Εξωκρινείς αδένες Συνδέονται µε την επιφάνεια του επιθηλίου µέσω ενός απεκκριτικού πόρου και µεταφέρουν το προϊόν της έκκρισής τους στο εξωτερικό περι

Transcript

1 ΕΚΠΑ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΙΣΤΟΛΟΓΙΑΣ-ΕΜΒΡΥΟΛΟΓΙΑΣ Μάθηµα : Ιστολογία Εµβρυολογία ΙΙ Αδένες του πεπτικού συστήµατος Νικόλαος Γ. Μαργέτης Γαστρεντερολόγος-Ηπατολόγος-Ενδοσκόπος ιδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Πανεπιστηµίου Αθηνών

2 Εξωκρινείς αδένες Συνδέονται µε την επιφάνεια του επιθηλίου µέσω ενός απεκκριτικού πόρου και µεταφέρουν το προϊόν της έκκρισής τους στο εξωτερικό περιβάλλον ή σε σωµατική κοιλότητα ή στον αυλό ενός κοίλου οργάνου

3 ιάκριση βάσει δοµής απεκκριτικού πόρου, δοµής εκκριτικών µονάδων, εκκριτικού προϊόντος και µηχανισµού

4 Επιθήλιο πόρων σύνθετων ή διακλαδισµένων αδένων Εµβόλιµος : χαµηλό κυβοειδές προς πλακώδες (παρωτίδα) Γραµµωτός : κυβοειδές προς κυλινδρικό (υπογνάθιος) Ενδολόβιος : κυβοειδές προς κυλινδρικό Μεσολόβιος : κυλινδρικό ψευδοπολύστοιβο Μεσολοβώδης : κυλινδρικό πολυστοιβο Κύριος

5 Σιελογόνοι αδένες ιακλαδισµένοι σωληνοκυψελοειδείς αδένες

6 Παρέγχυµα Επιθηλιακά στοιχεία Εκκριτικές αδενοκυψέλες Πόροι Λοβοί, µεσολοβώδεις πόροι Λόβια, µεσολόβιοι πόροι Στρώµα Στηρικτικός συνδετικός ιστός Αιµοφόρα αγγεία και νεύρα Μεσολοβώδη διαφράγµατα Μεσολόβια διαφράγµατα Στηρίζει και υποδιαιρεί το παρέγχυµα

7 Σίελος Μισό λίτρο ηµερησίως Νερό (97-99%) Σιελική Αµυλάση Γλωσσική Λιπάση Βλέννη (γλυκοπρωτείνες) Λυσοζύµη Λακτοφερρίνη (χηλικές ενώσεις µε σίδηρο) Ανοσοσφαιρίνη Α Ηλεκτρολύτες (Κ, HCO3-) ph=6,8-7 (αυξάνεται ανάλογα µε ρυθµό έκκρισης)

8 Σύσταση σιέλου Εξαρτάται από το ρυθµό παραγωγής του: όσο αυξάνεται ο ρυθµός, τόσο αυτή πλησιάζει τη σύσταση του πλάσµατος Αδενοκυψέλες: ενεργητική διοχέτευση Na+, Cl - και ελεύθερη δίοδος νερού από τα περιβάλλοντα τριχοειδή. Πόροι : ενεργητική επαναρρόφηση Na+,Cl Ωσµωτικότητα αρχή: ισότονος γραµµωτοί πόροι: υπότονος

9

10 Παρωτίδα Ο µεγαλύτερος σιελογόνος αδένας 25% έκκρισης σιέλου Ορώδης αδενοκυψέλη Λιποκύτταρα IgA Μεγάλου µήκους εµβόλιµοι πόροι Λιγότερο άφθονοι γραµµωτοί πόροι Πόρος Stensen διασχίζει τον βυκανητή Παρωτίτιδα

11

12 Υπογνάθιοι αδένες Μικτές αδενοκυψέλες : οροβλεννώδεις και ορώδεις Ορώδης µηνίσκος : θολωτή δοµή από ορώδη κύτταρα πέριξ βλεννωδών κυττάρων (όταν συνυπάρχουν) Βραχύτεροι εµβόλιµοι πόροι, µακρύτεροι γραµµωτοί πόροι Πόρος Wharton : εκβάλλει κοντά στον χαλινό γλώσσας 70% έκκρισης σιέλου

13 Υπογλώσσιοι αδένες o Βλεννώδεις αδενοκυψέλες (παχύρρευστο υγρό, γλυκοπρωτείνες ) o Όχι σαφής κάψα o Ανάπτυξη εµβόλιµων/γραµµωτών πόρων : o 5% έκκρισης σιέλου o > 1 κύριοι απεκκριτικοί πόροι φτωχή

14 Πάγκρεας

15 Εξωκρινές πάγκρεας : Παγκρεατική αδενοκυψέλη Σύγκριση µε σιελογόνους αδένες Οµοιότητες (στρώµα) ιαφορές (κεντροκυψελιδικά κύτταρα, όχι γραµµωτοί πόροι, όχι µυοεπιθηλιακά κύτταρα)

16 ιπλή αιµατική παροχή αδενοκυψελών : ινσουλινοκυψελιδικό πυλαίο σύστηµα Θυριδωτά ενδοθηλιακά κύτταρα στα αρτηρίδια πέριξ των νησιδίων του Langerhans

17 Παγκρεατικό κυψελιδικό κύτταρο Μικρολάχνες Ζυµογόνα κοκκία (ενεργά και ανενεργά ένζυµα) Στενές συνδέσεις :OXI αυτοπεψία Συσκευή Golgi (κυστίδια) Πυρήνας Αδρό ενδοπλασµατικό δίκτυοριβοσώµατα (προένζυµα) Μεροκρινής έκκριση

18 Συγκέντρωση παγκρεατικών ενζύµων σε κοκκία εξαρτάται από : 1. Επίδραση ινσουλινοκυψελιδικού πυλαίου συστήµατος 2. Επίδραση παρασυµπαθητικού 3. Επίδραση διατροφής

19

20 Παγκρεατική έκκριση

21

22

23 Σεκρετίνη S-κύτταρα 12δακτύλου Παράγεται όταν ph δωδεκαδακτύλου < 4,5 και από ΛΟ µακράς αλύσου ρα στους πόρους της παγκρεατικής αδενοκυψέλης Φυσικό αντιόξινο, αλκαλοποιεί τον παγκρεατικό χυµό και το δωδεκαδακτυλικό περιεχόµενο

24

25 Οξεία παγκρεατίτιδα = διαφυγή ενζύµων στο µεσοκυττάριο χώρο

26 Ήπαρ Κάψα Glisson, περιτόναιο

27 Ιστολογία ήπατος ΙΚΤΥΑ 1. πυλαίο 2. ηπατικής αρτηρίας 3. χολαγγείων 4. φλεβικής απορροής 5. τριχοειδών 6. λεµφαγγείων

28 75 % Αιµάτωση ήπατος 25%

29 Κολποειδή - τριχοειδή (θυριδωτό κυτταρόπλασµα), όχι βασική µεµβράνη - υναµικό βιοφίλτρο, περνούν µακροµόρια, όχι κύτταρα αίµατος - Ανάµειξη δικτύου πυλαίας φλέβας και δικτύου ηπατικής αρτηρίας

30 Χώροι του Disse (1) και του Mall (2) Χώρος Mall : συνέχεια Disse προς περιφέρεια Πορεία λέµφου : Disse Mall λεµφαγγεία

31 Επιφάνειες ηπατοκυττάρων Πλαγιοβασική (70%): µικρολάχνες, χώρος Disse, απορρόφηση, ίνες κολλαγόνου, έκκριση πρωτεϊνών και παραγόντων πήξεως Κορυφαία (15%) : µικρολάχνες, πλαισιώνει και δηµιουργεί τον χοληφόρο σωληνίσκο, αποφρακτικές συνδέσεις Μεσοκυττάρια (15%) : λειτουργική σύζευξη, µεσοκυττάρια επικοινωνία

32 Κύτταρα Kupffer (KC) Επενδύουν τα κολποειδή ιαφοροποιηµένα φαγοκύτταρα >50% ΜΦ σώµατος Αστεροειδή κύτταρα Ito Χώρος Disse Παράγουν/ ανακυκλώνουν εξωκυττάριο θεµέλια ουσία + : Ενεργοποιούνται από KC, πολλαπλασιάζονται ΗΠΑΤΕΚΤΟΜΗ - : Παραγωγή κολλαγόνου ΚΙΡΡΩΣΗ Σηµαντικές κατηγορίες κυττάρων ήπατος

33 Ηπατικές δοκίδες

34 Χολαγγείο Ηπατική αρτηρία Πυλαία φλέβα ασαφής γεωµετρική οργάνωση Πυλαία τριάδα

35 Πυλαίο διάστηµα-αφοριστικό αφοριστικό πέταλο

36 «ΣΑΝ ΣΦΟΥΓΓΑΡΙ». Εξαγωνικό πρίσµα Τα ηπατοκύτταρα διατάσσονται σε µονόστοιβες πλάκες διακλαδιζόµενες και αλληλοσυνδεόµενες µε αποτέλεσµα τη δόµηση λαβυρίνθου, που παρακολουθεί τα κολποειδή. Οι αναστοµούµενες δοκίδες ηπατοκυττάρων ορίζουν τα κολποειδή. Οι κεντρικές φλέβες πορεύονται παράλληλα, οι ηπατικές φλέβες κάθετα προς τις πυλαίες τριάδες

37 Πώς ορίζουµε το ηπατικό λόβιο; Η βασική δοµική και λειτουργική µονάδα του ήπατος

38 Κλασικό ηπατικό λόβιο (αιµατική απορροή) Εξάγωνο

39 Πυλαίο λόβιο (απορροή χολής, πυλαία τριάδα) Τρίγωνο

40 Ηπατική ετερογένεια Η ροή του αίµατος εντός των φλεβικών κολποειδών δηµιουργεί διαβαθµίσεις για το οξυγόνο και τα θρεπτικά συστατικά που ορίζονται ως ζώνες Ι, ΙΙ και ΙΙΙ. Η ζώνη Ι ή περιπυλαία είναι πλουσιότερη σε οξυγόνο και θρεπτικά συστατικά, έχει οξειδωτικά ένζυµα και δέχεται τη µέγιστη επίδραση της τοξίνης της συστηµατικής κυκλοφορίας. Η ΙΙΙ ή κεντρολοβιακή ζώνη (η πιο αποµακρυσµένη από την αρτηριακή παροχή) είναι πτωχή σε οξυγόνο και θρεπτικά συστατικά. Είναι η περισσότερο επιρρεπής σε βλάβη από υποξία-ισχαιµία.

41 Ηπατική αδενοκυψέλη (αιµάτωση- διαβάθµιση κατανοµής οξυγόνου) Ρόµβος

42

43 Το χοληφόρο δένδρο ξενικά µε τους χοληφόρους σωληνίσκους - Όχι χολαγγειοκύτταρα - Εξωκυττάριος σωληνοειδής χώρος ανάµεσα σε παρακείµενα ηπατοκύτταρα - Έκκριση χολής από το ηπατοκύτταρο (ATP-εξαρτώµενη)

44

45 Οι στενές αποφρακτικές συνδέσεις αποτελούν φραγµό ανάµεσα στις δύο επιφάνειες του ηπατοκυττάρου, οι οποίες επιτελούν διαφορετικές λειτουργίες, διαχωρίζουν δίκτυο αίµατος από δίκτυο χολής

46 Χολή 1. Συζευγµένα χολικά άλατα (ΧΑ) ή 2. χολικά οξέα ή (ΧΟ) 3. Χοληστερόλη 4. Φωσφολιπίδια 5. Συζευγµένες ενώσεις γλουταθειόνης 6. Γλυκουρονίδια της χολερυθρίνης 7. Na, Cl και νερό 8. Ιχνοστοιχεία Μεταβολικά προιόντα φαρµάκων και βαρέων µετάλλων ph 7,4 (ήπαρ) 6,8 (χοληδόχος κύστη) Χρώµα : χρυσαφί (ήπαρ) κιτρινοπράσινο (ΧΚ) Ποσότητα : 600 ml ανά ηµέρα

47

48 Ο ΟΣ ΣΥΝΘΕΣΗΣ ΤΩΝ ΧΟΛΙΚΩΝ ΟΞΕΩΝ : Ο ΚΥΡΙΟΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΕΞΟΥ ΕΤΕΡΩΣΗΣ ΤΗΣ ΧΟΛΗΣΤΕΡΟΛΗΣ

49

50 Εντεροηπατική κυκλοφορία Χ.Ο. Εντεροηπατική κυκλοφορία Χ.Ο φορές/ηµέρα x 3-4 gr=20-40 gr ΧΟ/ηµέρα

51 . Συζευγµένα ΧΑ : επαναρρόφηση σε τελικό ειλεό. Μη συζευγµένα ΧΑ : επαναρρόφηση σε λεπτό έντερο. Ποσοστό επαναρρόφησης : 90 %

52 Χολερυθρίνη Χολοχρωστική Λιποδιαλυτή Στα υγρά του σώµατος (αίµα, ούρα, χολή) κυκλοφορεί σε υδατοδιαλυτή µορφή-σύζευξη µε γλυκουρονίδια ή µεταφέρεται συνδεδεµένη µε αλβουµίνη - Ελεύθερη χολερυθρίνη στο αίµα = σε ελάχιστο βαθµό Προιόν του µεταβολισµού της αίµης Αιµοσφαιρίνη ή µυοσφαιρίνη Κύτταρα ΕΣ (Σπλην, ήπαρ, ΜΟ) υνητικά τοξική ουσία (πχ ΚΝΣ)

53 Plasma Hepatic cell Bile Alb B B + GST B + UDPGA CB MRP2 Alb B :GST UGT1A1 ser ΣΥΖΕΥΓΜΕΝΗ ΧΟΛΕΡΥΘΡΙΝΗ =χολερυθρίνη συζευγµένη µε γλυκουρονικό οξύ, όχι µε λευκωµατίνη Γίνεται υδατοδιαλυτή

54

55 Έµµεση Άµεση Λιποδιαλυτή Ασύζευκτη Σύµπλεγµα µε λευκωµατίνη Αίµα συστηµατικής κυκλοφορίας Φυσιολογικά 95% ολικής χολερυθρίνης εν περνά στα ούρα : αύξηση παραγωγής, διαταραχή πρόσληψης/σύνδεσης Υδατοδιαλυτή Συζευγµένη (µε γλυκουρονικό οξύ: υδατοδιαλυτό γλυκουρονίδιο χολερυθρίνης) Αίµα συστηµατικής κυκλοφορίας (γλυκουρονίδιο) Αίµα πυλαίας κυκλοφορίας (σαν ουροχολινογόνο) Ούρα (σαν ουροχολίνη ή γλυκουρονίδιο) : διαταραχή συζευκτικού συστήµατος ή παροχέτευσης Μορφές χολερυθρίνης

56 Χοληδόχος κύστη Καταδύσεις Rokitansky Aschoff (σχισµές του βλεννογόνου) Όχι υποβλεννογόνιος χιτώνας Όχι βλεννογόνια µυϊκή στοιβάδα

57

58 . Η ωσµωτικότητα εξαρτάται από τον αριθµό των σωµατιδίων στο διάλυµα. Η συγκέντρωση των σωµατιδίων παραµένει σταθερή, επειδή τα ΧΑ ενσωµατώνονται στα µικύλλια. Ισοωσµωτική µε πλάσµα

59

60 Ίκτερος