«Ο νέος Νόµος για την ανάθεση και εκτέλεση ηµοσίων Συµβάσεων εκπόνησης Μελετών : Η προοπτική της εφαρµογής του»

Transcript

1 Σ ΜΕ Ε ΚΕ Μ ΥΛΛΟΓΟΣ ΛΕΤΗΤΩΝ ΗΜΟΣΙΩΝ ΡΓΩΝ ΝΤΡΙΚΗΣ ΑΚΕ ΟΝΙΑΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΜΕΛΕΤΗΤΩΝ ΗΜΟΣΙΩΝ ΕΡΓΩΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ Ζεύξιδος Θεσσαλονίκη Τηλ , FAX «Ο νέος Νόµος για την ανάθεση και εκτέλεση ηµοσίων Συµβάσεων εκπόνησης Μελετών : Η προοπτική της εφαρµογής του» ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΣΤΟ ΠΡΟΣΥΝΕ ΡΙΟ ΤΟΥ ΤΕΕ/ΤΚΜ Εισηγήτρια : Μαρία Γρηγοριάδου Πολιτικός Μηχανικός-Συγκοινωνιολόγος Πρόεδρος.Σ. ΣΜΕ ΕΚΕΜ

2 «Ο ΝΕΟΣ ΝΟΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΘΕΣΗ ΚΑΙ ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΗΜΟΣΙΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ ΕΚΠΟΝΗΣΗΣ ΜΕΛΕΤΩΝ : Η ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΤΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΟΥ» 1. ΓΕΝΙΚΑ Ο Νόµος 3316/2005 για την ανάθεση και εκτέλεση ηµοσίων Συµβάσεων εκπόνησης Μελετών και παροχής συναφών υπηρεσιών, δηµοσιεύτηκε στην Εφηµερίδα της Κυβερνήσεως και ισχύει από Το τελικό κείµενο του Νόµου προέκυψε µετά από πολυήµερες και εντατικές διαδικασίες διαβουλεύσεων του Υπουργείου µε εκπροσώπους του ΤΕΕ και των επαγγελµατικών φορέων των Μελετητών και Γραφείων Μελετών, διεξοδική συζήτηση στην αρµόδια Επιτροπή της Βουλής, αλλά και στην Ολοµέλεια του Κοινοβουλίου, και µέχρι την τελευταία στιγµή έγιναν σηµαντικές παρεµβάσεις και τροπολογίες επί της ουσίας των διατάξεών του. Μεταξύ αυτών, οι σηµαντικότερες αφορούν τα ακόλουθα θέµατα : α. Θέσπιση Κανονισµού αµοιβών µελετών και υπηρεσιών σε σχέση µε τις εκάστοτε ισχύουσες Προδιαγραφές σύνταξης των µελετών : Το Νοµοσχέδιο που είχε δοθεί για συζήτηση στους φορείς περιλάµβανε µεταξύ των κριτηρίων ανάθεσης την οικονοµική προσφορά επί της προεκτιµώµενης αµοιβής, χωρίς κάτω όριο. Η προοπτική αυτή θα είχε δυσάρεστα αποτελέσµατα για τα σοβαρά και οργανωµένα γραφεία, αλλά και για την ποιότητα των Μελετών. β. Σχετικό µε το προηγούµενο είναι κα το θέµα της πρόβλεψης άνω και κάτω ορίου για τις οικονοµικές προσφορές γ. Θέσπιση της έννοιας του φακέλου του έργου, που θα επικαιροποιείται σε όλα τα στάδια έγκρισης των µελετών και θα ακολουθεί το έργο µέχρι την παραλαβή του. δ. ιαµόρφωση των κριτηρίων ανάθεσης των µελετών ε. Πρόβλεψη της δυνατότητας ανάθεσης της επίβλεψης έργων σε µελετητές στ. Βελτίωση των προϋποθέσεων για την ανάθεση συµφωνιών-πλαίσιο ζ. Προβλέψεις διατάξεων για την προστασία των µελετητών στις περιπτώσεις καταβολής των αµοιβών τους από τον Ανάδοχο του έργου (σύστηµα Μελέτη-Κατασκευή). 2. ΘΕΤΙΚΕΣ ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΝΟΜΟΥ

3 Ο νέος Νόµος περιλαµβάνει αρκετά θετικά στοιχεία σε σχέση µε την προϋφιστάµενη Νοµοθεσία, η οποία ήταν πλέον φανερό ότι απαιτούσε εκσυγχρονισµό και προσαρµογή στις Κοινοτικές Οδηγίες. Συγκεκριµένα : 2.1 Συµβατότητα του νέου θεσµικού πλαισίου µε τις Κοινοτικές Οδηγίες Σε όλες τις φάσεις της σύνταξης και επεξεργασίας του νέου Νόµου, έγιναν πολλές επαφές του Υπουργείου µε νοµικούς και στελέχη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ώστε αυτός να είναι συµβατός µε τις Κοινοτικές επιταγές και πολιτικές. Σε ό,τι αφορά το πεδίο εφαρµογής του, ο Νόµος είναι προσαρµοσµένος στις δύο Κοινοτικές Οδηγίες, 2004/17 και 2004/18, η υποχρέωση των Κρατών-Μελών για την εφαρµογή των οποίων ορίζεται για το Ειδικά για τα θέµατα της οικονοµικής προσφοράς, των ελάχιστων αµοιβών και της εντοπιότητας των µικρών Πτυχίων, έγιναν σηµαντικές τροποποιήσεις του αρχικού κειµένου, κατά τη διάρκεια της συνεργασίας του Υπουργείου µε το ΤΕΕ και τους φορείς των Μελετητών. Έτσι, συµπεριλήφθηκαν διατάξεις διατυπωµένες µε τέτοιο τρόπο, ώστε να είναι αποδεκτές από την Κοινότητα για την προστασία των ελαχίστων αµοιβών των Μελετητών, και για την προστασία των τοπικών µελετητών της Περιφέρειας. 2.2 Τρόπος υπολογισµού αµοιβής Μελέτης Ο νέος Νόµος προβλέπει τροποποίηση των διατάξεων υπολογισµού των αµοιβών των Μελέτων, µε αποσύνδεση από τον προϋπολογισµό του κόστους του έργου. Αυτό, αποτελούσε χρόνιο αίτηµα των Μελετητών, για τον λόγο ότι, όλα αυτά τα χρόνια, καλλιεργήθηκε έντεχνα η εντύπωση ότι τα προβλήµατα των υπερβάσεων στους προϋπολογισµούς των έργων οφείλονται στον µηχανισµό υπολογισµού των αµοιβών των Μελετών. Βέβαια, σύµφωνα µε τον Νόµο, απαιτείται η έκδοση Υπουργικής Απόφασης, η οποία θα εγκρίνει Κανονισµό προεκτιµώµενων αµοιβών µελετών και υπηρεσιών, µε βάση τα προβλεπόµενα στάδια της Μελέτης και τις ποσότητες του φυσικού τους αντικειµένου. Βασική προϋπόθεση για την έκδοση του Κανονισµού είναι η σύνταξη νέων Προδιαγραφών εκπόνησης των Μελετών, οι οποίες θα είναι προσαρµοσµένες στις σύγχρονες τεχνικές και επιστηµονικές απαιτήσεις. Αυτό αποτελεί πολύ σηµαντική και χρονοβόρα διαδικασία, η οποία έχει ήδη ξεκινήσει από Οµάδες Εργασίας του ΥΠΕΧΩ Ε, χωρίς ωστόσο να είναι προβλέψιµος ο

4 χρόνος ολοκλήρωσής της. Πολύ θετικό στοιχείο στις διατάξεις αυτές της Νοµοθεσίας είναι η απαίτηση της γνώµης του Τεχνικού Επιµελητηρίου. 2.3 Γνώµη του Τεχνικού Επιµελητηρίου Ένα από τα πολύ θετικά στοιχεία του Νόµου είναι η συµµετοχή του Τεχνικού Επιµελητηρίου σε σηµαντικά θέµατα που προβλέπεται να εξειδικευθούν και να ρυθµιστούν µε την έκδοση Προεδρικών ιαταγµάτων και Υπουργικών Αποφάσεων. Τέτοια θέµατα είναι οι κατηγορίες των Μελετών και υπηρεσιών, οι Τεχνικές Προδιαγραφές των Μελετών, ο κανονισµός των προεκτιµώµενων αµοιβών και των κατώτερων αµοιβών µελετών και υπηρεσιών και οι αρχιτεκτονικοί διαγωνισµοί. 3. Α ΥΝΑΜΙΕΣ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΝΟΜΟΥ Στοιχεία τα οποία αποτελούν αδυναµίες του νέου Νόµου και δηµιουργούν επιφυλάξεις για την οµαλή προσαρµογή του συστήµατος παραγωγής µελετών σ αυτόν και την χωρίς προβλήµατα εφαρµογή του, είναι καταρχήν το γεγονός ότι πολλά και σηµαντικά θέµατα αφήνονται να ρυθµιστούν µε Προεδρικά ιατάγµατα και Υπουργικές Αποφάσεις. Συγκεκριµένα, απαιτείται έκδοση Π για πέντε θέµατα που δεν καλύπτονται από τον Νόµο, τα σηµαντικότερα από τα οποία είναι : Οι όροι και οι προϋποθέσεις εγγραφής και κατάταξης στο Μητρώο των Μελετητών Ο καθορισµός των Προδιαγραφών των µελετών που δεν καλύπτονται από τις ισχύουσες διατάξεις. Εδώ, βέβαια, µπαίνει και το θέµα των Προδιαγραφών που καλύπτονται από το Π 696/74, όπως ισχύει σήµερα, και οι οποίες απαιτούν επικαιροποίηση. Η σύσταση της Γνωµοδοτικής Επιτροπής Ενστάσεων, η οποία τίθεται δυνητικά στον νέο Νόµο, µε αποτέλεσµα να ισχύουν διατάξεις που προσδιορίζουν ότι οι ενστάσεις των υποψηφίων εξετάζονται και γίνονται δεκτές ή απορρίπτονται από τα ίδια όργανα που έχουν λάβει τις Αποφάσεις (Προϊσταµένη Αρχή, µετά από γνώµη της Επιτροπής ιαγωνισµού). Αντίστοιχα µε τα Προεδρικά ιατάγµατα, για την εφαρµογή του Νόµου απαιτείται έκδοση Υπουργικών Αποφάσεων για δεκαέξι θέµατα, τα σηµαντικότερα από τα οποία είναι :

5 Το αντικείµενο των κατηγοριών µελετών και η αντιστοιχία µε το γνωστικό αντικείµενο των µελετητών, ένα θέµα που δεν προσδιοριζόταν επαρκώς στην προηγούµενη Νοµοθεσία και απασχολούσε τη Γνωµοδοτική Επιτροπή Μητρώου κατά περίπτωση. Ο προσδιορισµός του περιεχοµένου του φακέλου του έργου και οι ενέργειες και τα στοιχεία που πρέπει να διαθέτει ο Κύριος του έργου για την προετοιµασία του φακέλου. Και η πρόβλεψη αυτή αποτελεί πολύ ουσιαστική καινοτοµία του νέου Νόµου, αλλά πρέπει να ολοκληρωθεί για να είναι αποτελεσµατική. Ο Κανονισµός των προεκτιµώµενων αµοιβών µε βάση τις Τεχνικές Προδιαγραφές των Μελετών και µε βάση το φυσικό αντικείµενο του έργου. Θέµατα που αφορούν το κριτήριο ανάθεσης της οικονοµικής προσφοράς, όπως ενιαίος τρόπος βαθµολόγησης για όλες τις Αναθέτουσες Αρχές. Σύνταξη πρότυπων τευχών προκήρυξης και στοιχείων που κατατίθενται από τους υποψήφιους κατά την εκδήλωση ενδιαφέροντος, όπως πίνακες υποβαλλοµένων στοιχείων κ.λ.π. Πολύ σηµαντικά θέµατα, αφενός για τις αναθέτουσες αρχές, οι οποίες θα διευκολυνθούν σε µεγάλο βαθµό και στη διαδικασία της προκήρυξης, αλλά και στη διαδικασία της αξιολόγησης και αφετέρου για τους µελετητές, οι οποίοι θα διευκολυνθούν κατά τη διαδικασία της εκδήλωσης ενδιαφέροντος. Επιπλέον, συστηµατοποιείται η όλη διαδικασία και εξασφαλίζεται η διαφάνεια και η αξιοπιστία της αξιολόγησης. ιαδικασία εξασφάλισης της καταβολής της ελάχιστης νόµιµης αµοιβής του µελετητή στις περιπτώσεις εργολαβικών συµβάσεων. Αν και υπάρχει σχετική πρόβλεψη στον νόµο για τήρηση των διατάξεων περί αµοιβών µελετών στις περιπτώσεις εργολαβικών συµβάσεων, απαιτούνται ειδικότερες προβλέψεις για την κατοχύρωση της καταβολής της αµοιβής αυτής. Το ΤΕΕ έχει ήδη έτοιµη πρόταση για την Υπουργική αυτή Απόφαση και µάλιστα σε κάποια φάση των συζητήσεων επί του Νοµοσχεδίου, είχε περάσει αυτούσια ως άρθρο του Νόµου, αλλά στη συνέχεια αποσύρθηκε. Εκτός των παραπάνω θεµάτων που βρίσκονται σε εκκρεµότητα µέχρι έκδοση των Π και των Υπουργικών Αποφάσεων, άλλες αδυναµίες του Νόµου είναι ορισµένες ασάφειες, στις διαδικασίες ανάθεσης κυρίως, οι οποίες αναµένεται να δηµιουργήσουν προβλήµατα σε Υπηρεσίες που δεν διαθέτουν την απαιτούµενη εµπειρία και οργάνωση, όπως οι Καποδιστριακοί ήµοι που είναι στελεχωµένοι κατά κύριο λόγο από νέους Μηχανικούς, ενώ διαχειρίζονται µεγάλα έργα και µελέτες. Επιπλέον, οι ασάφειες αυτές εγκυµονούν τον κίνδυνο ερµηνειών κατά το δοκούν και παρερµηνειών από τις αναθέτουσες αρχές, µε αποτέλεσµα τη να θέτουν σε κίνδυνο την αντικειµενικότητα των διαδικασιών επιλογής και ανάθεσης.

6 Εξειδικεύοντας ορισµένα σηµαντικά από τα παραπάνω θέµατα, τα οποία αδυνατεί να ρυθµίσει επαρκώς ο νέος Νόµος, αναφερόµαστε σε τρία από αυτά µε κάποια επιπλέον στοιχεία: Τη δυνατότητα που δίνει ο Νόµος για τη δηµιουργία οργανωµένων µελετητικών γραφείων, τις διαδικασίες της ανάθεσης µελετών και υπηρεσιών και, τέλος, το θέµα της βελτίωσης της λειτουργίας της ηµόσιας ιοίκησης. 3.1 Οργάνωση Γραφείων Μελετών Όπως προαναφέραµε, ένα από τα θέµατα που θα ρυθµιστούν µε Προεδρικό ιάταγµα είναι οι όροι και προϋποθέσεις για την εγγραφή στο Μητρώο Μελετητών. Με τον τρόπο αυτό, δυστυχώς, δεν δηµιουργούνται συνθήκες σταθερότητας για την ανάπτυξη οργανωµένης µελετητικής δραστηριότητας, αφού µένει ανοικτή η δυνατότητα εύκολης µεταβολής των στοιχείων αυτών. Επιπλέον, δεν αντιµετωπίζεται ρητά και ριζικά το θέµα του αθέµιτου ανταγωνισµού στον τοµέα των µελετών από Καθηγητές Πανεπιστηµιακών και Τεχνολογικών ιδρυµάτων, οποιασδήποτε βαθµίδας και σχέσης εργασίας µε αυτά. Σχετική µε το θέµα της οργάνωσης των µελετητικών γραφείων είναι και η διάταξη του Νόµου που επιτρέπει τη στήριξη ενός γραφείου στις δυνατότητες άλλης επιχείρησης, για την απόδειξη της τεχνικής του καταλληλότητας. Η διάταξη αυτή, η οποία αποτελεί στρεβλή ερµηνεία σχετικής διάταξης της Οδηγίας, όχι µόνο δεν προωθεί την εξυγίανση του Μητρώου γραφείων Μελετών και τη δηµιουργία οργανωµένων γραφείων, αλλά αντίθετα, αποτελεί σοβαρό αντικίνητρο για οποιαδήποτε προσπάθεια ανάπτυξης σοβαρής µελετητικής δραστηριότητας. 3.2 Θέµατα διαδικασίας ανάθεσης µελετών Οι διαδικασίες ανάθεσης που θέτει ο νέος Νόµος εισάγουν τον διαγωνισµό για την εξεύρεση της βέλτιστης τεχνικοοικονοµικά λύσεως, για σύνθετα έργα που επιδέχονται εναλλακτικές λύσεις. Ωστόσο, παρά τις όποιες τροποποιήσεις και βελτιώσεις του αρχικού Σχεδίου, οι διαδικασίες ανάθεσης µελετών και υπηρεσιών παραµένουν χρονοβόρες, περίπλοκες και δύσκαµπτες. Είναι βέβαιο ότι θα δηµιουργηθεί σηµαντικό πρόβληµα στις Αναθέτουσες αρχές και ιδιαίτερα στους ΟΤΑ και ότι από την επόµενη ηµέρα της ισχύος του Νόµου, θα προσπαθούν όλοι να αποφύγουν την κύρια διαδικασία και θα καταφεύγουν στις διατάξεις που περιλαµβάνουν εξαιρέσεις από αυτήν.

7 Σηµαντικό κενό των προβλέψεων για τις διαδικασίες ανάθεσης είναι η ασάφεια των κριτηρίων ανάθεσης και του τρόπου αξιολόγησης. Αυτό είναι ένα από τα σοβαρότερα θέµατα, αφού µε την αξιολόγηση των κριτηρίων ανάθεσης αναδεικνύεται ο Ανάδοχος της Μελέτης. Για τον λόγο αυτό, θα έπρεπε να καθορίζονται κριτήρια αξιολογήσιµα, κατά το δυνατόν αντικειµενικά, και τέτοια που να αξιολογούν τον υποψήφιο επί θεµάτων ουσίας και όχι δευτερευόντων χαρακτηριστικών. υστυχώς, αναµένεται να δηµιουργηθούν πολλά προβλήµατα στην εφαρµογή του Νόµου εξαιτίας αυτής της αδυναµίας του. Τέλος, η εισαγωγή της οικονοµικής προσφοράς ως ενός από τα κριτήρια ανάθεσης, αποτελεί µία ριζική ανατροπή ενός καθεστώτος που ίσχυσε 50 και πλέον χρόνια σε σχέση µε τις αµοιβές των Μελετών. Το θέµα είναι πολύπλοκο και έχει πολλές παραµέτρους και δεν είναι προβλέψιµη η κατάληξή του. Ενώ επιδιώκεται να επιλέγεται η βέλτιστη και συµφερότερη για το έργο λύση, αυτό θα επιτυγχάνεται µόνο από τύχη, αφού η βαθµολογία των τεχνικών προσφορών θα κυµαίνεται σε µικρό εύρος και η συµφερότερη προσφορά θα επηρεάζεται από την οικονοµική προσφορά για την προµελέτη. Έτσι, θα υπάρχει µία ελάχιστη οικονοµία επί της αµοιβής του µελετητή, ενώ θα επιλέγεται µία τεχνική λύση που πιθανότατα θα προβλέπει ακριβότερο (και χειρότερο) έργο. Η πρόβλεψη για ελάχιστα όρια οικονοµικής προσφοράς σε σχέση µε τις κατώτερες αµοιβές που θα προσδιοριστούν µε Υπουργική Απόφαση, αποτελεί µία δικλείδα ασφαλείας, ώστε να µην επαναληφθεί αυτό που γίνεται µε τις αλόγιστες εκπτώσεις των εργολάβων στα δηµόσια έργα. 3.3 Βελτίωση της λειτουργίας της ηµόσιας ιοίκησης Στο άρθρο 3 παρ. 4 του Νόµου, για πρώτη φορά σε θεσµικό πλαίσιο παραγωγής δηµοσίων έργων, εισάγεται η απαίτηση πιστοποιηµένης επαγγελµατικής ικανότητας και επάρκειας των τεχνικών υπηρεσιών των αναθετουσών αρχών. Ωστόσο, στον Νόµο δεν περιλαµβάνονται συγκεκριµένες διατάξεις, αλλά αφήνονται να διατυπωθούν µε Υπουργική Απόφαση. Αντίθετα, προβλέπεται σε διάφορα σηµεία η ανάθεση αντικειµένου της αναθέτουσας αρχής σε ιδιώτες µελετητές, όπως : α) ανάθεση µε Προγραµµατική Σύµβαση της προετοιµασίας και της διεξαγωγής της διαδικασίας ανάθεσης, καθώς και της διοίκησης µελέτης ή έργου, β) ανάθεση της προετοιµασίας του φακέλου του έργου µε δηµόσια σύµβαση και γ) ανάθεση σύµβασης παροχής υπηρεσιών για υποβοήθηση της αναθέτουσας αρχής όταν αυτή δεν µπορεί να ανταποκριθεί αποτελεσµατικά στα καθήκοντά της.

8 εν θα σας κουράσω µε επιπλέον λεπτοµέρειες, ωστόσο,τελειώνοντας, θα ήθελα να τονίσω και πάλι, το θετικό στοιχείο των σηµαντικών βελτιώσεων που προέκυψαν στον Νόµο ως αποτέλεσµα του διαλόγου µεταξύ του Υπουργείου και των Μηχανικών, αλλά από την άλλη πλευρά την αναγκαιότητα για περαιτέρω βελτιώσεις και αποσαφηνίσεις σηµείων, ώστε να υπάρξει ένας Νόµος πραγµατικά λειτουργικός, που να δώσει µία αναπτυξιακή κατεύθυνση στο ελληνικό µελετητικό δυναµικό. Σας ευχαριστώ.