαίεσ και κατατάςςεται 4θ μεταξφ των 38 χωρϊν. Η Τουρκία είναι ζνασ αναδυόμενοσ προοριςμόσ για γκολφ, με κατοχι 15 τουριςτικϊν εγκαταςτάςεων με παροχι γκόλφ. Τα περιςςότερα γιπεδα γκολφ ςτθν Τουρκία χρθματοδοτοφνται από εκνικοφσ οργανιςμοφσ. 33

38 3.2 ΟΙ ΕΛΛΘΝΟΣΟΤΡΚΙΚΕ ΧΕΕΙ ΣΟΝ ΣΟΤΡΙΜΟ Οι Ελλθνικζσ επενδφςεισ ςτθν Τουρκία ξεπερνοφν τα 6,5 δισ δολάρια, μια αγορά που παρουςιάηει ευκαιρίεσ για επενδφςεισ ενϊ παράλλθλα παίηει ςθμαντικό ρόλο ςτισ αφίξεισ Τοφρκων τουριςτϊν ςτθν Ελλάδα, κακϊσ ακόμα από τισ αρχζσ του 2013 οι αφίξεισ Τοφρκων τουριςτϊν ςτθν χϊρα μασ είχαν αυξθκεί κατά 100%. Σφμφωνα με τον κ. Κουναλάκθ ο οποίοσ είναι ο γενικόσ ςφμβουλοσ Οικονομικϊν και Εμπορικϊν Υποκζςεων τθσ ελλθνικισ πρεςβείασ ςτθν Άγκυρα, πάνω από 30 μεγάλα τουριςτικά πρακτορεία τθσ Τουρκίασ περιλαμβάνουν τθν Ελλάδα ςτα τουριςτικά τουσ πακζτα. Οι Τοφρκοι τουρίςτεσ προτιμοφν ελλθνικοφσ προοριςμοφσ με ιςτορικό και πολιτιςτικό υπόβακρο, με δυνατότθτα αγορϊν και ψυχαγωγίασ. Επίςθσ, ταξιδεφουν και για κρθςκευτικοφσ λόγουσ. Ζτςι παρατθρείται μεγαλι προτίμθςθ εκτόσ από τισ περιοχζσ τθσ Βόρειασ Ελλάδασ και ςτα ελλθνικά νθςιά τα οποία βρίςκονται κοντά ςτα τοφρκικα παράλια. Τουρίςτεσ Σοφρκοι ςτην Ελλάδα Ζλληνεσ ςτην Σουρκία (Ιαν-Σεπτ) (Ιαν-Σεπτ) % μεταβολι 2012/ ,1% 4,6% % μεταβολι 2013/ ,7% 10% Ρθγι: ΕΛΣΤΑΤ 34

39 3.2.1 Ο ΑΝΑΓΩΝΙΜΟ ΣΟΝ ΣΟΤΡΙΜΟ ΜΕΣΑΞΤ ΕΛΛΑΔΑ ΣΟΤΡΚΙΑ Ο τουριςµόσ αποκτά όλο και µεγαλφτερθ ςθµαςία για τθν οικονοµία τθσ Τουρκίασ και αντιµετωπίηεται τα τελευταία είκοςι χρόνια µε τθν πρζπουςα ςοβαρότθτα. Οι οµοιότθτεσ του τουρκικοφ µε τον ελλθνικό τουριςµό είναι πάρα πολλζσ ςε ότι αφορά το βαςικό προϊόν (ιλιο, κάλαςςα, πολιτιςµό) αλλά και ςτθν ιςτορικι και πολιτιςτικι προςφορά προσ τουσ τουρίςτεσ. Στα υπόλοιπα ςτοιχεία του µάρκετινγκ υπάρχουν ςθµαντικζσ διαφοροποιιςεισ που για τθν ϊρα ευνοοφν τθν Τουρκία. Συγκεκριµζνα, το γενικότερο επίπεδο τιµϊν ςτθν Τουρκία είναι ςαφϊσ χαµθλότερο από το ελλθνικό, µιασ που όλοι οι ςυντελεςτζσ κόςτουσ και κφρια το προςωπικό, είναι πολφ χαµθλότεροι από τουσ ελλθνικοφσ. Η προϊκθςθ και θ διαφιµιςθ ζχουν από καιρό περάςει ςτα χζρια επαγγελµατιϊν και δουλεφονται ςε µακροχρόνια πλάνα, ενϊ ωσ προσ τα κανάλια διανοµισ ΥΡΑΧΟΥΝ ΤOUR OPERATORS & ΑΕΟΡΟΙΚΕΣ ΕΤΑΙΕΙΕΣ CHARTER ΤΟΥΚΙΚΩΝ ΣΥΜΦΕΟΝΤΩΝ ( όπωσ ακριβϊσ λζµε και επαναλαµβάνουµε µε ςυνζπεια, εµείσ ωσ Ζλλθνεσ). Οι τοφρκοι αντελιφκθςαν ζγκαιρα ότι όλοι οι τουριςτικοί προοριςµοί ζχουν κφκλο ηωισ και αντζδραςαν ανταποκρινόµενοι ςτισ ςφγχρονεσ απαιτιςεισ τθσ αγοράσ για διαφοροποιθµζνα προϊόντα και ανανζωςθ τθσ προςφοράσ. Είναι προφανζσ ότι αντιµετωπίηουν και αυτοί προβλιµατα, αλλά ο επαγγελµατιςµόσ που ζχουν δείξει µζχρι ςιµερα είναι αξιοςθμείωτοσ. 35

40 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΚΑΒΑΛΑ 4.1 ΙΣΟΡΙΚΘ ΑΝΑΔΡΟΜΘ Η πόλθ τθσ Καβάλασ ςυνδζεται άμεςα με τον οκωμανικό πολιτιςμό αφοφ από τον 16 ο αιϊνα βριςκόταν υπό τθν κατοχι του. Το 1530, ανακαταςκευάςτθκε το κάςτρο τθσ χερςονιςου και επιςκευάςτθκε το παλιό υδραγωγείο (Καμάρεσ), θ πόλθ άρχιςε να αποκτάει υποδομζσ. Ο Ιμπραιμ παςάσ, βεηίρθσ και κουνιάδοσ του ςουλτάνου Σουλεϊμάν, ίδρυςε το Ιμαρζτ, το οποίο ζγινε κακοριςτικόσ παράγοντασ για τθν εξζλιξι τθσ. Οκωμανικζσ οικογζνειεσ κατοίκθςαν τθ χερςόνθςο, ο πλθκυςμόσ αυξικθκε ςθμαντικά λόγω και του εποικιςτικοφ προγράμματοσ των Οκωμανϊν, κτίςτθκαν τηαμιά, τεκζδεσ, χαμάμ και ο πλθκυςμόσ εξιςλαμίςτθκε. Τον 19ο αιϊνα ςτθν Ραναγία υπιρχαν τρεισ μουςουλμανικζσ ςυνοικίεσ: του Χουςεΐν Μπζθ, του Χαλίλ μπζθ και του Καδι Αχμζτ εφζντθ. Στισ αρχζσ του 20οφ αιϊνα ο χεβίδθσ τθσ Αιγφπτου Αμπάσ Χιλμί αγόραςε το φροφριο από τουσ Τοφρκουσ και ςτο τζλοσ τθσ δεκαετίασ του 1960 το κάςτρο περιιλκε ςτθν κυριότθτα του Διμου Καβάλασ. Ρερίπου τα μιςά από τα παλιά ςπίτια τθσ Ραναγίασ κατεδαφίςτθκαν ι κατζρρευςαν από τθν εγκατάλειψθ μετά τον πόλεμο, για να κτιςτοφν ςτθ κζςθ τουσ νζα. Τα περιςςότερα από τα ςπίτια μποροφν να ενταχκοφν ςε μια κφρια ομάδα, με τα χαρακτθριςτικά τθσ αρχιτεκτονικισ που κυριαρχοφςε ςτα Βαλκάνια και ς όλθ τθν επικράτεια τθσ οκωμανικισ αυτοκρατορίασ, μζχρι τα τζλθ του 19ου αιϊνα. Η ακρόπολθ που καταςκευάςτθκε από τουσ Οκωμανοφσ πάνω ςτα ερείπια βυηαντινοφ κάςτρου ςε δφο φάςεισ: το 1425 και το 1530, όταν ζγινε και ο εξωτερικόσ περίβολοσ με τθν προςκικθ του οποίου το κάςτρο επεκτάκθκε και 36

41 αφξθςε τθν αμυντικι του ιςχφ. Το πιο ςθμαντικό τμιμα τθσ ακρόπολθσ ιταν ο εςωτερικόσ περίβολοσ μζςα ςτον οποίο υπιρχαν θ δεξαμενι νεροφ -πάνω από τθν οποία κτίςτθκε μικρό τηαμί- θ αποκικθ πυρομαχικϊν και τροφίμων, ο κεντρικόσ κυλινδρικόσ πφργοσ και τα καταλφματα τθσ φρουράσ. Επίςθσ, οι καμάρεσ είναι το πιο αναγνωρίςιμο ςθμείο τθσ Καβάλασ κθρυγμζνο ωσ διατθρθτζο μνθμείο. Μόνιμα πολιορκθμζνεσ από αυτοκίνθτα, αποτελοφν τμιμα ενόσ μεγάλου ςυςτιματοσ φδρευςθσ του βράχου τθσ Ραναγίασ, όπου ιταν περιοριςμζνθ για πολλοφσ αιϊνεσ θ πόλθ. Είχε μικοσ μζτρων και ανοιχτι ροι - κάτι που δείχνει ότι λειτουργία του δεν βαςιηόταν ςε αρχζσ ςυγκοινωνοφντων δοχείων, αλλά ςτισ πολφ καλά μελετθμζνεσ κλίςεισ. Τθ ςθμερινι μορφι πιρε τθν εποχι του Σουλτάνου Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεποφσ ( ), που είχε φιλόδοξα ςχζδια για τθν ανοικοδόμθςθ τθσ πόλθσ. Δεν είναι ςυνθκιςμζνθ οκωμανικι καταςκευι. Πθγι: θλεκτρονικι εφθμερίδα Έκνοσ ΣΟΤΡΙΜΟ ΣΘΝ ΚΑΒΑΛΑ Το ξενοδοχειακό δυναμικό του Νομοφ Καβάλασ είναι το μεγαλφτερο ςτθν Ρεριφζρεια Ανατολικισ Μακεδονίασ και Θράκθσ. Ραρζχεται πλθκϊρα καταλυμάτων διαφορετικοφ τφπου, ξενοδοχεία όλων των κατθγοριϊν, κάμπινγκ, ενοικιαηόμενα δωμάτια, επιπλωμζνεσ κατοικίεσ, για να τθν κάλυψθ αναγκϊν και απαιτιςεων των ταξιδιωτϊν. Οι βαςικοί επιςκζπτεσ τθσ Καβάλασ προζρχονται από χϊρεσ όπωσ θ Τουρκία, οι οποίοι τθν προτιμοφν λόγω του μεγάλου ιςτορικοφ και πολιτιςμικοφ ενδιαφζροντοσ που τουσ προκαλεί. Επίςθσ, κατά τουσ καλοκαιρινοφσ μινεσ προςελκφει τουρίςτεσ από τθν Βουλγαρία, Γερμανία, Ρρϊθν Γιουγκοςλαβικι Δθμοκρατία τθσ Μακεδονίασ, Ολλανδία και τα τελευταία χρόνια δείχνουν τθν προτίμθςθ τουσ και οι ϊςοι τουρίςτεσ. 37

42 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: ΣΟΤΡΚΟΙ ΣΟΤΡΙΣΕ ΣΟΝ Ν.ΚΑΒΑΛΑ 5.1 ΕΜΠΕΙΡΙΚΘ ΕΡΕΤΝΑ Αφοφ μοιράςτθκαν 80 ερωτθματολόγια ςτα τοφρκικα ςτουσ Τοφρκουσ τουρίςτεσ και μετά από πολφμθνθ προςπάκεια ςυλλζχκθκαν, παρουςιάηονται παρακάτω τα αποτελζςματα: Τα ερωτθματολόγια απαντικθκαν από 53 άντρεσ και 27 γυναίκεσ (βλ. Ραράρτθμα πιν.1). Η περιςςότεροι Τοφρκοι τουρίςτεσ είναι ετϊν με ποςοςτό 40% που ςθμαίνει ότι θ Καβάλα είναι πόλοσ ζλξθσ ςε νεαρζσ θλικίεσ οι οποίεσ τείνουν να ξοδεφουν περιςςότερα χρθματικά ποςά για τισ διακοπζσ τουσ. Ακολουκοφν με ποςοςτό 28,7% τουρίςτεσ με θλικία με μικρι διαφορά από τουσ τουρίςτεσ θλικίασ με ποςοςτό 25%. Τζλοσ λιγότερθ ςυχνότθτα παρουςιάηουν οι τουρίςτεσ θλικίασ 60+ με ποςοςτό μόλισ 6,3% (πιν.2). Το μορφωτικό επίπεδο του μεγαλφτερου μζρουσ του δείγματοσ είναι υψθλό. Ακαδθμαϊκι μόρφωςθ ζχει το 72,5% των επιςκεπτϊν ενϊ ακολουκοφν οι τουρίςτεσ απόφοιτοι λυκείου με 21,3%, γυμναςίου με 5% και δθμοτικοφ με 1,3%. Το αποτζλεςμα αυτό είναι λογικό αφοφ όςο μεγαλφτερο είναι το επίπεδο μόρφωςθσ τόςεσ περιςςότερεσ πικανότθτεσ παρουςιάηονται ςτθν εφρεςθ εργαςίασ με αποτζλεςμα ζνα άτομο να είναι ςε κζςθ να καλφψει τισ πρωτεφουςεσ ανάγκεσ και να αναηθτιςει νζεσ, όπωσ είναι θ ανάγκθ για αναψυχι (πιν.3). 38