DSpace da Universidade de Santiago de Compostela

Transcript

1 DSpace da Universidade de Santiago de Compostea Instituto da Lingua Gaega Rosario Ávarez (2018): "Ás dúas beiras do Miño/Minho: fonética gaega e fonética portuguesa". Português. Identidades. Fonéticas. Cátedra Caros de Oiveira. Romaniches Seminar - Universität Zürich. Zürich, de abri de You are free to copy, distribute and transmit the work under the foowing conditions: Attribution You must attribute the work in the manner specified by the author or icensor (but not in any way that suggests that they endorse you or your use of the work). Non commercia You may not use this work for commercia purposes.

2 Ás dúas beiras do Miño/Minho: fonética gaega e fonética portuguesa Rosario Ávarez Instituto da Lingua Gaega. Universidade de Santiago de Compostea INSTITUTO DA LINGUA GALEGA

3 Fachada atántica da penínsua ibérica Gaicia / Portuga Gaego / portugués Posición xeográfica Linguas: orixe común Sécuos de separación Gran simiitude Diferenzas sustanciais Identidades diferenciadas

4 Gaego e portugués / hispánico centra at. TĔRRA > terra at. DĔNTE > dente at. PŎRTA > porta at. PŎNTE > ponte Fonte: R. de Andrés 2013:89 Fonte: Cintra 1971:117

5 Vogais tónicas: gaego / portugués atín cásico gaego e portugués CATĔLLA > cadea /Ɛ/ CÆLUM > ceo /ɛ/, port. FŎRTEM > forte /ͻ/ > acedo /e/ CĬTO > cedo /e/ PŒNA > pena /e/ ACĒTUM > nome /o/ BŬCCAM > boca /o/ NŌMEN céu En gaego non hai vogais nin ditongos nasais: Port. irmã / ga. irmá [iɾˈma] Port. irmão / ga. irmán [iɾˈma ŋ] Port. bem / ga. ben [ˈbɛŋ] Port. ponte / ga. ponte [ˈpon te] En gaego (e áreas do port.) non se xerou [ɐ, ɐ] nin a oposición /a/:/ɐ/: Ga. faamos (IPr., IPto.) [faˈamos ] Ga. mando [ˈma n do] Tampouco se xeraron /ɐ/ e /ə/, tipicamente portuguesas, noutras posicións.

6 Ditongos: o gaego non reduce ditongos decrecentes parou [paˈɾow] touro [ˈtowɾo] dous [ˈdows ] parei [paˈɾej] primeiro [pɾiˈmejɾo] seis [ˈsejs ] parou [paˈɾo] parei [paˈɾɐj] dia. parê, ête O gaego comparte este trazo co asturiano occidenta

7 Consoantes nasais: 4 fonemas en gaego aveoo -denta gaego m n ɲ ŋ portugués m n ɲ gaego portugués /m/ <m> meu, cama meu, cama /n/ <n> nada, cana, una nada, cana, una /ɲ/ <ñ> camiño, cuña, uña caminho, cunha, uña /ŋ/ <nh, -n> unha, agunha, pan uma

8 Consoantes abiais: o gaego non opón /b : v/ (port.) denta/ aveoar interdenta interdenta nasa m n ɲ p b t d k g f v s z ʃ ʒ ʁ ɾ nasa africada denta/ aveoar m n ɲ ŋ p b t d k g f s θ ʃ ɾ / r t ʃ Fonte: Cintra [1961] 1983: 103. Fontes: Monteagudo 2017: 93 e De Andrés 2013: 148. Liña vermea: betacismo séc. XV.

9 Consoantes s: reaizacións. A gheada gaega OCLUSIVAS GALEGO PORTUGUÉS N PORTUGUÉS C-S PORT. PADRÓN FRICATIVAS denta X S X S X S X p b [b, ] t d [d, ] k g [g, ] f p b t d k g f S v s es Paso [ ] > [ħ] g-: [g] > [ħ] -ng-: non concuído X S Ga.I k g Ga.II k s faringais X S ħ aghora, o ghato ghato, un ghato domingo, domingho, dominco Fonte: Atas Lingüístico Gaego

10 Consoante africada: ga. /t ʃ : ʃ/ pt. /ʃ/ nasa denta /aveoar m p b f v d s z ɾ p áreas /ʃ/ ʃ interd enta n b t f ʒ g ʁ s ɾ/r ŋ k θ ʃ t ʃ ɲ d africada k denta /aveoar m ɲ t n nasa interde nta g

11 Consoantes s: o gaego carece de sibiantes sonoras ga. /ʃ/ pt. /ʃ : ʒ/ nasa denta/ aveoar interdenta interdenta m n ɲ p b t d k g f v s z ʃ ʒ ʁ ɾ nasa africada denta/ aveoar m n ɲ ŋ p b t d k g f s θ ʃ ɾ / r t ʃ En gaego antigo existía esta oposición. En textos medievais procedentes do territorio da actua Gaicia hai testemuños do proceso de enxordecemento desde o séc. XIII.

12 Consoantes s: apicais / aminais ga. /s / pt. /s : z/ s s : z ímite sonoras nasa denta/ aveoar interdenta m n ɲ p b t d k g f v s z ʃ ʒ ʁ ɾ /s / /s : z / /s : z / /s : z/ ímite apicais nasa denta/ aveoar interdenta m n ɲ ŋ p b t d k g /s : z/ s: z africada f s θ ʃ t ʃ ɾ / r Fontes: Monteagudo 2017: 93 e De Andrés 2013: 104. Liña vermea: séc. XV.

13 Consoantes s: o gaego xerou unha interdenta ga. /θ/ pt. /s : z/, ga. /s / pt. /s : z/ nasa denta/ aveoar interdenta m n ɲ p b t d k g f v s z ʃ ʒ ʁ ɾ Inexistencia de /θ/ Todas as posicións zapato, cinco cocer, pazo, doce panza, azar, torcer Só na coda noz [s ] / noces [θ] /θ/ denta/ aveoar interdenta /s : z / nasa africada m n ɲ ŋ p b t d k g f s θ ʃ t ʃ /s : z / /s : z/ Fonte: Fernández Rei 1990:193. Datos do ALGa. ɾ / r /s : z/

14 Consoantes aterais: o gaego está perdendo a ga. // > / ɟ / denta/ aveoar x s x s x s x s p b t d k g sen yeís mo con yeísmo p b t d ɟ k g Centraización da mao [ˈmao] > [ˈmaɟo] (prototípico) Outros graos de constrición: aproximante,, africada Non impica neutraización mao [ˈmaɟo] (consoante) maio [majo] (semiconsoante) Oo. Fonte: ALGa III: 317. Os círcuos negros marcan a consoante centra.

15 Consoantes s e gopeadas: gaego /r/: /ɾ/, non /R/ Locaización de [R] nos diaectos do CS. Fonte: Brissos 2015: 1012, 1025.

16 Mi grazas. En suma 1. Hai un feixe de isogosas que se entrecruzan dentro do territorio portugués (entre Douro e Texo, basicamente): trazos antigos, abandonados poo portugués padrón. 2. A presión do portugués padrón (CS) reprega estes trazos cara ao N. Non chegan a Gaicia. 3. Creouse un segundo feixe de isogosas, coincidente coa fronteira entre Gaicia e Portuga. 4. No territorio compartido antigamente créanse dúas identidades. O gaego procura a normaización do seu estándar, cos trazos que e son propios, ampamente compartidos por todas as variedades. As variedades portuguesas son consideradas diaectais sempre que os seus trazos non coinciden cos do CS.