ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΑΙΜΟΔΟΣΙΑΣ ΓΙΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΕΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΟΥΣ. Η ΑΙΜΟΔΟΣΙΑ το 2012

Transcript

1 ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΑΙΜΟΔΟΣΙΑΣ ΓΙΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΕΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΟΥΣ Η ΑΙΜΟΔΟΣΙΑ το 2012

2 ΠΑΡΑΓΩΓΑ ΑΙΜΑΤΟΣ Μορφές παραγώγων-διαδικασίες παρασκευής και συντήρησης - Έλεγχος ποιότητας Δημήτριος Μαλτέζας

3 Επιλογή ασκού To αίμα συλλέγεται σε έναν αρχικό ασκό που περιέχει αντιπηκτικά Στον αρχικό ασκό υπάρχουν προσαρτημένοι ένας ή περισσότεροι δορυφορικοί ασκοί Τα αντιπηκτικά/συντηρητικά αυξάνουν τη διάρκεια ζωής των προϊόντων ελαχιστοποιώντας τις βιοχημικές αλλοιώσεις

4 Διπλός ασκός

5 Τριπλός ασκός

6 Τετραπλός ασκός

7 Τριπλός ασκός με φίλτρο λευκαφαίρεσης

8 Αντιπηκτικά (1) Αντιπηκτικό διάλυμα ασκού: κιτρικά ιόντα και θρεπτικές ουσίες για τα ερυθρά (γλυκόζη, αδενίνη) CPD: Citrate, Phospate, Dextrose 21 ημέρες CP2D: Citrate, Phosphate, double Dextrose 21 ημέρες CPDA-1: Citrate, Phosphate, Dextrose, Adenine 35 ημέρες Προσθήκη SAG-M (Sodium Chloride, Adenine, Glucose, Mannitol) 42 ημέρες

9 Αντιπηκτικά (2) Κιτρικά Αντιπηκτική δράση δεσμεύοντας Ca, ρύθμιση ph Δεξτρόζη Πηγή διατροφής για τα ερυθροκύτταρα Φωσφορικά Ισοτονικότητα και ωσμωτική ισχύς, υποστήριξη παραγωγής ΑΤP, ενίσχυση γλυκόλυσης Αδενίνη Βιωσιμότητα των ερυθρών, παραγωγή του ΑΤP Γλυκόζη Βιωσιμότητα των ερυθρών, ενεργειακή υποστήριξη μέσω ATP Χλωριούχο Νάτριο ισοτονικότητα και ωσμωτική ισχύς Μαννιτόλη Προστασία από αιμόλυση, υποστήριξη ακεραιότητας της μεμβράνης των ερυθρών

10 Φυγοκέντρηση (1)

11 Φυγοκέντρηση (2) RCF (relative centrifugation factor) = g RPM (revolutions per minute) Διάρκεια Θερμοκρασία RCF = * r * RPM 2 (r = ακτίνα περιστροφής σε cm)

12 Φυγοκέντρηση (3) Heavy spin 5000 g ΣΕ, FFP, ΑΜΠ, Κρυοκαθίζημα Light Spin 2000 g PRP (πλάσμα πλούσιο σε αιμοπετάλια)

13 Φυγοκέντρηση (4) Πλάσμα Λευκή στοιβάδα Ερυθρά

14 Φυγοκέντρηση (5)

15 Παραγώγιση

16 Παράγωγα ερυθρών αιμοσφαιρίων Μορφές των ερυθρών αιμοσφαιρίων που χρησιμοποιούνται σήμερα για μετάγγιση: Ολικό αίμα Συμπυκνωμένα ερυθρά (ΣΕ) Λευκαφαιρεμένα συμπυκνωμένα ερυθρά (Λ-ΣΕ) Ακτινοβολημένα συμπυκνωμένα ερυθρά (Α-ΣΕ) Πλυμένα συμπυκνωμένα ερυθρά (Π-ΣΕ) Κατεψυγμένα συμπυκνωμένα ερυθρά (Κ-ΣΕ)

17 Ολικό αίμα Αρχικό προϊόν από το οποίο προκύπτουν όλα τα υπόλοιπα παράγωγα με κατάλληλη επεξεργασία Όγκος 515 ± 50 ml με αιματοκρίτη 36-40% Διατήρηση στους 2-6 C για διάστημα ανάλογα με το αντιπηκτικό Δεν περιέχει παράγοντες πήξης και τα αιμοπετάλια που περιέχει δεν είναι λειτουργικά. Σήμερα οι ενδείξεις του περιορίζονται μόνο σε αφαιμαξομεταγγίσεις νεογνών και στην παιδιατρική καρδιοχειρουργική. Ενδεχομένη ένδειξη και σε ασθενείς με οξεία αιμορραγία (απώλεια >25% του όγκου αίματος), αλλά δεν είναι συνήθως διαθέσιμο σε επαρκείς ποσότητες γιατί έχει καθιερωθεί ο διαχωρισμός σε παράγωγα

18 Συμπυκνωμένα ερυθρά Προέρχονται από ολικό αίμα μετά από φυγοκέντρηση και διαχωρισμό Βασικό παράγωγο που μεταγγίζεται στις περιπτώσεις που απαιτείται διόρθωση της αναιμίας Διατήρηση στους 2-6 C για διάστημα ανάλογα με το αντιπηκτικό Μια μονάδα ΣΕ περιέχει όλα τα ερυθροκύτταρα της αρχικής μονάδας ολικού αίματος, αιματοκρίτη 65 έως 75% και όγκο 250 έως 330 ml, ανάλογα με το προσθετικό διάλυμα του ασκού συλλογής

19 Λευκαφαιρεμένα ερυθρά (1) Πλεονεκτήματα Αποφυγή ενδοκυτταρίων λοιμωδών παραγόντων (CMV, νόσος Creutzfeld-Jacob, βακτηριδιακές λοιμώξεις), αλλοανοσοποίησης στα HLA και στα αιμοπεταλιακά αντιγόνα (HPA) και ανοσοτροποποίησης Στόχος αριθμός των λευκών αιμοσφαιρίων < 1x10 6

20 Ενδείξεις Λευκαφαιρεμένα ερυθρά (2) Ασθενείς που έχουν κάνει έστω και ένα επεισόδιο πυρετικής μη αιμολυτικής αντίδρασης κατά τη μετάγγιση (FNHTR) Πολυμεταγγιζόμενοι ασθενείς για να προφυλαχθούν τόσο από τις FNHTRs, όσο και από την αλλοανοσοποίηση έναντι των HPA και HLA (ανθεκτικότητα στις μεταγγίσεις αιμοπεταλίων) Ασθενείς με συγγενείς ή επίκτητες ανοσοανεπάρκειες, ασθενείς που υποβάλλονται ή πρόκειται να υποβληθούν σε μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων (ΜΑΚ) και έγκυες γυναίκες για την αποφυγή μετάδοσης κυρίως CMV-λοίμωξης ή άλλων ενδοκυτταρίων λοιμώξεων Ενδομήτριες μεταγγίσεις, πρόωρα νεογνά, νεογνά και παιδιατρικοί ασθενείς οπωσδήποτε μέχρι 1 έτους Υποψήφιοι ασθενείς για μεταμόσχευση συμπαγών οργάνων

21 Πλυμένα ερυθρά Στόχος Απομάκρυνση του πλάσματος και των πρωτεϊνών του, που έχουν απομείνει στη μονάδα των ΣΕ Ενδείξεις Ασθενείς με έλλειψη ανοσοσφαιρίνης A (IgA) στους οποίους ακόμη και ίχνη πλάσματος είναι δυνατόν να προκαλέσουν αναφυλακτική αντίδραση, ενίοτε θανατηφόρα Ασθενείς με ιστορικό αλλεργικών αντιδράσεων Ασθενείς που εμφανίζουν πυρετικές αντιδράσεις μετά από μετάγγιση Λ-ΣΕ Ασθενείς οι οποίοι εξ αιτίας του βασικού τους νοσήματος παρουσιάζουν μεγάλο κίνδυνο υπερκαλιαιμίας

22 Ακτινοβολημένα ερυθρά (1) Η ακτινοβόληση (25-50 Gy) αδρανοποιεί τα λεμφοκύτταρα του δότη, τα οποία είναι δυνατόν να προκαλέσουν αντίδραση μοσχεύματος εναντίον ξενιστή μετά μετάγγιση (TA-GvHD) σε ανοσοκατεσταλμένους ασθενείς Απαραίτητη για τα παράγωγα που χορηγούνται σε υψηλού κινδύνου ασθενείς για ΤΑ-GvHD Μόνη ανεπιθύμητη ενέργεια είναι η υπερκαλιαιμία, λόγω αυξημένης απελευθέρωσης καλίου από τα ερυθρά Τα ΣΕ μπορεί να ακτινοβοληθούν μέχρι 14 ημέρες από τη συλλογή τους και να φυλαχθούν για άλλες 14 ημέρες μετά την ακτινοβόληση

23 Ακτινοβολημένα ερυθρά (2)

24 Πλάσμα (1) Το πρόσφατα κατεψυγμένο πλάσμα (FFP) είναι το πλάσμα που που έχει ληφθεί από μία μονάδα αίματος και έχει καταψυχθεί σε θερμοκρασία -18 C μέσα σε 8 ώρες από τη συλλογή του με διάρκεια ζωής 1 έτος Το FFP περιέχει παράγοντες πήξης σε φυσιολογική ποσότητα και είναι ελεύθερο ερυθρών, λευκών και αιμοπεταλίων Μία μονάδα FFP είναι περίπου 225 ml και πρέπει να είναι ABO συμβατή με τα ερυθρά του λήπτη. Δεν απαιτείται συμβατότητα Rh ή δοκιμασία διασταύρωσης Το FFP αποψύχεται στους 37 C μετά τη ζήτηση (20-30 λεπτά) και μπορεί να συντηρηθεί μετά την απόψυξη μέχρι 24 ώρες σε 1-6 C

25 Πλάσμα (2) Το κατεψυγμένο πλάσμα εντός 24 ωρών (PF24) είναι το πλάσμα που που έχει ληφθεί από μία μονάδα αίματος και έχει καταψυχθεί σε θερμοκρασία -18 C μέσα σε 24 ώρες από τη συλλογή του με διάρκεια ζωής 1 έτος Το PF24 περιέχει παράγοντες πήξης σε ποσοστό 70% σε σχέση με το FFP Σύμφωνα με μελέτες προκαλεί λιγότερο συχνά TRALI (transfusion related acute lung injury)

26 Αιμοπετάλια (ΑΜΠ) Συμπυκνωμένα ΑΜΠ με διπλή φυγοκέντρηση πρόσφατου ολικό αίμα τυχαίων δοτών 0,45 0,85x10 11 ανά ασκό ΑΜΠ από αφαίρεση 3x10 11 ανά ασκό Διατηρούνται σε θερμοκρασία C σε ανακίνηση για 5 ημέρες Κύριο πλεονέκτημα των ΑΜΠ αφαίρεσης είναι η επαρκής συλλογή ΑΜΠ από ένα μόνο δότη και συνεπώς η μείωση του κινδύνου μετάδοσης λοιμώξεων και της επίπτωσης της αλλοευαισθητοποίησης, ενώ για τη συλλογή ισοδύναμου αριθμού ΑΜΠ από ολικό αίμα τυχαίων δοτών απαιτούνται 4-8 μονάδες Μετά από μετάγγιση 1 ασκού ΑΜΠ από 1 μονάδα ολικού αίματος τυχαίου δότη αναμένεται αύξηση του αριθμού ΑΜΠ /μL ενώ μετά από μετάγγιση 1 ασκού ΑΜΠ αφαίρεσης /μL

27 Συσκευές αφαίρεσης (1)

28 Συσκευές αφαίρεσης (2)

29 Παράγεται μετά από φυγοκέντρηση FFP που έχει αποψυχθεί αργά σε θερμοκρασία ψυγείου για 24 ώρες Καταψύχεται και διατηρείται σε θερμοκρασία -18 C με διάρκεια ζωής 1 έτος Περιέχει ινωδογόνο και παράγοντα VIII Ενδείκνυται σε ΔΕΠ, υποϊνωδογοναιμία Έχει αντικατασταθεί από συμπυκνωμένους παράγοντες πήξης Κρυοκαθίζημα

30 Μόσχευμα μυελού οστών Συλλέγεται με αφαίρεση από το δότη (αυτόλογη ή αλλογενής μεταμόσχευση) Περιέχει τουλάχιστο 3x10 6 πολυδύναμα αρχέγονα αιμοποιητικά κύτταρα (stem cells) ανά χιλιόγραμμο βάρους Μπορεί να διατηρηθεί σε θερμοκρασία ψυγείου (για λίγες ημέρες) ή σε βαθιά κατάψυξη (-180 C) με την προσθήκη συντηρητικών

31 Ομφαλοπλακουντιακό αίμα Συλλέγεται από τον ομφάλιο λώρο του νεογνού αμέσως μετά τον τοκετό Περιέχει φυσιολογικά ικανό αριθμό stem cells Διατηρείται σε βαθιά κατάψυξη για έτη Χρησιμοποιείται σε αυτόλογη και αλλογενή μεταμόσχευση

32 Άλλα παράγωγα αίματος (κλασματοποίηση) Αλβουμίνη Πρωτεΐνη που βρίσκεται στη μεγαλύτερη ποσότητα στο πλάσμα του αίματος και επιτρέπει, μεταξύ άλλων, τη διατήρηση της οσμωτικής πίεσης που απαιτείται για τη διανομή των σωματικών υγρών μεταξύ των ενδοαγγειακών τμημάτων και των ιστών του σώματος Ανοσοσφαιρίνες Πρωτεΐνες του πλάσματος που συντίθενται από πολυπεπτιδικές αλυσίδες και αποτελούν έναν από τους κύριους μηχανισμούς της προστασίας έναντι των νόσων Παράγοντες πήξης Πρωτεΐνες του πλάσματος που συμβάλλουν στην πήξη του αίματος

33 Έλεγχος ποιότητας (1) Εξοπλισμός (ψυγεία, καταψύκτες) Σύστημα συνεχούς καταγραφής θερμοκρασίας Θερμόμετρα Σύστημα συναγερμού

34 Έλεγχος ποιότητας (2) Οπτικός έλεγχος παραγώγων Χρώμα Υφή Παρουσία πηγμάτων

35 Έλεγχος ποιότητας (3)

36 Ολικό αίμα Παράμετρος ελέγχου Απαιτήσεις Συχνότητα ελέγχου Όγκος Αιμοσφαιρίνη Αιμόλυση κατά το πέρας του όριου χρήσης 450±50 ml εκτός του αντιπηκτικού Τουλάχιστο 45 gr ανά μονάδα < 0,8 της μάζας των ερυθρων 1% των μονάδων, τουλάχιστο 4 μηνιαίως 4 μονάδες μηνιαίως 4 μονάδες μηνιαίως

37 Συμπυκνωμένα ερυθρά με προσθετικό διάλυμα Παράμετρος ελέγχου Απαιτήσεις Συχνότητα ελέγχου Όγκος αναλόγως αντιπηκτικού 1% των μονάδων Αιματοκρίτης 50 70% 4 μονάδες μηνιαίως Αιμοσφαιρίνη Τουλάχιστο 45 gr ανά μονάδα 4 μονάδες μηνιαίως Υπολειπόμενα λευκά < 1,2x10 9 ανά μονάδα 4 μονάδες μηνιαίως Αιμόλυση κατά το πέρας του όριου χρήσης < 0,8 της μάζας των ερυθρων 4 μονάδες μηνιαίως

38 Λευκαφαιρεμένα ερυθρά με προσθετικό διάλυμα Παράμετρος ελέγχου Απαιτήσεις Συχνότητα ελέγχου Όγκος αναλόγως αντιπηκτικού 1% των μονάδων Αιματοκρίτης 50 70% 4 μονάδες μηνιαίως Αιμοσφαιρίνη Υπολειπόμενα λευκά Αιμόλυση κατά το πέρας του όριου χρήσης Τουλάχιστο 40 gr ανά μονάδα < 1x10 6 ανά μονάδα < 0,8 της μάζας των ερυθρων 1% των μονάδων, τουλάχιστο 4 μηνιαίως 1% των μονάδων, τουλάχιστο 10 μηνιαίως 4 μονάδες μηνιαίως

39 Ασκοί αιμοπεταλίων Παράμετρος ελέγχου Απαιτήσεις Συχνότητα ελέγχου Όγκος ml Όλες οι μονάδες Αριθμός αιμοπεταλίων > 60x10 9 Υπολειπόμενα λευκά < 0,2x10 9 1% των μονάδων, τουλάχιστο 10 μηνιαίως 1% των μονάδων, τουλάχιστο 10 μηνιαίως ph κατά το πέρας του όριου χρήσης > 6,4 1% των μονάδων, τουλάχιστο 4 μηνιαίως

40 Αιμοπεταλιοαφαίρεση (με λευκαφαίρεση) Παράμετρος ελέγχου Απαιτήσεις Συχνότητα ελέγχου Όγκος ml Όλες οι μονάδες Αριθμός αιμοπεταλίων > 2x10 11 Υπολειπόμενα λευκά < 1x10 6 1% των μονάδων, τουλάχιστο 10 μηνιαίως 1% των μονάδων, τουλάχιστο 10 μηνιαίως ph κατά το πέρας του όριου χρήσης > 6,4 1% των μονάδων, τουλάχιστο 4 μηνιαίως

41 Fresh Frozen Plasma Παράμετρος ελέγχου Απαιτήσεις Συχνότητα ελέγχου Όγκος Απόκλιση 10% Όλες οι μονάδες Παράγοντας VIII Υπολειπόμενα κύτταρα > 70 IU ανά 100 ml Λευκά: < 0,1x10 9 /L (< 1x10 6 /L) Ερυθρά: < 6x10 9 /L Αιμοπετάλια: < 50x10 9 /L 10 μονάδες ανά τρίμηνο (στον πρώτο μήνα μετά κατάψυξη) 1% των μονάδων, τουλάχιστο 4 μηνιαίως Διαρροές Κανένα σημείο διαρροής Όλες οι μονάδες Οπτικές αλλαγές Καμία οπτική αλλαγή Όλες οι μονάδες

42 Κρυοκαθίζημα Παράμετρος ελέγχου Απαιτήσεις Συχνότητα ελέγχου Όγκος ml Όλες οι μονάδες Παράγοντας VIII Ινωδογόνο Παράγοντας von Willenbrand > 70 IU ανά μονάδα > 140 mg ανά μονάδα > 100 IU ανά μονάδα 12 μονάδες ανά δίμηνο (6 στον πρώτο και 6 στον τελευταίο μήνα μετά κατάψυξη) 1% των μονάδων, τουλάχιστο 4 μηνιαίως 12 μονάδες ανά δίμηνο (6 στον πρώτο και 6 στον τελευταίο μήνα μετά κατάψυξη)

43 Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας