Ποιότητα ζωής στην Σκλήρυνση Κατά Πλάκας Νώτας Κωνσταντίνος

Transcript

1 Νώτας Κωνσταντίνος Νευρολόγος Ακαδημαϊκός Υπότροφος Α.Π.Θ., Α Νευρολογική Κλινική, Π.Γ.Ν.Θ. ΑΧΕΠΑ Εξωτερικό Ιατρείο Πολλαπλής Σκλήρυνσης, Κλινική Άγιος Λουκάς Θεσσαλονίκη

2 Disclosures Nothing to disclose

3 Διάταξη Παρουσίασης Πολλαπλή Σκλήρυνση Ποιότητα Ζωής στην Πολλαπλή Σκλήρυνση Άσκηση και Πολλαπλή Σκλήρυνση Take home messages

5 Ιστορική Αναδρομή- Πολλαπλή Σκλήρυνση Johannes Brugman's publication, printed in Schiedam in 1498 Η πρώτη περίπτωση ασθενούς με Πολλαπλή Σκλήρυνση που καταγράφηκε αφορούσε την Αγία Lidwina of Schiedam ( ).

6 Ιστορική Αναδρομή- Πολλαπλή Σκλήρυνση Saint Lidwina of Schiedam

7 Ιστορική Αναδρομή- Πολλαπλή Σκλήρυνση Une leçon clinique à la Salpêtrière,Pierre Aristide André Brouillet (1887) Jean-Martin Charcot ( )

8 Ιστορική Αναδρομή- Πολλαπλή Σκλήρυνση Η πρώτη περιγραφή της νόσου ως ξεχωριστής κλινικής οντότητας έγινε το 1868 από τον «πατέρα της νευρολογίας» Jean-Martin Charcot. Την ονόμασε Σκλήρυνση Κατά Πλάκας λόγω των σκληρών δίκην πλάκας αλλοιώσεων των πυραμιδικών δεματιών στο νωτιαίο μυελό.

9 Αιτιοπαθογένεια-Πολλαπλή Σκλήρυνση Προσαρμογή από Cullen O Gorman, Int. J. Mol. Sci., 2012

10 Αιτιοπαθογένεια-Πολλαπλή Σκλήρυνση Koch-Henriksen N, Sοrensen PS. Lancet Neurol Goodin DS. Handbook of Clinical Νeurology: Multiple Sclerosis and Related Disorders. 2014

11 Αιτιοπαθογένεια- Πολλαπλή Σκλήρυνση Η πρώτη περιγραφή της νόσου ως ξεχωριστής κλινικής οντότητας έγινε το 1868 από τον «πατέρα της νευρολογίας» JeanMartin Charcot. Την ονόμασε Σκλήρυνση Κατά Πλάκας λόγω των σκληρών δίκην πλάκας αλλοιώσεων των πυραμιδικών δεματιών στο νωτιαίο μυελό. Ramagopalan, Dobson et al. Lancet Neurol. 2010

12 Κληρονομικότητα- Πολλαπλή Σκλήρυνση 30-35% 5-7% % Ramagopalan, Dobson et al. Lancet Neurol. 2010

13 Παθογένεια- Πολλαπλή Σκλήρυνση Παθογένεια νόσου: Ενεργοποίηση Τ λεμφοκυττάρων Ποικίλες κυτταρικές αντιδράσεις Αλληλεπίδραση μεταξύ κυτταροκινών Αποτέλεσμα: Διαταραχή ακεραιότητας του αιματοεγκεφαλικού φραγμού Καταστροφή έλυτρου μυελίνης Απώλεια αξόνων και νευρώνων Βλάβη ολιγοδενδροκυττάρων Υπερπλασία αστροκυττάρων Απομυελινωτικές εστίες L. Steinman, S. Zamvil. Nature. 2003

14 Πολλαπλή Σκλήρυνση Η μυελίνη αποτελεί μία πλούσια σε λιπίδια μεμβράνη από ολιγοδενδροκύττρα, η οποία παρέχει μόνωση στους νευροάξονες με αποτέλεσμα οι νευρικές ώσεις να μεταδίδονται πέντε με εφτά φορές ταχύτερα από ότι στις αμύελες ίνες. Η απώλεια αυτή της μυελίνης οδηγεί σε καθυστέρηση ή απώλεια της αγωγής αυτών των ώσεων, με εμφάνιση της σημειολογίας της πολλαπλής σκλήρυνσης.

15 Πολλαπλή Σκλήρυνση Η πολλαπλή σκλήρυνση είναι χρόνια φλεγμονώδης απομυελινωτική νόσος του κεντρικού νευρικού συστήματος. Χαρακτηρίζεται συνήθως από εξάρσεις και υφέσεις. Προσβάλλει συχνότερα τους νέους ενήλικες. Αποτελεί την πιο συχνή αιτία μη τραυματικής αναπηρίας σε νέους ενήλικες.

16 Απεικόνιση- Πολλαπλή Σκλήρυνση WJ Brownlee, et al, Lancet Neur,2016

17 Πολλαπλή Σκλήρυνση- Κλινικοί υπότυποι RRMS: υποτροπιάζουσαδιαλείπουσα πολλαπλή σκλήρυνση SPMS: δευτεροπαθώς προϊούσα πολλαπλή σκλήρυνση PPMS: πρωτοπαθώς προϊούσα πολλαπλή σκλήρυνση PRMS: προϊούσαυποτροπιάζουσα πολλαπλή σκλήρυνση

18 Πολλαπλή Σκλήρυνση- Κλινικοί υπότυποι RRMS: υποτροπιάζουσαδιαλείπουσα πολλαπλή σκλήρυνση SPMS: δευτεροπαθώς προϊούσα πολλαπλή σκλήρυνση PPMS: πρωτοπαθώς προϊούσα πολλαπλή σκλήρυνση PRMS: προϊούσαυποτροπιάζουσα πολλαπλή σκλήρυνση

19 Πολλαπλή Σκλήρυνση- Κλινικοί υπότυποι RIS (Μεμονωμένο ακτινολογικό επεισόδιο): Παρουσία απομυελινωτικών εστιών σε ασυμπτωματικό ασθενή. Η πιθανότητα εμφάνισης πολλαπλής σκλήρυνσης είναι 34% εντός 5 ετών. CIS: Μεμονωμένο κλινικό επεισόδιο, το οποίο δεν πληρεί ακόμα τα διαγνωστικά κριτήρια % των ασθενών με CIS και βλάβες στην MRI σε έτη θα εμφανίσει πολλαπλή σκλήρυνση. (Brex, Ciccarelli et al. 2002) Αυξημένο κίνδυνο φέρουν οι ασθενείς με εμπλουτιζόμενες βλάβες στο νωτιαίο μυελό. Μόνο το 20% των ασθενών με CIS και χωρίς ευρήματα στην MRI θα εξελιχθεί σε πολλαπλή σκλήρυνση. (Beck, Trobe et al. 2003) F. Lublin et al, Neurology Okuda, Siva et al. 2014

20 Πολλαπλή Σκλήρυνση- Κλινικοί υπότυποι F. Lublin et al, Neurology. 2014

21 Πολλαπλή Σκλήρυνση- Πορεία νόσου Compston A, Coles AJ, Lancet. 2008

22 Πολλαπλή Σκλήρυνση- Θεραπευτικό παράθυρο Gabelic, Ramasamy et al. 2014

23 Πολλαπλή Σκλήρυνση- Έγκαιρη έναρξη θεραπείας Rio J et al, Nat Rev Neurol Bermel RA, et al, Ann Neurol. 2013

24 Πολλαπλή Σκλήρυνση- Αναπηρία

25 Πολλαπλή Σκλήρυνση- Θεραπευτικό παράθυρο Leray E et al. Brain. 2010

26 Πολλαπλή Σκλήρυνση- Τυπικές εκδηλώσεις Οξεία μονόπλευρη οπτική νευρίτιδα. Διπλωπία (διαπυρηνική οφθαλμοπληγία ή παράλυση απαγωγού νεύρου). Νευραλγία τριδύμου. Παρεγκεφαλιδική αταξία και νυσταγμός. Εγκάρσια μυελίτιδα. Αισθητικά συμπτώματα (αιμωδίες, αίσθημα νυγμών, αίσθημα καύσους). Σημείο Lhermitte. Ασύμμετρη αδυναμία των άκρων (αδυναμία, κόπωση, σπαστικότητα, αστάθεια, τρόμος). Έπειξη για ούρηση ή διαταραχή στυτικής λειτουργίας. Γνωσιακές και συναισθηματικές διαταραχές (ανικανότητα μάθησης, κατάθλιψη). Ζάλη και ίλιγγος. WJ Brownlee, et al, Lancet Neur,2016

27 Πολλαπλή Σκλήρυνση- Τυπικές εκδηλώσεις Λιγότερο συχνά συμπτώματα Απώλεια ακοής Δυσφαγία Δυσαρθρία Διαταραχές αναπνευστικού συστήματος Επιληπτικές κρίσεις Κεφαλαλγία Δευτερογενή συμπτώματα Λοιμώξεις ουροποιητικού Ακινησία Τριτογενή συμπτώματα Επαγγελματικές δυσκολίες Κοινωνική απόσυρση Ψυχολογικές διαταραχές Κατάθλιψη Ghasemi, Razavi et al WJ Brownlee, et al, Lancet Neur,2016

29 Ποιότητα Ζωής

30 Ποιότητα Ζωής Άτομο Ψυχική υγεία Σωματική υγεία Προσωπικότητα Πεποιθήσεις Φύλο Ηλικία

31 Ποιότητα Ζωής Άμεσο περιβάλλον και συνθήκες Σχέσεις Εργασία Εκπαίδευση Κοινωνική ζωή Στέγη και τοπική κοινότητα Εισόδημα

32 Ποιότητα Ζωής Έυρύτερο περιβάλλον Κοινωνικές αντιλήψεις και κουλτούρα Οικονομία Πολιτική και νομοθεσία Κοινωνικές υπηρεσίες Εθνική σταθερότητα και ασφάλεια

33 Ποιότητα Ζωής Barbotte E et al. Bull World Health Organ. 2001

34 Ποιότητα Ζωής Η αντίληψη των ατόμων για τη χωροθέτησή τους στην καθημερινή ζωή, στα πλαίσια του κοινωνικού και αξιακού συστήματος στο οποίο δραστηριοποιούνται και σε άμεση συσχέτιση με τους στόχους, προσδοκίες, πρότυπα και ανάγκες που φέρουν. Barbotte E et al. Bull World Health Organ. 2001

35 Ποιότητα Ζωής και MS A. P. Lysandropoulos,E. Havrdova. Eur. J. Neurol Howard L. Zwibel,Jennifer Smrtka. Am J Manag Care. 2011

36 Ποιότητα Ζωής και MS Κόπωση Σπαστικότητα Πόνος Τρόμος-αταξία Διαταραχές βάδισης Ψυχιατρικές διαταραχές και γνωσιακή δυσλειτουργία Οφθαλμοκινητικές διαταραχές Συμπτώματα από το στέλεχος Σεξουαλική δυσλειτουργία Νευρογενής δυσλειτουργία της κύστης και του εντέρου Απομόνωση Συσχετισμοί στην οικογένεια Συντροφικότητα Αδυναμία σε εργασία

37 Ποιότητα Ζωής και MS P.J. Jongen. CNS Drugs. 2017

38 Ποιότητα Ζωής και MS P.J. Jongen. CNS Drugs. 2017

39 Ποιότητα Ζωής και MS Κακοί προγνωστικοί παράγοντες Ισχυροί παράγοντες Κατάθλιψη Απελπισία Γνωσιακές διαταραχές Απώλεια αυτονομίας Έλλειψη υποστήριξης Πόνος Μεσαίας βαρύτητας παράγοντες Κόπωση Άγχος Alex J επικοινωνίας Mitchell et Διαταραχές al. Lancet Neurol 2005 Ταχέως εξελισσόμενη νόσος Χαμηλή αυτοεκτίμηση Μικρότερης βαρύτητας παράγοντες Χρονιότητα νόσου Νευρολογικά ελλείμματα Υπότυπος της νόσου Εξωθούμενη ανεργία Υψηλό φορτίο βλαβών σε MRI

40 Ποιότητα Ζωής και MS Lindsay I. Berrigan, et al, Neurology. 2016

41 Ποιότητα Ζωής και MS Κόπωση/Γνωσιακές διαταραχές/ Επίπτωση στην παραγωγικότητα ανάλογα με βαθμό αναπηρίας (EDSS) Συνολικά ευρωπαϊκά δεδομένα G. Kobelt et al, Mult. Scler. J. 2017

42 Ποιότητα Ζωής και MS Συνολικά ευρωπαϊκά δεδομένα G. Kobelt et al, Mult. Scler. J Αυτονομία σε κίνηση/ Ατομική φροντίδα/ Πόνος/ Καθημερινή δραστηριότητα/ Άγχος-Κατάθλιψη ανάλογα με βαθμό αναπηρίας (EDSS)

43 Ποιότητα Ζωής και MS G. Kobelt et al, Mult. Scler. J Σχέση EQ-5D και βαθμού αναπηρίας (EDSS)

44 Ποιότητα Ζωής και MS Χρόνος που δαπανάται για φροντίδα από τρίτα πρόσωπα (μη εντασσόμενα στο εθνικό σύστημα υγείας), σε σχέση με τη βαρύτητα της νόσου και τη χώρα G. Kobelt et al, Mult. Scler. J. 2017

45 Ποιότητα Ζωής και MS Ποσοστό εργαζόμενων ασθενών με MS, ανάλογα με τον βαθμό αναπηρίας (EDSS) Συνολικά ευρωπαϊκά δεδομένα G. Kobelt et al, Mult. Scler. J. 2017

46 Ποιότητα Ζωής και MS Συνολική οικονομική δαπάνη κάθε ασθενή ανά έτος ανάλογα με τον βαθμό αναπηρίας (EDSS) Συνολικά ευρωπαϊκά δεδομένα G. Kobelt et al, Mult. Scler. J. 2017

47 Ποιότητα Ζωής και MS Συνολική οικονομική δαπάνη κάθε ασθενή ανά έτος ανάλογα με τον βαθμό αναπηρίας (EDSS) και τη χώρα G. Kobelt et al, Mult. Scler. J. 2017

48 Ποιότητα Ζωής και MS Προβληματισμοί που αναφέρονται από τους ασθενείς με MS

49 Ποιότητα Ζωής και MS Έλλειψη κοινωνικής μέριμνας. Κακή εκπαίδευση/ απουσία ορθής και έγκυρης πληροφόρησης του κοινού σχετικά με την MS. Έλλειψη πρόσβασης στη σωστή θεραπεία. Θέματα σχετικά με την εργασία. Προβλήματα με ασφαλιστική κάλυψη. Έλλειψη πρόσβασης σε δομές αποκατάστασης. Υψηλά κόστη φροντίδας. Έλλειψη μέριμνας σε δημόσιες δομές για άτομα με κινητικά προβλήματα. Έλλειψη ειδικών κέντρων διάγνωσης και αντιμετώπισης της νόσου. Μειωμένα κοινωνικά προνόμια και παροχές. Απουσία δυνατότητας συνεχούς φροντίδας στην οικία των ασθενών Έλλειψη πρόσβασης στην οικία των ατόμων με κινητικά προβλήματα. Προβληματισμοί που αναφέρονται από τους ασθενείς με MS

50 Ποιότητα Ζωής και MS Βήματα βελτίωσης για το μέλλον Ενίσχυση της ανεξαρτησίας και του ρόλου των ασθενών με MS στις αποφάσεις που αφορούν την ζωή τους Κατανόηση των δυνατοτήτων των ασθενών σε κάθε σημαντική πτυχή της ζωής τους. Συμμετοχή των ασθενών στις αποφάσεις που αφορούν την αγωγή, τη φροντίδα και τον τρόπο ζωής τους, με βάση τις προσωπικές τους πεποιθήσεις και αξίες. Οι παρεχόμενες υπηρεσίες πρέπει να είναι προσωποποιημένες στις ανάγκες και προτεραιότητες του κάθε ασθενή. Η πληροφόρηση γύρω από την MS πρέπει είναι άμεσα προσβάσιμη, αξιόπιστη και σύγχρονη. Οι ασθενείς με MS πρέπει να εκπληρώνουν πλήρως το ρόλο και τις υποχρεώσεις τους στην οικογένεια, την τοπική κοινότητα και τον ευρύτερο κόσμο. Το καθημερινό πρόγραμμα (δίαιτα, άσκηση και ύπνος) και η ελαστικότητα του σχεδιασμού της καθημερινότητας πρέπει να κατευθύνεται από τον ίδιο τον ασθενή.

51 Ποιότητα Ζωής και MS Βήματα βελτίωσης για το μέλλον Πρόσβαση σε ολοκληρωμένες και αποτελεσματικές θεραπείες και φροντίδα, με στόχο τη βελτίωση της υγείας των ασθενών με MS Έγκαιρη διάγνωση, παρακολούθηση και αξιολόγηση. Πολυεπίπεδος και εξειδικευμένος σχεδιασμός της φροντίδας των ασθενών, κοντά στον τόπο διαμονής τους. Αποτελεσματική, προσβάσιμη και οικονομικά ανεκτή αγωγή, με προσωποποιημένη κατεύθυνση. Παροχή κοινωνικών υπηρεσιών οι οποίες ακροάζονται και σέβονται τις ατομικές ανάγκες των ασθενών. Χρηματοδότηση της έρευνας. Αναζήτηση μεθόδων άρσης των κοινωνικοοικονομικών και γεωγραφικών περιορισμών. Συνολική φροντίδα της νοητικής, σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας των ασθενών. Ψυχολογική και συναισθηματική υποστήριξη. Πρόσβαση σε δομές φυσικής αποκατάστασης και άσκησης.

52 Ποιότητα Ζωής και MS Βήματα βελτίωσης για το μέλλον Ενίσχυση του δικτύου υποστήριξης των ασθενών (οικογένεια, φροντιστές) Τα άτομα της οικογένειας έχουν όμοιες ανάγκες στην ποιότητα ζωής και ο σχεδιασμός του ρόλου τους στην φροντίδα πρέπει να σέβεται τον προσωπικό τους χρόνο. Ο ρόλος του φροντιστή των ασθενών είναι καλά κατανοητός, αναγνωρισμένος και οικονομικά υποστηριζόμενος. Ειδική μέριμνα πρέπει να δοθεί στους φροντιστές παιδιών ή εφήβων ασθενών με MS. Τα προσωπικά δεδομένα και ευαισθησίες κάθε ατόμου πρέπει να είναι σεβαστά.

53 Ποιότητα Ζωής και MS Βήματα βελτίωσης για το μέλλον Ευελιξία και πρόσβαση σε ευκαιρίες εργασίας, εκπαίδευσης, εθελοντισμού και διασκέδασης Προστασία του δικαιώματος στην εργασία και εκπαίδευση. Εκπαίδευση και ενημέρωση εργαζομένων, με προσβάσιμους χώρους εργασίας και ελαστικά ωράρια. Πρόσβαση των ασθενών σε επαγγελματικό προσανατολισμό και εκπαίδευση εργασιακής ανέλιξης. Παρουσία εύκολης πρόσβασης και ελαστικού προγράμματος σε όλες τις εκπαιδευτικές δομές. Ενίσχυση, κινητοποίηση και προσβασιμότητα των ασθενών σε χώρους άθλησης, κοινωνικοποίησης και διασκέδασης.

54 Ποιότητα Ζωής και MS Βήματα βελτίωσης για το μέλλον Απρόσκοπτη πρόσβαση σε δημόσιους και ιδιωτικούς χώρους, τεχνολογία και μεταφορικά μέσα Δικαίωμα στην επιλογή του τόπου διαμονής και της απόφασης μετακίνησης σε πλέον προσβάσιμο τόπο διαμονής. Ο χώρος διαμονής πρέπει να σχεδιάζεται ή να προσαρμόζεται στις μεταβαλλόμενες ανάγκες και προτιμήσεις. Τα μεταφορικά μέσα πρέπει να καλύπτουν όλες τις ανάγκες πρόσβασης (όχι μόνο υποστήριξη αναπηρικού αμαξιδίου). Όλοι οι δημόσιοι χώροι να παρέχουν πρόσβαση σε κάθε ανάγκη των ασθενών (τουαλέτες, χώροι ξεκούρασης, σχεδιασμός θυρών, εκπαίδευση προσωπικού). Εξάλειψη κάθε είδους διαχωρισμού. Χρήση σύγχρονων ψηφιακών μέσων και εφαρμογών.

55 Ποιότητα Ζωής και MS Βήματα βελτίωσης για το μέλλον Χορήγηση οικονομικών πόρων για την ενίσχυση των διαρκώς μεταβαλλόμενων αναγκών και κόστους διαβίωσης των ασθενών με MS Αναγνώριση του πλήρους εύρους των οικονομικών αναγκών των ασθενών και αλλαγή της σημερινής πολιτικής και πρακτικής. Οι ασθενείς με MS μπορούν και πρέπει να εργάζονται, έχοντας το ατομικό τους εισόδημα, που καλύπτει τις ατομικές τους ανάγκες. Κάθε οικονομική υπηρεσία (τραπεζικές υπηρεσίες, δανεισμός και σχεδιασμός επενδύσεων) οφείλει να παρέχεται στους ασθενείς. Η κυβερνητική στήριξη και οι ασφαλιστικοί φορείς πρέπει να καλύπτουν τις πολυεπίπεδες οικονομικές ανάγκες των ασθενών, της οικογένειας και των φροντιστών.

56 Ποιότητα Ζωής και MS Βήματα βελτίωσης για το μέλλον Θετική και υποστηρικτική αντιμετώπιση, πολιτική και πρακτική στην προώθηση της ισότητας και της αντιμετώπισης κάθε διαχωρισμού και στίγματος Ευαισθητοποίηση του κοινού και των πολιτικών σε θέματα προάσπισης των δικαιωμάτων των ασθενών με MS.

58 Άσκηση και MS Ύπαρξη χαμηλού επιπέδου στοιχείων που υποδεικνύουν ότι η άσκηση σε ασθενείς με MS οδηγεί σε: Αύξηση παραγωγής νευροπροστατευτικών μορίων (IGF-1) που ενισχύουν τη νευροπλαστικότητα. Μείωση οξειδωτικού stress και μορίων προσκόλλησης, σταθεροποίηση του αιματοεγκεφαλικού φραγμού (πειραματικά μοντέλα). Μείωση των προφλεγμονωδών κυτταροκινών (IFN-γ, IL-17 και IL-1β) μετά την άσκηση (πειραματικά μοντέλα). Αύξηση T-reg cells και IL-10. Αύξηση του όγκου των υποφλοιωδών δομών της φαιάς ουσίας (ιππόκαμπος και βασικά γάγγλια), συμβάλλοντας στη βελτίωση της μνημονικής ικανότητας. Μείωση του ρυθμού απόπτωσης των κυττάρων. Robert W Motl et al, Lancet Neur Kassem Sharif et al, Autoimmun Rev. 2017

59 Άσκηση και MS Επίδραση σε γενική φυσική κατάσταση Robert W Motl et al, Lancet Neur. 2017

60 Άσκηση και MS Επίδραση σε γενική φυσική κατάσταση Ασκήσεις αντίστασης M.E. Platta et al, Arch Phys Med Rehabil, 2016

61 Άσκηση και MS Επίδραση σε γενική φυσική κατάσταση Αερόβια άσκηση M.E. Platta et al, Arch Phys Med Rehabil, 2016

62 Άσκηση και MS Επίδραση στη βάδιση Robert W Motl et al, Lancet Neur. 2017

63 Άσκηση και MS Επίδραση στη βάδιση Εξαιρετικά ετερογενή πρωτόκολλα άσκησης Yvonne C. Learmonth, et al, Phys Ther Rev 2016

64 Άσκηση και MS Επίδραση στην ισορροπία και τις γνωσιακές λειτουργίες Robert W Motl et al, Lancet Neur. 2017

65 Άσκηση και MS Επίδραση στην κόπωση Robert W Motl et al, Lancet Neur. 2017

66 Άσκηση και MS Επίδραση στην κόπωση Pilutti, L.A. et al, Psychosom Med 2013

67 Άσκηση και MS Επίδραση στην κόπωση

68 Άσκηση και MS Επίδραση στην σπαστικότητα Διατάσεις: Αποτελούσαν για πολλά χρόνια μέθοδο αντιμετώπισης της σπαστικότητας. Mετά-ανάλυση σε άλλες νευρολογικές παθήσεις (όχι MS) δεν ανέδειξε κάποιο όφελος των διατάσεων στη βελτίωση της σπαστικότητας. Katalinic, O.M., et al., 2010

69 Άσκηση και MS Επίδραση στην σπαστικότητα Διατήρηση όρθιας στάσης, για παρατεταμένες περιόδους με τη χρήση ορθοστατών, δρα ευνοϊκά στη σπαστικότητα. Baker K. et al, 2007 Ασκήσεις ενδυνάμωσης βελτιώνουν τη μυϊκή ισχύ και δραστηριότητα, χωρίς να επιδεινώνουν τη σπαστικότητα, όπως θεωρούνταν παλαιότερα. Ada L. et al, 2006 Ασκήσεις εξαναγκασμένης κινητοποίησης του πάσχοντος μέλους, όπως και ο διάδρομος γυμναστικής μπορούν να παρουσιάσουν οφέλη στη μείωση της σπαστικότητας. Baker K. et al, 2007

70 Άσκηση και MS Επίδραση στην σπαστικότητα 2013 Όχι επαρκή στοιχεία για αποτελεσματικότητα: εξωσωματικής θεραπείας κρουστικών κυμάτων θεραπείας με δονήσεις ολόκληρου του σώματος διαδερμικής ηλεκτρικής διέγερσης διακρανιακής διέγερσης συνεχούς ρεύματος ηλεκτρομαγνητικής θεραπείας Χαμηλού επιπέδου θετικά στοιχεία για: επαναλαμβανόμενη διακρανιακή μαγνητική διέγερση άσκηση

71 Άσκηση και MS Επίδραση στην κατάθλιψη Robert W Motl et al, Lancet Neur. 2017

72 Άσκηση και MS Επίδραση στην ποιότητα της ζωής Robert W Motl et al, Lancet Neur. 2017

73 Άσκηση και MS Επίδραση στην ποιότητα της ζωής

74 Άσκηση και MS Επίδραση στην ποιότητα της ζωής

75 Άσκηση και MS Προτεινόμενο πρόγραμμα άσκησης Ασθενείς (18-65 ετών) με μικρή έως μέτρια αναπηρία: Τουλάχιστον 30 λεπτά μέτριας έντασης αεροβική γυμναστική, δυο φορές την εβδομάδα. Ασκήσεις ενδυνάμωσης για δύο κύριες ομάδες μυών, δυο φορές την εβδομάδα.

76 Άσκηση και MS Προτεινόμενο πρόγραμμα άσκησης The Canadian Physical Activity Guidelines for Adults with Multiple Sclerosis, 2013

77 Άσκηση και MS Προτεινόμενο πρόγραμμα άσκησης The Canadian Physical Activity Guidelines for Adults with Multiple Sclerosis, 2013

79 Take home messages Η επιτυχής αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της MS διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών. Η σημασία της ποιότητας της ζωής των ασθενών με MS παραγνωρίζεται συχνά από τους θεράποντες ιατρούς. Είναι αναγκαία η τροποποίηση των σύγχρονων πολιτικών και πρακτικών σε θέματα πρόσβασης, ισότητας, υποστήριξης και οικονομικών παροχών των ασθενών με MS, όπως και της εκπαίδευσης και ευαισθητοποίησης του κοινού. Παρά τη συνεχή ανάπτυξη νέων φαρμακευτικών ουσιών για την τροποποίηση και επιβράδυνση της εξέλιξης της νόσου, δεν παρατηρείται το ίδιο για τη συμπτωματική θεραπεία.

80 Take home messages Δυστυχώς, οι αποτελεσματικές θεραπείες για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της MS είναι ελάχιστες και κυρίως μη τεκμηριωμένες. Παρά την εκτεταμένη προώθηση της άσκησης ως κύρια συνιστώσα της μη φαρμακολογικής αντιμετώπισης της MS, δεν υπάρχουν ακόμα αξιόπιστα στοιχεία για το μηχανισμό δράσης της στη νόσο και η αντίστοιχη τεκμηρίωση της αποτελεσματικότητάς της. Είναι αναγκαία η συγγραφή τεκμηριωμένων κατευθυντήριων οδηγιών για το πρόγραμμα άσκησης των ασθενών με MS, με αντίστοιχη εκπαίδευση των εξειδικευμένων αθλητιάτρων, φυσιάτρων και φυσικοθεραπευτών.

81 Σας ευχαριστώ πολύ