Παράρτημα Βόλου ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ. Δρ. Γιώργος Μαγγόπουλος

Transcript

1 Παράρτημα Βόλου ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Δρ. Γιώργος Μαγγόπουλος

2 Αξιολόγηση Ο όρος «αξιολόγηση» χρησιμοποιείται σε πλήθος διαφορετικών πλαισίων και συνθηκών σε τυπικές και άτυπες κρίσεις Πολυσημία αυξημένο ενδιαφέρον από ερευνητές διαφορετικών επιστημονικών πεδίων Ενδιαφέρον πολυσημία εννοιολογικού περιεχομένου

3 Στο πλαίσιο της παρούσας παρουσίασης η αξιολόγηση τοποθετείται εντός του εκπαιδευτικού συγκείμενου και το ενδιαφέρον εστιάζεται στην τυπική μορφή της.

4 Πώς θα ορίζατε εσείς την αξιολόγηση;

5 Ο πιο σύντομος και για πολλούς ο πιο περιεκτικός ορισμός είναι αυτός που απορρέει από την ετυμολογία της λέξης η αξιολόγηση αφορά στην αποτίμηση της αξίας ενός: προγράμματος, γεγονότος, φαινομένου, έργου, προσώπου, αντικειμένου προϊόντος μιας διαδικασίας.

6 1η παρατήρηση Κομβικό ρόλο διαδραματίζει η έννοια της «αξίας». η αξία αφορά στο βαθμό στον οποίο κάποιος/κάτι είναι σημαντικό, λειτουργικό, χρήσιμο, ικανό, προικισμένο, πολύτιμο, σπουδαίο Αν και ο κατάλογος των νοηματοδοτήσεων δεν τελειώνει στα προαναφερόμενα, είναι προφανές πως η εν λόγω έννοια έχει πλούσιο σημασιολογικό περιεχόμενο.

7 Κάποιοι άλλοι θεωρούν ότι η έννοια της αξίας αφορά: Το σύνολο των ιδιοτήτων που συνιστούν τη χρησιμότητα, σπουδαιότητα ή σημασία κάποιου προσώπου ή πράγματος. Η αξία συνδέεται με την επιθυμία, με αυτό που αισθανόμαστε ως καλό και πολύτιμο, με την ικανοποίηση, την ευχαρίστηση, το ενδιαφέρον και το πραγματικό» (Καραφύλλης, 2005:40).

8 στην απόδοση μιας θετικής ή αρνητικής ιδιότητας ή ενός χαρακτηριστικού (καλό, κακό, μέτριο, ασήμαντο, ικανό, κατάλληλο ή ακατάλληλο...) στο αντικείμενο αξιολόγησης. το αποτέλεσμα της σύγκρισης στη βάση κάποιου συγκεκριμένου χαρακτηριστικού (το πρόγραμμα Α είναι καλύτερο, χειρότερο, ανώτερο, κατώτερο κ.α. από το Β). το βαθμό επίτευξης συγκεκριμένου αρχικού στόχου (Κασσωτάκης, 2003:15).

9 εσωτερική αξία (merit) τελειότητα του αντικειμένου αξιολόγησης, όπως αυτή προσδιορίζεται από τις εγγενείς ποιότητες ή αποδόσεις του εξωτερική αξία (worth) το «όφελος», όπου η αξία του αντικειμένου αξιολόγησης προσδιορίζεται από το σκοπό του ή την εργαλειακή χρήση του. (πχ πρόγραμμα αναλφαβητισμού)

10 Όταν γίνεται λόγος για αξίες στην αξιολόγηση το σημασιολογικό περιεχόμενο της έννοιας πρακτικό χαρακτήρα λιγότερο ηθικό Ενδιαφέρουν οι «ποιότητες» ή το σύνολο ιδιοτήτων του αντικειμένου αξιολόγησης που το καθιστούν σπουδαίο, σημαντικό, καλό κ.α.

11 Οι αξίες έχουν κοινωνικές και πολιτιστικές αφετηρίες και ως εκ τούτου φαίνεται ότι αποτελούν ανθρώπινες «κατασκευές». Τίθεται το ερώτημα: οι δηλώσεις περί της αξίας ή αξιακές κρίσεις μπορούν να είναι αντικειμενικές ή εκ των πραγμάτων είναι υποκειμενικές;;;;; Η έννοια της «αξίας» έχει περισσότερο υποκειμενικό χαρακτήρα, καθώς περιγράφει βασιζόμενο σε προσωπικές επιλογές αυτό που είναι καλό σε μια περιοχή (House and Howe, 1999). Η «αντικειμενικότητα» ή το «αληθές» των δηλώσεων/κρίσεων διασφαλίζεται όταν οι αξιολογητές ακολουθούν διαδικασίες που είναι σύμφωνες με τους κανόνες και τις αρχές του επαγγέλματος (πχ ερευνητική δεοντολογία).

12 Ωστόσο, αν και οι αξίες έχουν υποκειμενικό χαρακτήρα, μια αξία «μπορεί να εννοηθεί ως διακριτή αντικειμενική ιδιότητα» (Καραφύλλης, 2005). Όταν ενδιαφέρει η διατύπωση αξιακής κρίσης, τότε η αναφορά σε «αντικειμενικές ιδιότητες» του αντικειμένου αξιολόγησης είναι ανάγκη να βασίζεται σε στοιχεία που θεμελιώνουν το αληθές της δήλωσης. Τα στοιχεία αυτά, που ουσιαστικά είναι άμεσα συνυφασμένα με τα κριτήρια αξιολόγησης, συγκεντρώνονται ακολουθώντας τις ερευνητικές διαδικασίες.

13 Κάποιοι θεωρούν ότι η αξιολόγηση διερευνά την «αληθοφάνεια», την «αξιοπιστία», την «ακρίβεια» και την «ισχύς» των «αναπαραστάσεων» που κατασκευάζονται στο πεδίο της πολιτικής, των προγραμμάτων και της εφαρμογής τους. Υπό αυτή αυτήν την έννοια η αξιακή κρίση καλό είναι να εδράζεται σε στοιχεία αυθεντικών αναπαραστάσεων.

14 Θα μπορούσε ενδεχομένως να υποστηριχθεί ότι ο αμερόληπτος χαρακτήρας των στοιχείων και η αντικειμενικότητα της αξιακής κρίσης εδράζονται: στην υιοθέτηση των αρχών της ερευνητικής δεοντολογίας. την αξίωση για δημοκρατία στην αξιολόγηση, γεγονός που σημαίνει ενσωμάτωση όλων των απόψεων και θέσεων, διάλογος μεταξύ των εμπλεκομένων επί όλων των απόψεων-θέσεων και δημόσια συζήτηση. τη γνωστοποίηση της αξίας ή των αξιών βάσει των οποίων θα αποτιμηθεί το αντικείμενο αξιολόγησης.

15 2η παρατήρηση η αξιολόγηση ή διαδικασία αποτίμησης της αξίας αποτελεί συστηματική διερεύνηση. Έχει, δηλαδή, οργανωμένο, συστηματικό και επιστημονικό χαρακτήρα στηρίζεται σε γεγονότα και τη συνεκτίμηση του πλαισίου.

16 αποτίμηση της αξίας με καθορισμένα, συγκεκριμένα κριτήρια «η απόδοση μιας αξίας σε κάποιο πρόσωπο, αντικείμενο, ή πράγμα με βάση συγκεκριμένα, σαφή και προκαθορισμένα κριτήρια και μέθοδο εκτιμήσεως» (Κασσωτάκης, 2003:16-19). Πρέπει να συντελείται με τρόπο που συνάδει με την ερευνητική δεοντολογία, διασφαλίζοντας την εγκυρότητα, αξιοπιστία και αντικειμενικότητα των δεδομένων και των συμπερασμάτων της.

17 Η αξιολόγηση (βασικό και αναπόσπαστο τμήμα κάθε οργανωμένης παρέμβασης) αποτελεί τη διαδικασία που αποβλέπει στον προσδιορισμό, όσο πιο συστηματικά, έγκυρα, αξιόπιστα και αντικειμενικά γίνεται 1) της καταλληλότητας 2) της λειτουργικότητας 3) και του αποτελέσματος (είναι αξίες) μιας διδακτικής και παιδαγωγικής δραστηριότητας σε σχέση με τους στόχους της και τη μεθοδολογία (Κωνσταντίνου (2004:14-16).

18 Κοινωνική έρευνα με στόχο παραγωγή πληροφοριών για την 1. εφαρμογή 2. λειτουργία 3. αποτελεσματικότητα των πολιτικών (τη δυνατότητα επίτευξης των επιδιωκόμενων αλλαγών). Πρωταρχικός σκοπός της αξιολόγησης δεν είναι η παραγωγή νέας γνώσης, αλλά η διερεύνηση της αποτελεσματικότητας με την οποία η χρησιμοποιείται η υπάρχουσα γνώση

19 Η αξιολόγηση ενδιαφέρεται για τη δράση. Εστιάζει στην υποστήριξη των αποφάσεων, την αποσαφήνιση οπτικών, τον περιορισμό των αβεβαιοτήτων την παροχή πληροφόρησης (πρόγραμμα-πολιτικές).

20 Η αξιολόγηση συλλέγει συστηματικά πληροφορίες από συγκεκριμένους ανθρώπους αναφορικά με τα χαρακτηριστικά, τις δραστηριότητες και τα αποτελέσματα ενός προγράμματος, του προσωπικού και άλλων με στόχο (Robson, 2007). 1. μείωση αβεβαιοτήτων 2. βελτίωση αποτελεσματικότητας 3. λήψη αποφάσεων

21 Η αξιολόγηση αφορά στη συλλογή πληροφοριών που συνδράμουν στη διατύπωση κρίσεων σχετικά με: 1. τον τρόπο υλοποίησης των υπευθυνοτήτων (ατομικό επίπεδο), 2. την επίτευξη των σκοπών και στόχων (επίπεδο προγράμματος) 3. τον τρόπο λειτουργίας προκειμένου να ικανοποιηθεί η αποστολή (επίπεδο οργανισμού).

22 Αξιολόγηση αποτελεί κάθε προσπάθεια που ενισχύει την ανθρώπινη αποτελεσματικότη τα διαμέσου της συστηματικής έρευνας.

23 Συνοψίζοντας 1. Μορφή κοινωνικής έρευνας 3. Διάφορα επίπεδα (πχ. ατομικό, συλλογικό, προγράμματος οργανωσιακό) 4. Η αξιακή κρίση να αξιοποιηθεί 2. Συλλέγει ποικίλες πληροφορί ες (πχ. στόχους, απόψεις, ανάγκες

24 Η αξιολόγηση δε γίνεται αντιληπτή μόνο ως Συστηματική, οργανωμένη, επιστημονική διαδικασία Αλλά και ως Αποτέλεσμα «Η αξιολόγηση είναι η έκφραση του αποτελέσματος της συγκρίσεως των μετρήσεων μεταξύ τους ή προς κάποιο καθορισμένο υπόδειγμα» (Κασσωτάκης, 2003). Η αξιολόγηση είναι η σύγκριση των συνθηκών ή της απόδοσης κάποιου με ένα ή περισσότερα στάνταρτ και η αναφορά αυτής της σύγκρισης (Stake, 2004).

25 Η αξιολόγηση Είναι Μέτρηση;

26 Η αξιολόγηση εμπεριέχει τη μέτρηση, αλλά και άλλους όρους με παρεμφερή σημασιολογικό περιεχόμενο όπως εκτίμηση βαθμολόγηση εξέταση Η αξιολόγηση αποτελεί ευρύτερη έννοια.

27 Η αξιολόγηση ως αποτέλεσμα συμπεριλαμβάνει και την ερμηνεία της μέτρησης ή βαθμολόγησης ή εξέτασης.

28 Η ερμηνεία Σύνθετο & αμφισβητούμενο εγχείρημα Εξαρτάται Ποιος θα την αποδώσει Ποιες διαδικασίες θα χρησιμοποιήσει

29 Οι διαφωνίες αναφορικά με το σημασιολογικό περιεχόμενο του όρου αξιολόγηση οφείλονται στο ότι κανένας ελληνικός όρος δεν προσεγγίζει με πληρότητα την έννοια της αξιολόγησης, καθώς συχνά θεωρείται ότι αυτή εμπεριέχει και έννοιες όπως: μέτρηση εκτίμηση εξέταση παρακολούθηση βαθμολόγηση δοκιμασία έλεγχο

30 Η αξιολόγηση δεν είναι μόνο Επιστημονική διαδικασία ποσοτικής προσέγγισης Επιστημονική διαδικασία ποιοτικής προσέγγισης

31 Αξιολόγηση αποτελεί η εξέταση των υποκειμενικών απόψεων των συμμετεχόντων που στόχο έχει να τους οδηγήσει στη δημιουργία των δικών τους υποκειμενικών ερμηνειών για την ποιότητα του προγράμματος (Marby, 2003). Αξιολόγηση αποτελεί η περιγραφή των απόψεων και εμπειριών των ατόμων και ομάδων που συμμετέχουν στο πρόγραμμα. Κάποιοι προτάσσουν την κατανόηση της εσωτερικής αξίας (merit) του αντικειμένου αξιολόγησης. Κάποιοι άλλοι θεωρούν ότι η αξιολόγηση οφείλει να ενδιαφέρεται και για τη σημαντικότητα και το νόημα των υπό μελέτη φαινομένων.

32 απόκτηση σχετικής τεχνογνωσίας ερευνητική δραστηριότητα 1) μεθοδολογία κοινωνικών επιστημών 2)διεπιστημονική ομάδα 3) πληροφόρηση για λήψη αποφάσεων 4) παρακινεί συλλογική μάθηση

33 Από την κριτική θεώρηση του εννοιολογικού προσδιορισμού του όρου «αξιολόγηση» με βάση τους ορισμούς που προαναφέρθηκαν προκύπτουν ενδιαφέρουσες διαπιστώσεις.

34 1 η Δ Ι Α Π Ι Σ Τ Ω Σ Η Η αξιολόγηση έχει διττή σημασιολογική διάσταση: Α) συστηματική και οργανωμένη διαδικασία. Διενεργείται βάσει συγκεκριμένων και σαφών κριτηρίων αλλά και μέθοδο αποτίμησης, προκειμένου να προσδιοριστεί η αξία ενός γεγονότος, φαινομένου, έργου, προσώπου ή αντικειμένου. Β) Είναι, όμως ταυτόχρονα και το τελικό αποτέλεσμα-προϊόν αυτής της διαδικασίας, καθώς αποφαίνεται για την ίδια την αξία του αντικειμένου αξιολόγησης.

35 2 η Δ Ι Α Π Ι Σ Τ Ω Σ Η Αν και η διασφάλιση της ερευνητικής δεοντολογίας σε επίπεδο διαδικασιών καθίσταται εφικτή σε σημαντικότατο βαθμό, τίθεται ζήτημα κατά πόσο εξασφαλίζεται η επιστημονικότητα της αξιολόγησης ως τελικού προϊόντος ή αποτελέσματος. Εφόσον η αξιολόγηση (ποσοτικής προσέγγισης) γίνεται αντιληπτή και ως αποτέλεσμα, γεγονός που υποδηλώνει ότι βασίζεται στην ερμηνεία μετρήσεων, παρατηρήσεων και άλλων συναφών εννοιών, τίθεται το ερώτημα κατά πόσο η αξιακή κρίση είναι πλήρως απαλλαγμένη από υποκειμενικές αναφορές. Η αξιακή κρίση (σε κάποιες περιπτώσεις) είναι εξαιρετικά δύσκολο να είναι πλήρως «αντικειμενική». (με την έννοια που αποδίδεται σε άλλους επιστημονικούς χώρους)

36 2 η Δ Ι Α Π Ι Σ Τ Ω Σ Η Για να περιοριστεί ή να προσπελαστεί ο σκόπελος της ενδεχόμενης περιορισμένης αντικειμενικότητας είναι απαραίτητη η αναλυτική περιγραφή των απόψεων, των διαδικασιών και της λογικής που χρησιμοποιούνται στην ερμηνεία των αποτελεσμάτων. Ουσιαστικά πρόκειται για μια «εκ των ων ουκ άνευ» δραστηριότητα, όποιος και αν προβεί σε αξιακή κρίση. Κάποιοι (ποιοτικές προσεγγίσεις) αποδέχονται την «αδυναμία» πλήρους απομάκρυνσης κάθε υποκειμενικότητας, γεγονός που ταυτόχρονα σηματοδοτεί ότι η αξιακή κρίση λαμβάνεται όχι ως μια απόλυτη αλήθεια αλλά ως πρόταση με πολλά ενδεχόμενα και εναλλακτικές ερμηνείες.

37 Η αξιολό γηση επιτρέ πει: την εξακρίβωση του βαθμού επίτευξης των στόχων τον εντοπισμό των παραγόντων που ενισχύουν αλλά και περιορίζουν την επιτυχή έκβαση της προσπάθειας επίτευξής τους (συν & πλην) την κατανόηση των συνθηκών που οδηγούν σε ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα. Τα παραπάνω

38 Περιγραφή, οριοθέτηση, νομιμοποίηση Η αξιολόγηση πέρα από τον προσδιορισμό της αξίας μπορεί να χρησιμοποιηθεί Α) πολιτικών Β) κοινωνικών, συλλογικών και ατομικών δραστηριοτήτων

39 Είναι λάθος η αντιμετώπιση της αξιολόγησης ως μηχανικής και τυποποιημένης διαδικασίας, απαλλαγμένης από κάθε προσπάθεια κατανόησης όσων συνδράμουν στην υλοποίησή της η αξιολόγηση αποτελεί σύνθετη ανθρώπινη προσπάθεια, χαρακτηριζόμενη από πολυπλοκότητα, τεχνικές δραστηριότητες, επικοινωνία, αλληλεπίδραση και ικανοποίηση των προκλήσεων.

40 Από τη λειτουργική θεώρηση του όρου «αξιολόγηση» απορρέουν ορισμένα σημαντικά ερωτήματα, στα οποία πρέπει να επιχειρηθούν απαντήσεις σε οποιαδήποτε απόπειρα αξιολόγησης. 1. Γιατί αξιολογούμε; (φιλοσοφικό, πολιτικό, ιδεολογικό, κοινωνικό και εκπαιδευτικό πλαίσιο). 1. αναγκαιότητα, 2. στοχοθεσία 3. αξιοποίηση 2. Ποιον αξιολογούμε; Αφορά στο «αντικείμενο» της αξιολόγησης 3. Τι αξιολογούμε; Αφορά στα κριτήρια που υιοθετούνται στην αξιολόγηση ενός «αντικειμένου».

41 Από τη λειτουργική θεώρηση του όρου «αξιολόγηση» απορρέουν ορισμένα σημαντικά ερωτήματα, στα οποία πρέπει να επιχειρηθούν απαντήσεις σε οποιαδήποτε απόπειρα αξιολόγησης. 4. Πώς αξιολογούμε; Αφορά στις στρατηγικές, μεθόδους, τεχνικές που χρησιμοποιούν ται για τη συλλογή πληροφοριών από ένα «αντικείμενο». 5. Πότε αξιολογούμε; Αναφέρεται στο χρόνο υλοποίησης, όταν συλλέγονται οι πληροφορίες από το «αντικείμενο». 6. Ποιος αξιολογεί; Αφορά στον φορέα αξιολόγησης, αυτόν που αξιολογεί. Αν υπάρχει ταυτοπροσωπία του φορέα με το «αντικείμενο» αξιολόγησης (αυτοαξιολόγησης).

42 Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας

43 Βιβλιογραφία Ανδρεαδάκης, Ν. (2006): [Πανεπιστημιακές σημειώσεις]. Πανεπιστήμιο Κρήτης, Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης, χειμερινό εξάμηνο Ρέθυμνο. Βεργίδης, Δ. (1999): Σχεδιασμός και δόμηση προγραμμάτων εκπαίδευσης ενηλίκων. Στο, Εκπαίδευση ενηλίκων: Σχεδιασμός, Οργάνωση και Αξιολόγηση Προγραμμάτων. Πάτρα: ΕΑΠ, Bonniol, J. & Vial, M. (2007): Τα μοντέλα της αξιολόγησης: θεμελιώδη κείμενα με ερμηνευτικά σχόλια. Αθήνα: Μεταίχμιο. Καραφύλλης, Γ. (2005): Αξιολογία και παιδεία: φιλοσοφική θεώρηση των αξιών στο χώρο της παιδείας. Αθήνα: Τυπωθήτω. Κασσωτάκης, Μ. (2003): Η αξιολόγηση της επιδόσεως των μαθητών. Αθήνα: Γρηγόρης. Κυριακίδης, Λ. (2001): Δυνατότητες σύζευξης στοχοκεντρικών και συμμετοχικών μοντέλων αξιολόγησης εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Στο Μπαγάκης, Γ. (Επιμ.), Αξιολόγηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων και σχολείου. Αθήνα: Μεταίχμιο, Κωνσταντίνου, Χ. (2004): Η αξιολόγηση της επίδοσης του μαθητή ως παιδαγωγική λογική και σχολική πρακτική. Αθήνα: Gutenberg. Μαγγόπουλος, Γ. (2015): Μοντέλο ολιστικής αξιολόγησης προγραμμάτων. Θεσσαλονίκη:Φυλάτος Μπαμπινιώτης, Γ. (1998): Λεξικό της νέας ελληνικής γλώσσας. Αθήνα: Κέντρο Λεξικολογίας. Robson, C. (2007): Η έρευνα του πραγματικού κόσμου: Ένα μέσο για κοινωνικούς επιστήμονες και επαγγελματίες ερευνητές. Αθήνα: Gutenberg. Stake, R. (2004): Standard-Based and Responsive Evaluation. London: Sage. Φλουρής, Γ. (2006): Αξιολόγηση των προγραμμάτων σπουδών. Συγκριτική και διεθνής εκπαιδευτική επιθεώρηση, 7,