ΕΚΠΑ Ιατρική Σχολή Τοµέας Μορφολειτουργικός Εργαστήριο Ιστολογίας - Εµβρυολογίας Μάθηµα : Ιστολογία Εµβρυολογία ΙΙ Αδένες του πεπτικού συστήµατος Νικό

Transcript

1 ΕΚΠΑ Ιατρική Σχολή Τοµέας Μορφολειτουργικός Εργαστήριο Ιστολογίας - Εµβρυολογίας Μάθηµα : Ιστολογία Εµβρυολογία ΙΙ Αδένες του πεπτικού συστήµατος Νικόλαος Γ. Μαργέτης Γαστρεντερολόγος-Ηπατολόγος-Ενδοσκόπος ιδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Πανεπιστηµίου Αθηνών

2 Εξωκρινείς αδένες Συνδέονται µε την επιφάνεια του επιθηλίου µέσω ενός απεκκριτικού πόρου και µεταφέρουν το προϊόν της έκκρισής τους στο εξωτερικό περιβάλλον ή σε σωµατική κοιλότητα ή στον αυλό ενός κοίλου οργάνου

3 ιάκριση βάσει δοµής απεκκριτικού πόρου, δοµής εκκριτικών µονάδων, εκκριτικού προϊόντος και µηχανισµού

4 Επιθήλιο πόρων διακλαδισµένων αδένων Πόρος Επιθήλιο Εµβόλιµος Πλακώδες προς κυβοειδές Γραµµωτός Κυβοειδές προς κυλινδρικό Ενδολόβιος Κυβοειδές προς κυλινδρικό Μεσολόβιος Ψευδοπολύστιβο κυλινδρικό Μεσολοβώδης Πολύστιβο κυλινδρικό Κύριος Πολύστιβο πλακώδες

5 Σιελογόνοι αδένες ιακλαδισµένοι σωληνοκυψελοειδείς αδένες

6 Παρέγχυµα Επιθηλιακά στοιχεία Εκκριτικές αδενοκυψέλες Πόροι Λοβοί, µεσολοβώδεις πόροι Λόβια, µεσολόβιοι πόροι Στρώµα Στηρικτικός συνδετικός ιστός Στηρίζει και υποδιαιρεί το παρέγχυµα Μεσολοβώδη διαφράγµατα Μεσολόβια διαφράγµατα Αιµοφόρα αγγεία και νεύρα

7 Σίελος Μισό λίτρο ηµερησίως Νερό (97-99%) Σιελική Αµυλάση Γλωσσική Λιπάση Βλέννη (γλυκοπρωτείνες) Λυσοζύµη Λακτοφερρίνη (σχηµατίζει χηλικές ενώσεις µε σίδηρο) Ανοσοσφαιρίνη Α Ηλεκτρολύτες (Κ, HCO3-) ph=6,8-7 (αυξάνεται ανάλογα µε ρυθµό έκκρισης)

8 Σύσταση σιέλου o Εξαρτάται από το ρυθµό παραγωγής του: όσο αυξάνεται ο ρυθµός, τόσο αυτή πλησιάζει τη σύσταση του πλάσµατος o Αδενοκυψέλες: ενεργητική διοχέτευση Na + +, Cl - - και ελεύθερη δίοδος νερού από τα περιβάλλοντα τριχοειδή. o Πόροι : ενεργητική επαναρρόφηση Na+,Cl, έκκριση HCO3 o Ωσµωτικότητα αδενοκυψελών: ίδια µε πλάσµατος o Ωσµωτικότητα γραµµωτών πόρων : µειωµένη

9

10 Παρωτίδα - Ο µεγαλύτερος σιελογόνος αδένας - 25% έκκρισης σιέλου - Ορώδης αδενοκυψέλη - Μεγάλου µήκους εµβόλιµοι πόροι - Λιγότερο άφθονοι γραµµωτοί πόροι - Πόρος Stensen διασχίζει τον βυκανητή - Παρωτίτιδα

11 Εκκριτική IgA

12 Υπογνάθιοι αδένες - Μικτές αδενοκυψέλες : οροβλεννώδεις και ορώδεις - Ορώδης µηνίσκος : θολωτή δοµή από ορώδη κύτταρα πέριξ βλεννωδών κυττάρων (όταν συνυπάρχουν) - Μακρύτεροι γραµµωτοί πόροι - Πόρος Wharton : εκβάλλει κοντά στον χαλινό γλώσσας - 70% έκκρισης σιέλου

13 Υπογλώσσιοι αδένες - Βλεννώδεις αδενοκυψέλες (παχύρρευστο υγρό, γλυκοπρωτείνες ) - Όχι σαφής κάψα - Φτωχή ανάπτυξη εµβόλιµων/γραµµωτών πόρων - 5% έκκρισης σιέλου - > 1 κύριοι απεκκριτικοί πόροι

14 Πάγκρεας

15 Εξωκρινές πάγκρεας : Παγκρεατική ορώδης αδενοκυψέλη Σύγκριση µε σιελογόνους αδένες Οµοιότητες (περιβάλλεται από συνδετικό ιστό χωρίς κάψα, διαφράγµατα συνδετικού ιστού χωρίζουν λόβια) ιαφορές (κεντροκυψελιδικά κύτταρα, όχι γραµµωτοί πόροι, όχι µυοεπιθηλιακά κύτταρα)

16 Αιµατική παροχή αδενοκυψελών : ινσουλινοκυψελιδικό πυλαίο σύστηµα και συστηµατική κυκλοφορία Θυριδωτά ενδοθηλιακά κύτταρα στα αρτηρίδια πέριξ των νησιδίων του Langerhans

17 Παγκρεατικό κυψελιδικό κύτταρο - Μικρολάχνες - Ζυµογόνα κοκκία (ενεργά ένζυµα πχ αµυλάση και λιπάση και ανενεργά ένζυµα ή προένζυµα πχ χυµοθρυψίνη) - Συσκευή Golgi (κυστίδια) - Πλούσιο σε αδρό ενδοπλασµατικό δίκτυο-ριβοσώµατα (προένζυµα) - Μεροκρινής έκκριση µε εξωκυττάρωση - Οι στενές συνδέσεις της κορυφής αποτρέπουν την αυτοπεψία

18 Συγκέντρωση παγκρεατικών ενζύµων σε κοκκία εξαρτάται από : 1. Επίδραση ινσουλινοκυψελιδικού πυλαίου συστήµατος 2. Επίδραση παρασυµπαθητικού 3. Επίδραση διατροφής

19 Παγκρεατικά ένζυµα

20 Παγκρεατική έκκριση

21

22

23 Σεκρετίνη - S-κύτταρα 12δακτύλου - Παράγεται όταν ph δωδεκαδακτύλου < 4,5 και από ΛΟ µακράς αλύσου σε υψηλές συγκεντρώσεις - ρα στους πόρους της παγκρεατικής αδενοκυψέλης - Φυσικό αντιόξινο, αλκαλοποιεί τον παγκρεατικό χυµό και το δωδεκαδακτυλικό περιεχόµενο

24

25 Οξεία παγκρεατίτιδα = διαφυγή ενζύµων στο µεσοκυττάριο χώρο του παγκρέατος

26 Ήπαρ Κάψα Glisson, περιτόναιο

27 Ιστολογία ήπατος ΙΚΤΥΑ 1. πυλαίο 2. ηπατικής αρτηρίας 3. χολαγγείων 4. φλεβικής απορροής 5. τριχοειδών 6. λεµφαγγείων

28 75 % Αιµάτωση ήπατος 25%

29 Κολποειδή - τριχοειδή (θυριδωτό κυτταρόπλασµα), όχι βασική µεµβράνη - δυναµικό βιοφίλτρο, περνούν µακροµόρια, όχι κύτταρα αίµατος - ανάµειξη δικτύου πυλαίας φλέβας και δικτύου ηπατικής αρτηρίας

30 Χώροι του Disse (1) και του Mall (2) Χώρος Mall : συνέχεια Disse προς περιφέρεια Πορεία λέµφου : Disse Mall λεµφαγγεία

31 Επιφάνειες ηπατοκυττάρων Πλαγιοβασική (70%): χώρος Disse, απορρόφηση, ίνες κολλαγόνου, έκκριση πρωτεϊνών και παραγόντων πήξεως Κορυφαία (15%) : µικρολάχνες, πλαισιώνει και δηµιουργεί τον χοληφόρο σωληνίσκο, αποφρακτικές συνδέσεις Μεσοκυττάρια (15%) : λειτουργική σύζευξη, µεσοκυττάρια επικοινωνία

32 Κύτταρα Kupffer (KC) Επενδύουν τα κολποειδή µαζί µε τα ενδοθηλιακά ιαφοροποιηµένα φαγοκύτταρα >50% ΜΦ σώµατος Αστεροειδή κύτταρα Ito Χώρος Disse Παράγουν/ ανακυκλώνουν εξωκυττάριο θεµέλια ουσία + : πολλαπλασιάζονται ΗΠΑΤΕΚΤΟΜΗ - : παραγωγή κολλαγόνου ΚΙΡΡΩΣΗ Σηµαντικές κατηγορίες κυττάρων ήπατος

33 Ηπατικές δοκίδες

34 1. Χολαγγείο 2. Ηπατική αρτηρία 3. Πυλαία φλέβα ασαφής γεωµετρική οργάνωση Πυλαία τριάδα

35 Πυλαίο διάστηµα-αφοριστικό αφοριστικό πέταλο

36 «Σφουγγάρι». Εξαγωνικό πρίσµα Τα ηπατοκύτταρα διατάσσονται σε µονόστιβες πλάκες διακλαδιζόµενες και αλληλοσυνδεόµενες µε αποτέλεσµα τη δόµηση λαβυρίνθου, που παρακολουθεί τα κολποειδή. Οι αναστοµούµενες δοκίδες ηπατοκυττάρων ορίζουν τα κολποειδή.

37 Πώς ορίζουµε το ηπατικό λόβιο; Η βασική δοµική και λειτουργική µονάδα του ήπατος

38 Κλασικό ηπατικό λόβιο : η δοµική µονάδα που παροχετεύεται από µία κεντρική φλέβα

39 Πυλαίο λόβιο : η δοµική µονάδα που αιµατώνεται (αρτηριακό αίµα ΗΑ και ΠΦ) και παροχετεύεται (χολή) από µία πυλαία τριάδα

40 Ηπατική ετερογένεια Η ροή του αίµατος εντός των κολποειδών δηµιουργεί διαβαθµισµένες ως προς την πρόσληψη οξυγόνου και θρεπτικών συστατικών ζώνες (ζώνες Ι, ΙΙ και ΙΙΙ). Η ζώνη Ι ή περιπυλαία είναι πλουσιότερη σε οξυγόνο και θρεπτικά συστατικά, αλλά δέχεται τη µέγιστη επίδραση της τοξίνης της συστηµατικής κυκλοφορίας. Περισσότερο επιρρεπής σε τοξικότητα φαρµάκων ή συστηµατικών τοξινών. Η ζώνη ΙΙΙ ή κεντρολοβιακή ζώνη (η πιο αποµακρυσµένη από την αρτηριακή παροχή) είναι πτωχή σε οξυγόνο και θρεπτικά συστατικά. Είναι η περισσότερο επιρρεπής σε βλάβη από υποξία-ισχαιµία.

41 Ηπατική αδενοκυψέλη : δοµική µονάδα που αιµατώνεται (αρτηριακό αίµα) και παροχετεύεται από τους τελικούς κλάδους των αγγείων της πυλαίας τριάδας

42

43 Το χοληφόρο δένδρο ξενικά µε τους χοληφόρους σωληνίσκους - Όχι χολαγγειοκύτταρα - Εξωκυττάριος σωληνοειδής χώρος ανάµεσα σε παρακείµενα ηπατοκύτταρα - Έκκριση χολής από το ηπατοκύτταρο (ATP-εξαρτώµενη)

44

45 Οι στενές αποφρακτικές συνδέσεις αποτελούν φραγµό ανάµεσα στις δύο επιφάνειες του ηπατοκυττάρου, οι οποίες επιτελούν διαφορετικές λειτουργίες, διαχωρίζουν δίκτυο αίµατος από δίκτυο χολής

46 1. Χοληστερόλη 2. Φωσφολιπίδια Χολή 3. Συζευγµένες ενώσεις γλουταθειόνης 4. Γλυκουρονίδια της χολερυθρίνης 5. Na, Cl και νερό 6. Ιχνοστοιχεία 7. Συζευγµένα χολικά άλατα (ΧΑ) ή χολικά οξέα ή (ΧΟ) Μεταβολικά προιόντα φαρµάκων και βαρέων µετάλλων ph 7,4 (ήπαρ) 6,8 (χοληδόχος κύστη) Χρώµα : χρυσαφί (ήπαρ) κιτρινοπράσινο (ΧΚ) Ποσότητα : 600 ml ανά ηµέρα

47

48 Ο ΟΣ ΣΥΝΘΕΣΗΣ ΤΩΝ ΧΟΛΙΚΩΝ ΟΞΕΩΝ : Ο ΚΥΡΙΟΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΕΞΟΥ ΕΤΕΡΩΣΗΣ ΤΗΣ ΧΟΛΗΣΤΕΡΟΛΗΣ

49

50 Εντεροηπατική κυκλοφορία Χ.Ο. Εντεροηπατική κυκλοφορία Χ.Ο φορές/ηµέρα x 3-4 gr=20-40 gr ΧΟ/ηµέρα

51 . Συζευγµένα ΧΑ : επαναρρόφηση σε τελικό ειλεό. Μη συζευγµένα ΧΑ : επαναρρόφηση σε λεπτό έντερο. Ποσοστό επαναρρόφησης : 90 %

52 Χολερυθρίνη - Προιόν του µεταβολισµού της αίµης - Κύτταρα ΕΣ (Σπλην, ήπαρ, ΜΟ) - Λιποδιαλυτή χολοχρωστική - Στα υγρά του σώµατος (αίµα, ούρα, χολή) κυκλοφορεί σε υδατοδιαλυτή µορφή-σύζευξη µε γλυκουρονίδια ή µεταφέρεται συνδεδεµένη µε αλβουµίνη (λιποδιαλυτή) - Ελεύθερη χολερυθρίνη στο αίµα = σε ελάχιστο βαθµό - υνητικά τοξική η υδατοδιαλυτή-ελεύθερη µορφή (πχ ΚΝΣ)

53 Plasma Hepatic cell Bile Alb B B + GST B + UDPGA CB MRP2 Alb B :GST UGT1A1 ser ΣΥΖΕΥΓΜΕΝΗ ΧΟΛΕΡΥΘΡΙΝΗ = σύζευξη µε γλυκουρονικό οξύ, όχι µε λευκωµατίνη Γίνεται υδατοδιαλυτή

54

55 Έµµεση Άµεση Λιποδιαλυτή Ασύζευκτη Σύµπλεγµα µε λευκωµατίνη Αίµα συστηµατικής κυκλοφορίας ΜΟΝΟ Φυσιολογικά 95% ολικής χολερυθρίνης εν περνά στα ούρα : αύξηση παραγωγής, διαταραχή πρόσληψης/σύνδεσης Υδατοδιαλυτή Συζευγµένη (µε γλυκουρονικό οξύ: υδατοδιαλυτό γλυκουρονίδιο χολερυθρίνης) Αίµα συστηµατικής κυκλοφορίας (γλυκουρονίδιο) Αίµα πυλαίας κυκλοφορίας (σαν ουροχολινογόνο) Ούρα (σαν ουροχολίνη ή γλυκουρονίδιο) : διαταραχή συζευκτικού συστήµατος ή παροχέτευσης Μορφές χολερυθρίνης

56 Χοληδόχος κύστη Καταδύσεις Rokitansky Aschoff (σχισµές του βλεννογόνου) Όχι υποβλεννογόνιος χιτώνας Όχι βλεννογόνια µυϊκή στοιβάδα

57

58 . Η ωσµωτικότητα εξαρτάται από τον αριθµό των σωµατιδίων στο διάλυµα. Η συγκέντρωση των σωµατιδίων παραµένει σταθερή, επειδή τα ΧΑ ενσωµατώνονται στα µικύλλια. Ισοωσµωτική µε πλάσµα

59

60 Ίκτερος