Περιεχόμενα Πρόλογοσ Ειςαγωγι Ο Οικολογικόσ χεδιαςμόσ βιμα προσ βιμα

Transcript

1 1

2 2

3 Περιεχόμενα Πρόλογοσ Ειςαγωγι ΟικολογικόσΣχεδιαςμόσ Θ ςθμαςία του Οικολογικοφ Σχεδιαςμοφ Φιλοςοφία ΚφκλουΗωισ Ραραδείγματα Κεραμικϊν Ρροϊόντων Ο Οικολογικόσ χεδιαςμόσ βιμα προσ βιμα Σχεδιαςμόσ Βιμα 1: Ρρογραμματιςμόσ του οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ Δζςμευςθ τθσ διοίκθςθσ για το ζργο Δθμιουργία τθσ Ομάδασ Ζργου Επιλογι του κατάλλθλου προϊόντοσ Διερεφνθςθ των κινιτρων για οικολογικό ςχεδιαςμό Ρθγζσ Αποτελζςματα Βιμα 2: Ανάλυςθ προϊόντοσ Βιμα 3: Στρατθγικζσ οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ Βιμα 4: Λδζεσ για το νζο προϊόν Ανάλυςθ του ςκεπτικοφ πίςω από το τελικό προϊόν (προϊόντα) Ρθγζσ InEDIC Αποτελζςματα Βιμα 5: Λεπτομζρειεσ προϊόντοσ Ρθγζσ InEDIC Αποτελζςματα Βιμα 6: Ραραγωγι και προϊκθςθ ςτθν αγορά Ραραγωγι Εςωτερικι προϊκθςθ του οικολογικά ςχεδιαςμζνου προϊόντοσ Ρθγζσ InEDIC Αποτελζςματα Βιμα 7: Αξιολόγθςθ του προϊόντοσ και του ςχεδιαςμοφ Αξιολόγθςθ του οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ Αξιολόγθςθ του τελικοφ οικολογικοφ προϊόντοσ Αναφορά

4 2.8.4 Ρθγζσ InEDIC Αποτελζςματα Βιμα 8: Δραςτθριότθτεσ που ακολουκοφν Ενςωμάτωςθ του οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ ςτισ διαδικαςίεσ τθσ επιχείρθςθσ και τα ςυςτιματα διοίκθςθσ Από τον οικολογικό (επανα)ςχεδιαςμό ςτθν οικολογικι καινοτομία και ςτον ςχεδιαςμό για αειφορεία Ρθγζσ InEDIC Αποτελζςματα Κίνθτρα Κίνθτρα Ροιά είναι τα κυριότερα κίνθτρα για τθν εφαρμογι του οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ ςε μία εταιρεία; Εςωτερικά κίνθτρα: Μείωςθ κόςτουσ Καινοτομία Ροιότθτα Εταιρικι εικόνα Ρεριβαλλοντικι Ρολιτικι τθσ Εταιρείασ και Συςτιματα Ρεριβαλλοντικισ Διαχείριςθσ Κίνθτρα για τουσ εργαηόμενουσ Εξωτερικά κίνθτρα Από τθν οπτικι του Ρεριβάλλοντοσ Κυβερνθτικζσ Στρατθγικζσ, Νομοκεςία και Ρρότυπα Ανάγκεσ τθσ αγοράσ (τελικοί καταναλωτζσ βιομθχανικϊν προϊόντων) Ρρομθκευτζσ τεχνολογικϊν καινοτομιϊν Ανταγωνιςτζσ Κοινωνικό περιβάλλον Ρρομθκευτζσ Καινοτομία Ειςαγωγι Θ οικολογικι καινοτομία ςαν Κοινωνικι Διαδικαςία Τφποι καινοτομίασ Ζξι Βιματα ςτθν ανάπτυξθ του ζργου Καινοτομίασ Ανάλυςθ τθσ αγοράσ Ειςαγωγι

5 5.1 Ανάλυςθ Αγοράσ (ςφμφωνα με τον David A. Aaker) Μζγεκοσ Αγοράσ υκμόσ ανάπτυξθσ τθσ αγοράσ Τάςεισ Κερδοφορία Δομικόςτουστθσ βιομθχανίασ Διαχείριςθτου Marketing Ραράγοντεσ Επιτυχίασ Περιβαλλοντικι ανάλυςθ Ρεριβαλλοντικι ανάλυςθ λαμβάνοντασ υπ όψιν τον κφκλο τθσ ηωισ Μζκοδοι περιβαλλοντικισ ανάλυςθσ ςχετικζσ με τον κφκλο ηωισ Τφποι εργαλείων περιβαλλοντικισ ανάλυςθσ Αξιολόγθςθ Κφκλου Ηωισ (LCA) Οικονομικι Ανάλυςθ Ειςαγωγι. Γενικζσ πλθροφορίεσ Τφποι οικονομικισ αξιολόγθςθσ: Κοςτολόγθςθ Κφκλου Ηωισ και Ανάλυςθ Κόςτουσ- Κζρδουσ Κοςτολόγθςθ Κφκλου Ηωισ υμβατικι Κοςτολόγθςθ Κφκλου Ηωισ Περιβαλλοντικι Κοςτολόγθςθ Κφκλου ηωισ Κοινωνικι Κοςτολόγθςθ Κφκλου ηωισ Ανάλυςθ κόςτουσ-οφζλουσ Προςαρμογι για τθν Χρονικι Διάςταςθ τρατθγικζσ οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ Ειςαγωγι Στρατθγικζσ οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ ςτον τομζα των κεραμικϊν ΛΔΕΕΣ ΓΛΑ νζο ΡΟΛΟΝ Στρατθγικι: επιλογι υλικϊν με χαμθλότερο αντίκτυπο Στρατθγικι 2: μείωςθ τθσ χριςθσ υλικϊν Στρατθγικι 3: Ρροϊκθςθ διαδικαςιϊν παραγωγισ φιλικϊν προστο περιβαλλόν Στρατθγικι 4: προϊκθςθ αποδοτικϊν από περιβαλλοντικιάποψθδιεργαςιϊν ςυςκευαςίασ και logistics Στρατθγικι 5:μείωςθ των περιβαλλοντικϊν επιπτϊςεων ςτο ςτάδιο τθσ χριςθσ Στρατθγικι 6: αφξθςθτθσ αντοχισ ςτο χρόνοτου προϊόντοσ Στρατθγικι 7: βελτιςτοποιιςθ του ςυςτιματοσ τζλουσ ηωισ

6 8.3 Εξιςορροπιςεισ μεταξφ κριτθρίων Οικολογικι υγκριτικι Αξιολόγθςθ Τι είναι θ οικολογικι ςυγκριτικι αξιολόγθςθ; Γιατί ςυγκριτικι αξιολόγθςθ; Τι είναι θ περιβαλλοντικι ςυγκριτικι αξιολόγθςθ; Βιματα τθσ περιβαλλοντικισ ςυγκριτικισ αξιολόγθςθσ προϊόντων Καινοτομία προϊόντοσ μζςω τθσ ςυγκριτικισ αξιολόγθςθσ Δθμιουργικι ςκζψθ Θ δθμιουργικι διαδικαςία μπορεί να χωριςτεί ςτα ακόλουκα ςτάδια: Ρϊσ να διεγείρετε τθ δθμιουργικι ςκζψθ Τυχαία ερεκίςματα και Σφςκεψθ Τυχαία επιλεγμζνα ουςιαςτικά Τυχαία επιλεγμζνα ριματα Σφςκεψθ (Εργαλείο 10) Άλλεσ δθμιουργικζσ τεχνικζσ επίλυςθσ προβλθμάτων Μακαίνοντασ από τθ φφςθ: βιομίμθςθ Τροποποιιςεισ: Σχεδίαςθ Βελτιϊςεισ Μεταφορζσ Ζρευνα χρθςτϊν Ραιχνίδι όλων Διδάγματα του γρίφου ) Κοιτάξτε πζρα από τον τρζχοντα οριςμό του προβλιματοσ ) Ερευνιςτε τα όρια ) Θ ςκλθρι δουλειά είναι θ λφςθ υςτιματα περιβαλλοντικισ διαχείριςθσ και οικολογικόσ ςχεδιαςμόσ Ειςαγωγι ISO και οικολογικόσ ςχεδιαςμόσ Κακοριςμόσ πεδίου Ρολιτικι για το περιβάλλον Σχεδιαςμόσ Ρεριβαλλοντικζσ πτυχζσ Νομικζσ και άλλεσ απαιτιςεισ Σκοποί, ςτόχοι και προγράμματα

7 11.4 Εφαρμογι και λειτουργία Ρόροι, ρόλοι, ευκφνθ και εξουςία Λκανότθτα, ςυνειδθτοποίθςθ και κατάρτιςθ Επικοινωνία Λειτουργικόσ ζλεγχοσ Ζλεγχοσ Ζλεγχοσ και μζτρθςθ Αξιολόγθςθ τθσ ςυμμόρφωςθσ Διοικθτικι αναςκόπθςθ Ρεραιτζρω ανάγνωςθ Πράςινο μάρκετινγκ και Επικοινωνία Ρράςινο μάρκετινγκ Οριςμόσ και ςθμαντικότθτα Ευρωπαϊκό πλαίςιο. Ρράςινθ ςφμβαςθ Σκεπτικά ςχετικά με το πράςινο μάρκετινγκ και τθν ανάλυςθ αγοράσ Εργαλεία Επικοινωνίασ Ειςαγωγι, οριςμόσ και ςθμαςία Λςτορικό και Ευρωπαϊκό πλαίςιο Οικολογικά ςιματα βαςιςμζνα ςτο ISO Οικολογικά ςιματα για τα κεραμικά προιόντα Τφποσ I. Επικυρωμζνο οικολογικό ςιμα Αυτό - δθλϊςεισ Ρεριβαλλοντικοφ Ρροϊόντοσ θ οικολογικά ςιματα τφπου ΛΛ Δθλϊςεισ Ρεριβαλλοντικοφ Ρροιόντοσ (EPDs) ι οικολογικά ςιματα Τφπου III χεδιαςμόσ για Βιωςιμότθτα Ειςαγωγι ΣχεδιαςμόσγιαΒιωςιμότθταεμπνευςμζνθ από το ISO Συςτιματα Ρροϊόντοσ-Υπθρεςίασ Σφνκεςθ: Από τον οικολογικό ςτον βιϊςιμο ςχεδιαςμό Αναφορζσ Γλωςςάριο

8 Πρόλογοσ Ο οικολογικόσ ςχεδιαςμόσ αποτελεί μια ερεφεωσ διαδεδομζνθ ζννοια μεταξφ των ειδικϊν για το περιβάλλoν ςτθν ΕΕ. Εντοφτοισ υπάρχει αδυναμία ενςωμάτωςθσ των ςχετικϊν αρχϊν ςτον τομζα των κεραμικϊν προιόντων. Ραρα τθν οικονομικι τθσ ςθμαςία, θ βιομθχανία των κεραμικϊν υποφζρει από τθν Ευρωπαικι οικονομικι επιβράδυνςθ με αποτζλεςμα να υπάρχει ςαφισ αντίκτυποσ ςτα προιόντα που προζρχονται από χϊρεσ όπου τα περιβαλλοντικά ςτάνταρ είναι ςθμαντικά χαμθλότερα. Ο τομζα των κεραμικϊν ζχει ανάγκθ ανταγωνιςτικά προϊόνταϊςτε να επιβιϊςει ςτθν αγορά ενςωματϊνοντασ περιβαλλοντικά ςτοιχεία και να διαφοροποιείται δίνοντασ παράλλθλα βαρφτθτα ςε κζματα που απορρζουν από τον κφκλο ηωισ τουσ. Σο ζργο InEDIC Innovation and Ecodesign in the Ceramic Industry χρθματοδοτείται από το EU Lifelong Learning Leonardoda Vinci Program (ςυμφωνθτικό PT1-LEO ),το οποίο ςυντονίηει το LNEGUPCS (National Laboratory o Energy and Geology, Sustainable Production and Consumption ResearchUni) από τθν Ρορτογαλία. Το ζργο αποτελεί Μεταφορά Τεχνολογίασ ςτα πλαίςια του Leonardo Davinci (Transfer of Knowledge in the Field of Ecodesign, Agreementn CZ/04/B/F/PP ). Ρρωταρχικόσ ςτόχοσ του ζργου είναι θ ανάπτυξθ εκπαιδευτικοφ υλικοφ και εργαλείων οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ για τθν κεραμικι βιομθχανία προκειμζνου να παράςχει ςε ςχεδιαςτζσ, οργανιςμοφσ εκπαίδευςθσ και επιχειριςεισ με δεξιότθτεσ για τθ ςυςτθματικι ενςωμάτωςθ των περιβαλλοντικϊν παραμζτρων ςτθν ανάπτυξθ των προϊόντων τουσ. Το Manual οργανϊνεται με βάςθ τθ λογικι βιμα-προσ-βιμα που παρουςιάηεται ςτο κεφάλαιο 2. Θ εφαρμογι περιλαμβάνει 8 προτεινόμενα ςτάδια και υποςτθρίηεται από κεωρθτικά κεφάλαια και πρακτικά εργαλεία, κάνοντασ ζτςι ευκολότερθ τθ διαδικαςία εφαρμογισ θ οποία προςαρμόηεται ανάλογα με τισ ανάγκεσ τθσ κάκε επιχείρθςθσ και αναπτφςεται ανάλογα με το βάκοσ που κζλει κανείσ να δϊςει ςτο διάβαςμά του (InEDIC sresourcecentre). Αναπτφχκθκε επίςθσ και μια απλουςτευμζνθ ζκδοςθ του Κεφαλαίου 2 που προορίηεται για εφαρμογι ςτα μικρά κεραμικά εργαςτιρια τα οποία είτε δεν μποροφν είτε δεν κζλουν να εφαρμόςουν τισ γενικζσ αρχζσ προςζγγιςθσ των κεραμικϊν βιομθχανιϊν. Το ζργο InEDIC βαςίηεται ςτο δίπτυχο εκπαίδευςθ και εφαρμογι το οποίο αποτελείται από κεωρθτικζσ και πρακτικζσ ςυναντιςεισ εντόσ εκπαιδευτικϊν αικουςϊν και πραγματικά ζργα 8

9 εφαρμογισ ςε κεραμοποιίεσ και εργαςτιρια κεραμικισ ςε όλεσ τισ ςυμμετζχουςεσ χϊρεσ ενϊ πλθροφορίεσ του υπάρχουν ςτοwebsite ( ςτα Αγγλικά και ςτισ γλϊςςεσ όλων των εταίρων. Θ κοινοπραξία του ζργου InEDIC περιλαμβάνει μια διεκνισ ςυνεργαςία από τθν Ρορτογαλία, τθν Λςπανία και τθν Ελλάδα, περιλαμβάνοντασ ζωσ και 18 ςυνεργάτεσμε αποδεδειγμζνθ εμπειρία ςτον τομζα του οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ και ςτθν κεραμικι βιομθχανία. Θ κοινοπραξία περιλαμβάνει ερευνθτικά κζντρα, εκπαιδευτικά ιδρφματα, ενϊςεισ και ιδιωτικζσ επιχειριςεισ. Το εγχειρίδιο του ζργου ςυντάχκθκε από τουσ παρακάτω βαςικοφσ φορείσ: LNEG, I.P., Portugal Cristina Rocha, David Camocho, Sofia Bajouco and Ana Gonçalves. CENCAL, Portugal Maria Helena Arroz and Manuela Baroso. CPD, Portugal Isabel Brarens and Paula Gris Grais. CTCV, Portugal Marisa Almeida and Pedro Frade. ESAD/IPL, Portugal Fernando Carradas, José Frade and Francisco Fernandes. ITC, Spain Irina Celades, Teresa Ros Dosdá and Noelia Coll Badí. PROSPEKTIKER, Spain Ibon Zugasti, Olatz Errazkin and Xabier Eguskizaga. ARVIS, S.A., Greece Λεωνίδασ Σωμάκοσ και Κωνςταντίνοσ Αραβϊςθσ. Θ ομάδα εργαςίασ του ζργου ελπίηει ότι το Εγχειρίδιο κα αποδειχκεί χριςιμο για τοtargetgroup και όλουσ τουσ λοιποφσ ενδιαφερόμενουσ πολίτεσ και φορείσ ενϊ ςυνάμα αναγνωρίηει ότι υπάρχει χϊροσ για βελτίωςθ ι/και προςαρμογι ςτισ ιδιαίτερεσ ανάγκεσ του κάκε πικανοφ χριςτθ. Κατά ςυνζπεια οποιαδιποτε παρατιρθςθ ι και διόρκωςθ είναι ευπρόςδεκτθ προκειμζνου να μασ βοθκιςει να το αναπτφξουμ περαιτζρω προκειμζνου να βοθκιςει ςτθν αναβάκμιςθ μιασ βιωςιμότερθσ κοινωνίασ. 9

10 Kεφάλαιο 1 Ειςαγωγι 1. Ειςαγωγι 1.1 Οικολογικόσχεδιαςμόσ Ο Οικολογικόσ Σχεδιαςμόσ είναι θ ςυςτθματικι ενςωμάτωςθ τθσ περιβαλλοντικισ διάςταςθσ ςτθ διαδικαςία ςχεδιαςμοφ προϊόντων (με τθν ζννοια των αγακϊν και των υπθρεςιϊν). Ο κφριοσ ςκοπόσ του οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ είναι να αναπτφξει βιϊςιμα προϊόντα με το να μειϊςει τισ περιβαλλοντικζσ επιπτϊςεισ τουσ ςε όλο τον κφκλο ηωισ τουσ, λαμβάνοντασ επίςθσ υπόψθ απαιτιςεισ άλλων ςυμβατικϊν προϊόντων και απαιτιςεισ του πελάτθ, όπωσ λειτουργικότθτα, ποιότθτα, αςφάλεια, κόςτοσ, ευκολία καταςκευισ, εργονομία και αιςκθτικι (βλζπε Σχιμα 1.1). Σχιμα 1.1 Κριτιρια για τθν ανάπτυξθ του προϊόντοσ, ςυμπεριλαμβανομζνου του Ρεριβάλλοντοσ Πλα τα προϊόντα ζχουν κάποια επίδραςθ ςτο περιβάλλον, θ οποία μπορεί να ανακφψει ςε οποιοδιποτε ςθμείο (ςτάδιο) του κφκλου ηωισ του προϊόντοσ ι ακόμα και ςε όλα τα ςτάδια του ΚΗΡ, από τθν εξαγωγι των πρϊτων υλϊν, ςτθν παραγωγικι διαδικαςία, τθν διανομι, τθν χριςθ και το τζλοσ ηωισ του. Οι επιπτϊςεισ ςτον κφκλο ηωισ του κυμαίνονται από ελαφρζσ (μικρζσ επιπτϊςεισ) ζωσ πιο ςθμαντικζσ, να είναι βραχυπρόκεςμεσ ι μακροπρόκεςμεσ, και μπορεί να παρουςιάηονται ςε τοπικό, περιφερειακό ι παγκόςμιο επίπεδο. Θ ενςωμάτωςθ περιβαλλοντικϊν ηθτθμάτων από τα πρϊτα ςτάδια τθσ διαδικαςίασ ανάπτυξθσ του προϊόντοσ είναι ο πιο αποτελεςματικόσ τρόποσ για τθν ειςαγωγι αλλαγϊν που επθρεάηουν κετικά όλα τα ςτάδια του κφκλου ηωισ. 10

11 Kεφάλαιο 1 Ειςαγωγι Εκτιμάται ότι πάνω από το 80% του ςυνόλου των περιβαλλοντικϊν επιπτϊςεων που ςχετίηονται με το προϊόν, κακορίηεται από το ςχεδιαςμό, ζτςι ο οικολογικόσ ςχεδιαςμόσ είναι μια πολλά υποςχόμενθ προςζγγιςθ για τθν αειφόρο κατανάλωςθ και παραγωγι, θ οποία ζχει εφαρμοςτεί ςε πολλά προϊόντα από πολλοφσ οικονομικοφσ τομείσ. Στο εγχειρίδιο Οικολογικοφ Σχεδιαςμοφ τθσ InEDIC, οι ζννοιεσ και τα εργαλεία του οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ επικεντρϊνονται ςε κεραμικά προϊόντα των παρακάτω τομζων: Επιτραπζηια ςκεφθ και διακοςμθτικά, Τοφβλα και κεραμίδια, Ρλακίδια τοίχου και δαπζδου, Είδθυγιεινισ. To InEDIC είναι ςυνζχεια ενόσ άλλου ζργου του προγράμματοσ Leonardo da Vinci (Μεταφορά γνϊςεων ςτον Τομζα Οικολογικοφ Σχεδιαςμοφ, με αρικμό ςφμβαςθσ CZ-04/B/F/PP ECODESIGN). Στθν ιςτοςελίδα του ( μπορείτε να βρείτε πόρουσ, υλικά και παραδείγματα οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ, κακϊσ και εγχειρίδιο οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ για τθ βιομθχανία επίπλων. Ενϊ θ InEDIC προςανατολίηεται ςε κεραμικά προϊόντα, οι ζννοιεσ και τα εργαλεία που παρουςιάηονται εδϊ μποροφν εφκολα να εφαρμοςτοφν ι να προςαρμοςτοφν ςε άλλα προϊόντα. Ραρά το γεγονόσ ότι θ ζννοια του οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ εφαρμόηεται εξίςου ςε αγακά και υπθρεςίεσ, οι μεκοδολογίεσ και τα εργαλεία τθσ InEDIC είναι πιο κατάλλθλα για φυςικά προϊόντα (π.χ. εμπορεφματα). 1.2 Θ ςθμαςία του Οικολογικοφ χεδιαςμοφ Θ ενςωμάτωςθ περιβαλλοντικϊν απαιτιςεων ςτθν ανάπτυξθ προϊόντων είναι ςθμαντικι τόςο από περιβαλλοντικι όςο και από επιχειρθματικι άποψθ. Το αμεςότερα επιτεφξιμο όφελοσ είναι θ μείωςθ των περιβαλλοντικϊν επιπτϊςεων που ςχετίηονται με τθν κατανάλωςθ υλικϊν, ενζργειασ και νεροφ (ειςροζσ) και τθν παραγωγι αποβλιτων και εκπομπϊν (ανεπικφμθτεσ εκροζσ). Εκτόσ από τθ βελτίωςθ του περιβάλλοντοσ υπάρχουν και άλλα πικανά οφζλθ που απορρζουν από τον οικολογικό ςχεδιαςμό. Οι εταιρείεσ μποροφν να μειϊςουν το κόςτοσ τουσ, (αλλά και αυτό των χρθςτϊν των προϊόντων τουσ), να αυξιςουν τθν ποιότθτα των προϊόντων, να επιδιϊξουν τθν καινοτομία και να ςυμμορφωκοφν καλφτερα με τθν περιβαλλοντικι νομοκεςία, κακϊσ και με τισ απαιτιςεισ των πελατϊν. Επιπλζον μποροφν να βελτιϊςουν τθν εικόνα αυτϊν και των προϊόντων τουσ. Για να βελτιςτοποιιςουν αυτά τα αποτελζςματα, οι πρωτοβουλίεσ οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ ςτισ εταιρείεσ κα πρζπει να αποτελοφν μζροσ τθσ επιχειρθματικισ ςτρατθγικισ, αντί να περιορίηονται ςτθν 11

12 Kεφάλαιο 1 Ειςαγωγι περιβαλλοντικι "γωνιά" τθσ εταιρείασ. Θ πρόκλθςθ είναι θ εξεφρεςθ λφςεων, πιο βιϊςιμων περιβαλλοντικά που κα ζχουν επιχειρθματικι λογικι τόςο βραχυπρόκεςμα όςο και μακροπρόκεςμα και κα οδθγοφν ςε μεγαλφτερθ ικανοποίθςθ πελατϊν, καταναλωτϊν και προςδοκιϊν. Υπάρχει αυξανόμενο ενδιαφζρον από πελάτεσ, χριςτεσ και καταςκευαςτζσ για τισ περιβαλλοντικζσ πλευρζσ και επιπτϊςεισ των προϊόντων και διεργαςιϊν. Αυτό το ενδιαφζρον αντικατοπτρίηεται ςτισ ςυηθτιςεισ μεταξφ επιχειριςεων, καταναλωτϊν, κυβζρνθςθσ και ΜΚΟ όςον αφορά τθν αειφόρο ανάπτυξθ*, που εκφράηεται μζςω διεκνϊν ςυμφωνιϊν, κακϊσ και μζτρα για το εμπόριο, τθν εκνικι και διεκνι νομοκεςία, και εκελοντικζσ πρωτοβουλίεσ. Το ενδιαφζρον αυτό αντικατοπτρίηεται επίςθσ ςτθν οικονομία διάφορων τμθμάτων τθσ αγοράσ που αναγνωρίηει και επωφελείται από τισ νζεσ αυτζσ προςεγγίςεισ για το ςχεδιαςμό του προϊόντοσ. Αυτζσ οι νζεσ προςεγγίςεισ μποροφν να οδθγιςουν ςε βελτίωςθ τθσ απόδοςθσ των πόρων και διαδικαςιϊν, ςτθ δυνατότθτα διαφοροποίθςθσ προϊόντων, ςτθ μείωςθ του κανονιςτικοφ φόρτου και των πικανϊν ευκυνϊν, κακϊσ και ςτθ μείωςθ του κόςτουσ. Επιπλζον, θ παγκοςμιοποίθςθ των αγορϊν και οι αλλαγζσ ςτισ πρακτικζσ προμθκειϊν, τθν καταςκευι και τθ διανομι, επθρεάηουν τθν αλυςίδα εφοδιαςμοφ και, ςυνεπϊσ, ζχουν αντίκτυπο ςτο περιβάλλον. Ραρά το γεγονόσ ότι θ μεκοδολογία οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ εμφανίςτθκε και αναπτφςςεται από το 1970, υπάρχουν ακόμα μερικά εμπόδια για τθν υλοποίθςι τθσ. Το ζργο InEDIC αναπτφχκθκε δϊςει απαντιςεισ ςε οριςμζνεσ από αυτζσ τισ απειλζσ που εξακολουκοφν να υφίςτανται. Αυτζσ περιλαμβάνουν: Δυςκολίεσ κατανόθςθσ του οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ από τουσ περιςςότερουσ πελάτεσ/χριςτεσ Απουςία αντίλθψθσ των επιπτϊςεων του προϊόντοσ από τουσ παραγωγοφσ Απουςία αντίλθψθσ των επιπτϊςεων των προϊόντων από τουσ ενδιαφερόμενουσ φορείσ Αντίλθψθ ότι απαιτοφνται υψθλζσ επενδφςεισ για τθν εφαρμογι τθσ μεκοδολογίασ οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ Ζλλειψθ χρόνου για τθν εφαρμογι οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ Οι τρζχουςεσ ςυνικειεσ παραγωγισ και κατανάλωςθσ είναι δφςκολο να αλλάξουν Ζλλειψθ κατάρτιςθσ και τεχνογνωςίασ ςχετικά με τισ περιβαλλοντικζσ πτυχζσ, τον οικολογικό ςχεδιαςμό και τα περιβαλλοντικά εργαλεία Ζλλειψθ περιβαλλοντικϊν μελετϊν 12

13 Kεφάλαιο 1 Ειςαγωγι Αντίλθψθ ότι θ εφαρμογι αυξάνει το κόςτοσ ανκρϊπινων πόρων Τεχνικζσ δυςκολίεσ υιοκζτθςθσ και προςαρμογισ ςτισ νζεσ εξελίξεισ Δυςκολίεσ για τθ δθμιουργία διεπιςτθμονικϊν ομάδων 1.3 Φιλοςοφία ΚφκλουΗωισ Στθν καρδιά του οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ εδράηεται θ ζννοια του κφκλου ηωισ του προϊόντοσ. Ο κφκλοσ ηωισ του προϊόντοσ ξεκινά με πόρουσ που προζρχονται από τθ φφςθ, ςυνεχίηει με τθν παραγωγι υλικϊν και διαδικαςιϊν παραγωγισ, τθ ςυςκευαςία και μεταφορά, τθ χριςθ και τθ ςυντιρθςθ του προϊόντοσ και, τζλοσ, καταλιγει ςτο ςτάδιο τζλουσ του κφκλου ηωισ (Σχιμα 1.2). Ππωσ ζχει αναφερκεί, ςε κακζνα από αυτά τα ςτάδια υπάρχουν περιβαλλοντικζσ πτυχζσ (ειςροζσ και εκροζσ) και ςυνακόλουκεσ επιπτϊςεισ (όπωσ θ κλιματικι αλλαγι, θ εξάντλθςθ πόρων, θ τοξικότθτα, θ ρφπανςθ αζρα, υδάτων και εδάφουσ, κλπ.). Ο όροσ «φιλοςοφία κφκλου ηωισ» αναφζρεται ςτθν ολοκλθρωμζνθ προςζγγιςθ που πρζπει να εφαρμόηεται με ςτόχο το ςχεδιαςμό προϊόντων πιο ςυμβατϊν με το περιβάλλον, απαιτϊντασ ςυχνά τθ ςυμμετοχι και άλλων ςτοιχείων τθσ αλυςίδασ εκτόσ από τον παραγωγό: προμθκευτζσ, διανομείσ, πωλθτζσ λιανικισ, διαχειριςτζσ αποβλιτων, κλπ.. 13

14 Kεφάλαιο 1 Ειςαγωγι Σχιμα 1.2. Κφκλοσ ηωισ προϊόντοσ, Ρθγι: Ρροςαρμογι από ISO/TR Ρεριβαλλοντικι διαχείριςθ-ενςωμάτωςθ περιβαλλοντικϊν πτυχϊν ςτο ςχεδιαςμό και ανάπτυξθ προϊόντοσ Θ εξζταςθ ολόκλθρου του κφκλου ηωισ του προϊόντοσ ζχει ςκοπό να διαςφαλίςει ότι: Δεν αποκλείονται αυκαίρετα υλικά Λαμβάνονται υπόψθ όλα τα περιβαλλοντικά χαρακτθριςτικά ενόσ προϊόντοσ Θ εςτίαςθ δε γίνεται μόνο ςτο ίδιο το προϊόν, αλλά και ςτο ςφςτθμα ςτο οποίο κα λειτουργιςει το προϊόν Ρεριβαλλοντικζσ επιπτϊςεισ δεν μεταφζρονται από τθ μία φάςθ του κφκλου ηωισ ςε άλλθ ι από ζνα μζςο (ατμόςφαιρα, νερό, ζδαφοσ) ςε άλλο. Για τθν προςπάκεια αυτι, είναι αναγκαίο να εφαρμόηονται ειδικζσ μζκοδοι και εργαλεία που βαςίηονται ςτθν επιςτθμονικι τεχνογνωςία. Θ εκτίμθςθ του κφκλου ηωισ κα ςυμβάλει ςτον εντοπιςμό των πιο ςθμαντικϊν επιπτϊςεων ςτο πλαίςιο του κφκλου ηωισ του προϊόντοσ και ςυνεπϊσ, κα επιλζξει τθν πλζον κατάλλθλθ ςτρατθγικι για τθ βελτίωςθ του προϊόντοσ. Επίςθσ 14

15 Kεφάλαιο 1 Ειςαγωγι θ εκτίμθςθ του κφκλου ηωισ βοθκά τον προςανατολιςμό των αποφάςεων ςχεδιαςμοφ, ενκαρρφνοντασ τθ λιψθ μζτρων ςχετικά με τα ςτάδια του κφκλου ηωισ του προϊόντοσ, όπου είναι πικανό να προκφψουν τα μεγαλφτερα οφζλθ για το περιβάλλον και για τθν εταιρεία ςε μια επιχειρθματικι προοπτικι. 1.4 Παραδείγματα Κεραμικϊν Προϊόντων Είναι δυνατό να βρεκοφν πολλά κεραμικά προϊόντα με καινοτομίεσ που μποροφν να ταξινομθκοφν ςφμφωνα με τισ ςτρατθγικζσ του οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ. Στθν ςυνζχεια, παρουςιάηονται μερικά παραδείγματα από τθν Λςπανία και τθν Ρορτογαλία. Κα πρζπει να ζχουμε υπόψθ, ωςτόςο, ότι τα ςυνολικά περιβαλλοντικά οφζλθ αυτϊν των καινοτομιϊν δεν είναι γνωςτά και ςυνεπϊσ μπορεί να επζλκουν περιβαλλοντικοί ςυμβιβαςμοί. Ραρατθρείται επίςθσ ότι μόνο μία ςτρατθγικι ι περιβαλλοντικι ςυνιςτϊςα παρουςιάηεται ςυνικωσ ςε αυτά τα παραδείγματα. Ραρόλα αυτά απεικονίηουν τθν εφαρμογι ςχεδιαςτικϊν παρεμβάςεων με δυνθτικά περιβαλλοντικά οφζλθ ςε μια βιομθχανία θ οποία ζχει παραδοςιακά εςτιάςει τισ περιβαλλοντικζσ τθσ προςπάκειεσ ςτθ διαδικαςία παραγωγισ. Ρίνακασ 1.1 Ραραδείγματακεραμικϊνπροϊόντωνπουπαρουςιάηουνενδιαφζρον από τθν οπτικι του οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ τρατθγικι Οικολογικοφ χεδιαςμοφ Επιλογι υλικϊν με χαμθλζσ επιπτϊςεισ Διεργαςία ι λφςθ Ενςωμάτωςθ αποβλιτων Παραδείγματα Εικόνα Οριςμζνεσ εταιρείεσ παραγωγισ πλακιδίων ανακυκλϊνουν προκαταναλϊςιμα απόβλθτα φτάνοντασ μζχρι το 90% κατά βάροσ ανακυκλϊςιμου υλικοφ, ενϊ διατθροφν τθν αντοχι και προςαρμοςτικότθτα του προϊόντοσ. Greenearthτθσ Roca Υπάρχουν επίςθσ παραδείγματα οικιακοφ εξοπλιςμοφ και παραγωγϊν πλακιδίων που χρθςιμοποιοφν τθν ιλι από εγκαταςτάςεισ 15

16 Kεφάλαιο 1 Ειςαγωγι τρατθγικι Οικολογικοφ χεδιαςμοφ Διεργαςία ι λφςθ Παραδείγματα Εικόνα επεξεργαςίασ λυμάτων ςτθν καταςκευι ειδϊν. Μείωςθ τθσ Μείωςθ Οι εταιρείεσ κεραμικϊν πλακιδίων τοίχου χριςθσ υλικοφ πάχουσ και δαπζδου ζχουν πραγματοποιιςει Ρροϊόντων ζρευνεσ για τθν επίτευξθ μείωςθσ του πάχουσ των πλακιδίων (ςε οριςμζνεσ περιπτϊςεισ από 12 mm ωσ 4 mm). Ceramic tile sheet by Revigres-Neos Additives Επιλογι τεχνικϊν Reducing kiln The ceramic industry has invested παραγωγισ, φιλικϊν firing operations significantly in more eco-efficient προσ το περιβάλλον production techniques. Designers can also influence the environmental performance of the manufacturing processes e.g. by designing products whose production requires less firing steps or lower temperatures. David Camocho and Isa Sardinha in CENCAL Βελτιςτοποίθςθ Μείωςθ Εταιρείεσ ζχουν κάνει προςπάκειεσ να ςυςκευαςίασ και ςυςκευαςίασ μειϊςουν τα υλικά που χρθςιμοποιοφνται διανομισ ςτθν ςυςκευαςία Μείωςθ δραςτθριοτιτω ν διανομισ Μία πρόςφατθ τάςθ ονομάηεται «picking. Ο αγοραςτισ παραγγζλνει απευκείασ ςτον καταςκευαςτι και του παραδίςονται τα προϊόντα. Direct sales system 16

17 Kεφάλαιο 1 Ειςαγωγι τρατθγικι Οικολογικοφ χεδιαςμοφ Διεργαςία ι λφςθ Παραδείγματα Εικόνα Μείωςθ Υλικά υψθλισ Νζατοφβλαμευψθλζσκερμικζσ, περιβαλλοντικϊν αποδοτικότθτασ ακουςτικζσκαιμθχανικζσεπιδϊςεισζχουνα επιπτϊςεων κατά ναπτυχκεί. Με αυτό τον τρόπο δεν τθν χριςθ βελτιϊνεται μόνο το προϊόν αλλά και θ ςυνολικι απόδοςθ του κτιρίου. CBloco by CTCV Βελτιςτοποίθςθ του Νζα μζκοδοσ Θμζκοδοσανυψωμζνουτεχνικοφπατϊματο ςυςτιματοσ τζλουσ εγκατάςταςθσ σείναιμιανζαμεκοδοσπουεπιτρζπειναεγκα ηωισ και ταςτακείυπεδάφιοςφςτθμαψφξθσ- απεγκατάςταςθ κζρμανςθσςτοπάτωμα. σ Ταυτόχροναβελτιϊνειτονδιαχωριςμότωνα πορριμμάτων. Technical raised floor by Porcelanosa Νζεσ ιδζεσ Ενςωμάτωςθ Κεραμικά πλακάκια που ενςωματϊνουν λειτουργιϊν ζνα λεπτό φωτοβολταϊκό φιλμ κα ζχουν υψθλι αιςκθτικι και πρακτικι επίδοςθ. Portuguese R&D initiative (University of Minho, CTCV, 17

18 Kεφάλαιο 1 Ειςαγωγι τρατθγικι Οικολογικοφ χεδιαςμοφ Διεργαςία ι λφςθ Παραδείγματα Εικόνα FCT-CENIMAT, LNEG, Revigrés, Dominó, Coelho da Silva, De Viris, ADENE. 18

19 Κεφάλαιο 2 Οικολογικόσ ςχεδιαςμόσ του ζργου βιμα προσ βιμα 2. Ο Οικολογικόσ χεδιαςμόσ βιμα προσ βιμα 2.1 χεδιαςμόσ Ο οικολογικόσ ςχεδιαςμόσ αποτελεί μία δθμιουργικι διαδικαςία. Οι καινοτόμεσ λφςεισ που αναπτφςςονται ςτα προβλιματα του ςχεδιαςμοφ δεν είναι ποτζ προκακοριςμζνεσ-ωςτόςο θ μεκοδολογία που χρθςιμοποιείται ςτθν εφρεςθ των λφςεων είναι πιο προβλζψιμθ. Οι λογικζσ πτυχζσ των ζργων μποροφν και κα ζπρεπε να προγραμματιςτοφν με κάποια ακρίβεια. Για τθν υποςτιριξθ τθσ ανάπτυξθσ του οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ, το εγχειρίδιο InEDIC παρουςιάηει μια προςζγγιςθ 8 βθμάτων, τα οποία υποςτθρίηονται από 13 κεωρθτικά κεφάλαια και 13 εργαλεία (ςυν 2 βάςεισ δεδομζνων). Θ περιγραφι κάκε βιματοσ οργανϊνεται ςε (1) ςτόχουσ, (2) κφριεσ δραςτθριότθτεσ, (3) πόρουσ (κεωρθτικά κεφάλαια και εργαλεία) και (4) αποτελζςματα. Πςο απλό και αν φαίνεται, είναι μακρφσ ο δρόμοσ από τθν λιψθ τθσ απόφαςθσ να εφαρμοςκεί ο οικολογικόσ ςχεδιαςμόσ μζχρι το τελικό οικολογικά ςχεδιαςμζνο προϊόν. Ρρζπει να επιλεχκεί το κατάλλθλο προϊόν, να εκτιμθκεί θ παροφςα οικολογικι του επίδοςθ, να προςδιοριςτοφν πικανζσ βελτιϊςεισ, να κακοριςτοφν μζτρα για τθν επίτευξθ αυτϊν των βελτιϊςεων και, τελευταίο αλλά εξίςου ςθμαντικό, να εφαρμοςκοφν οι προτεινόμενεσ λφςεισ ςτθν πράξθ. Στθ διαδικαςία αυτι εμπλζκονται διαφορετικά τμιματα ι μονάδεσ μιασ επιχείρθςθσ. Οι επιχειριςεισ που αποφαςίηουν να εφαρμόςουν τον οικολογικό ςχεδιαςμό μποροφν να ξεκινιςουν με τμιματα των προϊόντων τουσ και ςταδιακά να επεκτείνουν το πλάνο ςτον πλιρθ επαναςχεδιαςμό νζων προϊόντων ι υπθρεςιϊν και μποροφν να φτάςουν μζχρι και ςτο να δθμιουργιςουν νζεσ επαγγελματικζσ λφςεισ. Θ διάρκεια ενόσ οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ ποικίλλει ανάλογα με τθν οπτικι του ςχεδιαςμοφ και τθν πολυπλοκότθτα του προϊόντοσ. Τυπικά ζνασ οικολογικόσ ςχεδιαςμόσ μπορεί να διαρκζςει από 3 μινεσ ζωσ και ζνα χρόνο, αλλά ςυνιςτάται να είναι όςο πιο μικρισ διάρκειασ είναι δυνατόν ζτςι ϊςτε θ ομάδα και θ επιχείρθςθ να μθν χάςουν τθν παρόρμθςθ τουσ για το ζργο. 19

20 Κεφάλαιο 2 Οικολογικόσ ςχεδιαςμόσ του ζργου βιμα προσ βιμα Σχιμα 2.1 Συςχζτιςθ μεταξφ των 8 βθμάτων οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ και των κεφαλαίων και εργαλείων του inedic 20

21 Κεφάλαιο 2 Οικολογικόσ ςχεδιαςμόσ του ζργου βιμα προσ βιμα 2.2 Βιμα 1: Προγραμματιςμόσ του οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ Στόχοι Να ξεκινιςει ο ςχεδιαςμόσ ςτθν επιχείρθςθ Να οργανωκοφν τα μζςα και οι πόροι του ςχεδιαςμοφ Να κακοριςτεί θ περίλθψθ του ςχεδιαςμοφ Δράςεισ Δζςμευςθ τθσ διοίκθςθσ για το ζργο Θ ανάμειξθ τθσ διοίκθςθσ ςτον κακοριςμό των ςτρατθγικϊν ςτόχων για τθν επιτυχι ανάπτυξθ του οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ, όπωσ και για τθν κατανομι των απαραίτθτων πόρων, είναι ζνασ βαςικόσ παράγοντασ. Θ διοίκθςθ κα πρζπει να δεςμευκεί όχι μόνο ςτα λόγια, αλλά και ςτθ πράξθ. Για αυτό το λόγο χρειάηονται πειςτικά επιχειριματα για τον οικολογικό ςχεδιαςμό και είναι ςθμαντικό να γίνουν ςυηθτιςεισ ςχετικά με τθν προςτικζμενθ αξία του ςχεδιαςμοφ για τθν επιχείρθςθ βραχυπρόκεςμα, μεςοπρόκεςμα και μακροπρόκεςμα ( βλζπε κεφ.3 Κίνθτρα για τον οικολογικό ςχεδιαςμό και κεφ.4 Καινοτομία). Εάν θ εταιρεία ζχει ζνα ςφςτθμα περιβαλλοντικισ διαχείριςθσ (EMS), ι βρίςκεται ςτθ διαδικαςία εφαρμογισ του, αυτό το ςτάδιο προγραμματιςμοφ είναι μια καλι ευκαιρία να γίνει ο οικολογικόσ ςχεδιαςμόσ κομμάτι του ςυςτιματοσ (βλζπε κεφ.11 υςτιματα περιβαλλοντικισ διαχείριςθσ και οικολογικόσ ςχεδιαςμόσ) Δθμιουργία τθσ Ομάδασ Ζργου Κα πρζπει να δθμιουργθκεί μία ομάδα ςχεδιαςμοφ θ οποία κα είναι υπεφκυνθ για ζργο από τθν αρχι ζωσ το τζλοσ, και κα θγθκεί αργότερα τθσ διαδικαςίασ οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ ςτθν εταιρεία μακροπρόκεςμα. Για να είναι λειτουργικόσ ο οικολογικόσ ςχεδιαςμόσ κα πρζπει θ ομάδα να είναι μικρι, αποτελεςματικι και καλά οργανωμζνθ, με ςθμαντικότερα κακικοντα αυτά των διαχειριςτϊν ι ςυντονιςτϊν ςχεδιαςμοφ, παραγωγισ και περιβάλλοντοσ. Σε οριςμζνα κρίςιμα ςθμεία και δραςτθριότθτεσ τθσ εφαρμογισ του ςχεδιαςμοφ, κα πρζπει να επεμβαίνει μια διεπιςτθμονικι ομάδα. Αυτι θ ομάδα κα πρζπει να αποτελείται από όλουσ τουσ απαραίτθτουσ για τθν ανάπτυξθ του ςχεδιαςμοφ εμπειρογνϊμονεσ και μπορεί να περιλαμβάνει εςωτερικό προςωπικό, εξωτερικοφσ ειδικοφσ ςυνεργάτεσ ι και τα δφο. Κα πρζπει να λάβουν μζροσ ςτο ςχεδιαςμό αντιπρόςωποι τθσ διοίκθςθσ από διαφορετικοφσ τομείσ ζτςι ϊςτε να διαςφαλιςτεί ότι οι αποφάςεισ αυτζσ εφαρμόηονται μόλισ εγκρικοφν από τα ανϊτερα κλιμάκια διοίκθςθσ. Θ διοίκθςθ ςυμμετζχει όταν λαμβάνονται οι πιο ςθμαντικζσ αποφάςεισ κακϊσ και όταν ςυηθτοφνται οι επιλογζσ ςτρατθγικισ. 21

22 Κεφάλαιο 2 Οικολογικόσ ςχεδιαςμόσ του ζργου βιμα προσ βιμα + Σχιμα 2.2 Το ανκρϊπινο δυναμικό που ενςωματϊνει τον οικολογικό ςχεδιαςμό ςτθν επιχείρθςθ: θ διοίκθςθ, θ ομάδα οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ και θ ομάδα υποςτιριξθσ Τυπικά θ ομάδα υποςτιριξθσ εμπλζκεται ςτισ υπθρεςίεσ ι λειτουργίεσ που παρουςιάηονται ςτον πίνακα 2.1. Ρίνακασ Τυπικι ςφνκεςθ τθσ ομάδασ υποςτιριξθσ Τμιμα ι υπθρεςία Ροιότθτα Εργαςτιριο Αγορά Marketing Ανάμειξθ και ρόλοσ ςτον οικολογικό ςχεδιαςμό (παραδείγματα Συνειςφορά ςε κζματα που αφοροφν τουσ κανονιςμοφσ που εφαρμόηονται ςτο προϊόν (αςφάλεια και ποιότθτα) Ζλεγχοσ και πιςτοποίθςθ του οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ και του προϊόντοσ Ζλεγχοσ του προϊόντοσ και των παραμζτρων τθσ διαδικαςίασ Ζρευνα υλικϊν και ςυνκετικϊν για το προϊόν Αναηιτθςθ πιο οικολογικϊν υλικϊν Ενςωμάτωςθ των περιβαλλοντικϊν κριτθρίων ςτισ διαδικαςίεσ αγοράσ και επαφι με τουσ προμθκευτζσ Συνειςφορά ςτθν ανάλυςθ αγοράσ και τάςεων, και ςτισ προτιμιςεισ και απόψεισ των καταναλωτϊν, ςυμπεριλαμβανομζνων και αυτϊν ςχετικά με το περιβαλλοντικό προφίλ των προϊόντων Ρροϊκθςθ του οικολογικοφ προϊόντοσ Επικοινωνία ςχετικά με το περιβαλλοντικό προφίλ του προϊόντοσ 22

23 Κεφάλαιο 2 Οικολογικόσ ςχεδιαςμόσ του ζργου βιμα προσ βιμα Τμιμα ι υπθρεςία Ρωλιςεισ Logistics Ανκρϊπινο δυναμικό Ανάμειξθ και ρόλοσ ςτον οικολογικό ςχεδιαςμό (παραδείγματα Επαφι με τουσ πελάτεσ, ςυγκζντρωςθ των απόψεων και των αναγκϊν τουσ για οικολογικά προϊόντα και περιβαλλοντικζσ πλθροφορίεσ Επικοινωνία ςχετικά με το περιβαλλοντικό προφίλ του προϊόντοσ Οικολογικι μεταφορά του τελικοφ προϊόντοσ Εντοπιςμόσ των αναγκϊν εκπαίδευςθσ και επάρκειασ ςε περιβαλλοντικά κζματα και ςτον οικολογικό ςχεδιαςμό Οργάνωςθ των εκπαιδευτικϊν προγραμμάτων τθσ εταιρείασ ϊςτε να καλυφκοφν αυτζσ οι ανάγκεσ Εςωτερικι επικοινωνία ςχετικά με τον οικολογικό ςχεδιαςμό και τα αποτελζςματά του Επιλογι του κατάλλθλου προϊόντοσ Τα περιςςότερα ζργα οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ βαςίηονται ι εμπνζονται από κάτι το οποίο υπάρχει, ζνα προϊόν προκάτοχο ι μία προχπάρχουςα ιδζα για ζνα νζο προϊόν. Οι εταιρείεσ μπορεί να ζχουν τουσ δικοφσ τουσ ςυγκεκριμζνουσ λόγουσ που επιλζγουν να δουλζψουν με κάποιο προϊόν, αλλά είναι προτιμότερο θ επιλογι προϊόντοσ να βαςίηεται ςτουσ παρακάτω γενικοφσ κανόνεσ: Το προϊόν πρζπει να ζχει καλζσ προοπτικζσ οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ, προςφζροντασ ελευκερία κινιςεων που κα επιτρζπουν βελτιϊςεισ και προςαρμογζσ Το προϊόν πρζπει να ανταποκρίνεται ςτα κίνθτρα για οικολογικό ςχεδιαςμό, ζτςι ϊςτε να μποροφν να αποκομιςτοφν τα μεγαλφτερα οφζλθ από αυτόν Θ παραγωγι δε κα πρζπει να είναι πολφπλοκθ όςον αφορά τα τμιματα, τα υλικά και τισ τεχνικζσ απαιτιςεισ. Το ξεκίνθμα με απλοφςτερα προϊόντα διευκολφνει τθν γνωριμία με τον οικολογικό ςχεδιαςμό και οδθγεί ςε ταχφτερα αποτελζςματα και ςυνεπϊσ μεγαλϊνουν τα κίνθτρα να ςυνεχίςει ο ςχεδιαςμόσ Βλζπε εργαλείο 2 Επιλογι προϊόντοσ/προοπτικζσ οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ, που παρζχει μία ςειρά από ερωτιςεισ που βοθκοφν τθν ομάδα ςτο να επιλζξει το καλφτερο δυνατό προϊόν για τον ςχεδιαςμό Διερεφνθςθ των κινιτρων για οικολογικό ςχεδιαςμό Για να ξεκινιςει το ζργο κα πρζπει να φτιαχτεί μια περιεκτικι περίλθψθ με ξεκάκαρουσ ςτόχουσ και ςθμαντικζσ πλθροφορίεσ για το ςτρατθγικό όραμα τθσ εταιρείασ και τουσ 23

24 Κεφάλαιο 2 Οικολογικόσ ςχεδιαςμόσ του ζργου βιμα προσ βιμα ςυγκεκριμζνουσ ςτόχουσ για το προϊόν. Ρροτείνεται ο κακοριςμόσ τθσ περίλθψθσ να γίνεται από τα ανϊτερα κλιμάκια τθσ διοίκθςθσ και τελικά ςε ςυνεργαςία με τθν ομάδα του οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ. Μια περίλθψθ του ςχεδιαςμοφ κα πρζπει να ζχει τα παρακάτω χαρακτθριςτικά: είναι το εργαλείο ςχεδιαςμοφ του ζργου είναι ζνα γραπτό κείμενο που αποτελείται από μία ςειρά ιδεϊν που κακιςτοφν δυνατι τθν κατανόθςθ και εφαρμογι από τθν ομάδα των ςτόχων του ςχεδιαςμοφ περιλαμβάνει μια ςφντομθ περιγραφι ενόσ ζργου, των τυπικϊν χρθςτϊν και των αναγκϊν τουσ μπορεί να περιλαμβάνει απαιτιςεισ και περιοριςμοφσ ςε τεχνικό, οικονομικό και ρυκμιςτικό επίπεδο, εάν είναι γνωςτοί από τθν αρχι και πολφ ςθμαντικό: είναι ζνα ανοικτό ζγγραφο, το οποίο μπορεί να αλλάξει κατά τθ διάρκεια τθσ διαδικαςίασ του ςχεδιαςμοφ Μία ξεκάκαρθ και καλά προετοιμαςμζνθ περίλθψθ ςυμβάλλει ςε ζνα επιτυχθμζνο ζργο, με μειωμζνεσ πικανότθτεσ τα αποτελζςματα να μθν ανταποκρίνονται ςτουσ ςτόχουσ και τισ επαγγελματικζσ ανάγκεσ Δθμιουργία του πλάνου του οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ Συνιςτάται θ ανάπτυξθ ενόσ πλάνου οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ από τθν ομάδα του ζργου ςε ςυνεργαςία με τθν διοίκθςθ. Εδϊ προτείνεται ζνα παράδειγμα που ακολουκεί τα 8 βιματα του οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ όπωσ παρουςιάηονται ςε αυτό το εγχειρίδιο- κα πρζπει να περιλαμβάνει ζναν κατάλογο των κυριότερων εργαςιϊν ανά βιμα, τουσ υπεφκυνουσ, τουσ απαραίτθτουσ πόρουσ και τισ προκεςμίεσ. Κα πρζπει επίςθσ να γίνεται επαλικευςθ τθσ ολοκλιρωςθσ του κάκε βιματοσ και τθσ κάκε εργαςίασ. Αυτό το πλάνο κα πρζπει να ενςωματωκεί ςτον κανονικό ςχεδιαςμό και τθν διαδικαςία ανάπτυξθσ τθσ επιχείρθςθσ και να διαμορφωκεί κατάλλθλα. Μπορεί επίςθσ να ενςωματϊνει το πρόγραμμα περιβαλλοντικισ διαχείριςθσ (ειδικά για τισ επιχειριςεισ αυτζσ με ζνα ςφςτθμα περιβαλλοντικισ διαχείριςθσ, βλζπε κεφ.11 υςτιματα περιβαλλοντικισ διαχείριςθσ και οικολογικόσ ςχεδιαςμόσ). Ρίνακασ 2.2 Ρλάνο οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ Τα βιματα του Δραςτθριότθτεσ Υπζυκυνο Ρθγζσ Ρροκεςμία Επαλικευςθ οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ προςωπικό 24

25 Κεφάλαιο 2 Οικολογικόσ ςχεδιαςμόσ του ζργου βιμα προσ βιμα 1 Ρλάνο οικολ.. ςχεδιαςμοφ 2 Ανάλυςθ προϊόντοσ 3 Στρατθγικζσ οικολ.. ςχεδιαςμοφ 4 Λδζα νζου προϊόντοσ 5 Λεπτομζρειεσ προϊόντων 6 Ραραγωγι και προϊκθςθ ςτθν αγορά 7 Αξιολόγθςθ του ζργου και του προϊόντοσ 8 Μελλοντικζσ δραςτθριότθτεσ Ρθγζσ Κεφάλαια Κεφάλαιο 1 Ειςαγωγι Κεφάλαιο 2 Οικ. ςχεδιαςμόσ βιμα προσ βιμα Κεφάλαιο 3 Κίνθτρα για οικολ. ςχεδιαςμό Κεφάλαιο 4 Καινοτομία Κεφάλαιο 11 Συςτ. Ρερ.διαχ. και οικ.ςχεδιαςμόσ Εργαλεία Εργαλείο 1 Κίνθτρα για οικολ. ςχεδιαςμό Εργαλείο 2 Επιλογι προϊόντοσ/προοπτικζσ οικ.ςχεδ Αποτελζςματα Θ δζςμευςθ τθσ διοίκθςθσ για το ςυγκεκριμζνο ζργο οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ και τον οικολογικό ςχεδιαςμό γενικότερα Θ ίδρυςθ μίασ ομάδασ οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ και ομάδασ υποςτιριξθσ Ο κακοριςμόσ του προϊόντοσ αναφοράσ το οποίο εάν είναι κατάλλθλο κα αποτελεί το αντικείμενο του οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ 25

26 Κεφάλαιο 2 Οικολογικόσ ςχεδιαςμόσ του ζργου βιμα προσ βιμα Ο κακοριςμόσ τθσ περίλθψθσ του ςχεδιαςμοφ (που κα αντανακλά μεταξφ άλλων τα κίνθτρα), θ οποία κα χρθςιμοποιθκεί από τθν εςωτερικι ομάδα ι/και από τουσ εξωτερικοφσ φορείσ παροχισ υπθρεςιϊν. Το πλάνο του οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ 2.3 Βιμα 2: Ανάλυςθ προϊόντοσ Στόχοι Σε αυτό το ςτάδιο πρζπει να ςυλλεχκοφν και να αναλυκοφν οι βαςικζσ πλθροφορίεσ ςχετικά με το προϊόν αναφοράσ ςχεδιαςμοφ με βάςθ τθν λογικι. Οι κφριοι ςτόχοι είναι: ζτςι ϊςτε να οριςκοφν κατάλλθλα οι ςτρατθγικζσ οικολογικοφ Να χαρακτθριςκεί το προϊόν αναφοράσ από περιβαλλοντικι, οικονομικι και αγοραςτικι ςκοπιά με ςκοπό να εντοπιςκοφν τα hotspot (κρίςιμα ςθμεία) ςτον κφκλο ηωισ Να εντοπιςκοφν οι νομικζσ απαιτιςεισ που μποροφν να εφαρμοςκοφν ςτο νζο προϊόν Να προςαρμοςκεί ι να τροποποιθκεί θ περίλθψθ του ςχεδίου, εάν αυτό είναι απαραίτθτο Δραςτθριότθτεσ Οριςμόστθσλειτουργικισμονάδασ Οι ςυγκρίςεισ μεταξφ προϊόντων από περιβαλλοντικι ι οικονομικι ςκοπιά ζχουν νόθμα μόνο όταν κακορίηονται οι λειτουργίεσ τουσ. Ωσ εκ τοφτου, θ ομάδα οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ κα πρζπει να κακορίςει μία λειτουργικι μονάδα, θ οποία κα είναι θ μονάδα αναφοράσ για τθν εκτίμθςθ του περιβαλλοντικοφ κφκλου ηωισ και τθν οικονομικι ανάλυςθ. Ρεριςςότερεσ πλθροφορίεσ για αυτό το κζμα υπάρχουν ςτο κεφ.6 Ρεριβαλλοντικι ανάλυςθ Ανάλυςθ αγοράσ Μία καλι ανάλυςθ αγοράσ κα εγγυθκεί ότι το τελικό οικολογικά ςχεδιαςμζνο προϊόν κα καλφπτει τισ ανάγκεσ των καταναλωτϊν αλλά και τθν γενικότερθ επιτυχία του οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ. Για πιο ςυγκεκριμζνεσ πλθροφορίεσ ςχετικά με αυτι τθν δράςθ, βλζπε κεφ.5 Ανάλυςθ αγοράσ και το ςχετικό εργαλείο 3. Εδϊ κα βρείτε πολφτιμεσ πλθροφορίεσ για να εξοικειωκείτε με το δυναμικό του νζου προϊόντοσ ςτθν αγορά Ρεριβαλλοντικι Ανάλυςθ Για να ζχουν νόθμα οι ςτόχοι που κα τεκοφν για το νζο προϊόν, κα πρζπει να οριςκεί το περιβαλλοντικό προφίλ του προϊόντοσ αναφοράσ. Ο ςκοπόσ είναι να εντοπιςκοφν τα μεγάλα 26

27 Κεφάλαιο 2 Οικολογικόσ ςχεδιαςμόσ του ζργου βιμα προσ βιμα περιβαλλοντικά προβλιματα και τα ςτάδια του κφκλου ηωισ όπου αυτά παρουςιάηονται, ζτςι ϊςτε ο νζοσ ςχεδιαςμόσ να ελαχιςτοποιιςει τισ επιπτϊςεισ. Θ ομάδα οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ κα πρζπει να αποφαςίςει, ανάλογα με τθν εξειδίκευςθ και τουσ ςτόχουσ του ζργου, ςτο πϊσ κα κακορίςει αυτό το περιβαλλοντικό προφίλ. Υπάρχουν διάφορεσ μζκοδοι εκτίμθςθσ του κφκλου ηωισ, ποςοτικζσ ι ποιοτικζσ, που μποροφν να χρθςιμοποιθκοφν. Βλζπε κεφ.6 Περιβαλλοντικι ανάλυςθ και τα ςχετικά εργαλεία 4 Φφλλο εργαςίασ περιβαλλοντικϊν ειςαγωγϊν και εξαγωγϊν, και 5 Πλζγμα MET Οικονομικι ανάλυςθ Ζνα επιτυχθμζνο ζργο οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ ςυνδυάηει τόςο τα περιβαλλοντικά όςο και τα οικονομικά οφζλθ για τθν επιχείρθςθ και για άλλουσ παίκτεσ τθσ αλυςίδασ αξιϊν. Επομζνωσ ζνα ςτοιχείο κλειδί είναι θ οικονομικι αξιολόγθςθ του προϊόντοσ αναφοράσ. Θ ομάδα οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ κα είναι ζτςι ςε κζςθ να ςυγκεντρϊνει τα περιβαλλοντικά και οικονομικά αποτελζςματα και να ενθμερϊνεται ζτςι ϊςτε να κακορίςει ςτρατθγικζσ οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ που κα ζχουν ςυν τοισ άλλοισ επιχειρθματικι λογικι. Θ μεκοδολογία τθσ οικονομικισ ανάλυςθσ μπορεί να βρεκεί ςτο κεφάλαιο 7 και ςτο εργαλείο 6 - Οικονομικό προφίλ Ανάλυςθ νομικϊν και άλλων προχποκζςεων Πλα τα προϊόντα και οι εταιρείεσ πρζπει να ακολουκοφν οριςμζνεσ νομικζσ προχποκζςεισ. Στον οικολογικό ςχεδιαςμό είναι απαραίτθτο οι ομάδεσ ςχεδιαςμοφ και υποςτιριξθσ να γνωρίηουν όλο το νομικό πλαίςιο ςχετικά με τα προϊόντα ζτςι ϊςτε να αποφευχκεί θ ανάπτυξθ προϊόντων που δεν πλθροφν τισ νομικζσ προχποκζςεισ. Εάν θ εταιρεία επικυμεί τθ ςυμμόρφωςθ του νζου προϊόντοσ με τισ απαιτιςεισ ενόσ οικολογικοφ ςιματοσ, αυτζσ κα πρζπει να εντοπιςκοφν ςε αυτό το ςτάδιο επίςθσ (βλζπε κεφ.12- Ρράςινο μάρκετινγκ και επικοινωνία) Οικολογικι ςυγκριτικι αξιολόγθςθ Κατά τθ διαδικαςία τθσ ανάλυςθσ, θ επιχείρθςθ μπορεί να κζλει να ςυγκρίνει το προϊόν αναφοράσ με τα καλφτερα ςτθν κατθγορία τουσ προϊόντα τα οποία παράγονται είτε από τθν ίδια είτε από ανταγωνιςτζσ. Πταν μία τζτοια ςφγκριςθ βαςίηεται ςε περιβαλλοντικά χαρακτθριςτικά, καλείται οικολογικι ςυγκριτικι αξιολόγθςθ. Το κζμα αναπτφςςεται περεταίρω ςτο κεφ. 9 Οικολογικι ςυγκριτικι αξιολόγθςθ 27

28 Κεφάλαιο 2 Οικολογικόσ ςχεδιαςμόσ του ζργου βιμα προσ βιμα Ζλεγχοσ τθσ περίλθψθσ του ςχεδιαςμοφ Λαμβάνοντασ υπόψθ τα αποτελζςματα τθσ προθγοφμενθσ ανάλυςθσ, που μποροφν να ςυνοψιςκοφν με τθ βοικεια του εργαλείου 8 Φφλλο εργαςίασ ανάλυςθσ προϊόντοσ (ςφνκεςθ), θ περίλθψθ του ςχεδιαςμοφ μπορεί να χρειάηεται τροποποίθςθ ι προςαρμογι Ρθγζσ Κεφάλαια Κεφάλαιο 2 Οικ. ςχεδιαςμόσ βιμα προσ βιμα Κεφάλαιο 5 Ανάλυςθ αγοράσ Κεφάλαιο 6 Ρεριβαλλοντικι ανάλυςθ Κεφάλαιο 7 Οικονομικι ανάλυςθ Κεφάλαιο 9 Οικολ. Συγκριτικιανάλυςθ Κεφάλαιο 12 «Ρράςινο» μάρκετινγκ και επικοινωνία Εργαλεία Εργαλείο 3 Ανάλυςθ αγοράσ Εργαλείο 4 Φφλλο εργαςίασ περιβαλλοντικϊν ειςαγωγϊν και εξαγωγϊν Εργαλείο 5 πλζγμα MET Εργαλείο 6 Οικονομικό προφίλ Εργαλείο 8 Φφλλο εργαςίασ ανάλυςθσ προϊόντοσ(ςφνκεςθ) Αποτελζςματα Ρεριβαλλοντικι ανάλυςθ, οικονομικι ανάλυςθ και ανάλυςθ αγοράσ για το προϊόν αναφοράσ Εντοπιςμόσ νομικϊν και άλλων προχποκζςεων που αφοροφν το προϊόν Ανακεωρθμζνθ περίλθψθ του ςχεδιαςμοφ, εάν εφαρμόηεται 2.4 Βιμα 3: τρατθγικζσ οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ Στόχοι Αυτό το βιμα ςτοχεφει ςτον εντοπιςμό και τθν επιλογι των πιο πολλά υποςχόμενων ςτρατθγικϊν οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ για τθν βελτίωςθ του προϊόντοσ, μζςα από μια λίςτα προκακοριςμζνων ςτρατθγικϊν και κριτθρίων για τα κεραμικά προϊόντα. Δράςεισ Ανάλυςθτωνςτρατθγικϊν οικολογικοφςχεδιαςμοφ Οι ςτρατθγικζσ οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ για τα κεραμικά προϊόντα παρουςιάηονται ςτο κεφ.8 Στρατηγικζσ οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ. Για τθν ανάλυςθ, επιλογι και εφαρμογι τουσ ςτο 28

29 Κεφάλαιο 2 Οικολογικόσ ςχεδιαςμόσ του ζργου βιμα προσ βιμα προϊόν αναφοράσ προτείνεται ζνα ποιοτικό εργαλείο (εργαλείο 9 Στρατηγικζσ οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ για κεραμικά προϊόντα).τοφτο αποτελεί επίςθσ και ζνα εργαλείο περιβαλλοντικισ αξιολόγθςθσ και επικοινωνίασ. Θ ανάλυςθ αποτελείται από τθν αξιολόγθςθ του προϊόντοσ αναφοράσ ςφμφωνα με τισ 8 ςτρατθγικζσ και τα αντίςτοιχα κριτιρια. Με τθν εφαρμογι του εργαλείου 9, οι περιπτϊςεισ με τα μεγαλφτερα προβλιματα (π.χ. εκείνα τα κριτιρια ςφμφωνα με τα οποία το προϊόν αναφοράσ ζχει χαμθλζσ επιδόςεισ και υπάρχουν δυνατότθτεσ βελτίωςθσ) αναγνωρίηονται άμεςα. Θ ςυμπλιρωςθ του εργαλείου κα πρζπει να γίνει από τθν ομάδα οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ και αργότερα να αξιολογθκεί από τθν ομάδα υποςτιριξθσ και τα αποτελζςματα κα πρζπει να ςυνυπολογιςτοφν με τθν περιβαλλοντικι και οικονομικι ανάλυςθ, τθν ανάλυςθ αγοράσ, κακϊσ και με τα κίνθτρα για οικολογικό ςχεδιαςμό που ζχει θ ςυγκεκριμζνθ επιχείρθςθ και θ κατάςταςθ του προϊόντοσ Επιλογι των καταλλθλότερων ςτρατθγικϊν για εφαρμογι ςτο προϊόν Αυτι θ διαδικαςία που διαρκεί ςυνικωσ μιςι ι μία μζρα, ανάλογα με τθν πολυπλοκότθτα του ζργου, λαμβάνει χϊρα ςε ςυνεδρίεσ με τθν ομάδα υποςτιριξθσ. Θ ομάδα οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ παρουςιάηει τα αποτελζςματα των βθμάτων 1 και 2 με ζναν ευκολονόθτο και λειτουργικό τρόπο, κακϊσ και τα αρχικά αποτελζςματα των ςυμπλθρωμζνων λιςτϊν και ζνα διάγραμμα με τισ ςτρατθγικζσ οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ για τα κεραμικά υλικά (Εργαλείο 9). Θ ομάδα ςυηθτάει πάνω ςε αυτά και τελικϊσ γίνονται κάποιεσ ρυκμίςεισ. Ζπειτα ακολουκεί μία ςφςκεψθ για να πζςουν ςτο τραπζηι ιδζεσ ςχετικά με το νζο προϊόν. Τα δεδομζνα αυτϊν των ςυςκζψεων είναι τα προαναφερκζντα αποτελζςματα και θ περίλθψθ του ςχεδιαςμοφ. Επίςθσ, κα πρζπει να ζχουμε κατά νου τα κίνθτρα για οικολογικό ςχεδιαςμό. Αλλά τα πιο ςυμπαγι και ξεκάκαρα δεδομζνα που ειςζρχονται ςτθ διαδικαςία αυτι προβλθματιςμοφ είναι εκείνα τα κριτιρια οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ ςφμφωνα με τα οποία το προϊόν αναφοράσ βακμολογικθκε με C (κάτι το οποίο ςθμαίνει άμεςθ ανάγκθ για δράςθ). Θ ομάδα μπορεί επίςθσ να επικυμεί να ςυηθτιςει τα κριτιρια που βακμολογικθκαν με B (προοπτικζσ βελτίωςθσ). Θ επιλογι των πιο αποτελεςματικϊν ςτρατθγικϊν και κριτθρίων για εφαρμογι ςτθν ανάπτυξθ του προϊόντοσ ςε αυτι τθ φάςθ ςτοχεφει: Στθν ενίςχυςθ τθσ διαδικαςίασ δθμιουργικοφ ςχεδιαςμοφ Στθν επιςιμανςθ των ευκαιριϊν για βελτίωςθ Στον εντοπιςμό των πικανϊν επιλογϊν βελτίωςθσ 29

30 Κεφάλαιο 2 Οικολογικόσ ςχεδιαςμόσ του ζργου βιμα προσ βιμα Αυτι θ ςφςκεψθ δεν κα πρζπει να διαρκεί παραπάνω από 3 4 ϊρεσ. Συμμετζχει ολόκλθρθ θ ομάδα και κα πρζπει να ακολουκοφνται οι τεχνικζσ προβλθματιςμοφ που περιγράφονται ςτο κεφ.10 Δημιουργική ςκζψη. Στο τζλοσ θ ομάδα οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ ςυνοψίηει τα αποτελζςματα και ενθμερϊνει για τα επόμενα βιματα. Συνικωσ ςτισ ςυςκζψεισ αυτζσ προκφπτει ζνασ μεγάλοσ αρικμόσ επιλογϊν οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ, για αυτό το λόγο ςτθ ςυνζχεια θ ομάδα ςχεδιαςμοφ κα πρζπει να επιλζξει εκείνεσ που παρουςιάηουν τισ μεγαλφτερεσ προοπτικζσ εφαρμογισ και κα μελετθκοφν οι δυνατότθτεσ επίτευξθσ τουσ (εργαλείο 7- Οικονομική εκτίμηςη των μζτρων οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ και 12- Πλζγμα αξιολόγηςησ των επιλογϊν βελτίωςησ) κακϊσ και εκείνεσ που δεν είναι εφαρμόςιμεσ βραχυπρόκεςμα αλλά ενδεχομζνωσ να ανακεωρθκοφν ςε κάποιο μεταγενζςτερο ςχζδιο ι που μπορεί να οδθγιςουν ςε ζρευνα θ αναπτυξιακζσ μελζτεσ ι ςε νζουσ επαγγελματικοφσ δρόμουσ. Με άλλα λόγια, ακόμα και οι ιδζεσ που δεν κα χρθςιμοποιθκοφν ςτον τρζχοντα ςχεδιαςμό δεν κα πρζπει να χακοφν ι να ξεχαςτοφν ΡθγζσInEDIC Κεφάλαια Κεφάλαιο 2 Οικ. ςχεδιαςμόσ βιμα προσ βιμα Κεφάλαιο 8 Στρατθγικζσ οικολ.ςχεδιαςμοφ Κεφάλαιο 10 Δθμιουργικι ςκζψθ Εργαλεία Εργαλείο 7 Οικονομικι αξιολόγθςθ των μζτρων οικολ.ςχεδ. Εργαλείο 9 Στρατθγικζσ οικ.ςχεδ. για κεραμικά. Εργαλείο 12 Ρλζγμα αξιολόγθςθσ επιλογϊν βελτίωςθσ Αποτελζςματα Λίςτα εφικτϊν επιλογϊν βελτίωςθσ για το προϊόν βραχυπρόκεςμα (ειςαγωγζσ ςτο γενικό ςχεδιαςμό) 2.5 Βιμα 4: Ιδζεσ για το νζο προϊόν Λίςτα επιλογϊν βελτίωςθσ οι οποίεσ μπορεί να αποτελζςουν αντικείμενο μίασ επόμενθσ μελζτθσ, ζργων ανάπτυξθσ, ι ανάπτυξθσ μίασ νζασ επιχειρθματικισ δραςτθριότθτασ Στόχοι Ανάπτυξθ ιδεϊν ςχετικά με το προϊόν Ανάλυςθ ιδεϊν ςχετικά με το προϊόν 30

31 Κεφάλαιο 2 Οικολογικόσ ςχεδιαςμόσ του ζργου βιμα προσ βιμα Επιλογι μίασ ι περιςςότερων τελικϊν ιδεϊν Δράςεισ Ανάπτυξθ ιδεϊν για το νζο προϊόν Κατά τθ διαδικαςία του ςχεδιαςμοφ πρζπει να δϊςουμε βάςθ ςε όλεσ τισ διαφορετικζσ πτυχζσ του κζματοσ και να κάνουμε και οριςμζνουσ ςυμβιβαςμοφσ, ζτςι ϊςτε να βροφμε λφςθ(ι λφςεισ) ςε όλα τα προβλιματα. Χρθςιμοποιϊντασ τισ διαπιςτϊςεισ που ζγιναν ςτισ φάςεισ τθσ ανάλυςθσ και του κακοριςμοφ ςτρατθγικϊν, ςε αυτό το βιμα ο ςκοπόσ είναι θ ανάπτυξθ ιδεϊν και προτάςεων για το πϊσ κα βελτιωκεί το προϊόν αναφοράσ, πϊσ κα βρεκεί μία αςφαλισ για το περιβάλλον και ςυμφζρουςα από άποψθ κόςτουσ επιχειρθματικι ιδζα, ι μια «οικολογικι» υπθρεςία που κα καλφπτει τισ ανάγκεσ των καταναλωτϊν. Αν και πρζπει να λάβουμε υπόψθ τα κριτιρια ςχεδιαςμοφ και τισ απαιτιςεισ που ορίςαμε προθγουμζνωσ ςτθν περίλθψθ του ςχεδιαςμοφ, δεν κα πρζπει αυτά να περιορίηουν τθν δθμιουργικι διαδικαςία. Αυτό που πρζπει να γίνει είναι, παραδόξωσ, να αφιςουμε τθ φανταςία ελεφκερθ χωρίσ όμωσ να ξεχνάμε τα κριτιρια, τισ ςτρατθγικζσ και τθν ανάλυςθ. Θ ομαδικι εργαςία και θ ελεφκερθ ςκζψθ είναι πολφ ςθμαντικζσ ςε αυτι τθ φάςθ. Θ ζμπνευςθ μπορεί να ζρκει από πολλζσ κατευκφνςεισ. Μπορεί να είναι αυκόρμθτθ ι και με μικρι κακοδιγθςθ. Για να βροφμε τρόπουσ και εργαλεία για τθν τόνωςθ τθσ δθμιουργικότθτασ τόςο ατομικά όςο και ςε ομαδικζσ ςυςκζψεισ, μποροφμε να ρίξουμε μια ματιά ςτο κεφάλαιο 10 Δημιουργική ςκζψη αυτοφ του εγχειριδίου. Βοθκθτικά εργαλεία είναι τα 10 Διαδικαςία προβληματιςμοφ και 11 Μορφολογικό κουτί. Σαν αποτζλεςμα τθσ φάςθσ παραγωγισ ιδεϊν, ζχουμε τθ δθμιουργία και κακαρι περιγραφι ςκεπτικϊν και λφςεων ζτςι ϊςτε να μπορεί να γίνει μία πρϊτθ αξιολόγθςθ των προοπτικϊν επιτυχίασ. Για το ςκοπό αυτό πρζπει να περιγραφοφν λεπτομερϊσ ι να παρουςιαςκοφν, και είναι πολφ ςθμαντικό για τθν ομάδα ςχεδιαςμοφ να ξζρει πϊσ να μεταδίδει τισ ιδζεσ τθσ προφορικά και οπτικά τόςο μζςα ςτθν ίδια τθν ομάδα, όςο και ςτθν επιχείρθςθ και τον ζξω κόςμο. Για αυτό το ςκοπό μποροφν να φτιαχτοφν ςκίτςα, ςχζδια, 2/D ι 3/D ςχζδια ςε Θ/Υ, storyboard, τεχνικζσ πλθροφορίεσ, ζγγραφα και μοντζλα ι πρωτότυπα για να υποςτθρίξουν τθν επικοινωνία. Αυτό το ςτάδιο είναι απαραίτθτο αφοφ μπορεί να απορριφκοφν καλζσ ιδζεσ εάν αποτφχει θ μετάδοςθ τουσ. Οι ςχεδιαςτζσ τθσ ομάδασ οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ κα ξζρουν μερικοφσ ακόμα τρόπουσ να επικοινωνοφν τισ ιδζεσ. Θ τεχνικι που χρθςιμοποιείται για τθν οπτικοποίθςθ του ςκεπτικοφ 31

32 Κεφάλαιο 2 Οικολογικόσ ςχεδιαςμόσ του ζργου βιμα προσ βιμα πίςω από το προϊόν κα πρζπει να επιλεγεί ςφμφωνα με το κομμάτι αυτό του ςκεπτικοφ ι του ςχεδιαςμοφ που κζλει να μεταδϊςει ο κακζνασ Λεπτομερισ ανάλυςθ και αξιολόγθςθτωνιδεϊνγια το προϊόν Μία ςθμαντικι εργαςία τθσ φάςθσ αυτοφ του ςχεδιαςμοφ είναι θ αξιολόγθςθ των ςκεπτικϊν ςχεδιαςμοφ μεταξφ τουσ και ςε ςχζςθ με ιδθ υπάρχουςεσ λφςεισ ςτθ αγορά. Το αποτζλεςμα είναι θ επιλογι μίασ ι περιςςότερων ιδεϊν οι οποίεσ πλθροφν με το καλφτερο τρόπο όλεσ τισ προχποκζςεισ. Για τθν αξιολόγθςθ των ςκεπτικϊν, θ καλφτερθ επιλογι είναι θ χρθςιμοποίθςθ των ίδιων εργαλείων και προςεγγίςεων που χρθςιμοποιικθκαν ςτθν ανάλυςθ του προϊόντοσ αναφοράσ, κακϊσ επιτρζπουν τθν ολοκλθρωμζνθ αξιολόγθςθ και ςφγκριςθ μεταξφ του προθγοφμενου προϊόντοσ και τθσ νζασ προτεινόμενθσ ιδζασ (ιδζεσ) Ανάλυςθ του ςκεπτικοφ πίςω από το τελικό προϊόν (προϊόντα) Με βάςθ τθ προθγοφμενθ ανάλυςθ, κα πρζπει να γίνει επιλογι μίασ ι περιςςότερων ιδεϊν ςχετικά με το προϊόν για να ςυνεχίςουμε ςτθ επόμενθ φάςθ όπου κα κακοριςτοφν οι προδιαγραφζσ του προϊόντοσ. Οι βάςεισ δεδομζνων Τεχνολογιϊν και τα Υλικά InEDIC μπορεί να βοθκιςουν ςε αυτό το ςθμείο Ρθγζσ InEDIC Κεφάλαια Κεφάλαιο 2 Ο οικ. ςχεδιαςμόσ βιμα προσ βιμα Κεφάλαιο 10 Δθμιουργικι ςκζψθ Εργαλεία Εργαλείο 10 Συςκζψεισ Εργαλείο 11 Μορφολογικό κουτί Εργαλείο 12 Ρλζγμα αξιολόγθςθσ επιλογϊν βελτίωςθσ InEDIC βάςεισ δεδομζνων για υλικά InEDIC βάςεισ δεδομζνων για τεχνολογίεσ Αποτελζςματα Σφλλθψθ ςκεπτικοφ ι ςκεπτικϊν νζου προϊόντοσ 2.6 Βιμα 5: Λεπτομζρειεσ προϊόντοσ 32

33 Κεφάλαιο 2 Οικολογικόσ ςχεδιαςμόσ του ζργου βιμα προσ βιμα Στόχοι Κακοριςμόσ και ανάλυςθ των λεπτομερειϊν του τελικοφ προϊόντοσ προσ παραγωγι Δράςεισ Κακοριςμόσ των προδιαγραφϊν του προϊόντοσ Σε αυτό το ςτάδιο, θ ιδζα του προϊόντοσ αναπτφςςεται περεταίρω ζτςι ϊςτε να πλθρεί τισ προδιαγραφζσ του ςχεδιαςμοφ και να προςδιορίςει το προϊόν πριν τθ παραγωγι και τθν ειςαγωγι του ςτθν αγορά. Ανάλογα με τθ πολυπλοκότθτα του ςχεδιαςμοφ και τθσ διαδικαςίασ ανάπτυξθσ, ο αρικμόσ των ςυμμετεχόντων (και των ειδικοτιτων τουσ) ςε αυτό το ςτάδιο, τόςο εντόσ όςο και εκτόσ τθσ ομάδασ υποςτιριξθσ, μπορεί να ποικίλλει. Σχεδιαςτζσ, μθχανικοί, παροχείσ υπθρεςιϊν, ςχεδιαςτζσ παραγωγισ και προςωπικό μάρκετινγκ ςυνεργάηονται ςτο «κοςκίνιςμα» του ςκεπτικοφ του ςχεδιαςμοφ ζτςι ϊςτε να πλθρεί τισ προδιαγραφζσ. Τα εργαλεία που χρθςιμοποιοφνται ςε αυτό το ςτάδιο μπορεί να περιλαμβάνουν: Λογιςμικό και εργαλεία μοντελοποίθςθσ, π.χ. για τθν εκτίμθςθ τθσ αποδοτικότθτασ κατά τθ χριςθ, Υλικό και βάςεισ δεδομζνων τεχνολογιϊν (βλζπε βάςεισ δεδομζνων InEDIC) Εργαλεία παραγωγισ και βελτίωςθσ διεργαςιϊν Το επίπεδο λεπτομζρειασ που επιτυγχάνεται ςε αυτι τθ φάςθ προςδιοριςμοφ του προϊόντοσ επιτρζπει τθν καταςκευι ενόσ πρωτοτφπου (ι πρωτοτφπων) του προϊόντοσ και παρζχει πλθροφορίεσ για τθν ειςαγωγι του προϊόντοσ ςτθν αγορά. Οι τελικζσ προδιαγραφζσ κα πρζπει να κακοριςτοφν από μία διαδικαςία λιψθσ αποφάςεων με πολλαπλά κριτιρια που κα λαμβάνει υπ όψιν τισ ςυνκικεσ τθσ επιχείρθςθσ, τισ υπάρχουςεσ διαδικαςίεσ παραγωγισ και επιχειρθματικζσ ςτρατθγικζσ, κακϊσ και τουσ διακζςιμουσ πόρουσ. Αυτι θ φάςθ περιλαμβάνει τθν κατάρτιςθ εγγράφων που περιγράφουν τισ τεχνικζσ πτυχζσ του προϊόντοσ, τα χαρακτθριςτικά εργονομίασ και λειτουργικότθτασ που ηθτοφν οι καταναλωτζσ κακϊσ επίςθσ και οικονομικζσ πτυχζσ τθσ παραγωγισ και προϊκθςθσ των προϊόντων. Χαρακτθριςτικά προσ μελζτθ ςτον κακοριςμό των προδιαγραφϊν του προϊόντοσ: Τεχνικά Χαρακτθριςτικά Θ τεχνικι περιγραφι του ςχεδιαςμοφ του προϊόντοσ παρζχει ζναν λεπτομερι οριςμό όλων των εξαρτθμάτων του προϊόντοσ και των τεχνολογικϊν διαδικαςιϊν που απαιτοφνται για τθν καταςκευι του. Θ περιγραφι πρζπει τουλάχιςτον να περιλαμβάνει: 33

34 Κεφάλαιο 2 Οικολογικόσ ςχεδιαςμόσ του ζργου βιμα προσ βιμα Κακοριςμόσ του ςχιματοσ του προϊόντοσ και όλων των εξαρτθμάτων του Ακριβείσ διαςτάςεισ ςυμπεριλαμβανομζνων των ανοχϊν Λδιότθτεσ τθσ επιφάνειασ Τα επιλεγμζνα υλικά με αναφορά ςτα περιβαλλοντικά κριτιρια που ζχουν αξιολογθκεί Οι επιλεγμζνεσ τεχνικζσ παραγωγισ με αναφορά ςτα περιβαλλοντικά κριτιρια που ζχουν αξιολογθκεί Σχεδιαςμόσ δοκιμϊν του προϊόντοσ Ρεριγραφι τθσ καταςκευισ του πρωτότυπου (ι πρωτοτφπων) Διαδικαςία δοκιμϊν και αξιολόγθςθσ του πρωτότυπου (ι πρωτοτφπων) Σφνοψθ του οριςμοφ του προϊόντοσ και επιπλζον τεχνικι βιβλιογραφία Ρρότυπα Ροιοτικά χαρακτθριςτικά και χαρακτθριςτικά αςφάλειασ Αυτά τα χαρακτθριςτικά του προϊόντοσ παίηουν κακοριςτικό ρόλο ςτισ προτιμιςεισ των καταναλωτϊν και ςτθν αποδοχι του προϊόντοσ ςτθν αγορά. Κα πρζπει λοιπόν οι ςχεδιαςτζσ να ζχουν ςτο νου τουσ τθν ανάγκθ να ενςωματϊςουν από τα αρχικά ςτάδια των ζργων οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ όλα τα μζτρα εκείνα ςχετικά με τθ διαςφάλιςθ τθσ απαιτοφμενθσ ποιότθτασ και αςφάλειασ του προϊόντοσ. Θ ζννοια των χαρακτθριςτικϊν ποιότθτασ και αςφάλειασ του προϊόντοσ ςε γενικζσ γραμμζσ περιλαμβάνει: Εντοπιςμόσ και αξιολόγθςθ των κινδφνων ςε πρϊιμα ςτάδια Ζυρεςθ των νομικϊν απαιτιςεων που ιςχφουν για τθ διαςφάλιςθ τθσ ποιότθτασ και αςφάλειασ του προϊόντοσ Ρεριγραφι των μζτρων που εφαρμόηονται για τθν εξαςφάλιςθ τθσ ποιότθτασ του προϊόντοσ Ρεριγραφι των μζτρων που εφαρμόηονται για τθν εξαςφάλιςθ τθσ αςφάλειασ του προϊόντοσ Διλωςθ τθσ αξιοπιςτίασ του προϊόντοσ Ρλθροφορίεσ για τισ δοκιμζσ που κα γίνουν ςτο προϊόν Απαιτιςεισ καταναλωτϊν Ωσ αςφάλεια εννοοφμε μια καλι εξζταςθ των υλικϊν του προϊόντοσ, των εξαρτθμάτων του, των ρυκμίςεων, τθσ ςυςκευαςίασ και τθσ προςκικθσ ετικετϊν (οδθγίεσ και προειδοποιιςεισ), ϊςτε να αναγνωριςτοφν, να αξιολογθκοφν και να ελεγχκοφν οι πικανοί κίνδυνοι του 34

35 Κεφάλαιο 2 Οικολογικόσ ςχεδιαςμόσ του ζργου βιμα προσ βιμα προϊόντοσ. Τα κριτιρια ταυτοποίθςθσ και αξιολόγθςθσ των κινδφνων κα πρζπει να περιλαμβάνουν αντικειμενικζσ εκτιμιςεισ των όρων χριςθσ του προϊόντοσ, μελετϊντασ πτυχζσ όπωσ τισ κατάλλθλεσ θλικίεσ και τουσ φυςικοφσ περιοριςμοφσ των χρθςτϊν κακϊσ και λογικζσ εκτιμιςεισ πικανϊν αποτελεςμάτων κακισ χριςθσ. Στθν περίπτωςθ των πλακϊν και κεραμιδιϊν, κα πρζπει να μελετθκεί θ ςυμπεριφορά ςτράγγιςθσ (leaching?). Κα πρζπει να γίνουν ςυγκρίςεισ με τισ ιςχφουςεσ επίςθμεσ οδθγίεσ, νομοκεςίεσ και πρότυπα. Κάποια πρακτικά παραδείγματα ςτα κεραμικά είναι: Επιλογι ακατζργαςτων υλικϊν: Ρροδιαγραφζσ ελζγχου καδμίου και μόλυβδου ςε πρϊτεσ φλεσ ςτα επιτραπζηια ςκεφθ Στάδιο χριςθσ: οδθγίεσ αςφάλειασ ςτα μικροκφματα για τα επιτραπζηια ςκεφθ, πλθροφορίεσ ςχετικά με το πόςο γλιςτράνε τα πλακάκια πατϊματοσ. Ρεριβαλλοντικά χαρακτθριςτικά Ο λεπτομερισ ςχεδιαςμόσ του νζου προϊόντοσ κα πρζπει να αξιολογθκεί από μία περιβαλλοντικι ςκοπιά, χρθςιμοποιϊντασ τισ ίδιεσ μεκόδουσ και υποκζςεισ που εφαρμόςκθκαν ςτο προϊόν αναφοράσ και τισ νζεσ ιδζεσ, ζτςι ϊςτε να μπορζςουν να γίνουν ςυγκρίςεισ. Επιπλζον, ςχετικά περιβαλλοντικά κριτιρια όπωσ θ απουςία επικίνδυνων ουςιϊν, θ χριςθ ανακυκλωμζνων υλικϊν, κ.τ.λ., κα πρζπει να είναι τμιμα των προδιαγραφϊν του προϊόντοσ. Οικονομικά χαρακτθριςτικά Σε αυτό το ςτάδιο, οι οικονομικζσ πτυχζσ που πρζπει να προςζξουμε είναι: Αξιολόγθςθ των επενδφςεων που απαιτοφνται για τθν καταςκευι του οικολογικά ςχεδιαςμζνου προϊόντοσ, ςυμπεριλαμβανομζνου του κόςτουσ με ανάλυςθ εργαςτθρίου Αξιολόγθςθ των επενδφςεων που απαιτοφνται για τθν ειςαγωγι του προϊόντοσ ςτθν αγορά Αξιολόγθςθ του κόςτουσ που ςχετίηεται με ολόκλθρο τον κφκλο ηωισ του προϊόντοσ (Κόςτοσ Κφκλου Ηωισ) Ρρόβλεψθ/ειδικι εκτίμθςθ των πωλιςεων του προϊόντοσ Ανάλυςθ κόςτουσ και κερδϊν του προϊόντοσ Άλλθ οικονομικι ανάλυςθ 35

36 Κεφάλαιο 2 Οικολογικόσ ςχεδιαςμόσ του ζργου βιμα προσ βιμα Νομικζσ και άλλεσ προχποκζςεισ Οι προδιαγραφζσ του προϊόντοσ κα πρζπει να είναι ςφμφωνεσ με τισ νομικζσ προχποκζςεισ που αναγνωρίςκθκαν ςτο βιμα 2 και αυτζσ που εντοπίςκθκαν ωσ ςυναφείσ ςτο βιμα ςχετικά με τισ προδιαγραφζσ. Για αυτό το ςκοπό, πρζπει να φτιαχτεί μια λίςτα όλων των ςχετικϊν νομικϊν διατάξεων που αναφζρονται ςτισ τεχνικζσ, περιβαλλοντικζσ, αςφαλείασ και άλλεσ υποχρεωτικζσ ιδιότθτεσ του προϊόντοσ Δθμιουργία πρωτοτφπου Μόλισ φτιαχτεί το πρωτότυπο, κα πρζπει να γίνουν δοκιμζσ και να αξιολογθκεί με ςκοπό να πετφχουμε τουσ ςτόχουσ που κακορίςτθκαν ςτθ περίλθψθ. Το βιμα αυτό είναι κρίςιμο ςτθ διαδικαςία τθσ ανάπτυξθσ του προϊόντοσ, και είναι μία ευκαιρία για αλλθλεπίδραςθ με τον ςχεδιαςμό παραγωγισ και τισ μθχανικζσ διαδικαςίεσ. Τα περιβαλλοντικά χαρακτθριςτικά του προϊόντοσ μποροφν να αξιολογθκοφν ςε αυτό το ςτάδιο, και πάλι ακολουκϊντασ τισ μεκόδουσ και τισ υποκζςεισ που χρθςιμοποιικθκαν προθγουμζνωσ. Ζτςι μποροφν να γίνουν ρυκμίςεισ και αλλαγζσ ςτον ςχεδιαςμό, εάν αυτό κρικεί απαραίτθτο Ρθγζσ InEDIC Κεφάλαια Κεφάλαιο 2 Ο οικ. ςχεδιαςμόσ βιμα προσ βιμα Εργαλεία InEDIC βάςεισ δεδομζνων για υλικά InEDIC βάςεισ δεδομζνων για τεχνολογίεσ Αποτελζςματα Οι προδιαγραφζσ του προϊόντοσ, με επίπεδο λεπτομζρειασ ικανό για να προχωριςουμε ςτθν παραγωγι Ρρωτότυπα 2.7 Βιμα 6: Παραγωγι και προϊκθςθ ςτθν αγορά Στόχοι Ραραγωγι του προϊόντοσ Ρροϊκθςθ ςτθν αγορά 36

37 Κεφάλαιο 2 Οικολογικόσ ςχεδιαςμόσ του ζργου βιμα προσ βιμα Δράςεισ Ραραγωγι Θ προετοιμαςίεσ τθσ παραγωγισ του οικολογικοφ προϊόντοσ βαςίηονται ςτισ εγκεκριμζνεσ προδιαγραφζσ του προϊόντοσ. Οι περιςςότερεσ επιχειριςεισ ακολουκοφν τυποποιθμζνεσ διαδικαςίεσ για τθν ζναρξθ ενόσ νζου προϊόντοσ Εςωτερικι προϊκθςθ του οικολογικά ςχεδιαςμζνου προϊόντοσ Μία ςθμαντικι προχπόκεςθ για τθν επιτυχία του όλου εγχειριματοσ είναι θ ςωςτι διάδοςθ των αποτελεςμάτων ενόσ οικολογικοφ προϊόντοσ ςτο προςωπικό τθσ εταιρείασ, κάτι ςτο οποίο παρ όλα αυτά ςυχνά οι εταιρείεσ δε δίνουν τθν απαραίτθτθ ςθμαςία. Θ εςωτερικι επικοινωνία του ζργου κα πρζπει να δίνει ζμφαςθ ςτισ όποιεσ αλλαγζσ των δραςτθριοτιτων και ςυνθκειϊν των εργατϊν που κα οφείλονται ςτθν ενςωμάτωςθ των μζτρων οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ Ειςαγωγι ςτθν αγορά και προμικεια Θ ειςαγωγι ςτθν αγορά περιλαμβάνει τθν παρουςίαςθ και επικοινωνία των χαρακτθριςτικϊν του προϊόντοσ κακϊσ και των πλεονεκτθμάτων του με ςκοπό τθν ενκάρρυνςθ τθσ αγοράσ και τθσ χριςθσ του από τουσ καταναλωτζσ. Σε αυτό το πλαίςιο, το περιβαλλοντικό προφίλ του οικολογικοφ προϊόντοσ μπορεί να είναι θ βάςθ των ςτρατθγικϊν προϊκθςθσ. Θ εξωτερικι επικοινωνία ςχετικά με τα περιβαλλοντικά χαρακτθριςτικά του προϊόντοσ ζχει δφο κφριεσ πτυχζσ: Θ επικοινωνία των περιβαλλοντικϊν πτυχϊν όλου του κφκλου ηωισ του, με τθ χριςθ διαφόρων εργαλείων και μζςων, όπωσ για παράδειγμα οικολογικά ςιματα ι περιβαλλοντικι διλωςθ προϊόντοσ. Ρλθροφορίεσ προσ το χριςτθ για τθ μείωςθ των περιβαλλοντικϊν επιπτϊςεων των προϊόντων κατά τθ χριςθ και τθν τελικι απόκεςθ Ρθγζσ InEDIC Κεφάλαια Κεφάλαιο 2 Ο οικ. ςχεδιαςμόσ βιμα προσ βιμα Κεφάλαιο 12 «Ρράςινο» μάρκετινγκ και Εργαλεία 37

38 Κεφάλαιο 2 Οικολογικόσ ςχεδιαςμόσ του ζργου βιμα προσ βιμα επικοινωνία Αποτελζςματα Το τελικό προϊόν, ςυμπεριλαμβανομζνων τθν ςυςκευαςίασ και των πλθροφοριϊν προσ το χριςτθ Στοιχεία προϊκθςθσ και επικοινωνίασ ςχετικά με τθν ειςαγωγι του προϊόντοσ ςτθν αγορά (περιλαμβάνει π.χ. οικολογικά ςιματα, περιβαλλοντικι διλωςθ προϊόντοσ, κτλ.) 2.8 Βιμα 7: Αξιολόγθςθ του προϊόντοσ και του ςχεδιαςμοφ Στόχοι Αξιολόγθςθ του οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ Αξιολόγθςθ του τελικοφ οικολογικοφ προϊόντοσ Δράςεισ Αξιολόγθςθ του οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ Αυτό το κομμάτι τθσ διαδικαςίασ αξιολόγθςθσ ςτοχεφει ςτθν ανάλυςθ τθσ αποτελεςματικότθτασ και των διαδικαςτικϊν κεμάτων του πραγματοποιθμζνου οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ. Αρχικά θ επιχείρθςθ κα πρζπει να δει εάν θ μεκοδολογία που χρθςιμοποιείται για το ζργο εκπλθρϊνει επαρκϊσ τον ςκοπό τθσ. Θ διαδικαςία βιμα προσ βιμα ζργων οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ που περιγράφεται ςε αυτό το εγχειρίδιο είναι ζνα γενικό μοντζλο το οποίο οι επιχειριςεισ μπορεί να κζλουν να τροποποιιςουν ανάλογα με τισ ανάγκεσ τουσ. Οριςμζνεσ επιχειριςεισ ζχουν το δικό τουσ εςωτερικό ςφςτθμα διαχείριςθσ ζργων το οποίο μπορεί να ενςωματϊςει ςτοιχεία του οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ όπωσ περιγράφεται εδϊ. Θ επιχείρθςθ επίςθσ πρζπει να αξιολογιςει τθν ομάδα του ζργου και τθν ομάδα υποςτιριξθσ. Αυτι θ αξιολόγθςθ κα πρζπει να επικεντρϊνεται ιδιαιτζρωσ ςτθ ςφνκεςθ τθσ ομάδασ, το επίπεδο ςυμμετοχισ, τουσ διακζςιμουσ πόρουσ και τισ ευκφνεσ. Σε αυτι τθ διαδικαςία μπορεί να αποκαλυφκεί το γεγονόσ ότι λείπουν οριςμζνεσ γνϊςεισ από τθν ομάδα, ειδικά πάνω ςε περιβαλλοντικά ηθτιματα. Σε αυτι τθ περίπτωςθ, ςυνιςτάται ςυγκεκριμζνθ εκπαιδευτικι δράςθ. Θ αξιολόγθςθ κα πρζπει να δει το πόςο ενδιαφζρον ζδειξαν οι υπάλλθλοι ςτθ διάρκεια του ζργου, κάτι το οποίο κα φαίνεται για παράδειγμα μζςα από επιπλζον ςχόλια και προτάςεισ που κα μποροφςε να κάνει οποιοςδιποτε από αυτοφσ. 38

39 Κεφάλαιο 2 Οικολογικόσ ςχεδιαςμόσ του ζργου βιμα προσ βιμα Για περιςςότερεσ οδθγίεσ βλζπε εργαλείο 14 Ερωτηματολόγιο αξιολόγηςησ οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ Αξιολόγθςθ του τελικοφ οικολογικοφ προϊόντοσ Μετά τθν ειςαγωγι του προϊόντοσ ςτθν αγορά, θ ανταπόκριςθ των καταναλωτϊν και άλλων ενδιαφερόμενων είναι μια ςθμαντικι πθγι πλθροφοριϊν για τον οργανιςμό για να βελτιϊςει τα τωρινά ι μελλοντικά προϊόντα, κακϊσ επίςθσ και τθν διαδικαςία ςχεδιαςμοφ και ανάπτυξθσ. Αυτό το κομμάτι τθν αξιολόγθςθσ εςτιάηει ςτισ βελτιωμζνεσ ιδιότθτεσ του οικολογικοφ προϊόντοσ ςε ςχζςθ με το αρχικό, με ανταγωνιςτικά και άλλα προϊόντα αναφοράσ (εργαλείο 14- Ερωτθματολόγιο αξιολόγθςθσ οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ). Οι επιχειριςεισ κα πρζπει να λάβουν υπόψθ το γεγονόσ ότι οι πλθροφορίεσ ςχετικά με τισ βελτιϊςεισ ςυνικωσ δεν λαμβάνονται αμζςωσ μετά τθν ολοκλιρωςθ του εγχειριματοσ, αλλά χρειάηεται λίγοσ χρόνοσ μζχρι να ζχουμε αξιόπιςτα και περιεκτικά δεδομζνα. Εκτόσ των οικονομικϊν και περιβαλλοντικϊν πτυχϊν του νζου προϊόντοσ κα πρζπει επίςθσ ςε αυτι τθ φάςθ να αξιολογθκοφν θ λειτουργικότθτα του και οι τεχνικζσ αρετζσ του. Αυτζσ οι πλθροφορίεσ κα ολοκλθρϊςουν τθν εικόνα του νζου ςχεδιαςμζνου/επαναςχεδιαςμζνου προϊόντοσ και κα παρζχουν επιπλζον πλθροφορίεσ για τθν προϊκθςθ και τθν εςωτερικι επεξιγθςθ/προϊκθςθ του οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ Αναφορά Θ αξιολόγθςθ του προϊόντοσ και των αποτελεςμάτων του ςχεδιαςμοφ κα πρζπει να ςθμειωκοφν ςε μία αναφορά που κα ετοιμάςει θ ομάδα ςχεδιαςμοφ, με ςκοπό να μθν χακοφν ι ξεχαςτοφν τα μακιματα που παίρνονται ςτθ διάρκεια του ςχεδιαςμοφ. Θ αναφορά κα πρζπει να διανεμθκεί ςε όλουσ του εμπλεκόμενουσ ςτο ζργον ςυμπεριλαμβανομζνθσ τθσ διοίκθςθσ Ρθγζσ InEDIC Κεφάλαια Κεφάλαιο 2 Οικολογικόσ ςχεδιαςμόσ βιμα προσ βιμα Εργαλεία Tool 14 Ερωτθματολόγιο αξιολόγθςθσ οικ. ςχεδ. 39

40 Κεφάλαιο 2 Οικολογικόσ ςχεδιαςμόσ του ζργου βιμα προσ βιμα Αποτελζςματα Αξιολόγθςθ του ζργου Αξιολόγθςθ του προϊόντοσ Αναφορά αξιολόγθςθσ 40

41 Κεφάλαιο 2 Οικολογικόσ ςχεδιαςμόσ του ζργου βιμα προσ βιμα 2.9 Βιμα 8: Δραςτθριότθτεσ που ακολουκοφν Στόχοι Κακοριςμόσ των μελλοντικϊν δραςτθριοτιτων οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ ςτθν επιχείρθςθ Δράςεισ Ενςωμάτωςθ του οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ ςτισ διαδικαςίεσ τθσ επιχείρθςθσ και τα ςυςτιματα διοίκθςθσ Κανονικά, τα αποτελζςματα των ζργων οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ είναι κετικά και οι διοίκθςθ κα πρζπει να δείξει ενδιαφζρον ςτο να κυνθγιςει αυτά τα ζργα και να τα ενςωματϊςει ςυςτθματικά ςτθν ςτρατθγικι τθσ επιχείρθςθσ και τισ επιχειρθματικζσ πρακτικζσ. Αυτό μπορεί να ζχει ςαν αποτζλεςμα τον οριςμό ενόσ επίςθμου προγράμματοσ οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ και τθν ενςωμάτωςθ τθσ μεκοδολογίασ του ςχεδιαςμοφ ςτθν γενικότερθ διαδικαςία ςχεδιαςμοφ τθσ εταιρείασ, με τισ απαραίτθτεσ ρυκμίςεισ. Εάν οι επιχειριςεισ ζχουν εφαρμόςει ι προτίκενται να εφαρμόςουν ζνα ςφςτθμα ποιοτικισ ι περιβαλλοντικισ διαχείριςθσ, είναι ςθμαντικό να ενςωματϊςουν τον οικολογικό ςχεδιαςμό ςαν ζνα βαςικό κομμάτι αυτϊν των ςυςτθμάτων. Για περιςςότερεσ οδθγίεσ ςχετικά με τθν ζνωςθ του οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ με τα ςυςτιματα περιβαλλοντικισ διαχείριςθσ (EMS) βλζπε κεφάλαιο 11 και εργαλείο 13- Συςτήματα περιβαλλοντικήσ διαχείριςησ και λίςτα οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ, τα οποία βοθκοφν ςτο να εξακριβωκεί ςε τι ποςοςτό θ EMS περιλαμβάνει το προϊόν και το ςκεπτικό κφκλου ηωισ ςτα ςτοιχεία του, ςυμπεριλαμβανομζνου του υπθρεςιακοφ ελζγχου και τθσ διαδικαςίασ ςχεδιαςμοφ Από τον οικολογικό (επανα)ςχεδιαςμό ςτθν οικολογικι καινοτομία και ςτον ςχεδιαςμό για αειφορεία Θ οικολογικι καινοτομία είναι μια πιο απαιτθτικι πρωτοβουλία ςε ςχζςθ με αυτζσ που λαμβάνουν χϊρα ςε μία διαδικαςία οικολογικοφ (επανα)ςχεδιαςμοφ. Θ οικολογικι καινοτομία περιλαμβάνει τθν ζρευνα νζων τομζων τθσ αγοράσ θ νζων αναγκϊν των χρθςτϊν, και όχι τθ βελτίωςθ ενόσ προϊόντοσ αναφοράσ.ο ςκοπόσ είναι θ δθμιουργία νζων ιδεϊν για προϊόντα και υπθρεςίεσ που καλφπτουν τισ ανάγκεσ των καταναλωτϊν ζχοντασ μικρότερεσ περιβαλλοντικζσ (και κοινωνικζσ) επιπτϊςεισ. Αυτό το είδοσ καινοτομίασ μπορεί να εφαρμοςκεί λόγω των εξελίξεων ςτθν τεχνολογία, που απορρζουν από τθν ζρευνα και τθν ανάπτυξθ. 41

42 Κεφάλαιο 2 Οικολογικόσ ςχεδιαςμόσ του ζργου βιμα προσ βιμα Εάν θ εταιρεία είναι πρόκυμθ για πιο ριηοςπαςτικζσ καινοτομίεσ, μπορεί να ξαναδεί τισ ιδζεσ που είχαν παραχκεί ςτθ διάρκεια των ςυςκζψεων του οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ αλλά δεν προωκικθκαν γιατί αναφζρονταν ςε πολφ μελλοντικά ςενάρια. Ι μπορεί να ζχει άλλου είδουσ διορατικότθτα ι εμπορικζσ ευκαιρίεσ να αναπτφξει ζνα εντελϊσ νζο προϊόν ι επιχειρθματικι δραςτθριότθτα. Συνιςτάται θ ανάγνωςθ του κεφαλαίου 4, όπου παρουςιάηονται τζςςερα είδθ προϊόντων, υπθρεςιϊν και ςυςτθμάτων καινοτομίασ όπωσ και μία μζκοδοσ διαχείριςθσ καινοτομιϊν. Μία άλλθ τάςθ είναι θ ενςωμάτωςθ κοινωνικϊν κριτθρίων ςτον ςχεδιαςμό των προϊόντων, μαηί με τα περιβαλλοντικά, τεχνολογικά, αιςκθτικά κτλ κριτιρια. Ρολλζσ επιχειριςεισ ξεκινοφν προγράμματα κοινωνικισ υπευκυνότθτασ και αυτά κα ζπρεπε να περιλαμβάνουν επίςθσ τθν ανάπτυξθ προϊόντων και υπθρεςιϊν τουσ. Για περιςςότερεσ πλθροφορίεσ βλζπε κεφ.13-οικολογικόσ ςχεδιαςμόσ και ςχεδιαςμόσ για την αειφορεία Ρθγζσ InEDIC Κεφάλαια Κεφάλαιο 2 Ο οικ. ςχεδιαςμόσ βιμα προσ βιμα Κεφάλαιο 4 Καινοτομία Κεφάλαιο 11 Συςτ. Ρερ.διαχ. και οικ.ςχεδιαςμόσ Κεφάλαιο 13 Οικ. ςχεδ, και ςχεδιαςμόσ για αειφορεία Εργαλεία Εργαλείο 13 Κατάλογοσ ςυςτθμάτων περιβαλλ.διαχείριςθσ και οικολ. ςχεδ Αποτελζςματα Ενςωμάτωςθ του οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ ςτισ διαδικαςίεσ τθσ εταιρείασ Ενςωμάτωςθ του οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ ςτα ςυςτιματα διαχείριςθσ τθσ εταιρείασ Καινοτομία με γνϊμονα το περιβάλλον και τθν κοινωνία ςτα προϊόντα και τισ υπθρεςίεσ 42

43 Κεφάλαιο 3 Κίνθτρα 3. Κίνθτρα 3.1 Κίνθτρα Είναι ςθμαντικό να διερευνθκοφν οι λόγοι πίςω από τθν εφαρμογι του οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ κακϊσ και οι προςδοκίεσ των εμπλεκόμενων μερϊν, από τουσ καταςκευαςτζσ μζχρι τουσ πελάτεσ. Οι εταιρείεσ μποροφν να μειϊςουν τα κόςτθ τουσ, να βελτιϊςουν τθν ποιότθτα του προϊόντοσ, να ειςάγουν καινοτομία και να ςυμμορφϊνονται με τθν περιβαλλοντικι νομοκεςία αλλά και τισ απαιτιςεισ των πελατϊν. Οι παράγοντεσ αυτοί προςδιορίηουν τουσ ςτόχουσ τθσ εταιρείασ και το επίπεδο φιλοδοξίασ και καινοτομίασ για τθν εφαρμογι του οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ. 3.2 Ποιά είναι τα κυριότερα κίνθτρα για τθν εφαρμογι του οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ ςε μία εταιρεία; Ρεριβαλλοντικι βελτίωςθ Στρατθγικζσ, Νομοκεςία, Ρρότυπα Ρεριβαλλοντικι Ρολιτικι τθσ εταιρείασ και περιβαλλοντικά ςυςτιματα διαχείριςθσ Κοινωνικό Ρεριβάλλον Καινοτομίαπροϊόντοσ, διαφοροποίθςθ Ροιότθτα προϊόντοσ Μείωςθ κόςτουσ Διακζςιμεσ τεχνολογίεσ Εταιρικό προφίλ Απαίτθςθ πελατϊν Μελλοντικζσ τάςεισ Ρρόςκλθςθ νζου ζργου, κίνθτρο προσ τουσ εργαηομζνουσ Τα κίνθτρα αυτά μποροφν να προζρχονται από τθν ίδια τθν εταιρεία (εςωτερικά κίνθτρα) ι από το περιβάλλον τθσ (εξωτερικά κίνθτρα). 3.3 Εςωτερικά κίνθτρα: Θ εταιρεία χρθςιμοποιεί τον οικολογικό ςχεδιαςμό ςαν κίνθτρο γενικότερθσ βελτίωςθσ Μείωςθ κόςτουσ 43

44 Κεφάλαιο 3 Κίνθτρα Το κόςτοσ είναι ζνασ από τουσ ςθμαντικότερουσ παράγοντεσ ςτθν ανάπτυξθ του προϊόντοσ. Μζςω του οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ μπορεί να επιτευχκεί ςθμαντικι μείωςθ του κόςτουσ τόςο βραχυπρόκεςμα όςο και μακροπρόκεςμα. Θ μείωςθ μπορεί να ςυμβεί μζςω τθσ μείωςθσ των χρθςιμοποιοφμενων πρϊτων υλϊν, τθν μείωςθ τθσ χριςθσ επικίνδυνων υλικϊν, τθν βελτιςτοποίθςθ τθσ παραγωγικισ διαδικαςίασ και τθν βελτίωςθ τθσ οργάνωςθσ των μεταφορϊν. Θ ενεργειακι κατανάλωςθ αποτελεί ζνα ςθμαντικό μζροσ του κόςτουσ ςτθν παραγωγι κεραμικϊν. Θ ενεργειακι κατανάλωςθ κατά τθν παραγωγι μπορεί να μειωκεί μζςω ςωςτοφ ςχεδιαςμοφ, με τθν μείωςθ για παράδειγμα, τθσ μζγιςτθσ κερμοκραςίασ ςτουσ κλίβανουσ, με ανάκτθςθ κερμότθτασ κτλ. Ζνα ακόμα ςθμαντικό κομμάτι του κόςτουσ είναι το κόςτοσ των πρϊτων υλϊν. Οι πρϊτεσ φλεσ αντιπροςωπεφουν το 18% του ςυνολικοφ κόςτουσ παραγωγισ, ενϊ το κόςτοσ τουσ ανεβαίνει ςυνεχϊσ Καινοτομία Οι νζοι τρόποι ςχεδιαςμοφ και ανάπτυξθσ προϊόντων οδθγοφν ςε καινοτόμα προϊόντα ο ςχεδιαςμόσ των οποίων ζχει μεγαλφτερθ διάρκεια ηωισ. Αυτό επιτρζπει ςτθν εταιρεία να ενιςχφςει τθν κζςθ τθσ ςτθν αγορά και να ειςχωριςει ςε νζεσ αγορζσ. Ο κεραμικόσ τομζσ ςτθν Ευρϊπθ αναπτφςςει προϊόντα υψθλισ προςτικζμενθσ αξίασ. Ο οικολογικόσ ςχεδιαςμόσ είναι μζροσ τθσ καινοτομίασ ςτα κεραμικά προϊόντα Ροιότθτα Ο οικολογικόσ ςχεδιαςμόσ μπορεί να βοθκιςει ςτθν βελτίωςθ τθσ ποιότθτασ του προϊόντοσ μζςω αυξθμζνθσ λειτουργικότθτασ, αξιοπιςτίασ, ανκεκτικότθτασ και τθν δυνατότθτα επιςκευισ Εταιρικι εικόνα Ο οικολογικόσ ςχεδιαςμόσ μπορεί να είναι ζνασ τρόποσ για τθν βελτίωςθ τθσ εταιρικισ εικόνασ ςτο κοινωνικό περιβάλλον. Ο παράγοντασ αυτόσ είναι ςθμαντικόσ όταν θ περιβαλλοντικι ευαιςκθτοποίθςθ των πελατϊν και των μετόχων είναι υψθλι. Θ ςτρατθγικι αυτι ζχει εφαρμοςτεί από ιταλικζσ εταιρείεσ που δραςτθριοποιοφνται ςτισ αγορζσ τθσ Γαλλίασ, τθσ Γερμανίασ και των ΘΡΑ. Από τθν ςτιγμι που βελτιϊνεται θ περιβαλλοντικι επίδοςθ του προϊόντοσ, κα πρζπει να ενθμερωκεί και ο καταναλωτισ. Αυτό μπορεί να γίνει με 44

45 Κεφάλαιο 3 Κίνθτρα τθν χριςθ κάποιασ πράςινθσ ετικζτασ (Eco-Label) και με πράςινο marketing. Θ ενθμζρωςθ των πελατϊν για τθν περιβαλλοντικι επίδοςθ τθσ εταιρείασ και των προϊόντων τθσ μπορεί να τθν ενιςχφςει ςτα μάτια τουσ ςε ςχζςθ με τον ανταγωνιςμό Ρεριβαλλοντικι Ρολιτικι τθσ Εταιρείασ και Συςτιματα Ρεριβαλλοντικισ Διαχείριςθσ Θ εταιρεία μπορεί να κζλει να βελτιϊςει τθν περιβαλλοντικι επίδοςθ των προϊόντων τθσ εξαιτίασ τθσ περιβαλλοντικισ τθσ πολιτικισ, και τθσ ςυνεχοφσ τθσ εργαςίασ για περιβαλλοντικζσ βελτιϊςεισ. Με τα προϊόντα αςχολοφνται επίςθσ και τα Συςτιματα Ρεριβαλλοντικισ Διαχείριςθσ (ISO 14001, EMAS) που μπορεί να εφαρμόηει θ εταιρεία ςε ότι αφορά τα περιβαλλοντικά τθσ κζματα Κίνθτρα για τουσ εργαηόμενουσ Ο οικολογικόσ ςχεδιαςμόσ μπορεί να βοθκιςει ςτθν βελτίωςθ των κεμάτων υγείασ και αςφάλειασ ςτον χϊρο εργαςίασ όπωσ επίςθσ να κάνει τουσ εργαηόμενουσ περιφανουσ που εργάηονται ςε μία εταιρεία που φροντίηει το περιβάλλον. 3.4 Εξωτερικά κίνθτρα Αυτά τα κίνθτρα δεν εξαρτϊνται από τθν εταιρεία- εξαρτϊνται από εξωτερικοφσ ενδιαφερόμενουσ όπωσ καταςκευαςτζσ, κυβερνιςεισ, περιβάλλον Από τθν οπτικι του Ρεριβάλλοντοσ Σο κίνθτρο αυτό μπορεί να είναι εςωτερικό, εξωτερικό ι και τα δφο. Το προϊόν μπορεί να προκαλζςει διάφορεσ περιβαλλοντικζσ επιπτϊςεισ κατά τον κφκλο ηωισ του. Κάποιεσ από τισ περιβαλλοντικζσ επιπτϊςεισ είναι για παράδειγμα θ ζκκλθςθ αζριων ρφπων κατά τθν διαδικαςία του ψθςίματοσ. Οι πλευρζσ αυτζσ μποροφν να προκαλζςουν ςθμαντικζσ επιπτϊςεισ ςτο περιβάλλον Κυβερνθτικζσ Στρατθγικζσ, Νομοκεςία και Ρρότυπα Εδϊ και κάποια χρόνια, ςε όλθ τθν Ευρωπαϊκι Ζνωςθ, ζχουν αναπτυχκεί περιβαλλοντικζσ νομοκεςίεσ και κανονιςμοί με γνϊμονα το προϊόν. Αυτά τα μζτρα τθν Ε.Ε. εςτιάηουν όλο και περιςςότερο ςτα προϊόντα. Αυτζσ οι νομοκεςίεσ καλφπτουν προϊόντα που βρίςκονται ςτο τζλοσ τθσ ηωισ τουσ όπωσ: 45

46 Κεφάλαιο 3 Κίνθτρα Οδθγία 94/62/EC για τισ ςυςκευαςίεσ και τα απορρίμματα ςυςκευαςιϊν Οδθγία 2002/96/EC για τα απόβλθτα θλεκτρικϊν ειδϊν και θλεκτρονικοφ εξοπλιςμοφ (WEEE) Οδθγία 2000/53/EC για τα οχιματα που είναι για απόςυρςθ Κακϊσ και άλλεσ νομικζσ πράξεισ όπωσ: Οδθγία 2002/95/ECΓια τον περιοριςμό τθσ χριςθσ οριςμζνων επικίνδυνων ουςιϊν ςε θλεκτρικά είδθ και είδθ θλεκτρονικοφ εξοπλιςμοφ. Οδθγία 2005/32/ECγια τθ κζςπιςθ ενόσ πλαιςίου για τον κακοριςμό τθσ ανάγκθσ οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ για προϊόντα που καταναλϊνουν ενζργεια (EuPs) Τροποποιθμζνθ Οδθγία (2008/28/EC) Στισ 11 Μαρτίου 2008, υιοκετικθκε μια τροποποιθμζνθ οδθγία τθσ Οδθγίασ Οικολογικοφ Σχεδιαςμοφ 2005/32/EC. Οδθγία Οικολογικοφ Σχεδιαςμοφ (2009/125/EC) Στισ 21 Οκτωβρίου 2009, υιοκετικθκε θ αναδιατφπωςθ τθσ Οδθγίασ Οικολογικοφ Σχεδιαςμοφ 2005/32/EC ( με επζκταςθ ςχετικά με τα προϊόντα ςυναφι με ενζργεια). Οριςμζνα κεραμικά υλικά (π.χ. τοφβλα, πλακάκια, κεραμίδια) καλφπτονται επίςθσ από τθν Οδθγία του Συμβουλίου 89/106/ΕΟΚ όςον αφορά τα δομικά υλικά, θ οποία τονίηει ότι μία από τισ βαςικζσ προχποκζςεισ για αυτά τα υλικά είναι θ προςζγγιςθ από μια περιβαλλοντικι ςκοπιά. Αυτζσ οι οδθγίεσ μεταξφ άλλων απαιτοφν τθ διαφοροποίθςθ του ςχεδιαςμοφ των προϊόντων ϊςτε να εξαλειφκοφν οι επικίνδυνεσ ουςίεσ, να αυξθκεί θ δυνατότθτασ ανακφκλωςθσ ςτο τζλοσ του κφκλου ηωισ τουσ και πάει λζγοντασ. Ο οικολογικόσ ςχεδιαςμόσ και οι πολιτικζσ αειφορίασ για τθν βελτίωςθ του περιβάλλοντοσ ζχουν ηωτικι ςθμαςία ςτο πεδίο δράςθσ των Ευρωπαϊκϊν περιβαλλοντικϊν ςτρατθγικϊν. Αυτό δείχνει θ υποςτιριξθ που δζχκθκε θ ανακεϊρθςθ τθσ Ευρωπαϊκισ Στρατθγικισ για τθν Αειφόρο Ανάπτυξθ. Θ Στρατθγικι, θ οποία εγκρίκθκε τον Λοφλιο του 2009, κακιερϊνει τθν Αειφόρο Ραραγωγι και Κατανάλωςθ ωσ κάποια από τα κφρια πεδία δράςθσ. OISO (InternationalOrganizationforStandardization-Διεκνισ Οργανιςμόσ Τυποποίθςθσ) ζχει επίςθσ παράγει κάποια πρότυπα για τθν προςζγγιςθ των περιβαλλοντικϊν πτυχϊν και επιπτϊςεων ςτθ διάρκεια του κφκλου ηωισ ενόσ προϊόντοσ τα οποία δρουν ωσ κίνθτρο για τα βελτίωςθ τθσ περιβαλλοντικισ επίδοςθσ, όπωσ: ISO, ISO Αειφορία των δομικϊν καταςκευϊν Ρεριβαλλοντικι διλωςθ των δομικϊν υλικϊν ISO 14020, Ρεριβαλλοντικζσ πιςτοποιιςεισ και δθλϊςεισ Γενικζσ αρχζσ. 46

47 Κεφάλαιο 3 Κίνθτρα ISO Ρεριβαλλοντικζσ πιςτοποιιςεισ και δθλϊςεισ Τφποσ III περιβαλλοντικζσ δθλϊςεισ αρχζσ και διαδικαςίεσ ISO Ρεριβαλλοντικι διαχείριςθ. Εκτίμθςθ Κφκλου Ηωισ. Αρχζσ και πλαίςιο. ISO Ρεριβαλλοντικι διαχείριςθ. Εκτίμθςθ Κφκλου Ηωισ. Απαιτιςεισ και οδθγίεσ. Θ Τεχνικι Επιτροπι ISO 207 για τθν Ρεριβαλλοντικι Διαχείριςθ ξεκίνθςε το 2008 τθ κζςπιςθ νζων προτφπων τθσ οικογζνειασ ISO ενςωματϊνοντασ τον οικολογικό ςχεδιαςμό ςτο EMS: το μελλοντικό ISO Ανάγκεσ τθσ αγοράσ (τελικοί καταναλωτζσ βιομθχανικϊν προϊόντων) Οι πελάτεσ των βιομθχανιϊν (business to business) όπωσ οι αρχιτζκτονεσ και οι οικοδόμοι, ηθτοφν όλο και περιςςότερο αυτοφ του είδουσ τα προϊόντα. Θ οδθγία 2009/125/EC (ενεργειακι επίδοςθ κτιρίων) αναγκάηει τουσ οικοδόμουσ να χρθςιμοποιοφν ςυγκεκριμζνα υλικά που βοθκοφν ςτθ διατιρθςθ τθσ ενεργειακισ απόδοςθσ του κτιρίου. Θ Εκτίμθςθ Κφκλου ηωισ (LCA) των κεραμικϊν υλικϊν εξυπθρετεί ςτθν μζτρθςθ του περιβαλλοντικοφ προφίλ των προϊόντων ςε όλα τα ςτάδια τθσ ηωισ τουσ και ςε οριςμζνεσ περιπτϊςεισ επιτρζπει τθ ςφγκριςθ τουσ με άλλα δομικά υλικά. Οι ςυγκρίςεισ αυτζσ ευνοοφν τα κεραμικά υλικά και μποροφν να βοθκιςουν ςτθν αφξθςθ τθσ χρθςιμοποίθςθσ τουσ ςε χϊρεσ ςτισ οποίεσ αυτά δεν προτιμοφνται ςτα δομικά ζργα. Από τθν άλλθ πλευρά, υπάρχει μία αυξανόμενθ ηιτθςθ από τθν πλευρά των καταναλωτϊν για φιλικά προσ το περιβάλλον και βιϊςιμα προϊόντα. Τα τελευταία 5 χρόνια οι ςφυγμομετριςεισ ςτθν Ευρωηϊνθ για τθ ςτάςθ ωσ προσ το περιβάλλον δείχνουν ςαφϊσ ότι οι περιςςότεροι καταναλωτζσ δείχνουν τεράςτιο ενδιαφζρον για τθν αειφόρο κατανάλωςθ και παραγωγι. Πλο και περιςςότεροι καταναλωτζσ είναι διατεκειμζνοι να αγοράςουν φιλικά προσ το περιβάλλον προϊόντα, ζςτω και αν κοςτίηουν λίγο παραπάνω. Για αυτό το λόγο οι εταιρείεσ κεραμικϊν, οι αρχιτζκτονεσ και οι οικοδόμοι κα πρζπει να είναι ζτοιμοι να ανταπεξζλκουν ςτισ απαιτιςεισ των καταναλωτϊν για οικολογικά ςχεδιαςμζνα προϊόντα. Σταδιακά, όλο και περιςςότεροι καταναλωτζσ κα αρχίςουν να επιηθτοφν τα οφζλθ από αυτά τα προϊόντα, όπωσ θ οικονομικι ςυντιρθςθ και κερμομόνωςθ Ρρομθκευτζσ τεχνολογικϊν καινοτομιϊν 47

48 Κεφάλαιο 3 Κίνθτρα Οι περιβαλλοντικζσ επιπτϊςεισ των προϊόντων μποροφν να μειωκοφν με τθν χριςθ υπαρχόντων τεχνολογιϊν και υλικϊν των προμθκευτϊν. Ο αντίκτυποσ των καινοτομιϊν αυτϊν κα πρζπει να αναλφεται και να αποτελεί μία ςθμαντικι παράμετρο ςτθν επιλογι προμθκευτι Ανταγωνιςτζσ Οι περιβαλλοντικι προςζγγιςθ είναι ςυχνά μζροσ του εμπορικοφ ςιματοσ τθσ εταιρείασ και τθσ ποιότθτασ των προιόντων. Ρολλζσ κορυφαίεσ επιχειριςεισ λαμβάνουν υπόψθ τισ περιβαλλοντικζσ πτυχζσ και αναπτφςςουν και πωλοφν τα προϊόντα με γνϊμονα το περιβάλλον, διαφοροποιόντασ ζτςι το προιόν και το ονομά τουσ. Οι ςτρατθγικζσ διεκνοφσ ανταγωνιςτικότθτασ μιασ εταιρείασ βαςίηονται ςτθ διαφοροποίθςθ των προϊόντων και ςτισ βελτιϊςεισ ςτθν τιμι, τθν ποιότθτα και ςτο περιβάλλον. Σε αυτό το κζμα ο οικολογικόσ ςχεδιαςμόσ αποτελεί ζνα εργαλείο διαφοροποίθςθσ των κεραμικϊν προιόντων Κοινωνικό περιβάλλον Θ ανάπτυξθ είναι αειφόροσ όταν μπορεί «να καλφψει τισ ανάγκεσ του παρόντοσ χωρίσ να κζτει ςε κίνδυνο τθ δυνατότθτα των μελλοντικϊν γενεϊν να καλφψουν τισ δικζσ τουσ ανάγκεσ»un-report of the Committee on Environment and Development, Οι δθμογραφικζσ αλλαγζσ, θ γιρανςθ του πλθκυςμοφ, το φαινόμενο του κερμοκθπίου, θ απϊλεια τθσ βιοποικιλότθτασ, θ ανιςορροπία του οικοςυςτιματοσ, θ υποβάκμιςθ τθσ δθμόςιασ υγείασ, θ υποβάκμιςθσ τθσ ποιότθτασ των υδάτων, θ όξυνςθ των ωκεανϊν, θ αλλαγι ςτθν παράκτια γεωγραφία, οι παραβιάςεισ των ανκρωπίνων δικαιωμάτων, θ χρόνια φτϊχεια, οι ςυγκροφςεισ, θ εξάντλθςθ των φυςικϊν πόρων, θ αφξθςθ τθσ παραγωγισ αποβλιτων, ο κοινωνικόσ αποκλειςμόσ και θ οικονομικι ςταςιμότθτα των κάποτε κυρίαρχων οικονομιϊν, είναι οριςμζνα από τα πιο ςθμαντικά γεγονότα ςτον κόςμο ςιμερα. Αυτά τα γεγονότα χάουσ και αβεβαιότθτασ κακιςτοφν απαραίτθτεσ νζεσ μεκοδολογικζσ προςεγγίςεισ ςτον τομζα του ςχεδιαςμοφ, τθσ παραγωγισ και τθσ κατανάλωςθσ, ϊςτε να ανακαλυφκοφν νζοι τρόποι εντοπιςμοφ ευκαιριϊν, να παραχκοφν ιδζεσ και να εφαρμοςκοφν λφςεισ με μεγάλεσ προοπτικζσ για τθν εφαρμογι τουσ ςε κάκε βιομθχανικό κλάδο παραγωγισ ςυμπεριλαμβανομζνου αυτοφ των κεραμικϊν προϊόντων. Δρϊντασ ςφμφωνα με τθ φφςθ, με κριτικι ςυνείδθςθ, αλλάηοντασ τον τρόπο που ςυνθκίηαμε να φτιάχνουμε τα πράγματα, κα βελτιϊςουμε ευκζωσ τθ ποιότθτα ηωισ όλων των ηωντανϊν οργανιςμϊν, μαηί και των ανκρϊπων. 48

49 Κεφάλαιο 3 Κίνθτρα Ρρομθκευτζσ Ζχετε ςυνζχεια τθν προςοχι ςασ ςε τεχνολογικζσ καινοτομίεσ και νζα υλικά. Κακθμερινά εμφανίηονται ςτθν αγορά νζα προϊόντα και τεχνολογίεσ που είναι πιο φιλικά προσ το περιβάλλον. Να γνωρίηετε τισ τεχνολογικζσ εξελίξεισ ςτον τομζα ςασ, επικοινωνιςτε με τουσ προμθκευτζσ ςασ μπορείτε να χρθςιμοποιιςετε κάποιεσ από αυτζσ για τθν βελτίωςθ των περιβαλλοντικϊν χαρακτθριςτικϊν του προϊόντοσ ςασ με τθν υιοκζτθςι τουσ. 49

50 Κεφάλαιο 4 Καινοτομία 4. Καινοτομία 4.1 Ειςαγωγι Θκαινοτομία είναι μια αλλαγι ςτθν διαδικαςία του ςκεπτικοφ για να γίνει κάτι, ι χριςιμθ εφαρμογι νζων εφευρζςεων ι ανακαλφψεων. Μπορεί να αναφζρεται ςε οριακά αναδυόμενεσ ι ριηοςπαςτικζσ και επαναςτατικζσ αλλαγζσ τθ ςκζψθ, τα προϊόντα, τισ διεργαςίεσ ι τουσ οργανιςμοφσ. Ο ςκοπόσ τθσ καινοτομίασ είναι θ κετικι αλλαγι, να γίνει κάποιοσ ι κάτι καλφτερο. Θ καινοτομία που οδθγεί ςε αυξθμζνθ παραγωγικότθτα είναι θ κεμελιϊδθσ πθγι αυξανόμενου πλοφτου ςτθν οικονομία. Θ οικολογικι καινοτομία είναι ζνασ όροσ που περιγράφει προϊόντα και διαδικαςίεσ που ςυνειςφζρουν ςτθν αειφόρο ανάπτυξθ. Θ οικολογικι καινοτομία είναι θ εμπορικι εφαρμογι τθσ γνϊςθσ δθμιουργίασ άμεςων ι ζμμεςων οικολογικϊν βελτιϊςεων.. Συχνά χρθςιμοποιείται να περιγράψει ζνα εφροσ ςχετικϊν ιδεϊν, από φιλικά προσ το περιβάλλον τεχνολογικά επιτεφγματα ςε αποδεκτά κοινωνικά καινοτόμα μονοπάτια προσ τθν αειφορία. Θ πιο κοινι χριςθ του όρου «οικολογικι καινοτομία» είναι για τθν αναφορά καινοτόμων προϊόντων και διαδικαςιϊν που μειϊνουν τισ περιβαλλοντικζσ επιπτϊςεισ. Αυτό ςυχνά χρθςιμοποιείται ςε ςυνδυαςμό με τθν οικολογικι αποδοτικότθτα και τον οικολογικό ςχεδιαςμό. Θ οικολογικι καινοτομία μπορεί να περιλαμβάνει νζεσ διεργαςίεσ προϊόντων, νζα προϊόντα ι υπθρεςίεσ, και νζεσ μεκόδουσ διαχείριςθσ και επιχειρθςιακζσ, εννοϊντασ όλουσ τουσ τφπουσ καινοτομίασ που μειϊνουν τισ περιβαλλοντικζσ επιπτϊςεισ. Οι θγζτεσ πολλϊν βιομθχανιϊν ζχουν αναπτφξει καινοτόμεσ τεχνολογίεσ με ςκοπό να δουλζψουν προσ τθ αειφορία. Ωςτόςο, αυτζσ δεν είναι πάντα πρακτικζσ, ι εκβιάηονται από πολιτικζσ και νομοκεςίεσ. 4.2 Θ οικολογικι καινοτομία ςαν Κοινωνικι Διαδικαςία Μία ακόμα τοποκζτθςθ (για παράδειγμα, του οργανιςμοφ Οικολογικι Καινοτομία) είναι ότι ο οριςμόσ κα πρζπει να ςυμπλθρωκεί: οι οικολογικζσ καινοτομίεσ κα πρζπει να γίνουν φορείσ μεγαλφτερθσ κοινωνικισ και πολιτιςτικισ αποδοχισ. Υπό αυτι τθν ζννοια, αυτόσ ο «κοινωνικόσ πυλϊνασ» που προςτζκθκε ςτον οριςμό του James (1997) είναι απαραίτθτοσ γιατί κακορίηει τθν εκμάκθςθ και τθν αποτελεςματικότθτα των οικολογικϊν καινοτομιϊν. Αυτι θ προςζγγιςθ δίνει ςτισ οικολογικζσ καινοτομίεσ μια κοινωνικι διάςταςθ, μία κατάςταςθ που είναι κάτι παραπάνω από ζνα νζο είδοσ εμπορεφματοσ, ι ζνασ νζοσ τομζασ, παρόλο που θ περιβαλλοντικι τεχνολογία και θ οικολογικι καινοτομία είναι ςυςχετιςμζνεσ 50

51 Κεφάλαιο 4 Καινοτομία με τθν δθμιουργία νζων οικονομικϊν δραςτθριοτιτων ι ακόμα κλάδων (π.χ. επεξεργαςία λυμάτων, ανακφκλωςθ, κτλ.). Αυτι θ προςζγγιςθ κεωρεί θν οικολογικι καινοτομία ςε όρουσ χριςθσ παρά ςε όρουσ προϊόντοσ.ο κοινωνικόσ πυλϊνασ που ςχετίηεται με τθν οικολογικι καινοτομία ειςάγει ζνα διαχειριςτικό ςτοιχείο που κάνει τθν οικολογικι καινοτομία ζνα πιο εφαρμοςμζνο εργαλείο για τθν αειφόρο ανάπτυξθ. 4.3 Σφποι καινοτομίασ Μποροφμε να ξεχωρίςουμε διαφορετικζσ βακμίδεσ καινοτομίασ περιβαλλοντικοφ προϊόντοσ που κατορκϊνονται με τθν εφαρμογι διαφορετικϊν προςεγγίςεων οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ και ζχει ςυςτακεί ζνα μοντζλο τεςςάρων επιπζδων. Ππωσ φαίνεται ςτο Σχιμα 3, οι προοπτικζσ περιβαλλοντικισ βελτίωςθσ, που προοδευτικά αυξάνουν από τον Τφπο 1 ςτον Τφπο 4, εκφράηονται ςτον παράγοντα 3 μείωςθσ των επιπτϊςεων του κφκλου ηωισ και ςχετίηονται με τον χρόνο. Εικόνα 2 Εκτίμθςθ τουπαράγονταx - πθγι: Hitachi Ο παράγων X είναι ζνα πλαίςιο ςφγκριςθσ τθσ περιβαλλοντικισ αποδοτικότθτασ ενόσ νζου προϊόντοσ (το προϊόν αξιολογείται) με αυτι ενόσ προθγοφμενου προϊόντοσ αναφοράσ) και εκφράηει τθν βελτίωςθ ςε όρουσ πολλαπλότθτασ (παράγων) (προϊόν 51

52 Κεφάλαιο 4 Καινοτομία Source: RathenauInstitute, 1996 Εικόνα 1 Τφποι καινοτομίασ Σφποσ 1: Βελτίωςθ προϊόντοσ Ρεριλαμβάνειτμθματικζσαλλαγζσςευπάρχονταπροϊόντα, πχ. τθ χριςθ πιο φιλικϊν προσ το περιβάλλον υλικϊν, τθ μείωςθ υλικοφ ι βελτιϊςεισ από τθν άποψθ τθσ ενεργειακισ αποδοτικότθτασ, αντοχισ, ικανότθτασ επιςκευισ, εξάλειψθ μόλυνςθσ κατά τθν παραγωγι και τθ χριςθ, και πράςινθ τελικι διάκεςθ. Σθμαίνει τθ μείωςθ τθσ κατανάλωςθσ πόρων, του ενςωματωμζνου άνκρακα και τθσ παραγωγισ των υποπροϊόντωνλυμάτων. Ζνασ περιοριςμζνοσ αρικμόσ προςαρμογϊν ςτθ διαδικαςία παραγωγισ ι ςτθν αλυςίδα προμικειασ είναι ωσ εκ τοφτου απαραίτθτοσ για να επιτευχκεί αυτόσ ο βαςικόσ τφποσ καινοτομίασ. Κάποια ςχετικά παραδείγματα: του βάλαμε ςυςτιματα ελλιμενιςμοφ που μειϊνουν ι εξαλείφουν τθ χριςθ κονιαμάτων (Εικόνα 2)-μείωςθ πάχουσ και βάρουσ των κεραμικϊν ςωμάτων ςε πλακάκια, οικοςκευζσ κ.α. (Εικόνα 3), Εικόνα 2 Εικόνα 3 52

53 Κεφάλαιο 4 Καινοτομία Εκτιμάται ότι εάν χρθςιμοποιθκοφν ςτθν βελτίωςθ προϊόντων ςε παγκόςμιο επίπεδομποροφν βραχυπρόκεςμα να οδθγιςουν ςε μείωςθ τθσ χριςθσ των αποκεμάτων, των λυμάτων και τθσ εκπομπισ αερίων ςφμφωνα με τον παράγοντα 2. Σφποσ 2: Επαναςχεδιαςμόσ προϊόντοσ Εςτιάηει ςτισ πρόςκετεσ περιβαλλοντικζσ βελτιϊςεισ ςε όλεσ τισ τεχνικζσ πτυχζσ και τα μζρθ του προϊόντοσ ςφμφωνα με τισ αρχζσ του οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ και μζςω των νζων ι των καλφτερα διακζςιμων τεχνολογιϊν. Αυτό το επίπεδο καινοτομίασ απαιτεί ςθμαντικζσ μεταβολζσ ςτθν παραγωγι, τθν προμικεια και τισ δραςτθριότθτεσ διανομισ. Οριςμζνα ςχετικά παραδείγματα: καταςκευι κεραμικϊν προϊόντων όπωσ πλακίδια από αντικατάςταςθ πρϊτων υλϊν με ανακυκλωμζνα απορρίμματα γυαλιοφ /οικολογικό τοφβλο (Εικόνα 4) αεριηόμενεσ προςόψεισ (Εικόνα 5) c-block (Εικόνα6) Εικόνα 4 Εικόνα 5 Εικόνα 6 Θ εμπειρία ζχει δείξει ότι με τθν εφαρμογι εκτεταμζνου επαναςχεδιαςμοφ του προϊόντοσ κα μποροφςε να επιτευχκεί παράγοντασ 5 μείωςθσ των περιβαλλοντικϊν επιπτϊςεων, αν και ςε μεγαλφτερο χρονικό ορίηοντα. Σφποσ 3: Καινοτομία λειτουργίασ Ρεριλαμβάνει τθ μεταβολι του τρόπου λειτουργίασ του προϊόντοσ, χρθςιμοποιϊντασ ζναν αποδοτικό ςυνδυαςμό του φυςικοφ προϊόντοσ και τθσ διάςταςθσ υπθρεςιϊν. Εδϊ το επίκεντρο τθσ νζασ ςφλλθψθσ είναι ςτθν υπθρεςία που παρζχεται ςτον καταναλωτι από ζνα προϊόν και τον τρόπο που ο πελάτθσ χρθςιμοποιεί τθ λειτουργία του προϊόντοσ. Σφμφωνα με μια καινοτόμα περιβαλλοντικι ιδζα, ζνα νζο προϊόν αναπτφςςεται μαηί με ζνα νζο είδοσ 53

54 Κεφάλαιο 4 Καινοτομία μάρκετινγκ. Με το αποκτιςει πολλαπλζσ λειτουργίεσ, το προϊόν αποκτά μεγαλφτερθ προςτικζμενθ αξία, και θ ανταγωνιςτικότθτα τθσ βιομθχανίασ αυξάνεται. Τα εργαλεία που μποροφν να χρθςιμοποιθκοφν ςτθ απουλοποίθςθ και τθν ςτροφι προσ τθν παραγωγι και παράδοςθ ενόσ ςυςτιματοσ προϊόντων και υπθρεςιϊν που πλθροφν τισ απαιτιςεισ των πελατϊν είναι: εφαρμογι των λειτουργιϊν, κοινι χριςθ προϊόντων, εκμίςκωςθ. Για να φτάςουμε ςε αυτό το επίπεδο καινοτομίασ, οι γενικζσ ανακεωριςεισ των ςτρατθγικϊν διαχείριςθσ τθσ εταιρίασ πρζπει να ςυντροφεφουν αλλαγζσ ςτισ διαδικαςίεσ ςχεδιαςμοφ και παραγωγισ, όπωσ και ςτθν αλυςίδα προμικειασ. Ρρζπει επίςθσ να ενιςχυκοφν θ ςυνεργαςία και θ ανάπτυξθ ςυνεργιϊν μεταξφ εταιριϊν τθσ βιομθχανίασ και των ερευνθτικϊν ιδρυμάτων. Ραραδείγματα είναι: θλιακά πλακίδια που βελτιϊνουν τθ χριςθ των φωτοβολταϊκϊν κεραμικϊν υλικϊν ςτισ προςόψεισ και τισ ςτζγεσ (Εικόνα 9), μια αλλαγι από το ςυμβατικό κεραμικό πλακάκιςεeco-ενεργά κεραμικά πλακάκια και επιφάνειεσ με διατάξεισ αντιρυπαντικζσ, αντιβακτθριδιακζσ και αντι-stress (αντι-ςτατικζσ) ιδιότθτεσ (Εικόνα 10) τθν ανάπτυξθ του τρόπου εξεφρεςθσ κεραμικϊν προϊόντων όπωσ ανάγλυφα πλακάκια, πλακίδια με οπτικζσ ίνεσ ι τα φωτιηόμενα πλακίδια (Εικόνεσ 10 και 11). Εικόνα 7 Εικόνα 8 Εικόνα 9 Εικόνα 10 Σε μεςοπρόκεςμθ βάςθ κα πρζπει να είναι δυνατόν να αποκτιςουν ζνα ςυντελεςτι 10 για τθ βελτίωςθ του περιβάλλοντοσ. Σφποσ 4: Καινοτομία ςυςτιματοσ 54

55 Κεφάλαιο 4 Καινοτομία Εςτιάηει ςτισ περιβαλλοντικζσ βελτιϊςεισ ςε ολόκλθρο το ςφςτθμα των δραςτθριοτιτων που αποτελοφν τθν διάςταςθ υπθρεςίασ προκειμζνου να επιτευχκεί ο βζλτιςτοσ ςυνδυαςμόσ προϊόντοσ-υπθρεςίασ. Εκτόσ από τισ τεχνολογικζσ πτυχζσ, οι κοινωνικζσ και πολιτιςτικζσ πτυχζσ ςυμμετζχουν επίςθσ ζντονα, πράγματι απαιτοφνται αρκετά διαφορετικζσ προςεγγίςεισ, όπωσ ςθμαντικζσ αλλαγζσ ςτο επίπεδο τθσ παραγωγισ και το οργανωτικό επίπεδο, προεκτάςεισ των ςχζςεων και εφαρμογι των νζων μορφϊν εταιρικϊν ςχζςεων μεταξφ όλων των ενδιαφερομζνων (άλλοι παραγωγοί/προμθκευτζσ, δθμόςιοι φορείσ, λιανοπωλθτζσ, NGOs, καταναλωτζσ). Αυτό ζχει ςαν αποτζλεςμα μια ολοκλθρωμζνθ λφςθ για τον πελάτθ, που υποςτθρίηεται από μια ςτακερι υποδομι και ζνα νζο επικυρωμζνο επιχειρθματικό πρότυπο. Μερικά παραδείγματα που ανικουν ςε αυτό το είδοσ τθσ καινοτομίασ είναι οι μεταβολζσ που επιφζρει θ τεχνολογία τθσ πλθροφορικισ ςτον τομζα τθσ διαχείριςθσ, τθσ παραγωγισ και τθσ μεταφοράσ, αλλαγζσ οφείλονται ςτθν παραγωγι ςυςκευαςιϊν από βιοδιαςπϊμενα υλικά αντί από ορυκτά και τισ κατοικίεσ που παίρνουν ενζργεια από τον ιλιο. Εάν θ καινοτομία ςυςτθμάτων υιοκετθκεί παγκοςμίωσ κα οδθγιςει μακροπρόκεςμα ςτον ςυντελεςτι αειφόρου επίπεδου 20 των περιβαλλοντικϊν βελτιϊςεων. Θ ιδζα πίςω από τον Τφπο 3 και τον Τφπο 4 είναι "προϊόν- ςυςτιματα υπθρεςίασ", μια νζα προςζγγιςθ πολλά υποςχόμενθ που μετακζτει τα ςθμεία επιχειρθςιακοφ ενδιαφζροντοσ από τον ςχεδιαςμό και τθν πϊλθςθ φυςικϊν προϊόντων μόνο, ςτθν παροχι ενόσ ςυςτιματοσ προϊόντων και υπθρεςιϊν που είναι από κοινοφ ικανι να εκπλθρϊςει ςυγκεκριμζνεσ απαιτιςεισ πελατϊν με περιοριςμζνο αντίκτυπο ςτο περιβάλλον. 4.4 Ζξι Βιματα ςτθν ανάπτυξθ του ζργου Καινοτομίασ Κα πρζπει να αναπτυχκοφνοριςμζνα μζτρα προκειμζνου να επιτευχκεί ζνα οικολογικά καινοτόμο προϊόν, μια διεργαςία ι ζνα ςφςτθμα. Θ μζκοδοσ αυτι αντικατοπτρίηεται ςτθν περίπτωςθ προςζγγιςθσ βιμα προσ βιμα που προτείνεται ςτο κεφάλαιο 2 του εγχειρίδιου InEDIC. Βιμα Ζνα: Θζςτε τουσ ςτόχουσ ςασ Το πρϊτο βιμα ςε κάκε προςπάκεια βελτίωςθσ ςτθν πρακτικι ςασ κα πρζπει να είναι να προςδιοριςτοφν ςαφϊσ οι δικοί ςασ ςτόχοι για αλλαγι, ποιοι είναι οι περιβαλλοντικοί ςασ ςτόχοι ςτο ζργο. Αυτό το βιμα κα πρζπει να δθλϊνεται ςφςκεψθ ενθμζρωςθσ τθσ ομάδασ. Βιμα Δφο: Ομάδα 55

56 Κεφάλαιο 4 Καινοτομία Θ καινοτομία είναι μια ομαδικι εργαςία. Ενϊ όλοι ςτθν πράξθ μπορεί να ςυμβάλουν με ιδζεσ και κα πρζπει να ενθμερϊνονται για οποιαδιποτε μεταβολι, εςείσ κα χρειαςτείτε μια μικρότερθ ομάδα για να εκτελζςει το μεγαλφτερο μζροσ των εργαςιϊν. Συγκαλοφμε μια ομάδα που εκπροςωπεί τισ διάφορεσ λειτουργίεσ τθσ πρακτικι ςασ, για παράδειγμα μια ομάδα από 10 άτομα που αποτελείται από ςχεδιαςτζσ, διαχειριςτζσ παραγωγισ, διαφθμιςτζσ Αυτή η ομάδα θα πρζπει να ζχει μια ηγεςία με όραμα παγκόςμιου ζργου ΒιμαΣρία: Εξωτερικζσ ιδζεσ, ςυγκριτικι αξιολόγθςθ Σε πολλζσ περιπτϊςεισ, δεν κζλουμε να επανεφεφρουμε τον τροχό. Κοιτάξτε για μεγάλεσ ιδζεσ από εξωτερικοφσ πόρουσ όπωσ ανταγωνιςτζσ, εταιρείεσ από άλλο τομζα με παρόμοιεσ τεχνολογίεσ. Βιμα Σζςςερα: Παραγωγι νζων ιδεϊν Ζνασ από τουσ τρόπουσ κα παράγουν καινοτόμεσ ιδζεσ είναι θ ςυμμετοχι ςε δραςτθριότθτεσ που κα ςασ ωκιςουν να ςκεφτείτε πζρα από το statusquo, όπωσ παρουςιάηεται ςτο κεφάλαιο 10 δθμιουργικι ςκζψθ και τα ςχετικά εργαλεία. Θ διαδικαςία αυτι περιλαμβάνει δραςτθριότθτεσ όπωσ : παρατιρθςθ των διαδικαςιϊν ςτισ πρακτικζσ ςασ ςχετικά με το ςτόχο ςασ κατάρτιςθ ενόσ "χάρτθ" για τα μζτρα και εξζταςθ των υποκζςεων που ςχετίηονται με κάκε βιμα, ςυλλζγοντασ τισ παρατθριςεισ του προςωπικοφ ςασ, κακϊσ και εκείνεσ που προζρχονται από ζναν εξωτερικό παρατθρθτι, και άλλουσ. Βιμα Πζντε : Δοκιμάςτε τθν καινοτομία ςε μικρι κλίμακα Κζτοντασ ιδζεσ ςε δράςθ, και ελζγχοντασ τισ επιπτϊςεισ, βριςκόμαςτε ςτθ καρδιά τθσ καινοτομίασ. Εργαςτείτε με τθν ομάδα ςασ για να μετατρζψετε τισ ιδζεσ ςασ ςε πρωτότυπα, δείχνοντασ πϊσ κα μπορεί να λειτουργιςουν ςτθν πράξθ. Δοκιμάςτε τα πρωτότυπα ςασ ςε μια μικρι κλίμακα χρθςιμοποιϊντασ εργαλεία μοντελοποίθςθσ. Βιμα Ζξι: Αξιολόγθςθ τθσ επιτυχίασ του πρωτοτφπου ςασ Να βεβαιϊνεςτε ότι κάκε δοκιμι μετρά βαςικά αποτελζςματα, μια αρνθτικι αξιολόγθςθ του πρωτοτφπου Α κα μποροφςε να είναι θ αφετθρία για τθν επιτυχία του Β πρωτότυπου. Με βάςθ ότι διδαχκικατε από τθ δοκιμι, ανακεωριςτε τθν ιδζα ςασ και ςτθ ςυνζχεια δοκιμάςτε και πάλι. Σταδιακά, κα ειςαγάγετε τθν ιδζα ςε μια ευρφτερθ ομάδα δοκιμισ και ςτθ ςυνζχεια ςε ολόκλθρθ πρακτικι. Αλλά θ εφαρμογι ςε επίπεδο πρακτικισ δεν είναι το τζλοσ. Συνεχισ αξιολόγθςθ και βελτιϊςεισ είναι βαςικζσ για τθ μακροπρόκεςμθ επιτυχία. 56

57 Κεφάλαιο 5 Ανάλυςθ τθσ Αγοράσ 5. Ανάλυςθ τθσ αγοράσ 5.1 Ειςαγωγι Ο ςκοπόσ τθσ ανάλυςθσ τθσ αγοράσ είναι να προςδιορίςει τθν ελκυςτικότθτά τθσ και τισ ευκαιρίεσ και απειλζσ που ςχετίηονται με τισ δυνάμεισ και τισ αδυναμίεσ τθσ εταιρείασ. Σε αυτι τθν περίπτωςθ, θ ανάλυςθ τθσ αγοράσ ςτοχεφει ςτον προςδιοριςμό τθσ δυναμικισ των οικολογικά ςχεδιαςμζνων κεραμικϊν προϊόντων. Από τθν πλευρά του εμπόρου, θ ανάλυςθ τθσ αγοράσ εξετάηει κάκε πλευρά τθσ αγοράσ ϊςτε να προςδιορίςει πολιτκζσ, για παράδειγμα θ Ευρωπαϊκι οδθγία για τον οικολογικό ςχεδιαςμό, που μποροφν να βοθκιςουν τθν εταιρεία να καταλάβει μεγαλφτερο ποςοςτό τθσ αγοράσ και να γίνει πιο κερδοφόρα. Θ ανάλυςθ των απαιτιςεων και τθσ ικανοποίθςθσ των πελατϊν είναι ζνα μεγάλο κομμάτι του marketing. Θ ανάλυςθ logit, είναι μία ςτατιςτικι τεχνικι που χρθςιμοποιείται από μαρκετίςτεσ για να εκτιμιςουν τθν αποδοχι ενόσ προϊόντοσ, τισ προκζςεισ του αγοραςτικοφ κοινοφ και να τα μεταφράςουν όλα αυτά ςε πραγματικι αγοραςτικι ςυμπεριφορά. Για τισ εταιρείεσ, θ ανάλυςθ τθσ αγοράσ είναι πολφ ςθμαντικι κακϊσ θ επζνδυςθ πολλϊν χρθμάτων κα μποροφςε να οδθγιςει ςε απϊλειεσ ενϊ θ επζνδυςθ πολφ λίγων χρθμάτων κα μποροφςε να οδθγιςει ςε μείωςθ τθσ ικανοποίθςθσ των πελατϊν. Θ ανάλυςθ τθσ αγοράσ μπορεί επίςθσ να εξετάςει το ποςοςτό τθσ αγοράσ που κατζχει θ εταιρεία με ςκοπό να το αυξιςει. Σε αντίκεςθ με τθν λογικι ανάλυςθ, αυτοφ του είδουσ θ ανάλυςθ αγοράσ γνωςτι ςαν ανάλυςθ μεριδίου αγοράσ, εξετάηει περιςςότερο περιχαρακωμζνα προϊόντα. Ο ςτόχοσ αυτισ τθσ ανάλυςθσ είναι να εξετάςει το πόςο πιςτοί είναι οι καταναλωτζσ, το πωσ αντιλαμβάνονται τισ μάρκεσ με ςκοπό να προςδιοριςτοφν τρόποι να μεγαλϊςει το μερίδιο τθσ εταιρείασ εισ βάροσ του μεριδίου των ανταγωνιςτϊν. Είναι γνωςτό ότι κάποιεσ αγορζσ κεραμικϊν όπωσ θ Γερμανικι, θ Γαλλικι και θ Αμερικάνικθ προμθκεφονται κεραμικά από ςυγκεκριμζνουσ λίγουσ προμθκευτζσ. Μία τζτοια ανάλυςθ κα μποροφςε να βοθκιςει μία νζα εταιρεία να ειςχοριςει και αυτι ςτθν αγορά. 5.1 Ανάλυςθ Αγοράσ (ςφμφωνα με τον David A. Aaker) Μζγεκοσ αγοράσ (ςθμερινό και μελλοντικό) Ρυκμόσ ανάπτυξθσ τθσ αγοράσ Σάςεισ Κερδοφορία 57

58 Κεφάλαιο 5 Ανάλυςθ τθσ Αγοράσ Δομι κόςτουσ τθσ βιομθχανίασ Διαχείριςθ του marketing Παράγοντεσ κλειδιά επιτυχίασ Μζγεκοσ Αγοράσ Market size= Company sales+ Competitors sales Το μζγεκοσ τθσ αγοράσ μπορεί να εκτιμθκεί με βάςθ τισ παροφςεσ πωλιςεισ και τισ μελλοντικζσ εάν θ χριςθ του προϊόντοσ πρόκειται να επεκτακεί. Οι ακόλουκεσ πθγζσ μποροφν να χρθςιμοποιθκοφν για τθν εκτίμθςθ του μεγζκουσ τθσ αγοράσ: Στοιχεία από τθν κυβζρνθςθ Σφνδεςμοι εμπόρων Οικονομικά ςτοιχεία από μεγάλεσ εταιρείεσ Ζρευνεσ ςτουσ πελάτεσ Θ ανάλυςθ τθσ αγοράσ κα πρζπει να λαμβάνει υπόψθ τθσ και περαςμζνα ςτοιχεία ϊςτε να γίνεται εκτίμθςθ του ρυκμοφ ανάπτυξισ τθσ υκμόσ ανάπτυξθσ τθσ αγοράσ Ζνασ εφκολοσ τρόποσ να γίνει πρόβλεψθ τθσ ανάπτυξθσ τθσ αγοράσ είναι να προεκτακοφν τα ιςτορικά ςτοιχεία προσ το μζλλον. Τα ςτοιχεία μπορεί να είναι ακαι από άλλεσ χϊρεσ. Ραρότι αυτι θ μζκοδοσ μπορεί να δϊςει πολφ καλά ςτοιχεία, δεν μπορεί να προβλζψει ςθμαντικά ςθμεία καμπισ. Μία καλφτερθ μζκοδοσ είναι να μελετθκοφν οι παράγοντεσ ανάπτυξθσ όπωσ δθμογραφικά ςτοιχεία, νομοκεςία, περιβαλλοντικά πρότυπα και ανάπτυξθ πωλιςεων ςε ςυμπλθρωματικά προϊόντα. Οι παράγοντεσ αυτοί λειτουργοφν ςαν δείκτεσ που είναι πιόι ακριβείσ απ ότι θ απλι προζκταςθ ιςτορικϊν δεδομζνων. Σθμαντικά ςθμεία καμπισ για τον ρυκμό ανάπτυξθσ τθσ αγοράσ μποροφν να προβλεφκοφν με τθν καταςκευι μίασ καμπφλθσ «διάχυςθσ» του προϊόντοσ. Το ςχιμα τθσ καμπφλθσ μπορεί να εκτιμθκεί από τθν μελζτθ των χαρακτθριςτικϊν του ρυκμοφ υιοκζτθςθσ ενόσ παρόμοιου προϊόντοσ ςτο παρελκόν Τάςεισ Αλλαγζσ ςτθν αγορά είναι ςθμαντικζσ κακϊσ είναι ςυχνά πθγι νζων ευκαιριϊν αλλά και απειλϊν. Ο οικολογικόσ ςχεδιαςμόσ είναι μία μοναδικι ευκαιρία για διαφοροποίθςθ των 58

59 Κεφάλαιο 5 Ανάλυςθ τθσ Αγοράσ προϊόντων. Οι τοπικζσ ςτρατθγικζσ και τάςεισ είναι πολφ ςθμαντικζσ για να εκτιμθκεί θ μελλοντικι αγορά Κερδοφορία Ραρότι διαφορετικζσ εταιρείεσ κα ζχουν διαφορετικά επίπεδα κερδοφορίασ, θ μζςθ κερδοφορία τθσ αγοράσ μπορεί να βοθκιςει ςτον προςδιοριςμό τθσ δυςκολίασ που κα ζχει θ κερδοφορία. Σχιμα 5.1 Schematic view of Porter s five forces Source: Porter, 1980 Ο MichaelPorter ςχεδίαςε ζνα χριςιμο πλαίςιο για τθν εκτίμθςθ τθσ ελκυςτικότθτασ μίασ βιομθχανίασ ι αγοράσ. Το πλαίςιο αυτό είναι γνωςτό ωσ «οι πζντε δυνάμεισ του Porter». Αναγνωρίηει πζντε παράγοντεσ που επθρεάηουν τθν κερδοφορία μιασ αγοράσ: Δυναμικι αγοραςτϊν Δυναμικι προμθκευτϊν Φραγμοί ςτθν είςοδο Απειλι υποκατάςτατων προϊόντων Αντιπαλότθτα μεταξφ εταιρειϊν τθσ βιομθχανίασ Ζνα άλλο εργαλείο για τθν εκτίμθςθ τθσ ελκυςτικότθτασ μιασ αγοράσ είναι θ ανάλυςθ SWOT. Θ SWOT είναι μία μζκοδοσ εκτίμθςθσ των: Strengths (Δυνάμεισ), Weaknesses (Αδυναμίεσ), Opportunities (Ευκαιρίεσ) και Threats (Απειλζσ) που εμπεριζχονται ςε μία επιχειρθματικι κίνθςθ. 59

60 Κεφάλαιο 5 Ανάλυςθ τθσ Αγοράσ Δομικόςτουστθσ βιομθχανίασ Θ δομι του κόςτουσ είναι ςθμαντικι για τον προςδιοριςμό ςθμαντικϊν ςθμείων για τθν επιτυχία. Για αυτό τον ςκοπό το μοντζλο αλυςίδασ του Porter είναι χριςιμο για τον προςδιοριςμό των ςθμείων που υπάρχει προςτικζμενθ αξία και για τθν απομόνωςθ του κόςτουσ. Θ δομι του κόςτουσ είναι επίςθσ χριςιμθ για τθν δθμιουργία ςτρατθγικϊν για τθν δθμιουργία ςυγκριτικοφ πλεονεκτιματοσ, όπωσ για παράδειγμα τα οικολογικά ςχεδιαςμζνα προϊόντα για τον κεραμικό τομζα. Μία τζτοια προςζγγιςθ μπορεί αν βοθκιςει ςτθν αφξθςθ του μεριδίου τθσ αγοράσ και τθν ίδια ςτιγμι ςτθν μείωςθ του κόςτουσ. Σχιμα 5.2. Το μοντζλο αλυςίδασ του Porter 5.2 Διαχείριςθτου Marketing Οι βαςικζσ αποφάςεισ ςε ςχζςθ με το marketing μποροφν να κατθγοριοποιθκοφν ςε μία από τισ τζςςερισ ακόλουκεσ κατθγορίεσ: Προϊόν: Σε αυτι τθν περίπτωςθ ζνα οικολογικά ςχεδιαςμζνο προϊόν διαφοροποιείτε από τον ανταγωνιςμό Σιμι: Θ τιμι κα πρζπει να προςδιοριςτεί ςφμφωνα με τθν προςτικζμενθ αξία του προϊόντοσ και τον ανταγωνιςμό Σοποκζτθςθ: Στθν ανάλυςθ αγοράσ τα ακόλουκα χαρακτθριςτικά του ςυςτιματοσ διανομισ είναι χριςιμα: - Τα υπάρχοντα κανάλια δανομισ μποροφν να εξεταςτοφν από το πόςο κοντά είναι ςτον πελάτθ 60

61 Κεφάλαιο 5 Ανάλυςθ τθσ Αγοράσ - Τάςεισ και νζα εργαλεία όπωσ το internet μποροφν να προςφζρουν ευκαιρίεσ για τθν ανάπτυξθ ανταγωνιςτικοφ πλεονεκτιματοσ Προϊκθςθ: Υπάρχουν πολλά κεραμικά προϊόντα και ακόμα περιςςότερα υποκατάςτατα. Ο τρόποσ που γίνεται θ προϊκθςθ του προϊόντοσ είναι το κλειδί για τθν αφξθςθ των πωλιςεων και του μεριδίου τθσ αγοράσ. Αυτζσ οι παράμετροι είναι οι παράμετροι που μπορεί μια εταιρεία να ελζγξει ϊςτε να ικανοποιιςει τουσ πελάτεσ τθσ ςτθν αγορά. 5.3 Παράγοντεσ Επιτυχίασ Οι παράγοντεσ επιτυχίασ είναι τα ςτοιχεία εκείνα που είναι απαραίτθτα ϊςτε θ εταιρεία να επιτφχει τουσ ςτόχουσ τθσ. Μερικά παραδείγματα για τουσ παράγοντεσ αυτοφσ είναι: Ρρόςβαςθ ςε απαραίτθτουσ μοναδικοφσ πόρουσ Δυνατότθτα να επιτφηει οικονομίεσ κλίμακασ Ρρόςβαςθ ςε κανάλια διανομισ Τεχνολογικι πρόοδοσ Ρεριβαλλοντικι βελτίωςθ Είναι ςθμαντικό να κατανοιςουμε ότι οι παράγοντεσ αυτοί μπορεί να αλλάξουν με τον χρόνο και τθν πορεία του προϊόντοσ ςτθν αγορά. 61

62 Κεφάλαιο 6 Περιβαλλοντικι ανάλυςθ 6. Περιβαλλοντικι ανάλυςθ 6.1 Περιβαλλοντικι ανάλυςθ λαμβάνοντασ υπ όψιν τον κφκλο τθσ ηωισ Κάκε προϊόν ζχει ζνα αντίκτυπο ςτο περιβάλλον ςε όλα τα ςτάδια του κφκλου ηωισ του, π.χ. κατά τθν εξαγωγι των πόρων, τθν απόκτθςθ των πρϊτων υλϊν, τθν παραγωγι, τθ διανομι, τθ χριςθ (εφαρμογι), τθν επαναχρθςιμοποίθςθ, τθν επεξεργαςία ςτο τζλοσ τθσ ηωισ, ςυμπεριλαμβανομζνθσ τθσ τελικισ διάκεςθσ (ISO, 2008). Οι περιβαλλοντικζσ πτυχζσ αφοροφν τα ςτοιχεία των δραςτθριοτιτων, των προϊόντων και των υπθρεςιϊν ενόσ οργανιςμοφ που μποροφν να αλλθλεπιδράςουν με το περιβάλλον (δείτε οριςμό ISO 14001). Άμεςα περιβαλλοντικά κζματα κζματα που αναφζρονται ςε δραςτθριότθτεσ του οργανιςμοφ οι οποίεσ μποροφν να ελεγχκοφν Ζμμεςα περιβαλλοντικά κζματα κζματα που αναφζρονται ςε δραςτθριότθτεσ του οργανιςμοφ οι οποίεσ δεν μποροφν να ελεγχκοφν πλιρωσ από αυτόν Οι περιβαλλοντικζσ επιπτϊςεισ είναι οι επιδράςεισ των περιβαλλοντικϊν κεμάτων με τθν ζννοια των αλλαγϊν ςτο περιβάλλον, είτε κετικϊν είτε αρνθτικϊν, που είναι αποτζλεςμα εξ ολοκλιρου ι εν μζρει των περιβαλλοντικϊν κεμάτων (βλζπε οριςμό ISO 14001). Οι επιπτϊςεισ αυτζσ κυμαίνονται από ανεπαίςκθτεσ ςε ςθμαντικζσ μποροφν να είναι βραχυπρόκεςμεσ ι μακροπρόκεςμεσ, και εμφανίηονται ςε παγκόςμιο, περιφερειακό ι τοπικό επίπεδο (ISO 2008). Οι διατάξεισ που αφοροφν τα πρότυπα παραγωγισ ζχουν επιδράςει ςτισ περιβαλλοντικζσ επιπτϊςεισ των προϊόντων (ISO, 2008). Θ ταυτοποίθςθ, ο ποςοτικόσ προςδιοριςμόσ και πρόβλεψθ των περιβαλλοντικϊν επιπτϊςεων κατά τθ διάρκεια του κφκλου ηωισ είναι μια περίπλοκθ διαδικαςία. Θ ανάλυςθ Κφκλου Ηωισ (LCT) είναι απαραίτθτθ ςτο να διαςφαλιςτεί αυτό, λαμβάνοντασ υπ όψιν τισ περιβαλλοντικζσ επιπτϊςεισ κατά τθ διάρκεια ολόκλθρου του κφκλου ηωισ ενόσ προϊόντοσ (τόςο για τα προιόντα όςο και για τισ υπθρεςίεσ). Για να αναγνωρίςουν και να κατανοιςουν τισ περιβαλλοντικζσ πτυχζσ τουσ, οι οργανιςμοί πρζπει να ςυλλζγουν ποςοτικά ι/και ποιοτικά ςτοιχεία ςχετικά με τα χαρακτθριςτικά των δραςτθριοτιτων, προϊόντων και υπθρεςιϊν τουσ, όπωσ τισ ειςαγωγζσ και εξαγωγζσ υλικϊν και ενζργειασ, των διαδικαςιϊν και τεχνολογιϊν που χρθςιμοποιοφν, τισ εγκαταςτάςεισ τουσ και τισ μεταφορζσ. Για τθν ακρίβεια, ο οργανιςμόσ κα πρζπει να εξετάςει τόςο τισ περιβαλλοντικζσ πτυχζσ που δφναται να ελζγξει άμεςα (άμεςεσ πτυχζσ), όςο και εκείνεσ που μπορεί να επθρεάςει (ζμμεςεσ πτυχζσ). 62

63 Κεφάλαιο 6 Περιβαλλοντικι ανάλυςθ Οι άμεςεσ περιβαλλοντικζσ πτυχζσ περιλαμβάνουν: Τισ εκπομπζσ ςτθν ατμόςφαιρα (από καπνοδόχουσ και διαφυγοφςεσ εκπομπζσ) Τα λφματα ςτουσ υδάτινουσ πόρουσ (οικιακά και βιομθχανικά) Τθν παραγωγι και επεξεργαςία των αποβλιτων Τθ χριςθ των φυςικϊν πόρων και των πρϊτων υλϊν (ςυμπεριλαμβανομζνου του νεροφ, των φυςικϊν πόρων, τθσ θλεκτρικισ ενζργειασ και των καυςίμων) Τα κζματα ςε τοπικό επίπεδο (κόρυβοσ, μυρωδιζσ, ςκόνθ, εμφάνιςθ, κλπ. ) Τα κζματα που αφοροφν τισ μεταφορζσ (τόςο των αγακϊν και των υπθρεςιϊν όςο και των εργαηόμενων) Εγείρονται (ι πικανϊσ) οι κίνδυνοι περιβαλλοντικϊν ατυχθμάτων και επιπτϊςεων, ςαν ςυνζπειεσ περιςτατικϊν, ατυχθμάτων και ενδεχομζνων καταςτάςεων ζκτακτθσ ανάγκθσ Οι ζμμεςεσ περιβαλλοντικζσ πτυχζσ περιλαμβάνουν: Τα κζματα ςχετικά με τα προϊόντα (ςχεδιαςμόσ, ανάπτυξθ, ςυςκευαςία, μεταφορά, χριςθ και ανάκτθςθ/διάκεςθ αποβλιτων) Τισ περιβαλλοντικζσ πρακτικζσ των εργολάβων, υπεργολάβων και προμθκευτϊν Τθν παραγωγι και μεταφορά ενζργειασ Στον τομζα των προϊόντων από κεραμικά υλικά, όπωσ και ςε πολλοφσ άλλουσ τομείσ, δθμιουργοφνται κατά τθ διάρκεια του κφκλου ηωισ τουσ μια ςειρά από περιβαλλοντικζσ επιπτϊςεισ (Almeida και ςυνεργάτεσ, 2004, 2009 Bovea και ςυνεργάτεσ, 2007 Ευρωπαϊκι Επιτροπι, 2008 Timellini και ςυνεργάτεσ, 1998) από τθν εξαγωγι των πόρων μζχρι τθν τελικι διάκεςθ των κεραμικϊν αποβλιτων. Στο ςχιμα 1 φαίνονται τα ςτάδια του κφκλου ηωισ και τα όρια του ςυςτιματοσ των κεραμικϊν υλικϊν. 63

64 Κεφάλαιο 6 Περιβαλλοντικι ανάλυςθ Σχιμα 1 - Φάςεισ του κφκλου ηωισ για τα κεραμικά προϊόντα. Ρθγι: Almeida, 2010 Ππωσ φαίνεται ςτο ςχιμα 1, οι πιο κοινζσ περιβαλλοντικζσ πτυχζσ ςτον τομζα των κεραμικϊν ςτθ διάρκεια του κφκλου ηωισ ςχετίηονται με: Τθν κατανάλωςθ των ορυκτϊν πόρων, τθσ ενζργειασ και του νεροφ Τισ εκπομπζσ ςτθν ατμόςφαιρα από κερμικζσ διεργαςίεσ (ξιρανςθ και καφςθ) και εκπομπζσ ψυκτικϊν (εξαιτίασ του χειριςμοφ λεπτόκοκκων υλικϊν) Τισ εκπομπζσ των βιομθχανικϊν και οικιακϊν λυμάτων Τθν παραγωγι αποβλιτων Τον κόρυβο Τθ χριςθ γθσ Τισ μεταφορζσ Για κάκε περιβαλλοντικι πτυχι υπάρχει μία ι και περιςςότερεσ περιβαλλοντικζσ επιπτϊςεισ (με ςχζςθ αιτίασ-αποτελζςματοσ). Στο ςχιμα 2 υπάρχουν οριςμζνα παραδείγματα περιβαλλοντικϊν επιπτϊςεων όπωσ κλιματικζσ αλλαγζσ, όξυνςθ, ευτροφιςμόσ, εξάντλθςθ του ςτρϊματοσ του όηοντοσ κτλ. 64

65 Κεφάλαιο 6 Περιβαλλοντικι ανάλυςθ Σχιμα 2 - Σχιμα του κφκλου ηωισ ενόσ προϊόντοσ κατά μικοσ τθσ αλυςίδασ παραγωγισ, τθσ χριςθσ του προϊόντοσ και τθσ τελικισ διάκεςθσ, κακϊσ και τα ςχετικά κζματα επιπτϊςεων (Ευρωπαϊκι Επιτροπι, 2007) 6.2 Μζκοδοι περιβαλλοντικισ ανάλυςθσ ςχετικζσ με τον κφκλο ηωισ Ζχουν κακιερωκεί διάφορεσ ποιοτικζσ και ποςοτικζσ μζκοδοι για τθν περιβαλλοντικι ανάλυςθ του προιόντοσ και για τον οριςμό των περιβαλλοντικϊν προτεραιοτιτων. Οριςμζνα παραδείγματα περιλαμβάνουν ποιοτικζσ μεκόδουσ όπωσ οι λίςτεσ οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ και θ Στρατθγικι Ρεριβαλλοντικι Αξιολόγθςθ άλλα είναι βαςιςμζνα ςε θμιποςοτικζσ μεκόδουσ, όπωσ οι μιτρεσ MET,MIPS ι CED, και άλλα είναι ποιοτικά όπωσ ο Οικολογικόσ δείκτθσ και θ Αξιολόγθςθ Κφκλου Ηωισ. Ραρακάτω υπάρχει μία περίλθψθ που περιλαμβάνει τα πιο κοινά εργαλεία περιβαλλοντικισ ανάλυςθσ τα οποία λαμβάνουν υπ όψιν τον κφκλο ηωισ. Δείτε τα εργαλεία 5 και 13 για παράδειγμα. 6.3 Σφποι εργαλείων περιβαλλοντικισ ανάλυςθσ Εδϊ παρζχεται μια ςφντομθ περιγραφι των πιο κοινϊν μεκόδων περιβαλλοντικισ ανάλυςθσ που χρθςιμοποιοφνται. Θ ςφγκριςθ αυτϊν των μεκόδων παρουςιάηεται ςτον Ρίνακα 1. 65

66 Κεφάλαιο 6 Περιβαλλοντικι ανάλυςθ Ανάλυςθ /αξιολόγθςθ επιπτϊςεων Θμι-ποςοτικά και αντικειμενικά - ΜΕΤ (w): Φλθ, Ενζργεια, Τοξικά (και Απόβλθτα) - ΜIPS: Ειςαγωγζσ Υλικϊν ανά Λειτουργία Μονάδασ - CED: Συνολικζσ Ενεργειακζσ Απαιτιςεισ Ροςοτικά και αντικειμενικά - Ecoindicator (Οικολογικόσ δείκτθσ) - LCA: Αξιολόγθςθ Κφκλου Ηωισ - Μζκοδοσ ReCiPe Ανάλυςθ Βελτίωςθσ Ροιοτικά και υποκειμενικά - Κατάλογοσ Ελζγχου (Checklist) - SEE: Στρατθγικι Ρεριβαλλοντικι Αξιολόγθςθ 66

67 Κεφάλαιο 6 Περιβαλλοντικι ανάλυςθ Εργαλείο Περιγραφι Πλεονεκτιματα Μειονεκτιματα Παράδειγμα Ανάλυςθσ Λίςτα Ελζγχου Λίςτα ερωτιςεων ςχετικζσ - Απλότθτα - Μεγάλθ με τισ πτυχζσ του κφκλου - Εφκολεσ βελτιϊςεισ υποκειμενικότθτα ηωισ του προϊόντοσ. Βοθκά ςτθν επικοινωνία - Μπορεί να είναι ςτον εντοπιςμό δυνατϊν - Χριςιμθ ςτθν αφξθςθ ελλιπισ εάν δεν και αδφνατων ςθμείων. τθσ ευαιςκθτοποίθςθσ προςαρμόηεται ςε ζναν τομζα Στρατθγικι Ρεριβαλλοντικι Αξιολόγθςθ Ρροςδιορίηει το βακμό εφαρμογισ των βελτιϊςεων ςε ζνα προϊόν κακ' όλθ τθ διάρκεια του κφκλου ηωισ. Εκφράηεται από μια γραφικι - Ευανάγνωςτο αποτζλεςμα - Λαμβάνει υπόψθ όλο τον κφκλο ηωισ - Διευκολφνει τθ διαβίβαςθ των - Υποκειμενικότθτα - Κεωρεί ότι όλα τα ςτάδια είναι εξίςου ςθμαντικά - Τα αποτελζςματα μποροφν να EoL use concept materials manufacte παράςταςθ που ζχει βελτιϊςεων ποικίλλουν ανάλογα distribution πολλοφσ άξονεσ ωσ φάςεισ του κφκλου ηωισ και με τθν ικανότθτα και τθν πείρα τθσ ομάδασ initial product proposed product δείχνει το βακμό εκτζλεςθσ. Θ περιοχι δείχνει το μζγεκοσ των επιπτϊςεων ( περιοχι = 67

68 Κεφάλαιο 6 Περιβαλλοντικι ανάλυςθ επίπτωςθ) MET(W) Επιςκόπθςθ των ειςαγωγϊν και εξαγωγϊν μζςω ποιοτικισ και ποςοτικισ ανάλυςθσ ςτθν οποία εντοπίςτθκαν τα κρίςιμα ςθμεία - Αρχικι ποςοτικοποίθςθ - Εφκολα ςτθ κατανόθςθ αποτελζςματα - Εφκολοσ εντοπιςμόσ των κρίςιμων ςθμείων - Δεν αξιολογεί ι ποςοτικοποιεί τισ επιπτϊςεισ - Δεν περιλαμβάνει όλεσ τισ επιπτϊςεισ MIPs: Υλικά ανά Εκφράηει το ποςό των - Αρχικι - Δεν εξετάηει ηθτιματα Μονάδα εξορυχκζντων πόρων ποςοτικοποίθςθ των που ςυνδζονται με Λειτουργείασ (βιοτικϊν και αβιοτικϊν) περιβαλλοντικϊν εκπομπζσ κατά τθ και εξαγωγϊν (ζδαφοσ, πτυχϊν διάρκεια του κφκλου νερό και αζρασ) για τθν - Εφκολθ κατανόθςθ ηωισ προμικευςθ των αποτελεςμάτων διαφόρων υλικϊν, - Γριγοροσ ζλεγχοσ ι ενζργειασ και μεταφορϊν. εναλλακτικά προϊόντα Αναπτφχκθκε από το ινςτιτοφτοτου Wuppertal 68

69 kg Sb eq Κεφάλαιο 6 Περιβαλλοντικι ανάλυςθ CED Ροςό ενζργειασ που καταναλϊνεται άμεςα ι ζμμεςα ςτθν διάρκεια του κφκλου ηωισ ενόσ προϊόντοσ - Εφκολθ κατανόθςθ αποτελεςμάτων - Γριγοροσ ζλεγχοσ ι εναλλακτικά προϊόντα - Δφςκολο να περιλαμβάνει τθν ζμμεςθ κατανάλωςθ - Δεν διαχωρίςει τουσ τφπουσ ενζργειασ LCA Αξιολόγθςθ των προϊόντων - Επιςκόπθςθ - Αξιολογεί πικανζσ / διαδικαςιϊν / υπθρεςιϊν για να προςδιοριςτεί ςυςτιματοσ - Εντοπιςμόσ/ παγκόςμιεσ επιπτϊςεισ, όχι 2,5 2,0 1,5 αντικειμενικά θ ποςοτικι εκτίμθςθ των περιβαλλοντικϊν επιπτϊςεων κακ' όλθ τθ ποςοτικοποίθςθ των περιβαλλοντικϊν πτυχϊν πραγματικζσ - Ρολυπλοκότθτα ςτθν ανάπτυξθ του εργαλείου 1,0 0,5 0,0 Extracción y preparación de materias primas Fabricación del envase Retirada del envase Nagolita Riogel Tensoactivo Filtros Envases metálicos Trapos y absorbentes Anticongelante Disolventes Aceites Plásticos Palets Diesel Electricidad Gas Natural Gestión de residuos Desencofrante Esmaltes Cartón διάρκεια ηωισ μζςω των ειςαγωγϊν και εξαγωγϊν 69

70 Κεφάλαιο 6 Περιβαλλοντικι ανάλυςθ Οικολογικόσ Βακμολόγθςθ / ςτάκμιςθ - Ροςοτικοποίθςθ των - Δεν υπάρχουν Δείκτθσ των περιβαλλοντικϊν περιβαλλοντικϊν δεδομζνα για όλα τα επιπτϊςεων από τθ επιπτϊςεων ςυςτιματα και υλικά μετατροπι των - Εφκολθ κατανόθςθ - Ανακρίβεια των αποτελεςμάτων ςε ενιαία αποτελεςμάτων μοντζλων τιμι - Σχετικά εφκολθ - Ζνασ βακμόσ εφαρμογι υποκειμενικότθτασ ςτθν αξιολόγθςθ των επιπτϊςεων RECIPE Ο πρωταρχικόσ ςτόχοσ τθσ - Ροςοτικοποίθςθ των - Ζνασ βακμόσ μεκόδου ReCiPe είναι να περιβαλλοντικϊν υποκειμενικότθτασ μετατρζψει τον μακρφ επιπτϊςεων ςτθν αξιολόγθςθ των κατάλογο αποτελεςμάτων επιπτϊςεων απογραφισ, ςε ζναν περιοριςμζνο αρικμό βακμολογίασ δεικτϊν. Οι εν λόγω βακμολογίεσ δείκτεσ εκφράηουν τθ ςχετικι ςθμαντικότθτα μιασ κατθγορίασ περιβαλλοντικϊν 70

71 Κεφάλαιο 6 Περιβαλλοντικι ανάλυςθ επιπτϊςεων. Στθ ReCiPe κακορίηουμε δείκτεσ ςε δφο επίπεδα: 1. Δεκαοκτϊ δείκτεσ κεντρικοφ ςθμείου 2. Τρεισ δείκτεσ οριακοφ ςθμείου 71

72 Κεφάλαιο 6 Περιβαλλοντικι ανάλυςθ Πλεσ οι προαναφερκείςεσ μζκοδοι περιβαλλοντικισ ανάλυςθσ βαςίηονται ςτο ςκεπτικό του κφκλου ηωισ, δθλαδι αναλφουν τισ πικανζσ περιβαλλοντικζσ επιπτϊςεισ (ενόσ προϊόντοσ) ςε όλθ τθ διάρκεια του κφκλου ηωισ του, από τθν αρχι ωσ το τζλοσ. «Σκεπτικό κφκλου ηωισ» ςθμαίνει θ μελζτθ όλων των περιβαλλοντικϊν πτυχϊν ενόσ προϊόντοσ ςε όλα τα ςτάδια τθσ ηωισ του. Συγκεκριμζνεσ βελτιϊςεισ που ςτοχεφουν ειδικά ζνα ςτάδιο του κφκλου ηωισ μποροφν να ζχουν αρνθτικζσ περιβαλλοντικζσ επιπτϊςεισ ςε άλλα ςτάδια του κφκλου ηωισ του προιόντοσ (Οδθγόσ ISO, 2008). Θ Αξιολόγθςθ Κφκλου Ηωισ (LCA) είναι θ μόνθ τυποποιθμζνθ μζκοδοσ ποςοτικοφ περιβαλλοντικοφ ςκεπτικοφ κφκλου ηωισ από το ISO Πςο πιο λεπτομερείσ είναι οι πλθροφορίεσ που απαιτοφνται τόςο πιο πλιρθσ είναι θ περιβαλλοντικι ανάλυςθ που πρζπει να εφαρμοςκεί. Για αυτό το λόγο οι μζκοδοι περιβαλλοντικισ ανάλυςθσ ποικίλλουν ςτθν πολυπλοκότθτά τουσ, ςτα δεδομζνα που απαιτοφνται και ςτθν κατανάλωςθ χρόνου και χριματοσ. Το πόςο απλζσ ι πολφπλοκεσ είναι κάποιεσ διαφορετικζσ μζκοδοι παρουςιάηεται ςτο ςχιμα 3. Σχιμα 3 - Θ απλότθτα και θ πολυπλοκότθτα των διαφόρων περιβαλλοντικϊν μεκόδων ανάλυςθσ Θ ποςοτικι περιβαλλοντικι ανάλυςθ ςε γενικζσ γραμμζσ εφαρμόηεται όταν απαιτείται πολφ λεπτομερισ εκτίμθςθ ι περιβαλλοντικι ιεράρχθςθ βάςει δεδομζνων. Επιπλζον, χρθςιμοποιείται όταν κζλουμε να αξιολογιςουμε τα περιβαλλοντικά οφζλθ ενόσ νζου προϊόντοσ και να το ςυγκρίνουμε με το προθγοφμενο ι άλλα εναλλακτικά προϊόντα. 72

73 Κεφάλαιο 6 Περιβαλλοντικι ανάλυςθ 6.4 Αξιολόγθςθ Κφκλου Ηωισ (LCA) Θ Αξιολόγθςθ Κφκλου Ηωισ (LCA) είναι ζνα από τα πιο κοινά διεκνϊσ αποδεκτά εργαλεία για τθν αξιολόγθςθ και τθν επίδειξθ των περιβαλλοντικϊν επιπτϊςεων προϊόντων και υπθρεςιϊν (ISO, 2006 a,b), κακϊσ είναι θ μόνθ τυποποιθμζνθ μζκοδοσ. Αυτό το εργαλείο ςυνίςταται ςτθν αξιολόγθςθ των περιβαλλοντικϊν επιπτϊςεων των προϊόντων (ι υπθρεςιϊν) ςε όλα τα ςτάδια του κφκλου ηωισ τουσ, από τισ εξορυκτικζσ δραςτθριότθτεσ ι τθν απόκτθςθ των πόρων, μζχρι τθ παραγωγι, τθ μεταφορά, τθ χριςθ και τθν τελικι διάκεςθ των προϊόντων (δθλαδι από "απαρχισ μζχρι τζλουσ"). Αυτό το είδοσ εργαλείου είναι αναγνωριςμζνο από το GreenPaperonIntegratedProductPolicy (Ευρωπαϊκι Επιτροπι, 2001), το οποίο προτείνει τθ χριςθ μεκοδολογιϊν για τθν αξιολόγθςθ τθσ περιβαλλοντικισ ςυμπεριφοράσ προϊόντων οι οποίεσ κα υπολογίηουν ολόκλθρο τον κφκλο ηωισ. Θ Αξιολόγθςθ Κφκλου Ηωισ (LCA) είναι τυποποιθμζνθ ςφμφωνα με το ISO και το ISO Θ λειτουργία του ςυςτιματοσ παραγωγισ ποςοτικοποιείται ωσ μονάδα λειτουργίασ με τθν οποία αξιολογείται θ περιβαλλοντικι επίδοςθ τθσ λειτουργίασ. Ο καταναλωτισ εκτιμά τθν λειτουργία των προϊόντων (και υπθρεςιϊν) και μπορεί επίςθσ να γνωρίηει τισ περιβαλλοντικζσ επιπτϊςεισ. Θ μονάδα λειτουργίασ, θ οποία ορίηεται ςτο ISO ωσ «θ ποςοτικοποιθμζνθ επίδοςθ ενόσ ςυςτιματοσ προϊόντων που χρθςιμοποιείται ςαν αναφορά», αντιςτοιχεί ςε μια ροι αναφοράσ με τθν οποία ςχετίηονται όλεσ οι υπόλοιπεσ τυποποιθμζνεσ ροζσ του ςυςτιματοσ, και για αυτό το λόγο θ μονάδα λειτουργίασ πρζπει να είναι ποςοτικι. Ρρζπει να κυμόμαςτε ότι θ μονάδα λειτουργίασ δεν ςχετίηεται με όγκουσ παραγωγισ ι κατανάλωςθσ, αλλά μόνο με τθ λειτουργία του προϊόντοσ. Αυτι θ διαδικαςία επιτρζπει επίςθσ τθν ςφγκριςθ δεδομζνων από τθν LCA, λαμβάνοντασ υπ όψιν διαφορετικά υλικά, ςυςτατικά, διεργαςίεσ ι προϊόντα με τθν ίδια λειτουργία. Για παράδειγμα, εάν κζλουμε να μελετιςουμε μία κεραμικι τςαγιζρα για νερό, θ μονάδα λειτουργίασ του κα μποροφςε να είναι: ζνα προϊόν που περιζχει και ςερβίρει ζνα λίτρο τςαγιοφ δφο φορζσ τθν εβδομάδα για 5 χρόνια ι εάν μελετάμε μία κεραμικι πλάκα θ μονάδα λειτουργίασ του κα μποροφςε να είναι τα τετραγωνικά μζτρα που καλφπτουν τοίχουσ (ι δάπεδα) ςε διάρκεια 40 χρόνων. Ρροςοχι ςτισ ςυγκρίςεισ, δεν είναι δυνατι θ ςφγκριςθ 2 μελετϊν LCA για 2 προϊόντα με τθν ίδια λειτουργικότθτα εάν δεν γίνονται ςτο ίδιο ςενάριο ι από διαφορετικι ςκοπιά. 73

74 Κεφάλαιο 6 Περιβαλλοντικι ανάλυςθ Στθν LCA, οι πικανζσ περιβαλλοντικζσ επιπτϊςεισ εκφράηονται από κατθγορίεσ επιπτϊςεων. Οι κατθγορίεσ επιπτϊςεων μπορεί να είναι για παράδειγμα οξίνιςθ, ευτροφιςμόσ, φαινόμενο του κερμοκθπίου, καταςτροφι του ςτρϊματοσ του όηοντοσ, βιοποικιλότθτα ι μείωςθ του χρόνου ηωισ των ανκρϊπων. Οι επιπτϊςεισ ςτο περιβάλλον ςε κάκε κατθγορία επιπτϊςεων ποςοτικοποιείται μζςω δεικτϊν κατθγορίασ επιπτϊςεων π. χ. κιλά SO2 ςτθν περίπτωςθ τθσ οξίνιςθσ ι kg ιςοδυνάμου CO2 ςτθν περίπτωςθ πικανισ υπερκζρμανςθσ του πλανιτθ. Σφμφωνα με τα ISO14040 και ISO14044, οι 4 φάςεισ τθσ μελζτθσ LCA είναι: α) ο οριςμόσ ςτόχου και ςκοποφ, β) ανάλυςθ απογραφισ υλικοφ, γ) ανάλυςθ επίπτωςθσ, και δ) θ ερμθνεία. Σχιμα 4 - Μεκοδολογία τθσ αξιολόγθςθσ του κφκλου ηωισ (πθγι: iso14040). α) Ο ςκοπόσ και ςτόχοσ, ςυμπεριλαμβανομζνων των ορίων του ςυςτιματοσ και του επιπζδου λεπτομζρειασ, μιασ LCA εξαρτάται από το κζμα και τθν προτικζμενθ χριςθ τθσ μελζτθσ. Το βάκοσ μιασ LCA μπορεί να διαφζρει ςθμαντικά ανάλογα με το ςκοπό μιασ ςυγκεκριμζνθσ LCA. 74

75 Κεφάλαιο 6 Περιβαλλοντικι ανάλυςθ Ο ςτόχοσ ενόσ LCA μπορεί να περιλαμβάνει: τθ προοριηόμενθ εφαρμογι (π.χ. κεραμικό τοφβλο για εργαςίεσ καταςκευισ) τουσ λόγουσ για τθ μελζτθ (π.χ. βελτίωςθ ςτο κεραμικό εργοςτάςιο κυρίωσ ςτισ ςυνκικεσ καφςθσ), το κοινό (ςτο οποίο κα ανακοινωκοφν τα αποτελζςματα τθσ μελζτθσ), κ.λπ. Τα ακόλουκα ηθτιματα πρζπει να εξεταςτοφν ςτα πλαίςια του κακοριςμοφ πεδίου: ςφςτθμα προϊόντων - λειτουργία του ςυςτιματοσ προϊόντων - λειτουργικι μονάδα, όριο του ςυςτιματοσ, διαδικαςία κατανομισ, μεκοδολογία LCA, τφποσ αξιολόγθςθσ των επιπτϊςεων και ερμθνεία, απαιτιςεισ δεδομζνων, υποκζςεισ και οι περιοριςμοί, απαιτιςεισ δεδομζνων, ενδεχόμενοι περιοριςμοί, υποκζςεισ, τφποσ κριτικισ ανακεϊρθςθσ και υποβολι ζκκεςθσ. β) Θ φάςθ ανάλυςθσ αποκεματικοφ υλικϊν κφκλου ηωισ (φάςθ LCI) είναι θ δεφτερθ φάςθ τθσ LCA. Είναι ζνασ κατάλογοσ των δεδομζνων ειςαγωγισ/εξόδου όςον αφορά το ςφςτθμα που μελετάται. Ρεριλαμβάνει τθ ςυλλογι των ςτοιχείων που είναι απαραίτθτα για τουσ ςτόχουσ τθσ κακοριςμζνθσ μελζτθσ.οι ειςαγωγζσ μποροφν να περιλαμβάνουν, αλλά δεν περιορίηονται ςε αυτά, χριςθ των ορυκτϊν πόρων (π.χ. άργιλοσ, αδρανισ, άςτριοσ, άμμοσ, καολινίτθσ), υπθρεςίεσ όπωσ μεταφορζσ ι προμικεια ενζργειασ, και χριςθ βοθκθτικϊν υλικϊν όπωσ λιπαντικά, κατανάλωςθ νεροφ, εκπομπζσ ςτον αζρα (μονοξείδιο άνκρακα, διοξείδιο του άνκρακα, οξείδια κείου, οξείδια αηϊτου, φκόριο, χλϊριο, κ.λπ...). Αποκζςεισ ςτο νερό και το ζδαφοσ, αφοφ περάςουν από ςυςκευζσ ελζγχου τθσ ρφπανςθσ (όπου μπορεί να εφαρμοςτεί). Οι παράμετροιτων δεικτϊν μπορεί να περιλαμβάνουν, και όχι μόνο : COD, BOD, AOX, VOC, βαριά μζταλλα. Γενικά, τα διαγράμματα ροισ διαδικαςιϊν είναι το ουςιαςτικό μζροσ αυτισ τθσ φάςθσ. Τα ςτοιχεία αποκεματικοφ δίνουν τθ βάςθ για τθν αξιολόγθςθ των επιπτϊςεων του κφκλου ηωισ. Θ ςυλλογι δεδομζνων είναι από τισ πιο χρονοβόρεσ διαδικαςίεσ. Θ τεκμθρίωςθ τθσ ςυλλογισ δεδομζνων κα βεβαιϊςει τθν ποιότθτα των αποτελεςμάτων. γ) Θ φάςθ αξιολόγθςθσ των επιπτϊςεων κφκλου ηωισ (LCIA) είναι θ τρίτθ φάςθ τθσ LCA. Θ LCIA ςτοχεφει ςτθν περιγραφι των περιβαλλοντικϊν επιπτϊςεων των περιβαλλοντικϊν φορτίων που ποςοτικοποιοφνται κατά περιβαλλοντικι ανάλυςθ. Θ αξιολόγθςθ των επιπτϊςεων επιτυγχάνεται με "τθ μετάφραςθ" των περιβαλλοντικϊν φορτίων από τα αποτελζςματα των καταλόγων ςε περιβαλλοντικζσ επιδράςεισ όπωσ θ παγκόςμια αφξθςθ τθσ κερμοκραςίασ λόγω του φαινομζνου του κερμοκθπίου,, θ μείωςθ όηοντοσ, κ.λπ... Ο ςκοπόσ τθσ LCIA είναι να παραςχεκοφν οι πρόςκετεσ πλθροφορίεσ που κα βοθκιςουν ςτθν 75

76 Κεφάλαιο 6 Περιβαλλοντικι ανάλυςθ αξιολόγθςθ των αποτελεςμάτων τθσ LCI ενόσ ςυςτιματοσ προϊόντων ϊςτε να γίνει κατανοθτι καλφτερα θ περιβαλλοντικι ςθμαςία τουσ, δεδομζνου ότι οι παράμετροι των αποτελεςμάτων τθσ απόγραφισ μποροφν να κυμανκοφν από το 50 ζωσ το 200 ι περιςςότερο. Αυτό μπορεί να κάνει τα αποτελζςματα τθσ απογραφισ δφςκολα ςτθ κατανόθςθ. Μζςω τθσ LCIA, ο αρικμόσ των παραμζτρων μπορεί να μειωκεί ςε 15 κατά προςζγγιςθ, με τθν ομαδοποίθςθ των περιβαλλοντικϊν φορτίων των αποτελεςμάτων τθσ απογραφισ ςτισ κατθγορίεσ περιβαλλοντικϊν επιπτϊςεων, ι ακόμα και να κατζβει ςτθ μια με τθ ςτάκμιςθ ςτισ κατθγορίεσ επιπτϊςεων. Το επίπεδο λεπτομζρειασ, θ επιλογι των κατθγοριϊν επιπτϊςεων και των μεκοδολογιϊν αξιολόγθςθσ εξαρτάται ζντονα από το ςτόχο και το πεδίο τθσ μελζτθσ LCA. Δ) Θ ερμθνεία του κφκλου ηωισ είναι θ τελικι φάςθ τθσ διαδικαςίασ LCA, ςτθν οποία τα αποτελζςματα μίασ LCI ι μίασ LCIA, ι και των δφο, ςυνοψίηονται και ςυηθτοφνται ωσ βάςθ για ςυμπεράςματα, ςυςτάςεισ και λιψθ αποφάςεων ςφμφωνα με το ςτόχο και τον κακοριςμό πεδίου (ISO 14044). Υπάρχουν διάφορεσ μελζτεσ LCA ςτα κεραμικά υλικά, ειδικά ςτα τοφβλα και τα πλακίδια. Θ LCA ςτθν παραγωγι τοφβλων περιλαμβάνει παραδείγματοσ χάριν αυτζσ που δθμοςιεφτθκαν ςτθν EUA (Hodge, 2007), ςτθν Ελλάδα (Koroneos, 2007), ςτθν Ρορτογαλία από το CTCV - CentroTecnológicodacerâmicaedoVidro (Almeidaκαι λοιποί, 2010). Για τα κεραμικά πλακίδια, δθμοςιεφονται από τθν Λταλία (Timelliniκαι λοιποί, 1998), τθν Λςπανία (Bovea, 2007, 2010) και επίςθσ τθν Ρορτογαλία (Almeidaκαι λοιποί, 2010). Υπάρχει επίςθσ θ οικολογικι ςιμανςθ τθσ ΕΕ (τφποσ I) ςτισ ςκλθρζσ επικαλφψεισ (ςυμπεριλαμβανομζνων των κεραμικϊν πλακιδίων) που βαςίςτθκε ςτθν προςζγγιςθ κφκλου ηωισ - απόφαςθ με αρικμό 2009/607/CE, τθσ 9θσ Λουλίου, Κατόπιν κα εκτεκεί ςε μια πολφ ςχθματικι επιςκόπθςθ των αποτελεςμάτων μιασ LCA των κεραμικϊν πλακιδίων ςε επίπεδο τομεα που πραγματοποιείται από το ITC 1 και τθ GiGa - Esci 2 για λογαριαςμό τθσ ASCER 3. Ο ςτόχοσ τθσ μελζτθσ ιταν "να γίνει γνωςτό το μζγεκοσ και θ φφςθ των περιβαλλοντικϊν επιπτϊςεων που των κεραμικϊν πλακιδίων ςε όλθ τθ διάρκεια 1 Instito de Tecnología Cerámica. Asociación de Investigación de las Industrias Cerámicas (AICE). Universitat Jaume I, Castellón, Spain. 2 Grupo de Investigación en GestiónAmbiental, Escuela Superior de ComercioInternacional. Universidad PompeuFabra, Barcelona, Spain 3 Spanish Association of ceramic tiles manufacturers. Spain 76

77 Κεφάλαιο 6 Περιβαλλοντικι ανάλυςθ του κφκλου ηωισ τουσ." Για αυτό πρζπει να λθφκοφν υπόψθ οι τφποι των πλακιδίων που καταςκευάηονται κυρίωσ ςτθν Λςπανία, και οι κφριεσ υπάρχουςεσ τεχνικζσ παραγωγισ. Το ςφςτθμα που αναλφεται παρουςιάηεται ςτο ςχιμα 5, και διαιρείται ςε 5 φάςεισ: Α - εξαγωγι των πρϊτων υλϊν και μεταφορά ςτισ εγκαταςτάςεισ καταςκευισ, προετοιμαςία των πρϊτων υλϊν και καταςκευι πλακιδίων Β - μεταφορά ςτθν οικοδομι Γ - εγκατάςταςθ, χριςθ και ςυντιρθςθ και Δ - τζλοσ τθσ ηωισ των κεραμικϊν πλακιδίων. Οι παράμετροι που αποκλείςτθκαν ιταν εκείνεσ ςχετικζσ με το βιομθχανικό εξοπλιςμό, τθ διαδικαςία τθσ ανακφκλωςθσ αποβλιτων λόγω τθσ διαδικαςίασ κατανομισ και εκείνεσ οι επιπτϊςεισ που παριχκθςαν από τισ ειςαγωγζσ που αποτελοφν το λιγότερο από 1% του ςυνολικοφ βάρουσ του κεραμιδιοφ. Σχιμα 5. Ανάλυςθ ςυςτιματοσ Οι κατθγορίεσ επιπτϊςεων που αξιολογικθκαν είναι οι εξισ: Κατθγορία επιπτϊςεων μονάδα μζκοδοσ Αβιοτικι Εξάντλθςθ (ADP) kg Sb-Equiv. CML2001 Ρικανότθτα Οξίνιςθσ (AP) kg SO2-Equiv. CML2001 Ρικανότθτα Ευτροφιςμοφ (EP) kg Phosphate-Equiv. CML2001 Ρικανότθτα Φαινόμενου Κερμοκθπίου (GWP 100 years) kg CO2-Equiv. CML2001 Ρικανότθτα Στρϊματοσ Πηοντοσ (ODP, steadystate) kg R11-Equiv. CML2001 Ρικανότθτα Φωτοχθμ. Δθμιουργίασ Πηοντοσ (POCP) kg Ethene-Equiv. CML

78 Κεφάλαιο 6 Περιβαλλοντικι ανάλυςθ Κφριεσ απαιτιςεισ ενζργειασ από ανανεως. και μθ ανανεως. πθγζσ (netcal. value) Νερό MJ kg Ωσ παράδειγμα, μια γραφικι παράςταςθ, ςε ποςοςτά τοισ εκατό, από τισ περιβαλλοντικζσ επιπτϊςεισ που αξιολογικθκαν για πορςελάνινα κεραμικά πλακίδια. 100% 80% 60% 40% 20% 0% Πλακίδια Πορςελάνθσ ADP AP EP GWP 100 ODP POPC Primary energy Water A- Extraction and manufacturing B- Transport C-Instalation and use D-End of life Τα αποτελζςματα τθσ μελζτθσ LCA δείχνουν πϊσ αναλφκθκε το ςτάδιο καταςκευισ με τθν υψθλότερθ περιβαλλοντικι επίπτωςθ για όλεσ τισ κατθγορίεσ επιπτϊςεων και για κάκε τφπο πλακιδίου. Θ κφρια κατανάλωςθ ενζργειασ μθ ανανεϊςιμθσ προζλευςθσ κατά τθ διάρκεια τθσ καταςκευισ των πλακιδίων είναι ο μεγαλφτεροσ ςυνειςφζρων ςτισ περιβαλλοντικζσ επιπτϊςεισ αυτοφ του προϊόντοσ. Αυτζσ οφείλονται κυρίωσ ςτθν κατανάλωςθ φυςικοφ αερίου ςτο ςτάδιο τθσ ξιρανςθσ ψεκαςμοφ, τθσ ξιρανςθσ και τθσ καφςθσ, προκαλϊντασ μια ςυμβολι 71% ςτο δείκτθ τθσ Ρροοπτικισ Ραγκόςμιασ Αφξθςθσ τθσ Κερμοκραςίασ (GWP). Πςον αφορά τθν αξιολόγθςθ των επιδράςεων ςτο ςτάδιο χριςθσ, αξίηει να αναδειχκεί ότι θ χριςθ των πλακιδίων ωσ υλικό κάλυψθσ δαπζδου, τοίχων ι ακόμα και εξωτερικϊν τοιχωμάτων, ζχει ζνα μεγάλο πλεονζκτθμα ςε ςχζςθ με άλλα ιςοδφναμα προϊόντα, επειδι ο ωφζλιμοσ χρόνοσ ηωισ τουσ είναι πολφ μεγάλοσ, κακιςτϊντασ μθ απαραίτθτθ τθν αντικατάςταςθ των πλακιδίων λόγω απϊλειασ λειτουργίασ. Σε αυτιν τθν μελζτθ, οι επιπτϊςεισ του ςταδίου χριςθσ ζχουν αποδοκεί μόνο ςτο κακάριςμα ςε μια χρονικι ζκταςθ 50 ετϊν και τα προϊόντα κεραμικϊν πλακιδίων δεν περιλαμβάνουν οποιαδιποτε υπθρεςία που απαιτεί τθν κατανάλωςθ ενζργειασ κατά τθ διάρκεια τθσ ηωισ τουσ. 78

79 Κεφάλαιο 6 Περιβαλλοντικι ανάλυςθ Ρροκειμζνου να προςδιοριςτοφν οι ςθμαντικζσ περιβαλλοντικζσ πτυχζσ και για να κακιερωκοφν οι ςτρατθγικζσ βελτίωςθσ για να τισ ελαχιςτοποιιςουν, θ ςχετικότθτα κάκε μίασ και θ επιρροι τουσ ςτα αποτελζςματα αξιολογοφνται από μια ανάλυςθ ευαιςκθςίασ, ςτθν οποία εντοπίςτθκε ότι το βάροσ του πλακιδίου, θ κερμικι κατανάλωςθ ενζργειασ και θ τελικι διαχείριςθ αποβλιτων είναι τα κρίςιμα ςθμεία. Ζνα άλλο παράδειγμα LCA (από τθν αρχι ωσ το τζλοσ) προκειμζνου να υποςτθριχκεί θ EPD (περιβαλλοντικι διλωςθ προϊόντων) εκτελζςκθκε από το CTCV 4 για λογαριαςμό τθσ APICER 5. Αυτι θ αξιολόγθςθ του κφκλου ηωισ (LCA) εξετάηει τα ςτάδια του τοφβλου από τθν γζνεςθ του μζχρι τον πελάτθ, ςυμπεριλαμβανομζνθσ τθσ διαδικαςίασ τθσ μεταλλείασ και των εγκαταςτάςεων μεταλλείασ, τθσ μεταφοράσ, τθσ παραγωγισ ςτο εργοςτάςιο και τθσ μετζπειτα διανομισ τουσ ςτουσ τελικοφσ χριςτεσ (βαςιςμζνθ ςε ςενάρια). Θ μεκοδολογία λαμβάνει υπόψθ το ISO14040, το ISO και τουσ κανόνεσ EPD (περιβαλλοντικι διλωςθ προϊόντων). Γενικά, οι επιδράςεισ ςτρζφονται ςυνικωσ ςτθν ατμοςφαιρικι ποιότθτα, ιδιαίτερα ςτο επίπεδο παραγωγισ ςτθ λειτουργία καφςεωσ. Ο ςτόχοσ αυτισ τθσ εργαςίασ ιταν να προςδιοριςτοφν και να αξιολογθκοφν οι περιβαλλοντικζσ επιπτϊςεισ που ςχετίηονται με τθν εξαγωγι, τθν παραγωγι, και τθ διανομι (που βαςίηεται ςτα ςενάρια) των κεραμικϊν τοφβλων που παριχκθςαν ςτθν Ρορτογαλία (από τθν αρχι ωσ το τζλοσ), προκειμζνου να υποςτθριχκεί θ ανάπτυξθ μιασ EPD (περιβαλλοντικι διλωςθ προϊόντων). Θ λειτουργικι μονάδα που χρθςιμοποιικθκε ιταν 1 τόνοσ τοφβλου προσ πϊλθςθ (για ζνα τοφβλο 9 (διαςτάςεισ 30*20*09 εκατ.), 1000 κιλά είναι ιςοδφναμα με 14.6 τετρ.μζτρα). Οι φάςεισ που περιλαμβάνονται ςτο ςφςτθμα είναι θ εξαγωγι των πρϊτων υλϊν, θ παραγωγι τοφβλου και διανομι του τελικοφ προϊόντοσ ςτουσ πελάτεσ (ςενάριο 100 χλμ). Ζνασ κανόνασ κεςπίςτθκε προκειμζνου να αποφαςιςτεί ποια υλικά ςυνδζονται ςε αυτζσ τισ φάςεισ και πρζπει να περιλθφκοφν μζςα ςτα όρια. Κατά ςυνζπεια, τα υλικά που αντιπροςϊπευςαν λιγότερο από το 0,5% τθσ λειτουργικισ μονάδασ αφζκθκαν ζξω από τα όρια. Οι φάςεισ που αντιςτοιχοφν ςτθν καταναλωτικι χριςθ και τθν τελικι διάκεςθ του προϊόντοσ αποκλείςτθκαν επίςθσ, κακϊσ επίςθσ και θ μεταφορά και θ τελικι διάκεςθ των βιομθχανικϊν 4 Centro Tecnológico da Cerâmica e do Vidro, Portugal 5 APICER Associação Portuguesa da industria de cerâmica 79

80 Κεφάλαιο 6 Περιβαλλοντικι ανάλυςθ αποβλιτων. Οι φάςεισ καταςκευισ των εγκαταςτάςεων και λοιπϊν υποδομϊν, παραγωγισ του καταςκευαςτικοφ εξοπλιςμοφ, και οι προςωπικζσ δραςτθριότθτεσ αποκλείςτθκαν επίςθσ. Λιφκθκαν περιβαλλοντικοί δείκτεσ για τισ κατθγορίεσ επιπτϊςεων που παρουςιάςτθκαν ςτον πίνακα 4, μαηί με τον δείκτθ που τουσ ποςολογεί. Οι κατθγορίεσ επιπτϊςεων αντιςτοιχοφν ςτισ προτάςεισ τθσ EPD ( και οι παράγοντεσ χαρακτθριςμοφ ιταν εκείνοι που προτάκθκαν από τθ μζκοδο CML το 2001 * ]. Ρίνακασ - κατθγορίεσ επιπτϊςεων και μονάδεσ που κεωροφνται ςτθ μελζτθ (ςτοιχεία για τθ λειτουργικι μονάδα: 1 τόνοσ, ςυμπεριλαμβανομζνων 100 km για διανομι ςτον πελάτθ) Κατθγορία επίπτωςθσ Μονάδα Σφνολο Φαινόμενο Κερμοκθπίου (GWP100) kg CO2 eq 170 Στρϊμα Πηοντοσ (ODP) kg CFC-11 eq 1.8E-05 Φωτοχθμικι οξείδωςθ kg C2H4 0,075 Οξίνιςθ kg SO2 eq 0,565 Ευτροφιςμόσ kg PO4--- eq 0,076 Στθν κατθγορία παγκόςμιασ αφξθςθσ τθσ κερμοκραςίασ λόγω του φαινομζνου του κερμοκθπίου, θ κφρια ςυμβολι προζρχεται από τθ φάςθ παραγωγισ, ςυγκεκριμζνα τθ καφςθ του φυςικοφ αερίου ςτο ςτάδιο τθσ ξιρανςθσ και τθσ κζρμανςθσ. Θ μεταφορά και θ διαδικαςία μεταλλείασ αργίλου είναι λιγότερο ςχετικζσ. Στθν κατθγορία τθσ μείωςθσ του ςτρϊματοσ του όηοντοσ, το προφίλ των ςυνειςφορϊν φαίνεται να οφείλεται κυρίωσ ςτθ διανομι φυςικοφ αερίου, τισ εκπομπζσ από τθν καφςθ του diesel ςτισ μεταφορζσ που ςυνδζονται με τθν κατανάλωςθ αργίλου, τθν αποκικευςθ των τοφβλων και τθ διανομι τουσ. Στθν κατθγορία φωτοχθμικισ οξείδωςθσ κυριαρχοφν οι διαδικαςίεσ ξιρανςθσ και καφςθσ ςτθν παραγωγι τοφβλων που εκπζμπουν τα οξείδια αηϊτου (NOx), τα οξείδια κείου (SOx), τα οξείδια άνκρακα (COx) και τουσ υδρογονάνκρακεσ κατά τθ διάρκεια τθσ καφςθσ του φυςικοφ αερίου και επίςθσ από τθν καφςθ του diesel ςτισ μεταφορζσ. Οι εκπομπζσ SOx που εκπζμπονται κατά τθ διάρκεια τθσ παραγωγισ τθσ θλεκτρικισ ενζργειασ που χρθςιμοποιείται από τα μθχανιματα ςτθν παραγωγι τοφβλων διαδραματίηουν επίςθσ ζναν ςθμαντικό ρόλο ςε αυτιν τθν κατθγορία αντίκτυπου. 80

81 Κεφάλαιο 6 Περιβαλλοντικι ανάλυςθ Θ όξυνςθ οφείλεται κυρίωσ ςε NOx και το SO2 που εκπζμπονται κατά τθ διάρκεια τθσ ξιρανςθσ και τθσ καφςθσ του κεραμικοφ τοφβλου και ςτθν καφςθ των καυςίμων ςτισ μεταφορζσ. Ο ευτροφιςμόσ οφείλεται κυρίωσ ςε NOx που εκπζμπεται κατά τθ διάρκεια τθσ καφςθσ του φυςικοφ αερίου που χρθςιμοποιείται ςτθν ξιρανςθ και τθν κζρμανςθ του κεραμικοφ τοφβλου και ςτθν καφςθ των καυςίμων ςτισ μεταφορζσ. 81

82 Κεφάλαιο 7 Οικονομικι Ανάλυςθ 7. Οικονομικι Ανάλυςθ 7.1 Ειςαγωγι. Γενικζσ πλθροφορίεσ Πταν επιλζγουμε τισ καταλλθλότερεσ ςτρατθγικζσ οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ, είναι απαραίτθτο να αξιολογιςουμε τόςο τα περιβαλλοντικά όςο και τα οικονομικά οφζλθ κακϊσ και τισ επιπτϊςεισ που μπορεί να ζχουν ςτουσ χριςτεσ. Με ςτόχο τθν πικανι οικολογικά αποδοτικι ανάπτυξθ, δθλαδι τθν επίτευξθ μείωςθσ του περιβαλλοντικοφ κόςτουσ με το χαμθλότερο δυνατό χρθματικό κόςτοσ, ςε αυτό το εγχειρίδιο προτείνεται ζνα κεφάλαιο που παρζχει βαςικά δεδομζνα ςχετικά με τθν οικονομικι ανάλυςθ των περιβαλλοντικϊν βελτιϊςεων που ορίςκθκαν ςτα προθγοφμενα κεφάλαια. Για τθν ανάλυςθ ταου οικονομικοφ κόςτουσ των προϊόντων υπάρχουν διάφορα εργαλεία και μζκοδοι που εφαρμόηονται ανάλογα με τουσ ςτόχουσ, το πεδίο εφαρμογισ και τα υποψιφια προιόντα. Ζνα από τα βαςικά ςτοιχεία για κάκε διαδικαςία ανάπτυξθσ προϊόντοσ είναι θ οικονομικι αξιολόγθςθ των ςχεδιαςμϊν. Ενϊ ο ςτόχοσ του οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ είναι να μειϊςει τισ περιβαλλοντικζσ επιπτϊςεισ των προϊόντων και των υπθρεςιϊν, θ οικονομικι αξιολόγθςθ κα επικεντρωκεί ςτο κόςτοσ του κφκλου ηωισ του προϊόντοσ που μπορεί να αλλάξει λόγω του οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ. Πταν εργάηονται πάνω ςτον οικολογικό ςχεδιαςμό, οι ςχεδιαςτζσ προςπακοφν να μειϊςουν τισ περιβαλλοντικζσ επιπτϊςεισ ςτο ςφνολο του κφκλου ηωισ των προϊόντων. Αυτό ςθμαίνει ότι ςε οικονομικοφσ όρουσ πρζπει αναπόφευκτα να αςχολθκοφμε με τον κφκλο ηωισ του προϊόντοσ επίςθσ. Ο όροσ που χρθςιμοποιείται για αυτι τθ αξιολόγθςθ είναι Κοςτολόγθςθ Κφκλου Ηωισ (Life Cycle Costing - ΚΚΗ). Τελευταίωσ ζχουν αναπτυχκεί οριςμζνεσ προςεγγίςεισ για τθν αξιολόγθςθ των οικονομικϊν πτυχϊν των προϊόντων με καλφτερο περιβαλλοντικό προφίλ. Αυτό το κεφάλαιο πρϊτα κάνει μια αναςκόπθςθ των ιδθ διακζςιμων μεκόδων και τθσ αλλθλεξάρτθςθσ τουσ. Στθ ςυνζχεια ειςάγει μια απλι μεκοδολογία για τθν αξιολόγθςθ τθσ οικονομικισ βιωςιμότθτασ ενόσ οικολογικά ςχεδιαςμζνου προϊόντοσ. 7.2 Σφποι οικονομικισ αξιολόγθςθσ: Κοςτολόγθςθ Κφκλου Ηωισ και Ανάλυςθ Κόςτουσ-Κζρδουσ Κοςτολόγθςθ Κφκλου Ηωισ Υπάρχουν διάφορεσ μζκοδοι οικονομικισ αξιολόγθςθσ που λαμβάνουν υπ όψιν ολόκλθρο το κφκλο ηωισ.

83 Κεφάλαιο 7 Οικονομικι Ανάλυςθ 7.1 ΟΙ ΣΡΕΙ ΣΤΠΟΙ ΚΚΗ *19] ΕΙΚΟΝΑ υμβατικι Κοςτολόγθςθ Κφκλου Ηωισ Θ αξιολόγθςθ όλων των δαπανϊν που ςχετίηονται με τον κφκλο ηωισ ενόσ προϊόντοσ οι οποίεσ καλφπτονται απευκείασ από τον κφριο παραγωγό ι τον χριςτθ ςτον κφκλο ηωισ του προϊόντοσ. Θ αξιολόγθςθ επικεντρϊνεται ςε πραγματικά, εςωτερικά κόςτθ, οριςμζνεσ φορζσ δίχωσ τισ δαπάνεσ τζλουσ ηωισ ι χριςεωσ εάν αυτζσ οφείλονται ςε άλλουσ. Το ςκεπτικό ζχει να κάνει περιςςότερο με 1 παίκτθ τθσ αγοράσ, τον καταςκευαςτι, τον χριςτθ ι τον καταναλωτι.*19+ Θ ςυμβατικι ΚΚΗ, όπωσ ορίηεται εδϊ, είναι μία κακιερωμζνθ τεχνικι, που ξεκινάει από τθ δεκαετία του Είναι θ ιςτορικι αλλά και τωρινι πρακτικι κυβερνιςεων και μεγάλων επιχειριςεων, κακϊσ ζγινε κατανοθτό ότι είχε δοκεί υπερβολικι ζμφαςθ ςτα ζξοδα απόκτθςθσ ςε ςχζςθ με τα ζξοδα λειτουργίασ και το μετζπειτα κόςτοσ τθσ διαδικαςίασ προμικειασ. *19+ Είναι μια κακαρά οικονομικι αξιολόγθςθ και λαμβάνει υπ όψιν διάφορα ςτάδια του κφκλου ηωισ, αλλά γενικά περιλαμβάνει κόςτθ που ςχετίηονται με τθν παραγωγι και οφείλονται ςε ζναν δεδομζνο παίκτθ. *19+ Ραρόλο που θ Συμβατικι ΚΚΗ κακοδθγείται από τθ ηιτθςθ, οδθγϊντασ ςε ξεχωριςτά πεδία εφαρμογισ, είναι διακζςιμα πολλά πρότυπα όςον αφορά τθν εναρμόνιςθ ςυμβατικϊν ΚΚΗ εφαρμογϊν : για παράδειγμα, το IEC (Διεκνοφσ Θλεκτροτεχνικισ Επιτροπισ 2004), το ISO 15663, το SAEarp4293/94, το ΥΑ 1973 ( Υπουργείο Άμυνασ 1973), και το AS/NZS 4536 (πρότυπα Αυςτραλίασ και πρότυπα Νζασ Ηθλανδίασ 1999). Επίςθσ, ςτθ βιβλιογραφία ζχουν περιγραφεί διαφορετικζσ μζκοδοι

84 Κεφάλαιο 7 Οικονομικι Ανάλυςθ εφαρμογισ ςυμβατικισ ΚΚΗ, π.χ. Dhillon, 1989, Ellram 1993, 1994, 1995, Fuller και Peterson 1996, Riezler 1996, Sehbold 1996, Υπουργείο Αμφνθσ Αυςτραλίασ Ωσ παράδειγμα τθσ ςυμβατικισ κοςτολόγθςθσ κφκλου ηωισ ςτον τομζα των κεραμικϊν, υπάρχει μία ζκκεςθ των GiorgioOlivieri&AssociatiforAssopiastrelle (Ιταλικι Ζνωςθ Κεραμικϊν και Πυρίμαχων Προϊόντων) το Παρακάτω φαίνονται οριςμζνα αποτελζςματα: Κακορίηοντασ το ολικό μζςο κόςτοσ: το μζςο κόςτοσ προκφπτει από το ςφνολο των καταςκευαςτικϊν, εμπορικϊν και διοικθτικϊν δαπανϊν. ΠΙΝΑΚΑ 7.1 ΜΕΑ ΚΑΣΑΚΕΤΑΣΙΚΑ ΚΟΣΘ (ΑΝΑ 1 M 2 ΚΕΡΑΜΙΚΘ ΠΛΑΚΑ) Καταςκευαςτικά κόςτη (ευρϊ) Πρϊτεσ φλεσ κεραμικοφ ςϊματοσ Πρϊτεσ φλεσ ςτιλβωτικϊν και χρωμάτων Θλεκτρικι ενζργεια Θερμικι ενζργεια υντιρθςθ υςκευαςία υλικϊν Προςωπικό παραγωγισ Συνολικά καταςκευαςτικά ζξοδα ΠΙΝΑΚΑ 7.2 ΜΕΑ ΕΜΠΟΡΙΚΑ ΚΟΣΘ (ΑΝΑ 1 M 2 ΚΕΡΑΜΙΚΘ ΠΛΑΚΑ) Εμπορικά κόςτη (ευρϊ) Προμικειεσ Μάρκετινγκ, διαφιμιςθ, τζλθ, κτλ Προςωπικό πωλιςεων Συνολικά εμπορικά ζξοδα ΠΙΝΑΚΑ 7.3 ΜΕΑ ΔΙΟΙΚΘΣΙΚΑ ΚΟΣΘ (ΑΝΑ 1 M 2 ΚΕΡΑΜΙΚΘ ΠΛΑΚΑ) Διοικητικά κόςτη (ευρϊ) Οικονομικά τζλθ Απόςβεςθ

85 Κεφάλαιο 7 Οικονομικι Ανάλυςθ Γενικά ζξοδα Αγορά πακζτων Διοικθτικό προςωπικό Συνολικά διοικητικά ζξοδα ΠΙΝΑΚΑ 7.4 ΜΕΑ ΤΝΟΛΙΚΑ ΚΟΣΘ (ΑΝΑ 1 M 2 ΚΕΡΑΜΙΚΘ ΠΛΑΚΑ) Κόςτη (ευρϊ) Ζξοδα καταςκευισ Εμπορικά ζξοδα Διοικθτικά ζξοδα Συνολικά ζξοδα Περιβαλλοντικι Κοςτολόγθςθ Κφκλου ηωισ Θ αξιολόγθςθ όλων των εξόδων που ςχετίηονται με τον κφκλο ηωισ ενόσ προϊόντοσ τα οποία καλφπτονται άμεςα από ζναν ι περιςςότερουσ παίκτεσ ςτον κφκλο ηωισ του προϊόντοσ (προμθκευτισ, καταςκευαςτισ, χριςτθσ ι καταναλωτισ και/ι ςυμμετζχων ςτο τζλοσ του κφκλου ηωισ), ςυμπεριλαμβανομζνων των εξωτερικϊν επιδράςεων οι οποίεσ αναμζνεται να ςυμπεριλθφκοφν ςτο ςχετικό με τισ αποφάςεισ μζλλον (ςυνεπϊσ αναμενόμενου κόςτουσ), και, από τθν άλλθ, ο διαχωριςμόσ

86 Κεφάλαιο 7 Οικονομικι Ανάλυςθ των αποτελεςμάτων τθσ Αξιολόγθςθσ Κφκλου Ηωισ που δεν μποροφν να αποτιμθκοφν ςε χριμα. Κα πρζπει να χρθςιμοποιθκεί ςαν βάςθ και για τα δφο ζνα ςφςτθμα παραγωγισ ςφμφωνα με το ISO 14040/44 (2006). Θ αξιολόγθςθ αυτι γίνεται από τθν οπτικι ενόσ ι περιςςότερων φορζων τθσ αγοράσ, κυρίωσ καταςκευαςτϊν. Εάν είναι απαραίτθτο, οι επιδοτιςεισ και οι φόροι περιλαμβάνονται ςτθν Ρεριβαλλοντικι ΚΚΗ. Θ Ρεριβαλλοντικι ΚΚΗ είναι ζνα μοντζλο ςτακερισ κατάςταςθσ, όπωσ θ Ρεριβαλλοντικι Αξιολόγθςθ Κφκλου Ηωισ, και επιπλζον κα πρζπει πάντα να ςυμπλθρϊνεται από τθν Αξιολόγθςθ Κφκλου Ηωισ, λαμβάνοντασ υπϋ οψιν το όριο του Συςτιματοσ με μία δυςλειτουργικι μονάδα ιςοδφναμθ τθσ AKZ, κακϊσ βαςίηεται ςτο ίδιο μοντζλο ςυςτιματοσ προϊόντων. Μια νζα μεκοδολογία παρζχει ζναν καλό ςυνδυαςμό τόςο τθσ περιβαλλοντικισ όςο και τθσ οικονομικισ επίδοςθσ ενόσ προϊόντοσ που μπορεί να βοθκιςει ςτθν κακοδιγθςθ τθσ τεχνολογικισ ανάπτυξθσ και των διοικθτικϊν αποφάςεων ςε μια πιο ορκολογικι κατεφκυνςθ, εντοπίηοντασ τισ περιπτϊςεισ αμοιβαίου κζρδουσ και βελτιςτοποιϊντασ τθν εξιςορρόπθςθ ανάμεςα ςτθν περιβαλλοντικι πτυχι του κζματοσ και τισ οικονομικζσ και επαγγελματικζσ πτυχζσ. Το γενικό πεδίο εφαρμογισ τθσ Ρεριβαλλοντικισ ΚΚΗ κακορίηεται ςε ζνα εννοιολογικό πλαίςιο που περιγράφεται ςτο Error! Reference source not found., και θ ςχζςθ τθσ ΚΚΗ και τθσ AKZ και μια κοινωνιολογικι εκτίμθςθ (π.χ. ςυμπεριλαμβανομζνων των όρων απαςχόλθςθσ, των ποςοςτϊν ανεργίασ και των γενικϊν κοινωνικϊν επιπτϊςεων ςτισ κοινότθτεσ). Το εννοιολογικό πλαίςιο τθσ Ρεριβαλλοντικισ ΚΚΗ βαςίηεται ςτον φυςικό κφκλο ηωισ του προϊόντοσ, και ζχει να κάνει με 5 ςτάδια που μποροφν εάν χρειάηεται να υποςτοφν περεταίρω ανάλυςθ: ζρευνα και ανάπτυξθ, παραγωγι των υλικϊν και των εξαρτθμάτων, καταςκευι, χριςθ και ςυντιρθςθ και τζλοσ ηωισ. Δφο είδθ εξόδων διαφοροποιοφνται ςτο Error! Reference source not found. [19] - Εςωτερικά ζξοδα: υπονοείται ότι κάποιοσ- ζνασ παραγωγόσ, μεταφορζασ, καταναλωτισ ι κάποιοσ άλλοσ ςυμμετζχων μζτοχοσ- πλθρϊνει για το προϊόν, πλθρϊνει τα ζξοδα χριςθσ και τζλουσ ηωισ και, ωσ εκ τοφτου, τα εςωτερικά ζξοδα μποροφν να ςυνδεκοφν με τα επιχειρθματικά ζξοδα. Αυτά τα ζξοδα αφοροφν όλα τα ζςοδα και τα ζξοδα μζςα ςτα όρια του οικονομικοφ ςυςτιματοσ (εντόσ τθσ ζντονθσ γραμμισ ςτο Error! Reference source not found.) - Εξωτερικά ζξοδα: οι δαπάνεσ που ζχουν ιδθ κοςτολογθκεί ςε χρθματικζσ μονάδεσ, λόγω του ότι πρόκειται να εςωτερικοποιθκοφν ςτο ςχετικό με τισ αποφάςεισ μζλλον, και διατθροφν αυτό το χαρακτθριςτικό. Δεν υπάρχει προςαρμογι από οικολογικά μζτρα ςε χρθματικά μζτρα ι το

87 Κεφάλαιο 7 Οικονομικι Ανάλυςθ αντίκετο Δεν κα ζπρεπε να υπάρχει διπλι μζτρθςθ των εξωτερικϊν παραγόντων ςτθ ΚΚΗ και τθ ςυμπλθρωματικι AKZ. Δυςτυχϊσ δεν υπάρχουν δθμοςιοποιθμζνα παραδείγματα τθσ περιβαλλοντικισ κοςτολόγθςθσ κφκλου ηωισ των κεραμικϊν προϊόντων. Από τθ ςτιγμι που οι μελζτεσ Ρεριβαλλοντικισ ΚΚΗ είναι αρκετά ογκϊδεισ για να ςυμπεριλθφκοφν ςε τοφτο το εγχειρίδιο, ςτο βιβλίο των Rebitzer και Hunkeler, 2003, μποροφν να βρεκοφν οριςμζνα παραδείγματα όπωσ αυτό που παρατίκεται: τακμόσ επεξεργαςίασ λυμάτων Ζγινε μια μελζτθ περιβαλλοντικισ κοςτολόγθςθσ κφκλου ηωισ των δθμοτικϊν ςτακμϊν επεξεργαςίασ λυμάτων ςτθν Ελβετία, με τα αποτελζςματα να είναι άμεςα εφαρμοςτζα και ςε άλλεσ ευρωπαϊκζσ χϊρεσ. Διαπιςτϊκθκε ότι θ ςυμπερίλθψθ τόςο των ανάντθ όςο και κατάντθ διεργαςιϊν είναι ηωτικισ ςθμαςίασ για τον κακοριςμό βελτιωμζνων εναλλακτικϊν λφςεων για επεξεργαςία των λυμάτων. Κατά τθν αξιολόγθςθ εναλλακτικϊν λφςεων για τθν επεξεργαςία των αςτικϊν λυμάτων και τθσ υποςτθρικτικισ λιψθσ αποφάςεων ςε αυτό το πλαίςιο, πρζπει να επικεντρωκοφμε όχι μόνο ςτθ ποιότθτα του τελικοφ προϊόντοσ και τον κακαριςμό του νεροφ, αλλά και ςτα ζξοδα για τθ λειτουργία του ςτακμοφ επεξεργαςίασ λυμάτων. Οι επιπτϊςεισ και το κόςτοσ που προκαλοφνται από τθ λειτουργία τθσ μονάδασ κακϊσ και των ανάντθ διαδικαςιϊν (π.χ. θ παραγωγι βοθκθτικϊν υλικϊν) και από τισ κατάντθ δραςτθριότθτεσ (π.χ. διαχείρθςθ και μεταφορά τθσ παραγόμενθσ ιλφοσ) πρζπει επίςθσ να λθφκοφν υπόψθ. τόχοσ αυτισ τθσ μελζτθσ ιταν να αναλφςει τόςο τισ περιβαλλοντικζσ επιπτϊςεισ όςο και το κόςτοσ του πλιρουσ κφκλου ηωισ των λυμάτων, προκειμζνου να εντοπιςτοφν οι οδθγοί για τισ περιβαλλοντικζσ επιπτϊςεισ και το κόςτοσ, να προςδιορίςτοφν οι ανταλλαγζσ, και να δωκοφν ςυςτάςεισ για τθν καλφτερθ και πιο βιϊςιμθ διαχείριςθ λυμάτων. Μια λεπτομερισ περιγραφι τθσ μελζτθσ δίδεται από τον Rebitzer και λοιποί, Θ μελζτθ εξζταςε μεςαίου μεγζκουσ (αντιςτοιχοφν ςε άτομα) δθμοτικοφσ ςτακμοφσ επεξεργαςίασ λυμάτων, με βιολογικι επεξεργαςία ακολουκοφμενθ από απορρόφθςθ υλίοσ.

88 Κεφάλαιο 7 Οικονομικι Ανάλυςθ ΧΘΜΑ 7.3 ΜΟΝΣΕΛΟΠΟΙΘΘ ΣΟΤ ΤΣΘΜΑΣΟ AKZ ΓΙΑ ΣΘΝ ΕΠΕΞΕΡΓΑΙΑ ΑΣΙΚΩΝ ΛΤΜΑΣΩΝ. ΠΘΓΘ: REBITZER ΚΑΙ ΛΟΙΠΟΙ, 2002 χιμα 7.4 Ζξοδα των διαφορετικϊν ςτοιχείων του ςυςτιματοσ επεξεργαςίασ λυμάτων. Πθγι: Rebitzerκαιλοιποί, Κοινωνικι Κοςτολόγθςθ Κφκλου ηωισ Θ αξιολόγθςθ όλων των εξόδων που ςχετίηονται με τον κφκλο ηωισ ενόσ προϊόντοσ τα οποία καλφπτονται από οποιονδιποτε ςτθ κοινωνία, τόςο ςιμερα όςο και ςτο μακροπρόκεςμο μζλλον. Θ Κοινωνιολογικι ΚΚΗ περιλαμβάνει όλεσ τισ περιβαλλοντικζσ ΑΚΗ ςυν επιπλζον αξιολόγθςθ των περεταίρω εξωτερικϊν δαπανϊν, ςυνικωσ ςε χρθματικοφσ όρουσ (για παράδειγμα βαςίηεται ςε

89 Κεφάλαιο 7 Οικονομικι Ανάλυςθ μεκόδουσ προκυμίασ πλθρωμισ). Θ οπτικι τθσ αξιολόγθςθσ είναι αυτι ολόκλθρθσ τθσ κοινωνίασ, τόςο ςε εκνικό όςο και ςε διεκνζσ επίπεδο, ςυμπεριλαμβάνοντασ και κυβερνιςεισ. Σε ςφγκριςθ με τθν περιβαλλοντικι ΚΚΗ οι επιδοτιςεισ και οι φόροι δεν ζχουν επίδραςθ ςτο κόςτοσ, και για αυτό το λόγο δεν ςυμπεριλαμβάνονται ςτθν κοινωνιολογικι ΚΚΗ γιατί ςυμμετζχουν όλοι οι παίκτεσ ςε κοινωνικό επίπεδο, και οι πλθρωμζσ μεταξφ τουσ ακυρϊνονται και μόνο θ προςτικζμενθ αξία όλων των δραςτθριοτιτων παραμζνει ωσ κόςτοσ. Θ ανάλυςθ κόςτουσ- οφζλουσ μπορεί να κεωρθκεί ωσ πθγι ιδεϊν ςχετικά με τον τρόπο που κα λθφκεί υπόψθ θ οπτικι του κοινωνικοφ κόςτουσ ςτθν ανάπτυξθ των κοινωνικϊν ΚΚΗ. Θ κοινωνιολογικι ΚΚΗ χρθςιμοποιείται για να προςδιοριςτεί ποςοτικά τισ περιβαλλοντικζσ επιπτϊςεισ για τθν κοινωνία ςε χρθματικοφσ όρουσ και μπορεί να κεωρθκεί ωσ μια χριςιμθ ιδζα για ςφνδεςθ των προςεγγίςεων του περιβαλλοντικοφ κφκλου ηωισ με τθν Εταιρικι Κοινωνικι Ευκφνθ ι τισ πολιτικζσ αποφάςεισ. ΣΧΘΜΑ 7.5ΚΑΛΤΨΘ ΣΩΝ ΣΡΙΩΝ ΣΤΠΩΝ ΚΚΗ Πτυχι υμβατικι ΚΚΗ Περιβαλλοντικι ΚΚΗ Κοινωνιολογικι ΚΚΗ Συνεπισ περιβαλλοντικι Ρροςτικζμενθ αξία ςε ςφγκριςθ με τθ ςυμβατικι ΚΚΗ --- αξιολόγθςθ (AKZ) και ταυτόχρονα ςυνεπισ προςζγγιςθ για τθν αξιολόγθςθ Λαμβάνονται υπόψθ κόςτθ ευκαιρίασ ι πιςτϊςεισ αειφορίασ των προϊόντων Κφκλοσ ηωισ, χωρίσ τθ φάςθ τζλουσ ηωισ Συςτιματα προϊόντων (μοντζλο) (και οριςμζνεσ φορζσ τθ φάςθ χριςθσ) εάν δεν αναλαμβάνονται Ρλιρθσ κφκλοσ ηωισ Ρλιρθσ κφκλοσ ηωισ από κάποιο κφριο φορζα Πρια ςυςτιματοσ Μόνο εςωτερικά κόςτθ Εςωτερικά κόςτθ, ςυν εξωτερικά κόςτθ Εςωτερικά ςυν όλοι (τα κόςτθ τουσ) οι

90 Κεφάλαιο 7 Οικονομικι Ανάλυςθ Πτυχι υμβατικι ΚΚΗ Περιβαλλοντικι ΚΚΗ Κοινωνιολογικι ΚΚΗ που πρόκειται να εξωτερικοί παράγοντεσ γίνουν εςωτερικά Κυρίωσ ζνασ φορζασ, Ζνασ οι περιςςότεροι φορείσ ςυνδζονται με τον κφκλο ηωισ του προϊόντοσ, είτε ο Ολόκλθρθ θ κοινωνία, κυρίωσ Ρροοπτικι: Φορείσ καταςκευαςτισ είτε ςυμπεριλαμβανομζνων καταςκευαςτζσ, ο χριςτθσ ι των κυβερνιςεων εμπλεκόμενοι ςτθν καταναλωτισ αλυςίδα προμικειασ και τελικόσ χριςτθσ ι καταναλωτισ Μονάδα αναφοράσ Αντικείμενο ι προϊόν Λειτουργικι μονάδα Σφςτθμα Κυρίωσ ζξοδα ανάπτυξθσ, υλικϊν, ενζργειασ, Κυρίωσ ζξοδα μθχανθμάτων, Κυρίωσ ζξοδα απόκτθςθσ ( κόςτθ εργαςίασ, καταςκευισ, R&D και ζξοδα διαχείριςθσ ςυντιρθςθσ και επενδφςεων) και Κατθγορίεσ εξόδων αποβλιτων, ζλεγχου περιβαλλοντικισ ζξοδα ιδιοκτθςίασ εκπομπϊν, ηθμίασ, οι φόροι και οι (λειτουργικά ζξοδα, μεταφοράσ, επιδοτιςεισ δεν ζχουν ενδεχομζνωσ ζξοδα ςυντιρθςθσ και επίδραςθ ςτο κόςτοσ τελικισ διάκεςθσ) επιςκευισ, αξιοπιςτίασ, φόροι και επιδοτιςεισ Μοντζλο κόςτουσ Γενικά ςχεδόν Μοντζλο Στακερισ Γενικά ςχεδόν δυναμικό μοντζλο Κατάςταςθσ δυναμικό μοντζλο Αναγωγι του Συνιςτάται (αλλά Αςυνεπισ και δεν αποτελζςματοσ τθσ ςυνικωσ δεν ςυνιςτάται Συνιςτάται

91 Κεφάλαιο 7 Οικονομικι Ανάλυςθ Πτυχι υμβατικι ΚΚΗ Περιβαλλοντικι ΚΚΗ Κοινωνιολογικι ΚΚΗ ΚΚΗ Αναγωγι τθσ ροισ ρευςτοφ για υπολογιςμό AKZ ςφμφωνθ με το ISO 14040/44 Ρρότυπα και κακοδιγθςθ Χριςθ κατά τθ διαχείριςθ του Κφκλου Ηωισ εφαρμόηεται) Συνιςτάται Συνιςτάται Συνιςτάται Δεν ςυνιςτάται λόγω του ρίςκου Πχι Ναί διπλομετριςεων και αςυνεπειϊν Για διάφορα ςτοιχεία, ςυμπεριλαμβανομζνων των Θνωμζνων Εκνϊν (UN) και του Διάφορα (ISO, IEC, Κανζνα (AKZ: ISO Οργανιςμοφ για τθν SAE, AS/NZS, κτλ.) 14040/44) Οικονομικι Συνεργαςία και Ανάπτυξθ (OECD, Little και Mirrlees 1969) Κυρίωσ εςωτερικι διαδικαςία λιψθσ Κυρίωσ εςωτερικι αποφάςεων του διαδικαςία λιψθσ παραγωγοφ ι του αποφάςεων ςτον χριςτθ του Κυρίωσ εςωτερικι ςε ιδιωτικό οργανιςμό προϊόντοσ, αλλά δθμόςιουσ και ςκζψεισ πάνω επίςθσ και για οργανιςμοφσ ςτθν αλυςίδα εξωτερικι προμικειασ επικοινωνία (παρόμοια με τθν AKZ) Ανάλυςθ κόςτουσ-οφζλουσ

92 Κεφάλαιο 7 Οικονομικι Ανάλυςθ Θ ανάλυςθ κόςτουσ- οφζλουσ (ΑΚΟ) είναι μια διαδικαςία που, είτε ρθτά είτε ςιωπθρά, ηυγίηει τα ςυνολικά αναμενόμενα ζξοδα ςε αντίκεςθ με τα ςυνολικά αναμενόμενα οφζλθ μίασ ι περιςςοτζρων πράξεων με ςκοπό να γίνει θ καλφτερθ ι πιο κερδοφόρα επιλογι.. Θ ανάλυςθ κόςτουσ οφζλουσ χρθςιμοποιείται τυπικά για τθν αξιολόγθςθ του κατά πόςο είναι επικυμθτι θ οποιαδιποτε δεδομζνθ παρζμβαςθ. Είναι μια ανάλυςθ τθσ αποτελεςματικότθτασ κόςτουσ των διαφορετικϊν εναλλακτικϊν με ςκοπό να δοφμε εάν τα οφζλθ υπερτεροφν των εξόδων. Στόχοσ είναι να εκτιμθκεί θ αποτελεςματικότθτα τθσ παρζμβαςθσ ςε ςχζςθ με το υπάρχων κακεςτϊσ. Τα κόςτθ και τα οφζλθ των επιπτϊςεων μιασ παρζμβαςθσ αξιολογοφνται με βάςθ το αν το κοινό είναι διατεκειμζνο να πλθρϊςει για αυτά (οφζλθ) θ να πλθρϊςει για να αποφφγει (κόςτθ). Οι ειςαγωγζσ τυπικά μετρϊνται ςε όρουσ κόςτουσ ευκαιρίασ θ αξία ςτθν καλφτερθ εναλλακτικι χριςθ. Βαςικι αρχι είναι θ δθμιουργία μιασ λίςτασ όλων των ομάδων που επθρεάηονται από μια παρζμβαςθ και ο οριςμόσ μιασ χρθματικισ αξίασ για τθν επίδραςθ που αυτι ζχει ςτθν ευθμερία τουσ όπωσ κα αποτιμοφνταν από τουσ ίδιουσ. Σαν οριςμό, θ διαδικαςία περιλαμβάνει τθ χρθματικι αξία των αρχικϊν και τρεχόντων δαπανϊν ζναντι τθσ αναμενόμενθσ επιςτροφισ. Συχνά είναι πολφ δφςκολθ θ εφικτι μζτρθςθ για τα κόςτθ και τα οφζλθ ςυγκεκριμζνων δράςεων. Στθν πράξθ, οι αναλυτζσ προςπακοφν να εκτιμιςουν κόςτθ και οφζλθ είτε με μεκόδουσ ζρευνασ ι αντλϊντασ ςυμπεράςματα από τθν ςυμπεριφορά τθσ αγοράσ. Για παράδειγμα, ζνασ διαχειριςτισ προϊόντοσ μπορεί να ςυγκρίνει τισ καταςκευαςτικά με τα εμπορικά ζξοδα με πρόβλεψθ των πωλιςεων για ζνα προτεινόμενο προϊόν και να αποφαςίςει τθν καταςκευι του μόνο εάν περιμζνει τελικά τα ζςοδα να αποςβζςουν το κόςτοσ. Θ ανάλυςθ κόςτουσ οφζλουσ επιχειρεί να τοποκετιςει όλα τα ςχετικά κόςτθ και οφζλθ ςε μια κοινι διαχρονικι βάςθ. Τα οφζλθ και τα κόςτθ ςυχνά εκφράηονται ςε χρθματικοφσ όρουσ, και προςαρμόηονται ςτθν χρονικι αξία των χρθμάτων, ζτςι ϊςτε όλεσ οι ροζσ οφελϊν και οι ροζσ προβλεπόμενων εξόδων με το χρόνο (που τείνει να ςυμβαίνει ςε διαφορετικά χρονικά ςθμεία) να εκφράηονται ςε μια κοινι βάςθ ςε ςχζςθ με τθν «τρζχουςα αξία» τουσ. Θ ΑΚΟ ξεκινά με τον εντοπιςμό και τθν μετάφραςθ ςε χριματα των περιβαλλοντικϊν οφελϊν και των εξόδων. Σε αυτό το ςθμείο οι αξίεσ κα πρζπει να προςαρμοςτοφν και ςτθ ςυνζχεια να ςυγκρικοφν ςυςτθματικά για να φτάςουμε ςε κάποια απόφαςθ. Οι προςαρμογζσ ςτισ εκτιμϊμενεσ αξίεσ είναι απαραίτθτεσ επειδι τα πρόςκετα κόςτθ και οφζλθ δεν γίνονται αντιλθπτά αμζςωσ Προςαρμογι για τθν Χρονικι Διάςταςθ

93 Κεφάλαιο 7 Οικονομικι Ανάλυςθ Οι προςαρμογζσ ςτισ εκτιμϊμενεσ αξίεσ είναι απαραίτθτεσ επειδι τα πρόςκετα κόςτθ και οφζλθ δεν γίνονται αντιλθπτά αμζςωσ. Στα οικονομικά, θ κακαρι τρζχουςα αξία (net presen tvalue (NPV) ι net present worth (NPW)) μιασ χρονικι αλλθλουχίασ ταμειακϊν ροϊν χριματοσ, τόςο ειςερχόμενων όςο εξερχόμενων, ορίηεται ωσ το άκροιςμα των τρεχόντων αξιϊν (PV) τθσ κάκε ροισ χριματοσ ξεχωριςτά. Σε περίπτωςθ ποφ όλεσ οι μελλοντικζσ ταμειακζσ ροζσ κα είναι ειςερχόμενεσ (όπωσ τοκομερίδια ι κφρια ομόλογων) και θ μόνο εξερχόμενθ ροι είναι θ τιμι αγοράσ, θ NPV είναι απλά θ PV των μελλοντικϊν ροϊν χριματοσ μείων τθν τιμι αγοράσ (που ζχει τθ δικιά τθσ PV). Θ NPV είναι ζνα βαςικό εργαλείο τθσ ανάλυςθσ ταμειακϊν ροϊν (DCF), και είναι μια τυποποιθμζνθ μζκοδοσ για να χρθςιμοποιοφμε τθ χρονικι αξία των χρθμάτων για να εκτιμιςουμε μακροπρόκεςμα ζργα. Χρθςιμοποιείται για προχπολογιςμό κεφαλαίων, ςε ευρφ οικονομικό φάςμα, και ςτθ λογιςτικι, και υπολογίηει το πλεόναςμα ι το ζλλειμμα των ταμειακϊν ροϊν, ςε τρζχουςεσ αξίεσ, αφοφ πλθρωκοφν οι οικονομικζσ επιβαρφνςεισ. *35+ Θ NPV μιασ ακολουκίασ ταμιακϊν ροϊν κεωρεί ωσ ειςαγωγι τισ ταμειακζσ ροζσ και ζνα προεξοφλθτικό επιτόκιο ι μια καμπφλθ ζκπτωςθσ και προκφπτει μία τιμι - θ αντίςτροφθ διαδικαςία ςε μια ανάλυςθ ταμειακϊν ροϊν DCF, κεωρεί ωσ ειςαγωγζσ μια ακολουκία ταμειακϊν ροϊν και μία τιμι, και ςυνάγει ωσ αποτζλεςμα ζνα προεξοφλθτικό επιτόκιο (το προεξοφλθτικό επιτόκιο που κα αποφζρει τθν δεδομζνθ τιμι τθσ NPV) καλείται απόδοςθ, και χρθςιμοποιείται ευρφτερα ςτισ ςυναλλαγζσ ομολόγων. Κάκε ταμειακι ειςροι/εκροι επανζρχεται ςτθν τρζχουςα αξία (PV). Στθ ςυνζχεια προςτίκενται. Ζτςι, θ NPV είναι τα άκροιςμα όλων των όρων, Ππου Vt αντιπροςωπεφει τισ ταμειακζσ ροζσ ςε κάκε χρονικι περίοδο t I 0 είναι θ αξία τθσ αρχικισ επζνδυςθσ. n ο αρικμόσ των υπό μελζτθ περιόδων. Το επιτόκιο είναι k. Πταν το van παίρνει τιμι ίςθ με το 0, το k μετονομάηεται ςε ΔΕΑ (δείκτθσ εςωτερικισ ανταποδοτικότθτασ - IRR (InternalRateofReturn). Ο ΔΕΑ είναι θ απόδοςθ που παρζχουμε ςτο ζργο. Το επιτόκιο K είναι αυτό που όπωσ μπορείτε να διαπιςτϊςετε τροποποιικθκε ςφμφωνα με το κόςτοσ ευκαιρίασ. Εάν το ζργο βρίςκεται ςε κίνδυνο, κα πρζπει να παραπεμφκοφν ςτο είδοσ του ςτακεροφ ειςοδιματοσ, ζτςι ϊςτε θ NPV να εκτιμθκεί με τθν επζνδυςθ να είναι καλφτερθ από μια επζνδυςθ ςε κάτι πιο αςφαλζσ, χωρίσ κάποιο ρίςκο. Σε άλλεσ περιπτϊςεισ χρθςιμοποιιςτε το κόςτοσ ευκαιρίασ.

94 Κεφάλαιο 7 Οικονομικι Ανάλυςθ Εάν πολλαπλαςιαςτεί το αποτζλεςμα αυτοφ του τφπου με τθσ Κακαρζσ Ετιςιεσ ταμιακζσ ειςροζσ και αφαιρεκεί από τισ δαπάνεσ Αρχικοφ Ροςοφ κα προκφψει θ παροφςα αξία, αλλά ςτθν περίπτωςθ που οι ταμειακζσ ροζσ δεν είναι ιςόποςεσ, τότε ο προθγοφμενοσ τφποσ κα χρθςιμοποιθκεί για τον προςδιοριςμό τθσ παροφςασ αξίασ τθσ κάκε ταμειακι ροισ χωριςτά. Κάκε ταμειακι ροι εντόσ 12 μθνϊν δεν κα προεξοφλθκεί για τθν ΚΡΑ. Θ NPV είναι ζνασ δείκτθσ που φανερϊνει πόςθ αξία προςκζτει ςε μια εταιρεία μια επζνδυςθ ι ζνα ζργο. Με ζνα ςυγκεκριμζνο ζργο, εάν θ R t ζχει κετικι τιμι, το ζργο είναι ςε κακεςτϊσ προεξοφλθμζνων ταμειακϊν ειςροϊν ςε χρόνο t. E;anhR t είναι αρνθτικι, το ζργο είναι ςε κακεςτϊσ προεξοφλθμζνων ταμειακϊν εκροϊν ςε χρόνο t. Ζργα κατάλλθλου ρίςκου με μια κετικι NPV μποροφν να γίνουν αποδεκτά. Αυτό δεν ςθμαίνει απαραίτθτα ότι πρζπει να πραγματοποιθκοφν κακϊσ θ NPV ςτο κόςτοσ του κεφαλαίου μπορεί να μθν υπολογίςει το κόςτοσ ευκαιρίασ, π.χ. ςφγκριςθ με άλλεσ διακζςιμεσ επενδφςεισ. Στθν οικονομικι κεωρία, εάν υπάρχει επιλογι ανάμεςα δφο αμοιβαίεσ αποκλειςτικζσ εναλλακτικζσ, πρζπει να επιλζγεται αυτι που παράγει περιςςότερα. ΣΧΘΜΑ 7.1. ΕΜΘΝΕΛΑ ΤΘΣ NPV Εάν... θμαίνει... Σότε... NPV > 0 θ επζνδυςθ κα προςκζςει αξία ςτθν εταιρεία το ζργο μπορεί να γίνει δεκτό NPV < 0 θ επζνδυςθ κα αφαιρζςει αξία από τθν εταιρεία Το ζργο κα ζπρεπε να απορριφκεί Κα πρζπει να είμαςτε αδιάφοροι ςτθν απόφαςθ αποδοχισ ι απόρριψθσ του ςχεδίου. NPV = 0 θ επζνδυςθ δεν κα προςκζςει οφτε κα αφαιρζςει αξία από τθν εταιρεία Αυτό το ςχζδιο δεν προςκζτει χρθματικι αξία. Θ απόφαςθ κα πρζπει να βαςίηεται ςε άλλα κριτιρια, π. χ. ςτρατθγικι τοποκζτθςθ ι άλλουσ παράγοντεσ που δεν περιλαμβάνονται ρθτϊσ ςτον υπολογιςμό. Πταν θ NPV παίρνει τιμι ίςθ με το 0, το k μετονομάηεται ςε ΔΕΑ (δείκτθσ εςωτερικισ ανταποδοτικότθτασ - IRR (InternalRateofReturn). Ο ΔΕΑ είναι θ απόδοςθ που παρζχουμε ςτο ζργο. Ο δείκτθσ εςωτερικισ ανταποδοτικότθτασςεμιαεπζνδυςθ ι ζνα ζργο είναι το ετιςιο ενεργόςφνκετο ποςοςτό επιςτροφισ ι προεξοφλθτικό επιτόκιο που δθμιουργεί τθν κακαρι τρζχουςα αξία όλων των

95 Κεφάλαιο 7 Οικονομικι Ανάλυςθ ταμειακϊν ροϊν (τόςο κετικϊνόςο και αρνθτικϊν) από μια ςυγκεκριμζνθ επζνδυςθ που ιςοφται με μθδζν. Ριο ςυγκεκριμζνα, ο ΔΕΑ μιασ επζνδυςθσ είναι το επιτόκιο ςτο οποίο θ κακαρι τρζχουςα αξία των εξόδων (αρνθτικζσ ταμειακζσ ροζσ) τθσ επζνδυςθσ ιςοφται με τθν κακαρι τρζχουςα αξία των οφελϊν (κετικζσ ταμειακζσ ροζσ) τθσ επζνδυςθσ. Τα εςωτερικά ποςοςτά απόδοςθσ ςυνικωσ χρθςιμοποιοφνται για να αξιολογθκεί θ ςκοπιμότθτα των επενδφςεων ι ςχεδίων. Πςο υψθλότερο είναι το εςωτερικό ποςοςτό απόδοςθσ ενόσ ζργου, το πιο επικυμθτό είναι να πραγματοποιθκεί το ζργο. Αν υποτεκεί ότι όλοι οι άλλοι παράγοντεσ είναι ιςότιμοι μεταξφ των διαφόρων ςχεδίων, το ζργο με τον υψθλότερο ΔΕΑ πικανότατα να κεωρείται ωσ το καλφτερο και πραγματοποιείται πρϊτο. Μια εταιρεία (ι ζνα άτομο) κα ζπρεπε, κεωρθτικά, να πραγματοποιοφν όλα εκείνα τα διακζςιμα ζργα ι τισ διακζςιμεσ επενδφςεισ με κετικοφσ ΔΕΑ. Θ επζνδυςθ μπορεί να περιορίηεται από τθν διακεςιμότθτα κεφαλαίων ςτθν εταιρεία και/ι από τθν ικανότθτα τθσ εταιρείασ να διαχειρίηεται πολλά ζργα. Θ άλλθ πλευρά, θ εξζταςθ του κόςτουσ ευκαιρίασ είναι μία από τισ βαςικζσ διαφορζσ μεταξφ των εννοιϊν του οικονομικοφ κόςτουσ και του λογιςτικοφ κόςτουσ. Θ εκτίμθςθ του κόςτουσ ευκαιρίασ είναι κεμελιϊδουσ ςθμαςίασ για τθν αξιολόγθςθ του πραγματικοφ κόςτουσ κάκε πορείασ δράςθσ. Στθν περίπτωςθ όπου δεν υπάρχει ρθτό λογιςτικό ι νομιςματικό κόςτοσ (τιμι) επιςυναπτόμενο ςτθ πορεία δράςθσ, ι το ρθτό λογιςτικό ι νομιςματικό κόςτοσ είναι χαμθλό, τότε, αγνοϊντασ το κόςτοσ ευκαιρίασ μπορεί να προκλθκεί θ ψευδαίςκθςθ ότι τα πλεονεκτιματα του δεν ζχουν κόςτοσ. Τα κόςτθ ευκαιρίασ τότε που δεν φαίνονται γίνονται ςτθ ςυνζχεια τα ζμμεςα κρυμμζνα ζξοδα αυτισ τθσ πορείασ δράςθσ. Το κόςτοσ ευκαιρίασ είναι το κόςτοσ που ςυνδζεται με τθν επόμενθ καλφτερθ επιλογι που διατίκεται ςε κάποιον ο οποίοσ ζχει επιλζξει ανάμεςα ςε αρκετζσ αμοιβαίεσ αποκλειςτικζσ επιλογζσ. Είναι μια βαςικι ζννοια ςτθν οικονομία που ζχει περιγραφεί ωσ "θ βαςικι ςχζςθ μεταξφ ανεπάρκειασ και επιλογισ." Θ ζννοια του κόςτουσ ευκαιρίασ παίηει κακοριςτικό ρόλο ςτθ διαςφάλιςθ του ότι οι ανεπαρκείσ πόροι χρθςιμοποιοφνται αποτελεςματικά. Ζτςι, το κόςτοσ ευκαιρίασ δεν περιορίηονται ςε νομιςματικά και χρθματοπιςτωτικά ζξοδα: θ πραγματικι αξία τθσ διαφυγοφςασ παραγωγισ, ο χαμζνοσ χρόνοσ, θ αναψυχι ι κάποιο άλλο όφελοσ με χρθςιμότθτα κα πρζπει επίςθσ να κεωρθκεί κόςτοσ ευκαιρίασ. *35+

96 Κεφάλαιο 8 τρατθγικζσ οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ 8. τρατθγικζσ οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ 8.1 Ειςαγωγι Κατά τθ διαδικαςία τθσ περιβαλλοντικισ αξιολόγθςθσ του προϊόντοσ ςτο κφκλο ηωισ του, εντοπίηονται οι πιο ςθμαντικζσ περιβαλλοντικζσ πτυχζσ και ζτςι κα προκφψουν αυκόρμθτα οριςμζνεσ ιδζεσ για βελτίωςθ. Αλλά θ διαδικαςία παραγωγισ ιδεϊν κα ιταν ανολοκλιρωτθ εάν βαςιηόταν μόνο ςτα αποτελζςματα τθσ περιβαλλοντικισ αξιολόγθςθσ- είναι απαραίτθτο να ςκεφτοφμε ξανά το προϊόν και τθν λειτουργία του ςαν ςφνολο ζτςι ϊςτε να αναπτφξουμε περεταίρω ςχεδιαςτικζσ λφςεισ που πικανϊσ να μειϊςουν το περιβαλλοντικό φορτίο. Για αυτό το ςκοπό ζχουν αναπτυχκεί οι λεγόμενεσ «ςτρατθγικζσ» ι «αρχζσ». Υπάρχουν διαφορετικζσ κατθγοριοποιιςεισ, αλλά οι 8 πιο κοινζσ και ευρζωσ υιοκετθμζνεσ ςτρατθγικζσ Λδζα για το νζο προϊόν 1. Επιλογι υλικϊν με χαμθλότερο αντίκτυπο 2. Μείωςθ τθσ χριςθσ υλικϊν 3. Ρροϊκθςθ περιβαλλοντικά αποδοτικϊν διαδικαςιϊν παραγωγισ 4. Ρροϊκθςθ φιλικϊν προσ το περιβάλλον διαδικαςιϊν ςυςκευαςίασ και logistics 5. Μείωςθ των περιβαλλοντικϊν επιπτϊςεων ςτθ φάςθ τθσ χριςθσ 6. Αφξθςθ τθσ αντοχισ ςτο χρόνο του προϊόντοσ 7. Βελτιςτοποίθςθ ενόσ ςυςτιματοσ τελικισ διάκεςθσ Αυτζσοιγενικζσςτρατθγικζσμποροφνναχρθςιμοποιθκοφνςεδιαφορετικάκριτιριαιμζτρα. Σε αυτό το κεφάλαιο, ζχουν αναπτυχκεί τζτοια κριτιρια και μζτρα που περιζχουν τα χαρακτθριςτικά των κεραμικϊν προϊόντων (βλζπεπίνακα 8.1). Οι ςτρατθγικζσ οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ και τα κριτιρια ι μζτρα μποροφν να χρθςιμοποιθκοφν ςαν μια λίςτα ελζγχου για τθν ποιοτικι αξιολόγθςθ του περιβαλλοντικοφ προφίλ ενόσ προϊόντοσ επίςθσ. Ραρόλοπουκακοδθγείταιβαςιςμζνθςτθνκαλφτερθ πρακτικι τθσ βιομθχανίασ κεραμικϊν, θ ομάδα οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ δεν κα πρζπει να περιορίηεται ςτισ προτάςεισ που παρουςιάηονται εδϊ - αντικζτωσ, κα πρζπει να είναι ςε κζςθ να καινοτομεί και να βρίςκει άλλεσ ιδζεσ και λφςεισ.θεφαρμογιτωνςτρατθγικϊνοικολογικοφ ςχεδιαςμοφ ςτα κεραμικά προϊόντα, για τθν παραγωγι ιδεϊν και/ι ποιοτικι περιβαλλοντικι αξιολόγθςθ, υποςτθρίηεται από τοεργαλείο 9 Λίςτα οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ για τα κεραμικά προϊόντα + LiDSwheel.

97 Κεφάλαιο 8 τρατθγικζσ οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ Ρίνακασ 8.1 Στρατθγικζσ οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ και ςχετικά μζτρα και κριτιρια, που ζχουν υιοκετθκεί ςτον τομζα των κεραμικϊν τρατθγικζσ χεδιαςμοφ Οικολογικοφ χετικά μζτρα ι Λδζεσ για Νζο Ρροιόν Ανάγκεσ και προςδοκίεσ των καταναλωτϊν/ενςωμάτωςθ των λειτουργιϊν Απουλοποίθςθ: Από τα προϊόντα ςτισ υπθρεςίεσ Σφςτθμα προϊόντων 1.Επιλογι υλικϊν με χαμθλότερεσ επιπτϊςεισ 2. Ελάττωςθ τθσ χριςθσ υλικϊν Κριτιριο 1.1: Αποφυγι επικίνδυνων υλικϊν ςτισ διαδικαςίεσ εργαςιϊν ςτίλβωςθσ και διακόςμθςθσ Κριτιριο 1.2: Αποφυγι άλλων επικίνδυνων ουςιϊν ςτο προϊόν Κριτιριο 1.3: 2.1: Χριςθ Βελτιςτοποίθςθ των επαρκϊσ του διακζςιμων ςχιματοσ, πόρων του μεγζκουσ Κριτιριο 1.4: και/ι Χριςθ του των βάρουσ ανανεϊςιμων του προϊόντοσ πόρων Κριτιριο 2.2: Διαδοχικι χριςθ πόρων Κριτιριο 2.3: Επαρκισ ποιότθτα των πρϊτων υλϊν Κριτιριο 2.4: Μείωςθ των εργαςιϊν ςτίλβωςθσ Κριτιριο 2.5: Ελάττωςθ τθσ χριςθσ των καλουπιϊν χφτευςθσ Κριτιριο 2.6: Χριςθ υλικϊν εςωτερικισ ανακφκλωςθσ Κριτιριο 2.7: Χριςθ ανακυκλωμζνων υλικϊν από εξωτερικζσ πθγζσ Κριτιριο 2.8: Χριςθ ανακυκλϊςιμων υλικϊν 3. Ρροϊκθςθ διαδικαςιϊν παράγωγθσ φιλικϊν προσ το περιβάλλον Κριτιριο 3.1: Μείωςθ τθσ κατανάλωςθσ ενζργειασ τθσ διαδικαςίασ καφςεωσ Κριτιριο 3.2: Μειϊνοντασ τθν κατανάλωςθ ενζργειασ των άλλων διεργαςιϊν παραγωγισ Κριτιριο 3.3: Μειϊνοντασ τισ εκπομπζσ αερίων Κριτιριο 3.4: Αξιοποίθςθ των αποβλιτων τθσ παραγωγισ Κριτιριο 3.5: Ρρόλθψθ για τα απόβλθτα

98 Κεφάλαιο 8 τρατθγικζσ οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ τρατθγικζσ Οικολογικοφ χετικά μζτρα ι κριτιρια χεδιαςμοφ Κριτιριο 4.1:Αποφυγι ι ελαχιςτοποίθςθ τθσ ςυςκευαςίασ Κριτιριο 4.2:Σφςτθμα ςυςκευαςίασ μετϋεπιςτροφισ 4. Ρροϊκθςθ Κριτιριο 4.3:Επαναχρθςιμοποιοφμενο ςφςτθμα ςυςκευαςίασ αποδοτικϊνδιεργαςιϊν Κριτιριο 4.4:Αποφυγι τθσ χριςθσ βλαβερϊν υλικϊν ςυςκευαςίασ και logistics από Κριτιριο 4.5: Χριςθ ανακυκλϊςιμων υλικϊν ςτθ ςυςκευαςία περιβαλλοντικι άποψθ Κριτιριο 4.6: Χριςθ ανακυκλωμζνων υλικϊν Κριτιριο 4.7: Χριςθ βιοδιαςπϊμενων υλικϊν Κριτιριο 4.8: Βελτιςτοποίθςθ τωνμεταφορϊν 5. Μείωςθ των περιβαλλοντικϊν επιπτϊςεων ςτο ςτάδιο τθσ χριςθσ Κριτιριο 5.1: Μείωςθ τθσ ζμμεςθσ κατανάλωςθσ ενζργειασ Κριτιριο 5.2: Μείωςθ τθσ ζμμεςθσ κατανάλωςθσ νεροφ Κριτιριο 5.3:Μείωςθ των περιβαλλοντικϊν επιπτϊςεων από το πλφςιμο και το κακάριςμα Κριτιριο 6.1:Μείωςθ τθσ φκοράσ Κριτιριο 6.2:Εφκολθ αντικατάςταςθ κομματιϊν των ςετ 6. Αφξθςθ τθσ αντοχισ ςτο χρόνο του προϊόντοσ κεραμικϊν Κριτιριο 6.3:Χριςθ ςπονδυλωτϊν ςυςτθμάτων Κριτιριο 6.4:Διαχρονικόσ ςχεδιαςμόσ Κριτιριο 6.5:Λςχυρι ςχζςθ προϊόντοσ-χριςτθ Κριτιριο 7.1:Επιλογι και ποικιλία υλικϊν για εφκολθ 7. Βελτιςτοποίθςθ του ςυςτιματοσ τζλουσ ηωισ ανακφκλωςθ Κριτιριο 7.2: Εφκολθ αποςυναρμολόγθςθ Κριτιριο 7.3:Δθμιουργία υλικϊν για ανακφκλωςθ Υπάρχει μία ςφνδεςθ ανάμεςα ςτισ ςτρατθγικζσ οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ και τα πζντε κφρια ςτάδια του κφκλου ηωισ. Θ ακόλουκθ εικόνα απεικονίηει αυτι τθ ςχζςθ. Για απλοποίθςθ, φαίνονται μόνο οι κφριεσ επιδράςεισ π.χ. το ςτάδιο ανάκτθςθ και διάκεςθ επθρεάηεται όχι μόνο από τθν ςτρατθγικι 7 αλλά μπορεί επίςθσ να βελτιωκεί από τισ ςτρατθγικζσ 1, 2, και 4.

99 Κεφάλαιο 8 τρατθγικζσ οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ Σχιμα 8.1 Θ ςχζςθ μεταξφ ςτρατθγικϊν οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ και κφκλου ηωισ του προϊόντοσ.. Ρθγι: ΑπόBrezetκαι vanhemel, 1997.

100 Κεφάλαιο 8 τρατθγικζσ οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ 8.2 τρατθγικζσ οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ ςτον τομζα των κεραμικϊν ΛΔΕΕΣ ΓΛΑ νζο ΡΟΛΟΝ Θ πρϊτθ ςτρατθγικι ςυμβολίηεται γιατίε ίναι θ πιο καινοτόμα και εκτεταμζνθ ςτρατθγικι και μπορεί να οδθγιςει ςε ζναν εναλλακτικό τρόπο εκπλιρωςθσ των αναγκϊν των χρθςτϊν. Υπό αυτι τθν ζννοια, δεν ςυνδζεται με κάποιο ςυγκεκριμζνο ςτάδιο του κφκλου ηωισ κακϊσ αντιμετωπίηει το προϊόν και τθ λειτουργία του ςαν ςφνολο. Είναι μια πολφπλοκθ ςτρατθγικι, και ίςωσ ο αναγνϊςτθσ κα πρζπει πρϊτα να δει τισ υπόλοιπεσ και ςτθ ςυνζχεια να επανζλκει ςε αυτι: κα ζχει πιο πολφ νόθμα και κα είναι ευκολότερθ ςτθν κατανόθςθ. Σε μία ςφςκεψθ ωςτόςο, είναι χριςιμο να ξεκινάμε ςκεπτόμενοι ζκτοσ κουτιοφ και με κάτι τζτοιο ζχει να κάνει θ Ανάγκεσ του καταναλωτι και προςδοκίεσ / εφαρμογι των λειτουργιϊν Σε βιομθχανοποιθμζνεσ χϊρεσ θ ικανοποίθςθ των αναγκϊν και των προςδοκιϊν του καταναλωτι ςυνεχίηει να είναι κυρίαρχα ςυςχετιςμζνθ με τθν αφξθςθ τθσ χριςθσ προϊόντων κατά κεφαλιν, που ζχει ςαν αποτζλεςμα τθ ςυνεχι δθμιουργία νζων αναγκϊν εκεί που ενδεχομζνωσ δεν υπάρχουν. Υπάρχουν δυνατότθτεσ να εμποδιςτεί αυτι θ τάςθ, με τον ςχεδιαςμό προϊόντων που εκτελοφν περιςςότερεσ λειτουργίεσ με πιο αποτελεςματικό τρόπο και/ι αποφεφγονται οι περεταίρω ανάγκεσ. Ζνα παράδειγμα αποτελεί το ςκεπτικό «από τθν κατάψυξθ ςτο τραπζηι», ςτο οποίο το προϊόν μπορεί να χρθςιμοποιθκεί για τθν αποκικευςθ φαγθτοφ ςτο ψυγείο και τθν κατάψυξθ, για το μαγείρεμα ςε φοφρνο μικροκυμάτων, φοφρνο, και ξυλόφουρνο (με άμεςθ φλόγα) και για το ςερβίριςμα του φαγθτοφ ςτο τραπζηι. Ζνα προϊόν αντικακιςτά τισ λειτουργίεσ που κανονικά εκτελοφνται από τρία διαφορετικά προϊόντα (απαιτϊντασ τριπλάςια πλυςίματα). Ζνα ακόμα παράδειγμα εφαρμογισ λειτουργίασ κα μποροφςε να είναι τα πλακάκια που απομακρφνουν τουσ ρφπουσ ςε εξωτερικό περιβάλλον, ειδικά τα οξείδια του αηϊτου, αξιοποιϊντασ το θλιακό φωσ, τθν υγραςία και τθν βαςιςμζνθ ςε τιτάνιο ςτιλβωμζνθ επιφάνεια του κεραμικοφ πλακιδίου. Αποχλωςθ: από τα προϊόντα ςτισ υπθρεςίεσ Θ εταιρεία μπορεί να καλφψει τισ προςδοκίεσ των καταναλωτϊν με ζναν πιο επαρκι τρόπο, αλλάηοντασ ι επαναςχεδιάηοντασ τα ιδθ υπάρχοντα προϊόντα τθσ, με ςκοπό τθν ενςωμάτωςθ ι τθν ενίςχυςθ του κομματιοφ τθσ υπθρεςίασ, ι για ευνοιςει τθν πϊλθςθ υπθρεςιϊν που

101 Κεφάλαιο 8 τρατθγικζσ οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ παρζχονται από το προιόν. Ρεριςςότερεσ πλθροφορίεσ για αυτό το κριτιριο μποροφν να βρεκοφν ςτο κεφ.13 Οικολογικόσ ςχεδιαςμόσ και ςχεδιαςμόσ για τθν αειφορία.. Ζνα παράδειγμα αυτισ τθσ προςζγγιςθσ κα μποροφςε να είναι θ υπθρεςία ενοικίαςθσ κεραμικϊν οικοςκευϊν για ιδιαίτερεσ περιπτϊςεισ. Αυτι θ επιλογι βελτίωςθσ υποκζτει ότι όταν οριςμζνοσ αρικμόσ ανκρϊπων κάνουν μεικτι χριςθ ενόσ προϊόντοσ χωρίσ αυτό ουςιαςτικά να τουσ ανικει, το προϊόν χρθςιμοποιείται πιο αποδοτικά.μία άλλθ περίπτωςθ κα ιταν θ μίςκωςθ πεηοδρομίου, ςυμπεριλαμβανομζνων ςτοιχείων όπωσ θ αρχικι εγκατάςταςθ του πεηοδρομίου, θ ανανζωςθ ι αλλαγι πλακιδίων, θ ευελιξία αναρρφκμιςθσ του εςωτερικοφ ςχεδίου και θ ευκφνθ τελικισ διάκεςθσ των χρθςιμοποιθμζνων πλακιδίων. Αυτι θ υπθρεςία είναι ιδθ διακζςιμθ για τα μαλακά πεηοδρόμια. Σφςτθμα προϊόντοσ Από μια οπτικι αφξθςθσ τθσ αξίασ των προϊόντων, κα πρζπει να μελετθκοφν υπό το πρίςμα του παγκόςμιου ςυςτιματοσ ςτο οποίο ειςζρχονται. Οριςμζνεσ φορζσ ζνα προϊόν μπορεί να κεωρθκεί βλαβερό από μόνο του, αλλά θ επίδοςι του ςε ζνα πλαίςιο ςυςτιματοσ μπορεί να αποφζρει οφζλθ από άποψθσ αειφορίασ και το ανάποδο. Ωσ εκ τοφτου. Ρρζπει να υπάρχει εγγφθςθ ότι θ ανάπτυξθ του προϊόντοσ ςυνδζεται με όλο το ςφςτθμα, μζςα ςτο οποίο κα γίνει θ χριςθ του. Ζνα παράδειγμα είναι το ζργο θλιακϊν πλακϊν : τα φωτοβολταϊκά ςτα πλακίδια οροφισ για τθν παραγωγι ενζργειασ Στρατθγικι: επιλογι υλικϊν με χαμθλότερο αντίκτυπο Θ περιβαλλοντικι πτυχι υπό μελζτθ είναι θ χριςθ επικίνδυνων, μθ ανανεϊςιμων ι ςπανίων υλικϊν. Με βάςθ τα υλικά που χρθςιμοποιοφνται ςτο προϊόν αναφοράσ και τισ διεργαςίεσ που είναι απαραίτθτεσ για τθν παραγωγι τουσ, αναλφεται θ πικανότθτα να χρθςιμοποιθκοφν εναλλακτικά υλικά με χαμθλότερεσ περιβαλλοντικζσ επιπτϊςεισ. Θ εφαρμογι αυτισ τθσ ςτρατθγικισ ςυμπλθρϊνεται από τθν βάςθ δεδομζνων υλικϊν InEDIC. Κριτιριο 1.1: Αποφυγι επικίνδυνων ςυςτατικϊν ςτισ εργαςίεσ ςτίλβωςθσ και διακόςμθςθσ Τα ςυςτατικά των ςτιλβωτικϊν αποτελοφν το κφριο πρόβλθμα επικινδυνότθτασ ςτα κεραμικά προϊόντα 6. Τα ςτιλβωτικά αποτελοφνται από ρινίςματα, ανόργανεσ πρϊτεσ φλεσ και βαφζσ ςε οριςμζνεσ περιπτϊςεισ αλλά όχι απαραίτθτα, ανάλογα με τισ αιςκθτικζσ απαιτιςεισ του τελικοφ προϊόντοσ. Στα ρινίςματα, τα πιο επικίνδυνα υλικά είναι ο ςίδθροσ, ενϊςεισ βορίου και 6 Ρθγι: ANFFECC, CERAMICOLOR, EPSOM, VdMi, Ceramic Decorating materials : Aspects of product Stewardship.

102 Κεφάλαιο 8 τρατθγικζσ οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ καδμίου και ζτςι, όπου είναι δυνατό, κα πρζπει να χρθςιμοποιοφνται ρινίςματα χωρίσ ςτοιχεία ςιδιρου και καδμίου Οι ανόργανεσ πρϊτεσ φλεσ των κεραμικϊν προϊόντων μποροφν να χωριςτοφν ςε: Ουςίεσ χωρίσ μεγάλο κίνδυνο ( χαλαηίασ, άςτριοσ, καολινίτθσ και τάλκθσ, παρ όλο που οριςμζνα από αυτά παρουςιάηουν κάποιο κίνδυνο πυριτίαςθσ κατά το χειριςμό τουσ) και Ουςίεσ που χριηουν ςιμανςθσ. Οι ςχεδιαςτζσ, ςε ςυνεργαςία με τουσ υπεφκυνουσ για τθν επιλογι υλικϊν και τουσ προμθκευτζσ ρινίςματοσ και ςτιλβωτικϊν, κα πρζπει να ψάξουν για τισ λιγότερο επικίνδυνεσ πρϊτεσ φλεσ για να χρθςιμοποιθκοφν ςτθ διαδικαςία διακόςμθςθσ. Τα δελτία αςφαλείασ αυτϊν των υλικϊν παρζχουν πολφτιμεσ πλθροφορίεσ. Ρρζπει να αναφερκεί ότι αυτζσ οι πλθροφορίεσ ζχουν ανανεωκεί και ενθμερωκεί λόγω τθσ ειςαγωγισ ςτθ δράςθ τθσ οδθγίασ REACH 7, τθσ οποίασ ο ςτόχοσ είναι θ βελτίωςθ τθσ προςταςίασ τθσ ανκρϊπινθσ υγείασ και του περιβάλλοντοσ μζςα από καλφτερθ και πιο ζγκαιρθ αναγνϊριςθ των εγγενϊν ιδιοτιτων των χθμικϊν ουςιϊν. Κριτιριο 1.2: Αποφυγι άλλων επικίνδυνων ουςιϊν ςτο προϊόν Ρζρα από αυτά που χρθςιμοποιοφνται ςτθ ςτίλβωςθ και τθ διακόςμθςθ, δεν υπάρχουν άλλα επικίνδυνα υλικά ςτα κεραμικά προϊόντα. Πμωσ, μπορεί να περιζχουν τμιματα φτιαγμζνα από κάποια άλλα υλικά πλθν των κεραμικϊν, και ςε αυτι τθ περίπτωςθ θ ομάδα ςχεδιαςμοφ κα πρζπει να γνωρίηει τθν επικινδυνότθτα τουσ ( για παράδειγμα, μια χειρολαβι καφετιζρασ με επικάλυψθ χρωμίου ι ςετ βάςθσ για φοντί) και να τα αποφεφγει ( ςτο αναφερκζν παράδειγμα, μια επιλογι κα μποροφςε να είναι θ επιλογι μεταλλικϊν κομματιϊν χωρίσ επιφανειακι επεξεργαςία όπωσ το ανοξείδωτο ατςάλι). Κριτιριο 1.3: Χριςθ επαρκϊσ διακζςιμων πόρων Σπάνιοι πόροι είναι: Μθ ανανεϊςιμοι πόροι των οποίων θ αφκονία κεωρείται ανεπαρκισ για να ιςοςκελίςει τουσ ρυκμοφσ εξάντλθςθσ τουσ Ανανεϊςιμοι πόροι των οποίων ο ρυκμόσ άντλθςθσ είναι μεγαλφτεροσ από τον ρυκμό ανανζωςθσ 7 Regulation (EC) No 1907/2006 of the European Parliament and of the Council of 18 December 2006 concerning the Registration, Evaluation, Authorisation and Restriction of Chemicals (REACH).

103 Κεφάλαιο 8 τρατθγικζσ οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ Σε κάκε περίπτωςθ, υπάρχουν πλεονεκτιματα ςτθν ιδζα αντικατάςταςθσ τουσ από διακζςιμουσ πόρουσ όταν δεν υπάρχουν οικονομικά εφικτζσ εναλλακτικζσ. Θ άργιλοσ είναι ζνα υλικό ςε αφκονία, ζτςι είναι ζνα κζμα για τα κεραμικά προϊόντα όταν άλλα υλικά ενςωματϊνονται ι αποτελοφν κομμάτι του προϊόντοσ. Ζνα το προϊόν αποτελείται από ζνα μόνο υλικό (μόνο κεραμικό) αυτό το μζτρο/κριτιριο δεν εφαρμόηεται. Κριτιριο 1.4: Χριςθ ανανεϊςιμων πόρων Ζνασ φυςικόσ πόροσ είναι ανανεϊςιμοσ όταν αντικακίςταται μζςω φυςικϊν διεργαςιϊν ςε ρυκμοφσ ςυγκρίςιμουσ ι ταχφτερουσ από τουσ ρυκμοφσ κατανάλωςθσ του από τον άνκρωπο. Θ θλιακι ακτινοβολία, οι παλίρροιεσ, οι άνεμοι και θ υδροθλεκτρικι ενζργεια δεν κινδυνεφουν από μακροπρόκεςμθ εξάντλθςθ. Οι ανανεϊςιμοι πόροι μπορεί να περιλαμβάνουν εμπορεφματα όπωσ ξφλο ι δζρμα, εάν θ ςυγκομιδι τουσ γίνεται με ανανεϊςιμο τρόπο. Οι κεραμικζσ πρϊτεσ φλεσ είναι ανανεϊςιμεσ από τθ φφςθ τουσ. Θ χριςθ ανανεϊςιμων πόρων είναι μια επιλογι που κα πρζπει να λθφκεί υπ όψιν ςε ςφνκετα προϊόντα ι με πολλά υλικά όπου χρθςιμοποιοφνται μεταξφ άλλων ξφλο, φελλόσ κ.α Στρατθγικι 2: μείωςθ τθσ χριςθσ υλικϊν Ελάττωςθ τθσ χριςθσ των υλικϊν ςθμαίνει θ χρθςιμοποίθςθ τθσ μικρότερθσ πικανισ ποςότθτασ υλικοφ, δθμιουργϊντασ λεπτά αλλά ιςχυρά ςχζδια. Αυτό περιλαμβάνει επίςθσ τθ βελτίωςθ τθσ αποτελεςματικότθτασ τθσ χριςθσ των υλικϊν ζχοντασ κατά νου τουσ μετζπειτα ςκοποφσ τουσ, όπωσ τθ χριςθ των πόρων. Ι ακόμα μειϊνοντασ τθ χριςθ παρκζνων υλικϊν μζςω τθσ ανακφκλωςθσ. Για περιςςότερεσ πλθροφορίεσ βλζπε τθ βάςθ δεδομζνων υλικϊν InEDIC Κριτιριο 2.1: Βελτιςτοποίθςθ του ςχιματοσ, του μεγζκουσ και/ι του βάρουσ του προϊόντοσ Θ χρθςιμοποίθςθ μικρότερθσ ποςότθτασ υλικοφ είναι ζνασ απλόσ και άμεςοσ τρόποσ να μειϊςουμε τισ περιβαλλοντικζσ επιπτϊςεισ, π.χ. ζχουμε μικρότερθ άντλθςθ αποκεμάτων, λιγότερα απορρίμματα, μικρότερθ κατανάλωςθ καυςίμου κατά τθν καφςθ και τθν ξιρανςθ και μικρότερο περιβαλλοντικό φορτίο κατά τθ μεταφορά. Τα προϊόντα είναι ςυχνά θκελθμζνα ςχεδιαςμζνα να είναι μεγάλα θ βαριά για να φαίνονται υψθλισ ποιότθτασ. Ωςτόςο, κάτι τζτοιο μπορεί να επιτευχκεί μζςω άλλων τεχνικϊν όπωσ π.χ. με ζνα λεπτό αλλά ιςχυρό ςχεδιαςμό. Ρροςαρμόηοντασ τισ διαςτάςεισ των προϊόντων ι των κομματιϊν τουσ ανάλογα με τθ

104 Κεφάλαιο 8 τρατθγικζσ οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ λειτουργία τουσ κα ζχει ωσ αποτζλεςμα ζνα δυναμικό οικονομίασ που είναι πικανό να διερευνθκεί μζςα από τον οικολογικό ςχεδιαςμό. Ζνα πετυχθμζνο παράδειγμα είναι θ παραγωγι κεραμικϊν πλακϊν για δάπεδα με μικρότερο πάχοσ. Ζνα ακόμα καλό παράδειγμα είναι θ παραγωγι δίςκων, πιάτων, δοχείων, ςκευϊν κ.τ.λ., με μικρότερο πάχοσ, χωρίσ να χάνεται θ μθχανικι αντίςταςθ. Σε ότι ζχει να κάνει με το ςχιμα ενόσ κεραμικοφ κομματιοφ, αυτό κα επθρεάςει τισ απϊλειεσ από τθ ςτίλβωςθ, τον χειριςμό και το demolding μεταξφ άλλων. Ριο γραμμικά ςχζδια διευκολφνουν τθν ευρεία παραγωγι, με μικρότερεσ απϊλειεσ, και μικρότερεσ ςπατάλεσ ςε υλικά. Κριτιριο 2.2: Διαδοχικι χριςθ πόρων Θ επικάλυψθ πόρων, θ διαδοχικι αξιοποίθςθ του πλιρουσ δυναμικοφ ενόσ πόρου κατά τθ διάρκεια τθσ χριςθσ του, είναι ζνασ από τουσ τρόπουσ για να βελτιωκεί θ αποτελεςματικότθτα τθσ χριςθσ των πρϊτων υλϊν. Αυτό ςθμαίνει ότι θ ομάδα ςχεδιαςμοφ κα πρζπει να λάβει υπ όψιν αυτζσ τισ διαδοχικζσ εφαρμογζσ, κατά το ςχεδιαςμό του κυρίωσ προϊόντοσ. Αυτι θ μζκοδοσ επεκτείνει το χρόνο ηωισ τθσ αξιοποίθςθσ ενόσ πόρου με τθ ςυνεχόμενθ χριςθ του. Ρερεταίρω χριςθ υλικϊν και/ι κομματιϊν για κάποια δεφτερθ ι παραπάνω εφαρμογζσ κα πρζπει να υπολογιςκεί κατά το ςχεδιαςμό του προϊόντοσ. Ραράδειγμα: Στθ διαδοχικι χριςθ χαρτιοφ (για ςυςκευαςία) οριςμζνα πρόςκετα και μελάνια εμποδίηουν τθν επαναχρθςιμοποίθςθ των ινϊν ςε προϊόντα ανϊτερθσ ποιότθτασ. Κριτιριο 2.3: Επαρκισ ποιότθτα των πρϊτων υλϊν Θ ποιότθτα των πρϊτων υλϊν κα πρζπει να είναι επαρκισ για τθν λειτουργία τουσ ςτο ςφςτθμα του προϊόντοσ. Ρολφ αγνά ι πολφ ποιοτικά υλικά δεν κα ζπρεπε να χρθςιμοποιοφνται ςε προϊόντα με χαμθλζσ ποιοτικζσ απαιτιςεισ. Ραράδειγμα: Θ κακαρότθτα ι θ χρωματικι ομοιομορφία τθσ πάςτασ ςτθ παραγωγι τοφβλων δεν είναι πολφ ςθμαντικό χαρακτθριςτικό ςυνεπϊσ υπό αυτι τθν ζννοια μπορεί να χρθςιμοποιθκεί ζνασ "χαμθλότερθσ ποιότθτασ" πολτόσ, για εξοικονόμθςθ τθσ πάςτασ υψθλότερθσ ποιότθτασ για πιο απαιτθτικοφσ ςκοποφσ. Αυτι θ ςτρατθγικι ζχει ιδθ βελτιωκεί ςτον υπο-τομζα των καταςκευϊν. Κριτιριο 2.4: Μείωςθ των εργαςιϊν ςτίλβωςθσ

105 Κεφάλαιο 8 τρατθγικζσ οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ Ο εργαςίεσ ςτίλβωςθσ γίνονται για να προςδϊςουν ςτο ψθμζνο προϊόν τεχνικζσ και αιςκθτικζσ ιδιότθτεσ όπωσ ςτεγανότθτα, ευκολία κακαριςμοφ, λάμψθ, χρϊμα, επιφανειακι υφι και χθμικι και μθχανικι αντίςταςθ. Οι εργαςίεσ ςτίλβωςθσ ζχουν να κάνουν με τθν κατανάλωςθ πρϊτων υλϊν και νεροφ. Στισ περιπτϊςεισ όπου οι εργαςίεσ ςτίλβωςθσ δεν μποροφν να αποφευχκοφν, θ μείωςθ τθσ περιοχισ των εργαςιϊν ι του πάχουσ του υαλοπίνακα μειϊνει τθν κατανάλωςθ υλικϊν. Για παράδειγμα, ςε είδθ υγιεινισ, ο ςχεδιαςτισ μπορεί να επιλζξει να μθν εκτελζςει εργαςίεσ ςτίλβωςθσ ςε όλο ι ςε μζροσ του προϊόντοσ Κριτιριο 2.5: Ελάττωςθ τθσ χριςθσ των καλουπιϊν χφτευςθσ Θ κατανάλωςθ των καλουπιϊν χφτευςθσ μπορεί να μειωκεί, μζςω του ςχεδιαςμοφ του προϊόντοσ: είτε με μείωςθ του αρικμοφ των καλουπιϊν χφτευςθσ που απαιτοφνται για τθν παραγωγι ενόσ προϊόντοσ ι με τθν παράταςθ του χρόνου ηωισ των καλουπιϊν. Κριτιριο 2.6: Χριςθ υλικϊν εςωτερικισ ανακφκλωςθσ Θ εςωτερικι ανακφκλωςθ υλικϊν κα μποροφςε να είναι ζνασ τρόποσ οικονομίασ ςε πόρουσ, ελαττϊνοντασ τον όγκο παραγωγισ ρφπων και τα ζξοδα. Τα ανακυκλωμζνα υλικά μποροφν ςε κάποιο βακμό να αντικαταςτιςουν τισ πρϊτεσ φλεσ διατθρϊντασ μια καλι ποιότθτα. Οι περιςςότεροι τομείσ τθσ βιομθχανίασ ανακυκλϊνουν υλικά όπωσ ρινίςματα, αποκόμματα και υποβακμιςμζνα υλικά πίςω ςτο ςτάδιο προετοιμαςίασ πρϊτων υλϊν. Άλλα παραδείγματα ςτθ βιομθχανία κεραμικϊν είναι θ διατίμθςθ των απόνερων ( που παράγονται κατά τισ διαδικαςίεσ κακαριςμοφ, κυρίωσ ςτισ προετοιμαςίεσ των εργαςιϊν ςτίλβωςθσ και ςτα τμιματα τουσ) ι τθσ λάςπθσ που προζρχεται από το εργοςτάςιο διαχείριςθσ απόνερων. Κανονικά αυτι θ λάςπθ ι τα απόνερα επανειςάγονται ςτισ διεργαςίεσ άλεςθσ ςτο ςτάδιο προετοιμαςίασ πρϊτων υλϊν (ψεκαςτιρεσ). Κριτιριο 2.7: Χριςθ ανακυκλωμζνων υλικϊν από εξωτερικζσ πθγζσ Θ χριςθ ανακυκλωμζνων υλικϊν από εξωτερικζσ πθγζσ είναι επίςθσ μία επιλογι για οικονομία ςτουσ φυςικοφσ πόρουσ και μείωςθ του κόςτουσ, παρόλο που οι περιβαλλοντικζσ επιπτϊςεισ και το κόςτοσ μεταφοράσ μπορεί να ξεπερνάνε τα οφζλθ. Ακόμα και ζτςι όμωσ είναι μια επιλογι που αξίηει να μελετθκεί.

106 Κεφάλαιο 8 τρατθγικζσ οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ Ζνα παράδειγμα είναι θ χριςθ κονιάματοσ για τθ δθμιουργία καλουπιϊν διακοςμθτικϊν κεραμικϊν και οικοςκευϊν. Το κονίαμα, μετά τθ χριςθ του, μπορεί να ανακυκλωκεί από τον προμθκευτι που μαηεφει τα καλοφπια όταν παραδίδει νζο κονίαμα. Ραραδείγματα αυτοφ του μζτρου είναι θ ενςωμάτωςθ ιλφοσ μάρμαρου και γρανίτθ, που δθμιουργεί θ βιομθχανία διακοςμθτικϊν λίκων, και θ ενςωμάτωςθ των τοφβλων και πλακιδίων από κατεδαφίςεισ ςτο κεραμικό ςϊμα, θ χριςθ ιλφοσ από βιομθχανία χαρτιοφ και χαρτοπολτοφ ςτθ διαδικαςία παραςκευισ thermo τεμαχίων, κλπ. Κριτιριο 2.8: Χριςθ ανακυκλϊςιμων υλικϊν Θ επιλογι ανακυκλϊςιμων υλικϊν ςε κεραμικά προϊόντα ενόσ υλικοφ δεν αποτελεί επιλογι για τθν ομάδα ςχεδιαςμοφ, και ςε αυτι τθ περίπτωςθ αυτι θ μζτρθςθ/κριτιριο δεν εφαρμόηεται. Στθν περίπτωςθ πιο ςφνκετων προϊόντων, θ επιλογι άλλων υλικϊν κα πρζπει να γίνει με τρόπο που καταλιγει ςε υψθλισ ποιότθτασ ανακυκλωμζνα υλικά. Πςον αφορά τα μζταλλα για παράδειγμα, το ςίδερο και το ατςάλι είναι τα πιο ανακυκλωμζνα υλικά παγκοςμίωσ, και ανάμεςα ςτα ευκολότερα να κατεργαςκοφν, κακϊσ μποροφν να διαχωριςτοφν μαγνθτικά από τα υπόλοιπα απόβλθτα. Το αλουμίνιο είναι ζνα από τα πιο αποτελεςματικά και ευρζωσ ανακυκλωμζνα υλικά. Πςο για τα πλαςτικά, οι ςχεδιαςτζσ κα πρζπει να αποφφγουν πολλαπλοφσ τφπουσ πλαςτικϊν ι να επιλζξουν τα κατάλλθλα για ανακφκλωςθ. Για περιςςότερεσ πλθροφορίεσ ςυμβουλευτείτε πίνακεσ ςυμβατότθτασ υλικϊν με τθν ανακφκλωςθ Στρατθγικι 3: Ρροϊκθςθ διαδικαςιϊν παραγωγισ φιλικϊν προστο περιβαλλόν Θ εφαρμογι ςωςτϊν πρακτικϊν και των Καλφτερα Διακζςιμων Τεχνικϊν (BAT) ςτθν βιομθχανία κεραμικϊν ζχει μεγάλεσ προοπτικζσ για να μειϊςει το περιβαλλοντικό «βάροσ» του τομζα αυτοφ και υπάρχουν αρκετζσ αναφορζσ ςε αυτό το κζμα, όπωσ το Ζγγραφο Αναφοράσ BAT (BREF για κεραμικά 8 ). Για περιςςότερεσ πλθροφορίεσ δείτε τθν βάςθ δεδομζνων τεχνολογιϊν InEDIC. Σε αυτό το κεφάλαιο εςτιάηουμε ςτο ρόλο του ςχεδιαςμοφ και τθσ ανάπτυξθσ ςτθ βελτίωςθ του περιβαλλοντικοφ προφίλ αποκλειςτικά τθσ παραγωγισ. Κριτιριο 3.1: Μείωςθ τθσ κατανάλωςθσ ενζργειασ τθσ διαδικαςίασ καφςεωσ 8 European Commission, August Reference Document on Best Available Techniques on Ceramic Manufacturing Industry.

107 Κεφάλαιο 8 τρατθγικζσ οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ Ο μεγαλφτεροσ όγκοσ ενζργειασ ςτα κεραμικά είναι θ κερμικι ενζργεια που δαπανάται κατά το ςτάδιο τθσ καφςεωσ. Αποτελεί για παράδειγμα περίπου το 55% τθσ ςυνολικισ κερμικισ ενζργειασ που καταναλϊνεται ςτθ διαδικαςία καταςκευισ πλακιδίων, ζτςι θ επιχείρθςθ κα πρζπει να λάβει μζτρα να μειϊςει όςο δυνατόν αυτι τθ κατανάλωςθ. Ο ςχεδιαςτισ ενδζχεται να επθρεάςει τουσ χρόνουσ καφςθσ και να προωκιςει τθν μείωςθ τθσ κατανάλωςθσ ενζργειασ μζςα από το ςχιμα του προϊόντοσ και μειϊνοντασ το πάχοσ και τθ μάηα του εάν κάτι τζτοιο είναι εφικτό. Σε κάποιεσ περιπτϊςεισ, οι διακοςμιςεισ που εφαρμόηονται μετά τθ καφςθ ( προϊόντα δευτερογενοφσ καφςθσ) ακολουκοφν ακόμα μία κερμικι επεξεργαςία ζτςι αποφεφγοντασ αυτό το είδοσ διακόςμθςθσ κα μειωκοφν οι ςυνολικζσ περιβαλλοντικζσ επιπτϊςεισ και το κόςτοσ που ςχετίηεται με τθν κατανάλωςθ ενζργειασ. Κριτιριο 3.2: Μειϊνοντασ τθν κατανάλωςθ ενζργειασ των άλλων διεργαςιϊν παραγωγισ Θ κφρια κατανάλωςθ ενζργειασ ςτθ καταςκευι των κεραμικϊν αντιςτοιχεί ςτισ καφςεισ τθσ καμίνου, ωςτόςο, πολλζσ διεργαςίεσ, όπωσ θ προετοιμαςία πρϊτων υλϊν, θ ξιρανςθ των ενδιάμεςων ι κατάλλθλα διαμορφωμζνων υλικϊν είναι επίςθσ πολφ ενεργοβόρεσ. Μζςω του ςχεδιαςμοφ του προϊόντοσ είναι δυνατό όχι μόνο να επθρεαςτεί θ ανάγκθ για διεργαςίεσ ξιρανςθσ και θ διάρκεια τουσ, αλλά ακόμα και ο αρικμόσ τελικϊν διεργαςιϊν ( οι οποίεσ επίςθσ καταναλϊνουν ενζργεια), επθρεάηοντασ ζτςι τισ ενεργειακζσ απαιτιςεισ τθσ διαδικαςίασ. Κριτιριο 3.3: Μειϊνοντασ τισ εκπομπζσ αερίων Ππου είναι δυνατό, θ επιχείρθςθ κα πρζπει να λάβει μζτρα για να εμποδίςει ι να ελαχιςτοποιιςει τισ εκπομπζσ αερίων τόςο ςτουσ κλειςτοφσ τθσ χϊρουσ, όςο και ςτο περιβάλλον. Μιλϊντασ γενικά, ςε όλα τα ςτάδια τθσ παραγωγισ παράγονται κάποιου είδουσ εκπομπζσ αερίων - οι ρφποι εξαρτϊνται από το αν προζρχονται από τισ διεργαςίεσ καφςθσ ι τα ςυςτιματα απομάκρυνςθσ τθσ ςκόνθσ. Ο ςχεδιαςμόσ του προϊόντοσ μπορεί να επθρεάςει αυτά τα κζματα, μζςα από θ μείωςθ των κφκλων καφςθσ ι τθ μείωςθ των διεργαςιϊν ςτίλβωςθσ όπωσ εξθγείται ςε προθγοφμενεσ λίςτεσ. Επίςθσ, θ επιλογι των υλικϊν επθρεάηει τισ εκπομπζσ αερίων κατά τθ παραγωγι. Για παράδειγμα, θ χθμικι ςφνκεςθ των υλικϊν διακόςμθςθσ (βερνίκια, χρωςτικζσ και άλλα) κα επθρεάςει το χθμικό προφίλ των εκπομπϊν που παράγονται ςτθ διαδικαςία καφςεωσ θ

108 Κεφάλαιο 8 τρατθγικζσ οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ ειςαγωγι οργανικϊν υλικϊν ςτο κεραμικό ςϊμα, όπωσ φυςικζσ ίνεσ, ςκόνθ φελλοφ ι άλλα, ενϊ κα ζχει πικανά οφζλθ όπωσ αφξθςθ του πορϊδουσ, μείωςθ του βάρουσ κτλ, μπορεί από τθν άλλθ μεριά να οδθγιςει ςτθν παραγωγι VOC και ςωματιδίων κατά τθ διαδικαςία καφςεωσ. Κριτιριο 3.4: Αξιοποίθςθ των αποβλιτων τθσ παραγωγισ Μερικά απόβλθτα που παράγονται κατά τθ διαδικαςία παραγωγισ μποροφν να κεωρθκοφν ωσ υποπροϊόν, διότι μποροφν να επανειςαχκοφν ςτθ διεργαςία, ωσ πρϊτεσ φλεσ ςτα πολφ αρχικά ςτάδια (διαδικαςία άλεςθσ). Θ ςτρατθγικι αυτι δεν εμποδίηει μόνο τθ διάκεςθ των αποβλιτων, αλλά επίςθσ εξοικονομεί πρϊτεσ φλεσ και είναι γνωςτι ςτθν βιομθχανία κεραμικϊν. Ζνα παράδειγμα αυτοφ του τφπου αξιοποίθςθσ είναι θ λάςπθ που παράγεται ςτισ εγκαταςτάςεισ επεξεργαςίασ λυμάτων, θ οποία μπορεί να χρθςιμοποιθκεί για εςωτερικι παραγωγι ι από άλλεσ εταιρείεσ κεραμικϊν. Κριτιριο 3.5: Ρρόλθψθ για τα απόβλθτα Μποροφμε να εμποδίςουμε τα απόβλθτα τθσ παραγωγισ όταν τα προϊόντα είναι ςχεδιαςμζνα με τζτοιο τρόπο ϊςτε οι απϊλειεσ είναι αποφεφγονται ι να ελαχιςτοποιοφνται. Για παράδειγμα, κα πρζπει να προτιμοφνται απλοφςτερα ςχιματα ζναντι ςφνκετων ςχθμάτων λόγω των απωλειϊν τθσ παραγωγισ. Ζνα άλλο παράδειγμα αφορά το απόβλθτα από τα καλοφπια χφτευςθσ, ζνα από τα πιο ςθμαντικά είδθ αποβλιτων που παράγονται ςτθν βιομθχανία κεραμικϊν. Ο ςχεδιαςμόσ του κεραμικοφ προϊόντοσ μπορεί να ζχει ςθμαντικζσ επιπτϊςεισ ςτθν ποςότθτα και/ι το μζγεκοσ των καλουπιϊν που απαιτοφνται για τθν παραγωγι Στρατθγικι 4: προϊκθςθ αποδοτικϊν από περιβαλλοντικιάποψθδιεργαςιϊν ςυςκευαςίασ και logistics Αυτι θ ςτρατθγικι εξαςφαλίηει ότι το προϊόν ζχει μεταφερκεί από το εργοςτάςιο ςτον ζμπορο και τον χριςτθ με τον πλζον αποτελεςματικό τρόπο. Αυτό ςχετίηεται με τθ ςυςκευαςία, τον τρόπο μεταφοράσ και τα logistics. Εάν ζνα ςχζδιο περιλαμβάνει λεπτομερι ανάλυςθ των διεργαςιϊν ςυςκευαςίασ, θ ςυςκευαςία κα πρζπει να κεωρθκεί ωσ προϊόν, με το δικό του κφκλο ηωισ. Κριτιριο 4.1: Αποφυγι ι ελαχιςτοποίθςθ τθσ ςυςκευαςίασ

109 Κεφάλαιο 8 τρατθγικζσ οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ Στο οικολογικό ςχεδιαςμό, θ χρθςιμότθτα τθσ ςυςκευαςία είναι υπό αμφιςβιτθςθ. Οι ςχεδιαςτζσ κα πρζπει να εξετάςουν τθ λειτουργία τθσ και να αποφεφγουν, ςτο μζτρο του δυνατοφ, τθ χριςθ υλικϊν ςυςκευαςίασ κακϊσ και διακόςμθςθσ και/ι τθν υπερβολικι ςιμανςθ. Για παράδειγμα, μεμονωμζνα προϊόντα υγιεινισ για το ςπίτι μποροφν να πωλοφνται χωρίσ ςυςκευαςία. Στθν περίπτωςθ αυτι, είναι απαραίτθτθ μια ειδικι ςυςκευαςία για τθ μεταφορά από τον παραγωγό ςτον λιανοπωλθτι, αλλά μπορεί να ενςωματωκεί και ςε ζνα ςφςτθμα επαναχρθςιμοποίθςθσ. Ο ςχεδιαςμόσ των κεραμικϊν προϊόντων επθρεάηει τθν ανάγκθ για ςυςκευαςία. Για παράδειγμα, τα ςτοιβαηόμενα ςετ κεραμικϊν επιτραπζηιων ςκευϊν μειϊνουν τον όγκο του υλικοφ ςυςκευαςίασ που απαιτείται. Επίςθσ, ελαχιςτοποιϊντασ τθν αναλογία βάρουσ/όγκου κα μειωκεί θ ποςότθτα του υλικοφ ςυςκευαςίασ. Κριτιριο 4.2: Σφςτθμα ςυςκευαςίασ μετϋεπιςτροφισ Στθ περίπτωςθ που δεν μποροφμε να αποφφγουμε τθ ςυςκευαςία, κα πρζπει να μελετθκεί ζνα ςφςτθμα ςυςκευαςίασ επαναχρθςιμοποιοφμενο ι μετ επιςτροφισ. Οι επιχειριςεισ κα πρζπει να υιοκετιςουν ςυςκευαςίεσ μίασ χριςθσ μόνο όταν αυτζσ οι επιλογζσ δεν είναι εφαρμόςιμεσ. Στθ περίπτωςθ τθσ ςυςκευαςίασ μετ επιςτροφισ, ζχουμε ζνα ςφςτθμα κατά το οποίο θ ςυςκευαςία επιςτρζφεται ςτον παραγωγό για επαναχρθςιμοποίθςθ για τον ίδιο ι κάποιον άλλο ςκοπό. Κανονικά θ μεταφορά είναι ευκφνθ του παραγωγοφ ι του διανομζα. Για παράδειγμα, προϊόντα που πωλοφνται ξεχωριςτά ςε ςοφπερ μάρκετ μποροφν να ζχουν ζνα επαναχρθςιμοποιοφμενο ςφςτθμα ςυςκευαςίασ που κακορίηεται μεταξφ του παραγωγοφ και του ςοφπερ μάρκετ. Κριτιριο 4.3: Επαναχρθςιμοποιοφμενο ςφςτθμα ςυςκευαςίασ Σε αυτό το ςφςτθμα θ ςυςκευαςία ςχεδιάηεται για να επαναχρθςιμοποιθκεί για τον ίδιο ι άλλο ςκοπό, χωρίσ να πρζπει να επιςτραφεί ςτον παραγωγό. Σε αυτι τθ περίπτωςθ, κα πρζπει να προωκείται θ ιςορροπία ανάμεςα ςτθν αντοχι ςτο χρόνο τθσ ςυςκευαςίασ και του βάρουσ/ όγκου τθσ επιτρζποντασ τθν βελτιςτοποίθςθ τθσ επίδοςθ του ςυςτιματοσ διανομισ. Κριτιριο 4.4: Αποφυγι τθσ χριςθσ βλαβερϊν υλικϊν

110 Κεφάλαιο 8 τρατθγικζσ οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ Ο ςχεδιαςτισ κα πρζπει να φροντίηει ϊςτε τα υλικά ςυςκευαςίασ να μθν περιζχουν βλαβερζσ ουςίεσ όπωσ μελάνια εκτφπωςθσ, κόλλεσ, κτλ., αφοφ, πζρα από τισ επιπτϊςεισ ςτθν υγεία και το περιβάλλον, θ παρουςία τουσ δυςκολεφει τθν ανακφκλωςθ και τθν τελικι διάκεςθ. Κριτιριο 4.5: Χριςθ ανακυκλϊςιμων υλικϊν ςτθ ςυςκευαςία Κατά τθν επιλογι των υλικϊν, οι ςχεδιαςτζσ κα πρζπει επίςθσ να αςχολθκοφν με τισ δυνατότθτζσ τουσ για ανακφκλωςθ. Θ χριςθ ανακυκλϊςιμων υλικϊν ςτισ ςυςκευαςίεσ είναι μια ςυμπλθρωματικι ςτρατθγικι των επαναχρθςιμοποιιςιμων ςυςτθμάτων ςυςκευαςίασ και τθσ χριςθσ ανακυκλωμζνων υλικϊν. Κριτιριο 4.6: Χριςθσ ανακυκλωμζνων υλικϊν Κα πρζπει να χρθςιμοποιοφνται ανακυκλωμζνα υλικά με καλι ςχζςθ ποιότθτασ / τιμισ όςο το δυνατόν περιςςότερο. Θ χριςθ ανακυκλωμζνων υλικϊν ςτθ ςυςκευαςία κα μειϊςει τισ περιβαλλοντικζσ επιπτϊςεισ του προϊόντοσ λόγω του ότι εξοικονομεί φυςικοφσ πόρουσ. Κριτιριο 4.7: Χριςθ βιοδιαςπϊμενων υλικϊν Εάν για τθ ςυςκευαςία ζχουν επιλεγεί βιοδιαςπϊμενα υλικά που βαςίηονται ςε ανανεϊςιμεσ πθγζσ, τότε θ διαδικαςία διάκεςθσ κα είναι ευκολότερθ. Για παράδειγμα, χαρτόνι χωρίσ επικάλυψθ με τθν ελάχιςτθ δυνατι θ εκτφπωςθ είναι βιοδιαςπϊμενο. Κριτιριο 4.8: Βελτιςτοποίθςθ των μεταφορϊν Για να βελτιςτοποιθκεί ο χϊροσ ςτθν παλζτα κατά τθ μεταφορά των προϊόντων, ο κακοριςμόσ του μεγζκουσ του προϊόντοσ ςυν τθ ςυςκευαςία πρζπει να γίνεται ςφμφωνα με τθν ςτάνταρ παλζτα Στρατθγικι 5:μείωςθ των περιβαλλοντικϊν επιπτϊςεων ςτο ςτάδιο τθσ χριςθσ Κριτιριο 5.1: Μείωςθ τθσ ζμμεςθσ κατανάλωςθσ ενζργειασ Θ πρόςφατθ νομοκεςία ςτθν Ε.Ε. και θ ολοζνα αυξανόμενθ ευαιςκθςία των καταναλωτϊν ζχει οδθγιςει ςτθν ανάπτυξθ ενεργειακά αποδοτικϊν προϊόντων ςτον τομζα των καταςκευϊν, μία από τισ κφριεσ αιτίεσ ανθςυχίασ τα τελευταία χρόνια. Τα κεραμικά προϊόντα όπωσ δομικά υλικά και πλακάκια τοίχου, δαπζδων και προςόψεων, μπορεί να παίηουν ςθμαντικό ρόλο ςτθν ενεργειακι επίδοςθ ενόσ κτιρίου. Ραρόλο που το προϊόν αυτό κακαυτό, για παράδειγμα ζνα

111 Κεφάλαιο 8 τρατθγικζσ οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ τοφβλο, δεν καταναλϊνει ενζργεια κατά τθ χριςθ του, επθρεάηει τθν κατανάλωςθ ενζργειασ μζςα ςτο ςφςτθμα προϊόντων. Στο ςχεδιαςμό τζτοιου είδουσ προϊόντων, αυτόσ είναι ζνασ ςθμαντικόσ παράγοντασ και ζνα πικανό διακριτό χαρακτθριςτικό που χαίρει μεγάλθσ εκτίμθςθσ αυτϊν που εμπλζκονται ςτον κλάδο των καταςκευϊν. Άλλο ζνα παράδειγμα είναι αυτό των αεριηόμενων προςόψεων, μία μζκοδοσ εξωτερικισ επζνδυςθσ που χρθςιμοποιεί διάφορα ςτοιχεία, μεταξφ των οποίων τα κεραμικά πλακάκια παίηουν ςθμαντικό ρόλο. Τα κεραμικά πλακίδια δθμιουργοφν τον κάλαμο αεριςμοφ, που επιτρζπει τθν ανοδικι κίνθςθ του αζρα, βελτιϊνοντασ τθν κλιματικι απόδοςθ του κτιρίου. Κριτιριο 5.2: Μείωςθ τθσ ζμμεςθσ κατανάλωςθσ νεροφ Τα είδθ υγιεινισ μποροφν να ςχεδιαςτοφν με τζτοιο τρόπο ϊςτε θ κατανάλωςθ νεροφ να μειωκεί ι να επαναχρθςιμοποιείται το ακάκαρτο νερό. Κριτιριο 5.3: Μείωςθ των περιβαλλοντικϊν επιπτϊςεων από το πλφςιμο και το κακάριςμα Θ επιφάνεια, το υλικό και το ςχιμα ενόσ κεραμικοφ προϊόντοσ μποροφν να ζχουν άμεςο αντίκτυπο ςτθ διαδικαςία κακαριςμοφ. Εάν ζνα προϊόν είναι εφκολο να κακαριςτεί, θ κατανάλωςθ νεροφ και κακαριςτικϊν μειϊνεται και είναι ποιο υγιεινό για τθν επαφι με τρόφιμα, ςε αυτι τθ περίπτωςθ. Για παράδειγμα, πορϊδθ πλακάκια με ακανόνιςτθ επιφάνεια είναι δφςκολο να διατθρθκοφν κακαρά, ειδικά ςε εξωτερικοφσ χϊρουσ. Κοφπεσ με κοίλεσ λαβζσ ι γενικά επιτραπζηια ςκεφθ με πολφπλοκα ςχιματα και καμπφλεσ είναι πολφ δφςκολο επίςθσ να πλυκοφν Στρατθγικι 6: αφξθςθτθσ αντοχισ ςτο χρόνοτου προϊόντοσ Ο ςκοπόσ αυτισ τθσ ςτρατθγικισ είναι να επεκτακεί ο τεχνικόσ και ο αιςκθτικόσ χρόνοσ ηωισ του προϊόντοσ, ϊςτε να χρθςιμοποιθκεί όςο το δυνατόν περιςςότερο. Τα κεραμικά προϊόντα είναι προϊόντα με αντοχι ςτο χρόνο, αλλά μποροφν ακόμα να γίνουν βελτιϊςεισ μζςω του ςχεδιαςμοφ. Ενϊ αυτι θ ςτρατθγικι μπορεί να φαντάηει μθ ελκυςτικι για τισ επιχειριςεισ γιατί κα «πουλιςουν λιγότερο», μπορεί να είναι ενδιαφζρουςα και ανταγωνιςτικι για ςυγκεκριμζνα είδθ προϊόντων και για τομείσ τθσ αγοράσ όπου θ υψθλι ποιότθτα και θ αντοχι αποτελοφν ιςχυρά επιχειριματα για πϊλθςθ. Κριτιριο 6.1: Μείωςθ τθσ φκοράσ

112 Κεφάλαιο 8 τρατθγικζσ οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ Ο ςχεδιαςμόσ του προϊόντοσ κα πρζπει να δίνει προςοχι ςτθν ελαχιςτοποίθςθ τθσ φκοράσ των προϊόντων. Λαμβάνοντασ υπ όψιν τθ χριςθ πιο ανκεκτικϊν υλικϊν και δομϊν μποροφμε να αυξιςουμε το χρόνο ηωισ του προϊόντοσ. Τα κεραμικά προϊόντα είναι πολφ ανκεκτικά ςτθ φκορά, αλλά ςτθν περίπτωςθ πιο περίπλοκϊν προϊόντων οι ςχεδιαςτζσ κα πρζπει να ζχουν επίγνωςθ του τεχνικοφ χρόνου ηωισ των άλλων υλικϊν που χρθςιμοποιοφνται (για παράδειγμα, μζταλλο, ξφλο και άλλα τμιματα που χρθςιμοποιοφνται ςτισ οικοςκευζσ), ζτςι ϊςτε ο τεχνικόσ χρόνοσ ηωισ του προϊόντοσ ςα ςφνολο να μθν ελαττϊνεται. Κριτιριο 6.2: Εφκολθ αντικατάςταςθ κομματιϊν των ςετ κεραμικϊν Οριςμζνεσ φορζσ είναι δφςκολο να διαςφαλίςουμε τθν ομοιογζνεια των κεραμικϊν προϊόντων και ωσ εκ τοφτου εάν ςπάςει ζνα κομμάτι οικοςκευισ ι ζνα πλακάκι κάποιεσ φορζσ πρζπει ν αντικαταςτακεί ολόκλθρο το ςετ. Αυτό ζχει ωσ αποτζλεςμα τθν κατανάλωςθ πόρων και τθν παραγωγι απορριμμάτων. Οι ςχεδιαςτζσ μποροφν να παρακάμψουν αυτό το πρόβλθμα επιλζγοντασ ζνα ςτακερό χρϊμα όπωσ το λευκό, χρθςιμοποιϊντασ μθ απλά χρϊματα ι οι εκμεταλλευόμενοι τθν ανομοιογζνεια των χρωμάτων ι των ςτιλβωτικϊν ωσ μία αιςκθτικά προςτικζμενθ αξία. Κριτιριο 6.3: Χριςθ ςπονδυλωτϊν ςυςτθμάτων Ο ςχεδιαςμόσ ςπονδυλωτϊν ςυςτθμάτων όπωσ πλακάκια δαπζδου που μποροφν να ενωκοφν χωρίσ ςυγκολλθτικά υλικά εξοικονομεί πόρουσ, μειϊνει τα αποβλιτων των κτιρίων και να διευκολφνει τθν αντικατάςταςθ των κομματιϊν. Ζνα παράδειγμα είναι το υπερυψωμζνο τεχνικό δάπεδο, ζνα ςφςτθμα καταςκευισ τοποκετθμζνο ςε μεταλλικό ςκελετό ςε ζνα οριςμζνο φψοσ πάνω από το υπόςτρωμα που δεν χρθςιμοποιεί κονιάματα ι τςιμεντοειδι ςυγκολλθτικά. Ζνασ άλλοσ τρόποσ για τθν εγκατάςταςθ κεραμικϊν υλικϊν ςε δάπεδα ονομάηεται «ςτεγνι εγκατάςταςθ". Θ μζκοδοσ αποτελείται από ζνα ςφςτθμα όπου ζνα φφλλο από πλαςτικό υλικό ζχει κολλιςει ι προςχωριςει ςτο πίςω μζροσ των κεραμικϊν πλακιδίων. Στθ ςυνζχεια, κάκε κομμάτι μπορεί να ςυνδεκεί με άλλα κομμάτια ςε πολλαπλζσ ενϊςεισ, αποφεφγοντασ με αυτό τον τρόπο τθ χριςθ ςυγκολλθτικϊν υλϊν και διευκολφνοντασ τθ μεταγενζςτερθ αποξιλωςθ ςτθν περίπτωςθ των μεταρρυκμίςεων ι επιςκευϊν. Ωςτόςο, είναι αναγκαίο να τονιςτεί ότι θ χριςθ διαφορετικϊν υλικϊν ςε ζνα κομμάτι, κακιςτά δφςκολο το διαχωριςμό για τθν ανακφκλωςθ του. Αλλά από τθν άλλθ, διευκολφνει πάρα πολφ τθν επαναχρθςιμοποίθςθ των ίδιων τεμαχίων ςε άλλα μζρθ.

113 Κεφάλαιο 8 τρατθγικζσ οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ Κριτιριο 6.4: Διαχρονικόσ ςχεδιαςμόσ Ο ςκοπόσ αυτοφ του μζτρου είναι θ αποφυγι ςχεδίων που μπορεί να κάνουν τον χριςτθ να αντικαταςτιςει το προϊόν μόλισ ο ςχεδιαςμόσ τεκεί εκτόσ μόδασ. Οι ςχεδιαςμοί των προϊόντων κα πρζπει να είναι όςο περιςςότερο διαχρονικοί είναι δυνατόν με ςκοπό να εξαντλιςουν το δυναμικό τουσ, αποφεφγοντασ το πρόωρο «πζταγμα» τουσ για λόγουσ που οφείλονται ςτθ μόδα. Κριτιριο 6.5: Λςχυρι ςχζςθ προϊόντοσ-χριςτθ Ο καλόσ ςχεδιαςμόσ ξεπερνά τισ αλλαγζσ ςτισ τεχνολογίεσ παραγωγισ. Σε κοινωνικό επίπεδο όμωσ οι ιδζεσ του ορκοφ ςχεδιαςμοφ εξαρτϊνται από τθν κουλτοφρα τθσ εποχισ. Θ πρόκλθςθ για πολλζσ εταιρείεσ και ςχεδιαςτζσ είναι θ δθμιουργία προϊόντων τα οποία οι χριςτεσ κα βρουν ελκυςτικά ςτθν αγορά, ςτθ χριςθ και ςτθ ςυντιρθςθ. Θ ψυχολογικι διάρκεια ηωισ είναι ο χρόνοσ ςτον οποίο τα προϊόντα κεωροφνται και χρθςιμοποιοφνται ωσ αντικείμενα με αξία. Τα προϊόντα πρζπει να ζχουν τθν υλικι ικανότθτα, δθλαδι, τεχνικι και αιςκθτικι διάρκεια ηωισ, κακϊσ και τθν άυλθ δυνατότθτα να παλιϊςουν με αξιοπρεπι τρόπο. Τα περιςςότερα προϊόντα χρειάηονται ςυντιρθςθ και επιςκευι για να παραμείνουν ελκυςτικά και λειτουργικά. Οι χριςτεσ είναι πρόκυμοι να περνοφν το χρόνο τουσ για τζτοιεσ δραςτθριότθτεσ μόνο αν ενδιαφζρονται για ζνα προϊόν. Το μζτρο αυτό ςτοχεφει να δϊςει το προϊόν προςτικζμενθ αξία ςε ςχζςθ με τον ςχεδιαςμό και τθ λειτουργικότθτα ζτςι ϊςτε ο χριςτθσ να μθ κζλει να το αντικαταςτιςει Στρατθγικι 7: βελτιςτοποιιςθ του ςυςτιματοσ τζλουσ ηωισ Τα διαλυμζνα προϊόντα αποτελοφν μια πολφτιμθ πθγι πρϊτων υλϊν και, επομζνωσ, αυτι θ ςτρατθγικι αφορά ςχεδιαςτικζσ επιλογζσ που διευκολφνουν τθν ανακφκλωςθ των υλικϊν κατά το τζλοσ του χρόνου ηωισ του προϊόντοσ. Θ ςτρατθγικι αυτι εφαρμόηεται ςτα πολφπλοκα κεραμικά προϊόντα, δθλαδι εκείνα που είναι καταςκευαςμζνα από άλλα υλικά εκτόσ από κεραμικά, όπωσ μζταλλα, πλαςτικό, ξφλο, κλπ, και περιλαμβάνει τα κριτιρια ι τα μζτρα για τθ διευκόλυνςθ τθσ ανακφκλωςθσ των υλικϊν αυτϊν. Κριτιριο 7.1: Επιλογι και ποικιλία υλικϊν για εφκολθ ανακφκλωςθ Τα διάφορα άλλα υλικά εκτόσ από τα κεραμικά κα πρζπει να επιλζγονται ζχοντασ κατά νου τθν ανακφκλωςθ τουσ. Τα περιςςότερα υλικά, ειδικά διάφορα πλαςτικά, δεν μποροφν να

114 Κεφάλαιο 8 τρατθγικζσ οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ ςυνδυαςτοφν ςτθν ανακφκλωςθ υλικϊν, ζτςι οι ςχεδιαςτζσ κα πρζπει να διαβουλεφονται πλθροφορίεσ ςυμβατότθτασ για να μθν κζτουν ςε κίνδυνο τθ διαδικαςία τθσ ανακφκλωςθσ. Κριτιριο 7.2: Εφκολθ αποςυναρμολόγθςθ Θ πραγματικι ανακφκλωςθ των ανακυκλϊςιμων υλικϊν που χρθςιμοποιοφνται ςτο προϊόν είναι δυνατι μόνον εφόςον είναι εφκολθ θ αποςυναρμολόγθςθ τουσ ςτο τζλοσ του κφκλου ηωισ του. Ο καταναλωτισ κα πρζπει να ενθμερϊνεται ζτςι ϊςτε αυτόσ / αυτι να μπορεί να διαχωρίςει εφκολα ζνα πλαςτικό ι ζνα μεταλλικό τμιμα, για παράδειγμα, και να το πετάξει ςτο αντίςτοιχο δοχείο απορριμμάτων. Για παράδειγμα, ςτθν περίπτωςθ των κεραμικϊν πλακιδίων, το νζο ςφςτθμα εγκατάςταςθσ (τεχνικά υπερυψωμζνο δάπεδο, βλ. κεφάλαιο 1 - Ειςαγωγι) κα επζτρεπε τθν επαναχρθςιμοποίθςθ τουσ κατά το τζλοσ τθσ ηωισ τουσ, για παράδειγμα ωσ υλικά αδρανι ι πλιρωςθσ. Κριτιριο 7.3: Δθμιουργία υλικϊν για ανακφκλωςθ Για να εξαςφαλιςτεί θ χωρίσ προβλιματα διαλογι και ανακφκλωςθ των υλικϊν, είναι απαραίτθτο να μποροφν να προςδιοριςτοφν τα υλικά ςυςκευαςίασ χωρίσ χρονοβόρεσ μεκόδουσ ελζγχου. Σαφισ ςιμανςθ κα επιτρζψει τον ταχφ διαχωριςμό των υλικϊν. 8.3 Εξιςορροπιςεισ μεταξφ κριτθρίων Πταν οι περιβαλλοντικζσ αρχζσ και τα κριτιρια που παρουςιάηονται ςε αυτό το κεφάλαιο λαμβάνονται υπόψθ ςτον ςχεδιαςμό του προϊόντοσ, αυτό ςυχνά οδθγεί ςε περιβαλλοντικζσ, οικονομικζσ και τεχνικζσ διενζξεισ και προβλιματα αξιολόγθςθσ ςτθ πράξθ. Αυτό αντιπροςωπεφει μια πραγματικι πρόκλθςθ για τον οικολογικό ςχεδιαςμό. Μπορεί να υπάρχει μια οικονομικι διζνεξθ μεταξφ τθσ ανάπτυξθσ προϊόντων μεγαλφτερθσ αντοχισ και τθσ εμπορικισ ςτρατθγικισ τθσ εταιρίασ θ μια περιβαλλοντικι διζνεξθ που προζρχεται από τθν ανάπτυξθ εξαιρετικά λεπτϊν πλακιδίων που απαιτοφν νζα προςκετικά ςτθ ςφνκεςθ. Ξεπερνά θ οικονομία που γίνεται ςτισ πρϊτεσ φλεσ το περιβαλλοντικό φορτίο που οφείλεται ςε τζτοια πρόςκετα; Ρριν από τθν εφαρμογι, τα μζτρα του οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ κα πρζπει να αξιολογοφνται από περιβαλλοντικι, οικονομικι και τεχνικι άποψθ και κα πρζπει να γίνουν ςυμβιβαςμοί, ζχοντασ κατά νου τθ ςτρατθγικι τθσ εταιρείασ και τα κίνθτρα του οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ. Αρκετά ςυχνά, μποροφν να πραγματοποιθκοφν χωρίσ μεγάλεσ δαπάνεσ γενικζσ εκτιμιςεισ όςον αφορά τθν ενζργεια και τισ

115 Κεφάλαιο 8 τρατθγικζσ οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ ροζσ υλικϊν και επομζνωσ μποροφν να προκφψουνν επαρκείσ πλθροφορίεσ για τθν αξιολόγθςθ του περιβαλλοντικοφ βζλτιςτου. Αυτό μπορεί να επιβεβαιωκεί μόνο με ζναν αυςτθρό τρόπο μζςω ποςοτικισ αξιολόγθςθσ του κφκλου ηωισ (βλζπε κεφάλαιο 6 - Ρεριβαλλοντικι ανάλυςθ βαςιςμζνθ ςτο ςκεπτικό κφκλου ηωισ). Ο ςτόχοσ, ωςτόςο, δεν κα πρζπει να είναι να βρεκεί ο ελάχιςτοσ κοινόσ παρανομαςτισ από περιβαλλοντικισ πλευράσ, αλλά μάλλον να αναπτυχτοφν καινοτομίεσ με ςτόχο τθν πλιρθ επίλυςθ των προαναφερκζντων ςυγκροφςεων. Οι ςυμβιβαςμοί πάντα αποτελοφν τθν δεφτερθ καλφτερθ λφςθ. Οι καινοτομίεσ από τθν άλλθ μεριά, περιλαμβάνουν λφςεισ ςτον κφκλο ηωισ των προϊόντων που παρζχουν μία πλιρθ λφςθ των διενζξεων.

116 Kεφάλαιο 9 Οικολογικι ςυγκριτικι αξιολόγθςθ 9. Οικολογικι υγκριτικι Αξιολόγθςθ 9.1 Σι είναι θ οικολογικι ςυγκριτικι αξιολόγθςθ; Θ ςυγκριτικι αξιολόγθςθ είναι θ διαδικαςία βελτίωςθσ τθσ απόδοςθσ μζςω τθσ αναγνϊριςθσ, τθσ κατανόθςθσ, τθσ υιοκζτθςθσ και τθσ εφαρμογισ των καλφτερων πρακτικϊν και διαδικαςιϊν που μποροφν να βρεκοφν εντόσ και εκτόσ ενόσ οργανιςμοφ. Θ ςυγκριτικι αξιολόγθςθ περιλαμβάνει τθ δθμιουργία ςυνεργαςιϊν για τθν ανταλλαγι πλθροφοριϊν ςχετικά με διαδικαςίεσ και μετριςεισ, που ζχει ςαν αποτζλεςμα να τεκοφν ρεαλιςτικοί ςτόχοι βελτίωςθσ. Θαποτελεςματικιςυγκριτικιαξιολόγθςθείναιμιαδιαδικαςίαςυνεχοφσβελτίωςθσ. Με απλά λόγια, «Η ςυγκριτική αξιολόγηςη είναι η πρακτική του να είςαι αρκετά ταπεινόσ να παραδεχθείσ ότι κάποιοσ άλλοσ είναι καλφτεροσ ςε κάτι και αρκετά ςοφόσ ϊςτε να μάθεισ πϊσ να τον φτάνεισ ή και να τον ξεπερνάσ ςε αυτό»". Θ ςυγκριτικι αξιολόγθςθ είναι ζνα πολφτιμο εργαλείο ςτο να βοθκάει τθν διαχείριςθ μιασ εταιρείασ ςτθν ανάπτυξθ ςτρατθγικϊν. Οι εταιρείεσ που ςυγκρίνουν τισ επιδόςεισ τουσ με άλλεσ και εντοπίηουν τισ καλφτερεσ πρακτικζσ μποροφν ευκολότερα να αποκτιςουν ςτρατθγικά, λειτουργικά και οικονομικά πλεονεκτιματα βελτιϊνοντασ τισ πρακτικζσ και τισ διεργαςίεσ τουσ. Αυτό κα οδθγιςει επίςθσ ςε υψθλότερα επίπεδα ανταγωνιςτικότθτασ. Σχεδόν κάκε διαδικαςία ι δραςτθριότθτα ενόσ οργανιςμοφ είναι υποψιφια για ςυγκριτικι αξιολόγθςθ διαδικαςίεσ εργαςίασ, προϊόντα και υπθρεςίεσ, υποςτθρικτικζσ λειτουργίεσ, οργανωτικι επίδοςθ, ςτρατθγικζσ Εδϊ εςτιάηουμε ςτθν ςυγκριτικι αξιολόγθςθ προϊόντων, αφοφ αυτι είναι θ ςκοπιά του εγχειριδίου InEDIC. Οι ςτόχοι μιασ μελζτθσ ςυγκριτικισ αξιολόγθςθσ κα πρζπει να βαςίηονται ςτισ ανάγκεσ των καταναλωτϊν, είτε οι πελάτεσ είναι εςωτερικοί (τμιματα εντόσ του οργανιςμοφ, υψθλότερα κλιμάκια διοίκθςθσ, εργαηόμενοι) είτε εξωτερικοί ( καταναλωτζσ, πολίτεσ, νομοκζτεσ, τοπικζσ και διεκνείσ περιβαλλοντικζσ ομάδεσ, επενδυτζσ). Θ διενζργεια μιασ μελζτθσ ςυγκριτικισ αξιολόγθςθσ είναι αδιάφορθ εάν δεν ζχει ςχεδιαςτεί για να πλθρεί ςυγκεκριμζνεσ απαιτιςεισ των καταναλωτϊν. 9.2 Γιατί ςυγκριτικι αξιολόγθςθ; Γιατί κα πρζπει κάποιοσ να ενδιαφερκεί για τθν ςυγκριτικι αξιολόγθςθ; Θ ςυγκριτικι αξιολόγθςθ βοθκά τουσ οργανιςμοφσ να κατανοιςουν και να αναπτφξουν μια κριτικι ςυμπεριφορά προσ τισ δικζσ τουσ επαγγελματικζσ διαδικαςίεσ. Βοθκάει να ξεπεραςτεί ο εφθςυχαςμόσ (είναι εντάξει όπωσ είναι) και να πείςει τουσ «άπιςτουσ κωμάδεσ». Κεφάλαιο9, Version 1 παράχθηκε από τηνarvis, 24/11/2010 Page116

117 Kεφάλαιο 9 Οικολογικι ςυγκριτικι αξιολόγθςθ Θ ςυγκριτικι αξιολόγθςθ προωκεί μια ενεργι διαδικαςία εκμάκθςθσ εντόσ του οργανιςμοφ και κινθτοποιεί τθν αλλαγι και τθν βελτίωςθ. Μπορεί να γκρεμίςει τθν βακιά ριηωμζνθ διςτακτικότθτα για αλλαγι και να δθμιουργιςει ορμι οι εργαηόμενοι γίνονται πιο δεκτικοί ςε νζεσ ιδζεσ Μζςω τθσ ςυγκριτικισ αξιολόγθςθσ, ο οργανιςμόσ μπορεί να βρει πθγζσ βελτίωςθσ και νζουσ τρόπουσ για να κάνει πράγματα εκτόσ του ίδιου του οργανιςμοφ χωρίσ να προςπακιςει να ανακαλφψει ξανά τον τροχό. Μζςω τθσ ςυγκριτικισ αξιολόγθςθσ, εδραιϊνονται ςθμεία αναφοράσ για τθ μζτρθςθ τθσ επίδοςθσ των επιχειρθματικϊν διαδικαςιϊν του οργανιςμοφ. Ραρζχει ζγκαιρθ προειδοποίθςθ για υςτεροφςεσ δομζσ εξόδων, ικανοποίθςθ του πελάτθ, τεχνολογία και επιχειρθματικζσ διεργαςίεσ. Μπορεί επίςθσ να διορκϊςει ανακριβείσ αντιλιψεισ για τισ δυνάμεισ των ανταγωνιςτϊν, τισ αδυναμίεσ και ςτρατθγικζσ τουσ. 9.3 Σι είναι θ περιβαλλοντικι ςυγκριτικι αξιολόγθςθ; Πτανχρθςιμοποιοφμεοικολογικζσςυγκριτικζσαναλφςεισγιανακακορίςουμετθςθμαντικότθταςτ θνπεριβαλλοντικιαξιολόγθςθ, οlynch-stewart (2002) ορίηει τθν οικολογικι ςυγκριτικι αξιολόγθςθ ωσ «ζνα ςθμείο αναφοράσ βαςιςμζνο ςτθ ςθμαντικότθτα των οικοςυςτθμάτων γενικά ςτο γφρω περιβάλλον ι το τοπίο». Οι οικολογικζσ ςυγκριτικζσ αξιολογιςεισ χρθςιμοποιοφν τα οικοςυςτιματα ωσ ςθμείο αναφοράσ, ενϊ οι περιβαλλοντικζσ ςυγκριτικζσ αξιολογιςεισ ζχουν κοινι αναφορά τα περιβαλλοντικά πρότυπα για τθν ζκχυςθ ειδικϊν χθμικϊν παραγόντων ςτο περιβάλλον (Yolanda F. Wiersma, 2005). Θ περιβαλλοντικι ςυγκριτικι αξιολόγθςθ ζχει να κάνει με τθν εφρεςθ του τρόπου με τον οποίο οι πιο ιςχυροί οργανιςμοί πετυχαίνουν υψθλζσ επιδόςεισ ςτθ διαχείριςθ του περιβάλλοντοσ ι ςτθν οικολογικι αποδοτικότθτα, και με τθν προςπάκεια υιοκζτθςθσ αυτϊν των ανϊτερων πρακτικϊν ςτον δικό μασ οργανιςμό. Θ οικολογικι αποδοτικότθτα ςε αυτι τθ περίπτωςθ αναφζρεται ςε μεγαλφτερθ περιβαλλοντικι ποιότθτα και μεγαλφτερθ ικανοποίθςθ των πολιτϊν ςτο χαμθλότερο δυνατό κόςτοσ. Ακόμα θ πράξθ τθσ ςυγκριτικισ αξιολόγθςθσ είναι περιβαλλοντικά ςθμαντικι ςε μια εταιρεία. Μια δεκαετία πριν, θ διαδικαςία τθσ ςυγκριτικισ αξιολόγθςθσ για περιβαλλοντικοφσ ςκοποφσ ιταν τυπικά μια μάταιθ διαδικαςία (Sarkis, 2003). Οι πθγζσ δεδομζνων ςυγκριτικισ ανάλυςθσ τόςο από εςωτερικζσ όςο και από εξωτερικζσ πθγζσ ιταν ςχεδόν ανφπαρκτεσ. Οι οργανιςμοί οφτε κρατοφςαν τα απαραίτθτα αρχεία οφτε ιταν πρόκυμοι να τα μοιραςτοφν για διάφορουσ λόγουσ, ςυμπεριλαμβανομζνων πικανϊν πακθτικϊν που είχαν να κάνουν με τθν περιβαλλοντικι επίδοςθ. Αυτι θ κατάςταςθ ωςτόςο αλλάηει και οι πικανότθτεσ για Κεφάλαιο9, Version 1 παράχθηκε από τηνarvis, 24/11/2010 Page117

118 Kεφάλαιο 9 Οικολογικι ςυγκριτικι αξιολόγθςθ περιβαλλοντικι ςυγκριτικι αξιολόγθςθ αυξάνουν ςτακερά λόγω των νομοκετικϊν πλαιςίων και των αρχϊν αειφορίασ. Δεν υπάρχει κάποιο πρότυπο για τθν περιβαλλοντικι ςυγκριτικι ανάλυςθ. Εν ολίγοισ, θ ςυγκριτικι αξιολόγθςθ περιβαλλοντικοφ προϊόντοσ είναι μια ςυςτθματικι μζκοδοσ: Εντοπιςμοφ των πιο περιβαλλοντικά αποδοτικϊν προϊόντων τθσ αγοράσ. Αναηιτθςθσ ςυνεχοφσ περιβαλλοντικισ (και οικονομικισ) βελτίωςθσ των προϊόντων. Ζνα εργαλείο εκμάκθςθσ από τουσ καλφτερουσ. Μια ιςχυρι βάςθ δθμιουργικότθτασ 9.4 Βιματα τθσ περιβαλλοντικισ ςυγκριτικισ αξιολόγθςθσ προϊόντων Βιμα 1: Θζτουμε τουσ ςτόχουσ τθσ ςυγκριτικισ αξιολόγθςθσ. Οι ςτόχοι τθσ ςυγκριτικισ αξιολόγθςθσ μπορεί να είναι: Να μάκουμε από τον ανταγωνιςμό γενικά. Να χτυπιςουμε τουσ τοπικοφσ ανταγωνιςτζσ. Να εμπνευςτοφμε για περιβαλλοντικζσ αλλαγζσ, προωκϊντασ δθμιουργικζσ βελτιϊςεισ, κεντρίηοντασ τθν δθμιουργικότθτα. Να ξζρουμε που βριςκόμαςτε ςε ςχζςθ με τισ (νζεσ) νομοκεςίεσ. Να ελζγξουμε τουσ ρυκμοφσ βελτίωςθσ μασ. Βιμα 2: Επιλζγουμε προϊόντα. Οι βάςεισ για τθν επιλογι προϊόντων είναι: Ραλαιότερα μοντζλα τθσ εταιρείασ. Ο πιο επιτυχθμζνοσ εμπορικά ανταγωνιςτισ(-εσ). Ρροϊόντα με καλισ φιμθσ περιβαλλοντικζσ επιδόςεισ. Ρροϊόντα με ςυνεχι ανάπτυξθ. Τα κφρια κριτιρια για τθν επιλογι προϊόντοσ κα πρζπει να είναι παρομοίωσ θ τιμι, το μζγεκοσ, θ λειτουργικότθτα, θ παραγωγι, θ διακεςιμότθτα. Βιμα 3: Ορίηουμε τθ λειτουργικι μονάδα Θ λειτουργικι μονάδα είναι θ βάςθ τθσ ςφγκριςθσ. Οριςμόσ των αναγκϊν τθσ λειτουργικισ μονάδασ. Επιλογι των κφριων λειτουργιϊν. Κεφάλαιο9, Version 1 παράχθηκε από τηνarvis, 24/11/2010 Page118

119 Kεφάλαιο 9 Οικολογικι ςυγκριτικι αξιολόγθςθ Κακοριςμόσ του ςεναρίου χριςθσ και τθσ τοποκεςίασ χριςθσ. Βιμα 4: Εντοπίηουμε τισ περιοχζσ ενδιαφζροντοσ Οι περιοχζσ ενδιαφζροντοσ αντικατοπτρίηουν τα χαρακτθριςτικά του προϊόντοσ που είναι πιο ςθμαντικά από περιβαλλοντικισ άποψθσ. Κφριοι λόγοι για να ςυμπεριλάβουμε ζνα κζμα ςτισ περιοχζσ ενδιαφζροντοσ είναι: Αντικειμενικι επιςτθμονικι άποψθ (εκπομπζσ αερίων, χριςθ πόρων, τοξικότθτα) Οπτικι τθσ κυβζρνθςθσ (νομοκεςία, επιδοτιςεισ). Οπτικιτωνκαταναλωτϊν (ςυναιςκιματα, ομάδεσ πίεςθσ). Κάκε άλλθ ςχετικι οπτικι. Βιμα 5: Κακορίηουμε τισ παραμζτρουσ τθν ςυγκριτικισ αξιολόγθςθσ. Ο οριςμόσ των παραμζτρων τθσ ςυγκριτικισ αξιολόγθςθσ βοθκά να γίνουν μετριςιμεσ οι περιοχζσ ενδιαφζροντοσ. Για τθν περιγραφι μιασ περιοχισ ενδιαφζροντοσ, μπορεί να είναι απαραίτθτεσ διάφορεσ παράμετροι. Συνίςταται θ χριςθ απτϊν μονάδων (W, %, Kg) αντί για παράδειγμα mpt (πιο κατανοθτι ςτουσ διαχειριςτζσ) Βιμα 6: φνοδοσ αποςυναρμολόγθςθσ. Βεβαιωκείτεότιζχετετονεξοπλιςμό (εργαλεία, ιςορροπία, χρονόμετρο, μαγνιτθ και κάμερα). Φτιάξτε ζνα ςχζδιο εργαςιϊν (μθν ξεκινιςετε ςαν τρελοί). Ράρτε μζτρα ανάλογα με τισ παραμζτρουσ. Μθ ξεχάςετε να μετριςετε τθν κατανάλωςθ ενζργειασ και να ηυγίςετε το προϊόν πριν ξεκινιςετε Κρατάτε ςθμειϊςεισ και καταγράψτε ζξυπνεσ και χαηζσ λφςεισ, φτιάξτε ςχζδια. Χρθςιμοποιιςτε ωσ παράδειγμα μιτρεσ ςυμβατότθτασ Βιμα 7: Αναφορά ευρθμάτων. Πλεσ οι ςυλλεγόμενεσ ςχετικζσ πλθροφορίεσ πρζπει να ςυνοψίηονται. Χρθςιμοποιϊντασ μια ςιμανςθ ι ζνα χρωματικό κϊδικα μπορείτε να εντοπίςετε το προϊόν που ζχει τθν καλφτερθ βακμολογία για ζνα ςυγκεκριμζνο κομβικό τομζα ι να αποκτιςετε μια ςυνολικι οπτικι. 9.5 Καινοτομία προϊόντοσ μζςω τθσ ςυγκριτικισ αξιολόγθςθσ Κεφάλαιο9, Version 1 παράχθηκε από τηνarvis, 24/11/2010 Page119

120 Kεφάλαιο 9 Οικολογικι ςυγκριτικι αξιολόγθςθ Θ καινοτομία ςτο προϊόν είναι θ διαδικαςία ςχεδιαςμοφ νζων προϊόντων ι αναβάκμιςθσ των υπαρχόντων. Αυτι θ διαδικαςία μπορεί οριςμζνεσ φορζσ να περιλαμβάνει αντίςτροφθ μθχανικι όπου διαλφει τα προϊόντα των ανταγωνιςτϊν για να βρει δυνατά και αδφνατα ςθμεία. Θ παραδοςιακι ςυγκριτικι αξιολόγθςθ ζχει μεγάλο κόςτοσ ςε χρόνο και πόρουσ. Τα βιματα περιλαμβάνουν: 1. Εντοπιςμό επιδόςεων εφαρμογισ, πρακτικϊν και διαδικαςιϊν για τθ ςυγκριτικι αξιολόγθςθ 2. Επιλογι τθσ ομάδασ ζργου ςυγκριτικισ αξιολόγθςθσ (εςωτερικι και εξωτερικι) 3. Εντοπιςμό των εταιριϊν με τισ οποίεσ κα γίνει ςφγκριςθ 4. Αξιολόγθςθ των διαφόρων μεκόδων ςυλλογισ δεδομζνων. Επιλογι τθσ πιο κατάλλθλθσ μεκοδολογίασ 5. Ρροςζγγιςθ των πικανϊν ςυνεργατϊν που κα ςυμμετάςχουν ςτθν ςυγκριτικι αξιολόγθςθ 6. Σχεδιαςμό του ερωτθματολογίου τθσ μελζτθσ. Διαςφάλιςθ τθσ κακαρότθτασ και ςαφινειασ των ερωτιςεων 7. Σχεδιαςμό και εκτζλεςθ ποιοτικισ και ποςοτικισ ςυλλογισ δεδομζνων με τισ ςυνεργαηόμενεσ εταιρίεσ 8. Ανάλυςθ και προετοιμαςία τθσ αναφοράσ ζρευνασ. Ραρουςίαςθ των αποτελεςμάτων τόςο ςε κείμενο όςο και ςε εικόνεσ. 9. Ραρουςίαςθ των ευρθμάτων τθσ ζρευνασ ςτθν διοίκθςθ και τουσ μετόχουσ 10. Οριςμό ενόσ πλάνου δράςθσ που δίνει προτεραιότθτα ςτισ περιοχζσ ενδιαφζροντοσ. Θ πιο κοινά αναφερόμενθ πρόκλθςθ τθσ ςυγκριτικισ αξιολόγθςθσ είναι θ επίτευξθ ακεραιότθτασ των δεδομζνων. Το αποτζλεςμα τθσ μελζτθσ ςυγκριτικισ αξιολόγθςθσ είναι τόςο καλό όςο οι ειςαγωγζσ. Σχεδιάηουμε προςεκτικά το ερωτθματολόγιο, επιλζγουμε εταιρείεσ με υψθλά ποιοτικά ςτάνταρ για να ςυγκρικοφμε και βάηουμε ςτθ ςωςτι διάςταςθ τα μζτρα αξιολόγθςθσ των δεδομζνων. Απαντϊντασ ςε μερικζσ ερωτιςεισ ςτο παρακάτω διάγραμμα, μια εταιρεία μπορεί να κακορίςει εάν αποτελεί ζναν καλό υποψιφιο για τθν διεξαγωγι μιασ ςυγκριτικισ αξιολόγθςθσ Καινοτομίασ Ρροϊόντοσ με ζνα μικρό κομμάτι των εξόδων των παραδοςιακϊν μεκόδων. Κεφάλαιο9, Version 1 παράχθηκε από τηνarvis, 24/11/2010 Page120

121 Kεφάλαιο 9 Οικολογικι ςυγκριτικι αξιολόγθςθ Σχιμα 9.1 Καινοτομικι διαδικαςία για τθ ςυγκριτικι αξιολόγθςθ (benchmarking) Κεφάλαιο9, Version 1 παράχθηκε από τηνarvis, 24/11/2010 Page121

122 Κεφάλαιο 10 Δθμιουργικι ςκζψθ 10. Δθμιουργικι ςκζψθ Γενικά, υπάρχουν πολλζσ τεχνικζσ δθμιουργικότθτασ διακζςιμεσ ςτθ βιβλιογραφία και ςτο διαδίκτυο. Ρρζπει να επιλζξετε εκείνεσ που αιςκάνεςτε πιο άνετα να χρθςιμοποιιςετε και αυτζσ που φαίνεται να είναι πιο κατάλλθλεσ για το πρόβλθμα που πρζπει να επιλυκεί. Π ςκοπόσ των εργαλείων δθμιουργικότθτασ είναι να διεγείρουν τθν δθμιουργικι ςκζψθ, ι να δθμιουργιςουν τισ προχποκζςεισ για εντατικότερθ εργαςία του δεξιοφ μζρουσ του εγκεφάλου που όπωσ είναι γνωςτό είναι το μζροσ υπεφκυνο για δθμιουργικι και διαιςκθτικι ςκζψθ ( ενϊ το αριςτερό μζροσ του εγκεφάλου είναι γνωςτό για λογικι και αναλυτικι ςκζψθ) 9. Στθν κακθμερινι μασ ηωι, τείνουμε να χρθςιμοποιοφμε το αριςτερό θμιςφαίριο του εγκεφάλου παρά το δεξί για αυτό το λόγο υπάρχουν εργαλεία που διεγείρουν τθν δθμιουργικι ςκζψθ. Χρθςιμοποιείςτε αυτά τα εργαλεία για τθ δθμιουργία όςο το δυνατόν περιςςότερων ιδεϊν, και μθν τισ απορρίψετε προτοφ αναπτυχκοφν περεταίρω. Μπορεί οι πιο χαηζσ και τρελζσ ιδζεσ να ςασ οδθγιςουν ςε πιο κατάλλθλεσ ιδζεσ για τισ απαραίτθτεσ λφςεισ. Θ κριτικι είναι κομμάτι του «αριςτεροφ» μζρουσ του εγκεφάλου και των λειτουργιϊν του και κα πρζπει να χρθςιμοποιθκεί ςτο μετζπειτα ςτάδιο, αυτό τθσ αξιολόγθςθσ και επιλογισ ιδεϊν. Τότε είναι θ ϊρα για ανάλυςθ και κριτικι ςκζψθ («αριςτερό» μζροσ του εγκεφάλου) Θ δθμιουργικι διαδικαςία μπορεί να χωριςτεί ςτα ακόλουκα ςτάδια: 1 Ρροετοιμαςία κακοριςμόσ και ανάλυςθ προβλθμάτων 2) Διαιςκθτικι φάςθ επϊαςθ, διαφϊτιςθ. 3) Κριτικι φάςθ αξιολόγθςθ και επιλογι Ρροςπακϊντασ να επιλφςετε τα προβλιματα, μπορείτε πάντα αντλιςετε ζμπνευςθ και να εξετάςετε τα διδάγματα που αντλοφνται από τθ φφςθ. Αυτό ονομάηεται "βιομίμιςθ". Θ φφςθ είναι ζνασ ανϊτεροσ ςχεδιαςτισ και θ ζμπνευςθ μπορεί να αποκτθκεί τόςο για τθν τεχνικι, κακϊσ και τθν αιςκθτικι ςυλλογιςτικι. Βλζπε το τμιμα xx για ζμπνευςθ Ρϊσ να διεγείρετε τθ δθμιουργικι ςκζψθ Ζνα πρόβλθμα δεν μπορεί να λυκεί με τθν ίδια ςυλλογιςτικι που το δθμιοφργθςε. A. Einstein 9 Οη δηαθνξεηηθέο ιεηηνπξγίεο ησλπιεπξώλ ηνπ αλζξώπηλνπ εγθεθάινπ (εκηζθαίξηα θινηνύ) αλαθαιύθζεθαλ πξώηα από ηνλ RogerSperry, Ph.D, ζην 1960.Αλαθάιπςε όηη ε αξηζηεξή πιεπξά είλαη ππεύζπλε γηα ηε ινγηθή ζθέςε, ηε γιώζζα θιπ., θαη ε δεμηά πιεπξά - θαιιηηερληθέο δεμηόηεηεο, δεκηνπξγηθόηεηα θαη δηαίζζεζε. Τν 1981 RogerSperry έιαβε ην βξαβείν Νόκπει γηα ηελ ηαηξηθή γηα ηελ έξεπλα ζρεηηθά κε ηα "ηκήκαηα" ηνπ κπαινύ Κεφάλαιο 10, Version1 παράχθηκε από τηνarvis, 24/11/2010 Page122

123 Κεφάλαιο 10 Δθμιουργικι ςκζψθ Σκεφτείτε όπωσ ο Einstein: μθν ακολουκείτε τουσ κανόνεσ Εάν κζλετε να ανακαλφψετε πρωτότυπεσ λφςεισ, υπάρχει μια παγκόςμια αρχι για να χρθςιμοποιιςετε: ξεχάςτε τουσ κανόνεσ. Οι κανόνεσ κακυςτεροφν τισ νζεσ ιδζεσ γιατί κεωροφμε ότι είναι ςωςτοί. Είναι ςαν ςυνεχίηουμε να τρζχουμε ςε γραμμζσ τρζνου: είναι εντάξει όςο ζχουμε τισ γραμμζσ αλλά αυτζσ δεν υπάρχουν παντοφ. Κάποιεσ φορζσ δεν είναι τίποτα εκτόσ από το ίδιο μασ το μυαλό αυτό που εμποδίηει τθ ςκζψθ με ζναν νζο, αυκεντικό τρόπο. Οριςμζνεσ φορζσ θ πιο αςτεία και τρελι ιδζα για τθν λφςθ γεννά τα καλφτερα αποτελζςματα μθν τθν απορρίψετε προτοφ αναπτυχκοφν περεταίρω. Για τθ χρθςιμοποίθςθ του λεγόμενου ςκεπτικοφ «Einstein για τθν επίλυςθ προβλθμάτων, είναι δυνατό να χρθςιμοποιιςουμε κάποια επιπλζον εργαλεία (αυτόσ δεν κα τα χρειαηόταν, αλλά εμείσ χρειαηόμαςτε μια επιπλζον κακοδιγθςθ). Υπάρχουν εργαλεία για να φφγουμε από τα προκακοριςμζνα πρότυπα επίλυςθσ προβλθμάτων, (π.χ. να φφγουμε από τισ 9 τελείεσ). Λδζεσ για να βγοφμε από τισ 9 τελείεσ: ΕΛΚΟΝΑ 1: Ο ΓΛΦΟΣ ΜΕ ΤΛΣ 9 ΤΕΛΕΛΕΣ Μπορείτε να βγείτε εκτόσ ορίων για να ενϊςετε όλεσ τισ τελείεσ (Εικόνα 1) με 4 ευκείεσ γραμμζσ, χωρίσ να ςθκϊςετε το μολφβι από το «χαρτι»; Τυχαία ερεκίςματα και Σφςκεψθ Υπάρχουν δφο προςεγγίςεισ για τθ δθμιουργικι ςκζψθ: θ ςκζψθ που προγραμματίηεται και θ πλευρικι ςκζψθ. Θ προγραμματιςμζνθ ςκζψθ βαςίηεται ςε λογικοφσ και διαρκρωμζνουσ τρόπουσ για τθ δθμιουργία νζων προϊόντων ι υπθρεςιϊν. Θ πλευρικι ςκζψθ, μια ζννοια που ζχει αναπτυχκεί από τον EdwardDeBono, υπεραςπίηεται τισ τεχνικζσ όπωσ τυχαίων ερεκιςμάτων και ςφςκεψθσ Τυχαία επιλεγμζνα ουςιαςτικά Κεφάλαιο 10, Version1 παράχθηκε από τηνarvis, 24/11/2010 Page123

124 Κεφάλαιο 10 Δθμιουργικι ςκζψθ Χρθςιμοποιιςτε τυχαία επιλεγμζνα ουςιαςτικά για να βρείτε μια λφςθ. ωτιςτε τουσ φίλουσ/ςυνεργάτεσ ςασ για τισ πρϊτεσ λζξεισ που τουσ ζρχονται ςτο μυαλό, και χρθςιμοποιιςτε τισ για τθν λφςθ Για παράδειγμα: Ζχετε να καταπολεμιςετε τθν πείνα, ηείτε ςτθ Νζα Υόρκθ, και το ουςιαςτικό για τθν εξεφρεςθ λφςθσ είναι "μια νουβζλα τςζπθσ". Ρϊσ κα βοθκιςει αυτό; Μπορεί να είναι ζνα τραγικό μυκιςτόρθμα που κα αυξιςει τθν ευαιςκθτοποίθςθ και κα μαηζψει χριματα από τουσ πλοφςιουσ για τισ φτωχζσ περιφζρειεσ; Ι εάν το μόνο μζςο που κα είχατε για τθν καταπολζμθςθ τθσ πείνασ ιταν ζνα καρφί; Τι κα κάνατε; Ροιεσ είναι οι ιδζεσ που δθμιουργοφνται; Τυχαία επιλεγμζνα ριματα Θ ίδια αρχι μπορεί να χρθςιμοποιθκεί με τυχαία επιλεγμζνα ριματα. Επιλζξτε τυχαία μια λζξθ ρίχνοντασ ζνα ηάρι από τθ λίςτα (Εικόνα 2). Μπορείτε να δθμιουργιςετε τισ δικζσ ςασ λίςτεσ, αυτό είναι απλά ζνα παράδειγμα. Τι ςχζςεισ δθμιουργεί το ριμα με τθν επίλυςθ του προβλιματοσ; ΕΛΚΟΝΑ 2: ΕΡΛΛΕΓΜΕΝΑ ΘΜΑΤΑ Αρικμόσ ιμα 1 Τρϊω 2 Τρζχω 3 Ρθδϊ 4 Χωρίηω 5 Ραίηω 6 Ραραχωρϊ Αυτζσ είναι ευρζωσ γνωςτζσ τεχνικζσ. Χρθςιμοποιιςτε τισ ιδζεσ από το πρϊτο κομμάτι για να διανκίςετε και να τονϊςετε τισ διαδικαςίεσ Σφςκεψθσ Σφςκεψθ (Εργαλείο 10) Ζνα πολφ γνωςτό εργαλείο για τθν εφρεςθ ιδεϊν είναι θ ςφςκεψθ. Οι ςυςκζψεισ λαμβάνουν χϊρα ςε όλεσ τισ επιχειριςεισ κατά καιροφσ. Συγκεντρϊνονται διάφορα άτομα εξειδικευμζνα ςε διαφορετικά πεδία και προςπακοφν να βρουν απάντθςθ ςε κάποια ερϊτθςθ που κάνει θ ίδια θ ομάδα, χωρίσ Κεφάλαιο 10, Version1 παράχθηκε από τηνarvis, 24/11/2010 Page124

125 Κεφάλαιο 10 Δθμιουργικι ςκζψθ περιοριςμοφσ ςτθ φανταςία, ςε ζνα χρονικό πλαίςιο μεταξφ 30 και 60 λεπτϊν (Εικόνα 3). Θ ςφςκεψθ είναι ζνα χριςιμο εργαλείο για τθν εφρεςθ περιβαλλοντικϊν βελτιϊςεων. Συχνά κακίςταται αναγκαίο να ςυλλζξουμε περιςςότερεσ πλθροφορίεσ για διάφορεσ πτυχζσ του προβλιματοσ, ειδικά ςτθν περίπτωςθ πολφπλοκων προβλθμάτων όπωσ ο εντοπιςμόσ περιβαλλοντικϊν βελτιϊςεων. Οι νζεσ πλθροφορίεσ μποροφν ςτθ ςυνζχεια να γνωςτοποιθκοφν ςε μια επόμενθ ςφςκεψθ (Εικόνεσ 4). Θ ςφςκεψθ είναι μια τεχνικι εκμάκθςθσ που ςε γενικζσ γραμμζσ χρειάηεται ζναν αρικμό ςυνεδριϊν για να λφςει ζνα πρόβλθμα. ΕΛΚΟΝΑ 3; 4: ΣΥΣΚΕΨΘ - Ρολλζσ παραλλαγζσ τθσ ςφςκεψθσ ζχουν επινοθκεί (βλζπε εργαλείο Σφςκεψθ). Οριςμζνεσ από αυτζσ είναι Καταγραφι ιδεϊν (Εικόνα 5), Μζκοδοσ πίνακα ανακοινϊςεων (Εικόνα 6) και Ατομικι ςκζψθ (Εικόνα 7). ΕΛΚΟΝΑ 5: ΚΑΤΑΓΑΦΘ ΛΔΕΩΝ - ΕΛΚΟΝΑ 6: ΡΛΝΑΚΑΣ ΑΝΑΚΟΛΝΩΣΕΩΝ - ΕΛΚΟΝΑ 7: ΑΤΟΜΛΚΘ ΣΚΕΨΘ Το μορφολογικό κουτί (Εργαλείο 11) Πταν ψάχνουμε τρόπουσ να βελτιϊςουμε ζνα ιδθ υπάρχον προϊόν ι να λφςουμε ζνα πρόβλθμα μπορεί να είναι ιδιαιτζρωσ αποδοτικό να χρθςιμοποιιςουμε τθν τεχνικι του Μορφολογικοφ Κουτιοφ. Κεφάλαιο 10, Version1 παράχθηκε από τηνarvis, 24/11/2010 Page125

126 Κεφάλαιο 10 Δθμιουργικι ςκζψθ Ζνα μορφολογικό κουτί μπορεί επίςθσ να χρθςιμοποιθκεί για τθν βελτίωςθ ιδεϊν μίασ ςφςκεψθσ θ μίασ ςυνεδρίασ (Εικόνα 8). Εδϊ φαίνεται ζνα μορφολογικό κουτί ςυμπλθρωμζνο για τθ ςυςκευαςία μεταφοράσ κεραμικϊν προϊόντων, όπωσ οικοςκευζσ. ΕΛΚΟΝΑ 8: ΜΟΦΟΛΟΓΛΚΟ ΚΟΥΤΛ( ΣΥΜΡΛΘΩΜΕΝΟ ΓΛΑ ΤΘ ΣΥΣΚΕΥΑΣΛΑ ΜΕΤΑΦΟΑΣ ΚΕΑΜΛΚΩΝ ΡΟΛΟΝΤΩΝ) Χαρακτθριςτικό Υπάρχον προϊόν Εναλλακτικζσ υλικό ςυςκευαςίασ χαρτόκουτο βιολογικό πλαςτικό πλαςτικό χαρτόκουτο Λωρίδεσ μζςα προςταςίασ ςε τμιματα διαμορφωμζνοσ αφρόσ από κομμζνο airbag shavings πριονίδια χαρτί ςχιμα ςυςκευαςίασ τετράγωνο με εγκοπζσ κυλινδρικό Τετράγωνο χωρίσ εγκοπζσ εξαγωνικό τριγωνικό χρϊμα ςυςκευαςίασ Διάφορα χρϊματα φυςικό Μδιο με τθσ επιχείρθςθσ ζνα χρϊμα ιδζα βελτιωμζνθ ιδζα Άλλεσ δθμιουργικζσ τεχνικζσ επίλυςθσ προβλθμάτων Μακαίνοντασ από τθ φφςθ: βιομίμθςθ Θ βαςικι ιδζα τθσ βιομίμθςθσ 10 είναι θ αντιγραφι/εκμάκθςθ από τθν φφςθ, όπου τα φυςικά ςυςτιματα και δομζσ μποροφν να αποτελζςουν πθγι ζμπνευςθσ για τεχνικζσ λφςεισ ςτον οικολογικό ςχεδιαςμό (Εικόνα 9). 10 Η βηνκίκεζε είλαη κηα επηζηήκε πνπ κειεηά ηα θπζηθά κνληέια θαη ζηε ζπλέρεηα ηα κηκείηαη ε εκπλέεηαη από απηά ηα ζρέδηα θαη ηηο δηαδηθαζίεο γηα λα ιύζεη αλζξώπηλα πξνβιήκαηα. Κεφάλαιο 10, Version1 παράχθηκε από τηνarvis, 24/11/2010 Page126

127 Κεφάλαιο 10 Δθμιουργικι ςκζψθ ΕΛΚΟΝΑ 9: ΡΘΓΕΣ ΕΜΡΝΕΥΣΘΣ ΓΛΑ ΤΕΧΝΛΚΕΣ ΛΥΣΕΛΣ Ρθγζσ ζμπνευςθσ Οι αράχνεσ φτιάχνουν δυνατό και με αντοχι μετάξι, χωρίσ να χρθςιμοποιοφν μεγάλθ κερμοκραςία, υψθλζσ πιζςεισ ι τοξικά χθμικά. Τεχνικζσ λφςεισ Αυτό μπορεί να χρθςιμοποιθκεί ςτα ςφρματα για τα αλεξίπτωτα, ςτα καλϊδια για γζφυρεσ, ςε υποδομζσ, ςε προςτατευτικζσ ενδυμαςίεσ κτλ Τροποποιιςεισ: Αυτι θ τεχνικι αποτελείται από τον εντοπιςμό τρόπων και πλαιςίων χριςθσ των αντικειμζνων εκτόσ από αυτοφσ για τουσ οποίουσ δθμιουργικθκαν (Εικόνα 10). ΕΛΚΟΝΑ 10: ΡΑΑΔΕΛΓΜΑΤΑ ΔΛΟΑΤΛΚΟΤΘΤΑΣ ΓΛΑ ΡΕΕΤΑΛΩ ΛΔΕΕΣ Αντικείμενα Τςιμπιδάκι μαλλιϊν Μπαλόνι Ρλαςτικό πιάτο Άλλθ χριςθ Σελιδοδείκτθσ Δοχείο νεροφ Φρίςμπυ Σχεδίαςθ Μποροφμε να χρθςιμοποιιςουμε ςχζδια ςαν ζνα εργαλείο τόνωςθσ τθσ δθμιουργικότθτασ. Ωςτόςο, οι περιςςότεροι άνκρωποι που δεν ζχουν παρακολουκιςει μακιματα καλλιτεχνικϊν, κα ζχουν πρόβλθμα με αυτό. Αυτό οφείλεται ςτο λεγόμενο «αριςτερό» μζροσ του εγκεφάλου. Για να μποροφμε να ςχεδιάςουμε ωραία, πρζπει να γυρίςουμε τον διακόπτθ ςτο «δεξί» μζροσ, π.χ. το διαιςκθτικό τμιμα του εγκεφάλου. Μία από τισ τεχνικζσ που ζχουν ανακαλυφκεί από τθν Δρ. BettyEdwards 11 ενϊ εργαηόταν με μακθτζσ που δεν είχαν κάνει καλλιτεχνικά, ιταν ο ςχεδιαςμόσ ανάποδα. 11 Θ Δξ.. Betty Edwards (γελλεκέλε ην 1926) δίδαζθε θαη έθαλε έξεπλα ζην California State University ζην Long Beach κέρξη πνπ απνζύξζεθε ζηαηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ Όζν ήηαλ εθεί, ίδξπζεην Center for the Educational Applications of Brain Hemisphere Research. Η δνπιεηά ηεο έιαβε κεγάιε αλαγλώξηζε ζε επηζηεκνληθά πεξηνδηθά. Ήηαλ επίζεο θαη δάζθαινο θαιιηηερληθώλ ηεο νπνίαο ην θιαζηθό έξγν Drawing on the Right Side of the Brain (αξρηθά εθδόζεθε ην 1979) έρεη κεγάιε επηξξνή ζηε δηδαζθαιία ηεο δσγξαθηθήο. Κεφάλαιο 10, Version1 παράχθηκε από τηνarvis, 24/11/2010 Page127

128 Κεφάλαιο 10 Δθμιουργικι ςκζψθ Επιλζξτε μια κάπωσ πολφπλοκθ ηωγραφιά, γυρίςτε τθν ανάποδα και μετά αφιςτε τον εαυτό ςασ (ι άλλουσ) να τθ ηωγραφίςουν όπωσ είναι (Εικόνα 11). ΕΛΚΟΝΑ 11: Κα εντυπωςιαςτείτε από το αποτζλεςμα (Εικόνα 12), το οποίο δεν κα μποροφςε να επιτευχκεί αν θ ηωγραφιά ιταν ςτθ ςωςτι τθσ κζςθ. Αυτό το είδοσ άςκθςθσ απελευκερϊνει το «δεξί» μζροσ του εγκεφάλου ςε λειτουργία εργαςίασ, κακϊσ ςτθ κακθμερινότθτα μασ τείνουμε να είμαςτε προςανατολιςμζνοι περιςςότερο ςτο «αριςτερό» και για αυτό το λόγο το βρίςκουμε δφςκολο να παράγουμε δθμιουργικζσ λφςεισ. ΕΛΚΟΝΑ 12: Μία άλλθ μορφι ςχεδίων είναι τα λεγόμενα αναλογικά ςχζδια. Απλά ςχεδιάςτε ζνα ςυναίςκθμα (π.χ. αγάπθ, φόβο, κατάκλιψθ, ηωι)) ςε ζνα κομμάτι χαρτί χωρίσ να το ςκεφτζιτε (ακαριαία). Μπορείτε να κάνετε το ίδιο με τθν επίλυςθ προβλθμάτων. Για παράδειγμα: Ζνασ από τουσ φοιτθτζσ πλθροφορικισ που παρακολουκοφςε το μάκθμα ηωγραφικισ τθσ Δρ. BettyEdwards, ηωγράφιςε μια λφςθ για το πρόγραμμα του που είχε ζνα μικρό λάκοσ. Αφοφ το ηωγράφιςε, ο φοιτθτισ βρικε μια λφςθ για να βελτιϊςει το πρόγραμμα. Κεφάλαιο 10, Version1 παράχθηκε από τηνarvis, 24/11/2010 Page128

129 Κεφάλαιο 10 Δθμιουργικι ςκζψθ Βελτιϊςεισ Είναι μια δθμιουργικι τεχνικι που ςκοπό ζχει να βελτιϊςει τισ επιδόςεισ προϊόντων ι υπθρεςιϊν που ιδθ υπάρχουν. Αυτι θ τεχνικι (Εικόνα 13) ζχει να κάνει με τον εντοπιςμό των λιγότερο προφανϊν ιδιοτιτων των πραγμάτων. ΕΛΚΟΝΑ 13: ΡΑΑΔΕΛΓΜΑΤΑ ΒΕΛΤΛΩΣΕΩΝ ΓΛΑ ΕΦΑΜΟΓΘ ΣΕ ΕΝΑ ΑΝΤΛΚΕΛΜΕΝΟ Θ ΜΛΑ ΥΡΘΕΣΛΑ Μια λίςτα τρόπων για τθ βελτίωςθ Απλοποίθςθ αφαίρεςθ πολυπλοκότθτασ Εφαρμογι ςτθ νζα χριςθ Αυτοματιςμόσ Μείωςθ κόςτουσ Ευκολότερο ςτθ χριςθ, κατανόθςθ Μείωςθ αναςτολϊν απόκτθςθσ, χρθςιμοποίθςθσ Αςφαλζςτερο Ρεριςςότερθ επίδοςθ, ικανότθτα Γρθγορότερο, λιγότερθ αναμονι Ραροχι μεγαλφτερθσ αντοχισ, αξιοπιςτίασ Καλφτερθ εμφάνιςθ Μεγαλφτερθ δεκτικότθτα από τουσ άλλουσ Ρρόςκεςθ ιδιοτιτων, λειτουργιϊν Ενςωμάτωςθ λειτουργιϊν Ριο ευζλικτο, ευπροςάρμοςτο Μικρότερο βάροσ ι μεγαλφτερο Μικρότερο μζγεκοσ ι μεγαλφτερο Ριο ιςχυρό Μείωςθ ι εξάλειψθ μειονεκτθμάτων, κακϊν παρενεργειϊν Ριο κομψό Καλφτερο ςτυλ και ςχιμα Ραροχι καλφτερθσ αιςκθτικισ ζλξθσ (γεφςθ, αφι, οπτικά, οςμι, ιχοσ) Κεφάλαιο 10, Version1 παράχθηκε από τηνarvis, 24/11/2010 Page129

130 Κεφάλαιο 10 Δθμιουργικι ςκζψθ Καλφτερθ ψυχολογικι ζλξθ (κατανόθςθ, δεκτικότθτα) Καλφτερθ ψυχολογικι ζλξθ (χαροφμενο, ηεςτό, ικανοποιθτικό, διαςκεδαςτικό, αςτείο, αρεςτό, "ςζνιο") Στόχευςθ ςε ιδεϊδθ παρά ςε άμεςουσ ςτόχουσ Μεγαλφτερθ χωρθτικότθτα Φορθτό Να μπορεί να κακαριςτεί μόνο του, εφκολο ςτο κακάριςμα Ριο ακριβζσ Μείωςθ κορφβου Μεταφορζσ Μία από τισ δθμιουργικζσ διαδικαςίεσ είναι οι μεταφορζσ, που απλά δανείηονται ιδζεσ από άλλα πεδία δράςθσ. Εάν θ ςφςκεψθ ι κάποια άλλθ τεχνικι αποτφχει ςτθν παραγωγι ικανοποιθτικϊν αποτελεςμάτων, αυτό ςυχνά ςυμβαίνει γιατί θ ομάδα ζχει αφιςει τον εαυτό τθσ να οδθγθκεί από εμπειρίεσ ςτο άμεςο περιβάλλον τθσ. Ζνασ εκτυπωτισ που ςυνεχίηει να ψάχνει μζςα ςτο δικό του κόςμο για τεχνολογίεσ εκτφπωςθσ πολφ ςυχνά κα ζχει ιδζεσ που είναι ιδθ γνωςτζσ ςε αυτόν το κόςμο. Το πλεονζκτθμα είναι ότι οι ιδζεσ του κα είναι πολφ ρεαλιςτικζσ, το μειονζκτθμα είναι ότι ςπάνια κα προςφζρουν δομικζσ λφςεισ. Χρθςιμοποιιςτε τισ μεταφορζσ για να ενϊνετε διαφορετικά πράγματα και Κεφάλαιο 10, Version1 παράχθηκε από τηνarvis, 24/11/2010 Page130

131 Κεφάλαιο 10 Δθμιουργικι ςκζψθ ιδζεσ, άςχετα με τθν παράλογθ φφςθ των πικανϊν δεςμϊν. Οι μεταφορζσ ςυνδζουν ζννοιεσ, που είναι διαφορετικό. Αυτζσ οι ενϊςεισ μποροφν να δθμιουργιςουν νζεσ δομζσ ςκζψθσ, θ μία ιδζα προςτίκεται ςτθ άλλθ με τθ χριςθ γεφυρϊν ανάμεςα ςτισ ιδζεσ και τότε δθμιουργείται ζνα εντελϊσ νζο ςκεπτικό. Πταν απαιτοφνται αυκεντικζσ και καινοτόμεσ ιδζεσ μπορεί να είναι χριςιμο να κοιτάξουμε τον κόςμο κάποιου άλλου. Αυτόσ κα μποροφςε να είναι ζνασ διαφορετικόσ κλάδοσ βιομθχανίασ, ι απλά να βρίςκεται ςτον κόςμο γφρω μασ. Για παράδειγμα: Μπορεί να φανεί χριςιμο να κοιτάξουμε για ζνα παρόμοιο πρόβλθμα ςτον κόςμο των φυτϊν ι των ηϊων και να δοφμε πωσ αντιμετωπίηει θ φφςθ αυτό το πρόβλθμα. Αυτι θ χριςθ μεταφορϊν μπορεί να οδθγιςει ςε ριηοςπαςτικζσ νζεσ ιδζεσ Ζρευνα χρθςτϊν Θ κατανόθςθ των αντιλιψεων, των ςκζψεων και των δράςεων των χρθςτϊν είναι ζνασ ςθμαντικόσ ςτόχοσ των μελετϊν παρατιρθςθσ που χρθςιμοποιοφνται ςτον ςχεδιαςμό που είναι επικεντρωμζνοσ ςτο χριςτθ. Αυτι θ τεχνικι, θ οποία ςυνίςταται ςε βιντεοςκόπθςθ των δραςτθριοτιτων που εκτελοφνται εντόσ οριςμζνου πλαιςίου (Εικόνα 14), μπορεί να διεξάγεται ςε ειδικευμζνα εργαςτιρια για τθ μελζτθ τθσ χρθςτικότθτασ ι ςε πραγματικζσ καταςτάςεισ, όπωσ ςτισ κατοικίεσ ι τουσ χϊρουσ εργαςίασ. ΕΛΚΟΝΑ 14: ΒΛΝΤΕΟΣΚΟΡΘΣΘ ΚΑΚΘΜΕΛΝΩΝ ΔΑΣΤΘΛΟΤΘΤΩΝ Ραιχνίδι όλων Ζνασ από τουσ καλφτερουσ τρόπουσ να αλλάξουμε τον τρόπο που κατανοοφμε τθν πραγματικότθτα είναι να τθν δοφμε από μια διαφορετικι ςκοπιά. Αυτι θ τεχνικι προςομοιϊνει μια ςυγκεκριμζνθ κατάςταςθ (Εικόνα 15) ι μια ιςτορία και ζχει ωσ ςκοπό τθ δθμιουργία ευκαιριϊν να ςυςχετιςτοφμε και να διαδράςουμε απευκείασ με ζνα πρόβλθμα ι μια ιδζα, πακαίνοντασ από τθ εμπειρία. Κεφάλαιο 10, Version1 παράχθηκε από τηνarvis, 24/11/2010 Page131

132 Κεφάλαιο 10 Δθμιουργικι ςκζψθ ΕΛΚΟΝΑ 15: ΑΝΚΩΡΛΝΘ ΡΟΣΟΜΟΛΩΣΘ ΤΟΥ ΔΛΑΣΤΘΜΑΤΟΣ. ΕΛΚΟΝΑ 16: ΛΥΣΘ ΓΛΦΟΥ 9 ΤΕΛΕΛΩΝ Διδάγματα του γρίφου 1) Κοιτάξτε πζρα από τον τρζχοντα οριςμό του προβλιματοσ. Αναλφςτε τον οριςμό για να ανακαλφψετε τι επιτρζπεται και τι όχι. Τελικά υπάρχουν κανόνεσ για το πρόβλθμα;(ιςχφει ιδιαίτερα ςτα ςχετικά με τουσ ανκρϊπουσ προβλιματα υπάρχουν μόνο αντιλιψεισ όχι φυςικοί νόμοι) Ψάξτε για άλλουσ οριςμοφσ προβλθμάτων. Μθ δζχεςτε τουσ οριςμοφσ τρίτων για τα προβλιματα. Μπορεί είτε να ζχουν λάκοσ είτε να είναι προκατειλθμμζνοι. Ζνα ο οριςμόσ ενόσ προβλιματοσ είναι λάκοσ, κανζνασ αρικμόσ λφςεων δε κα λφςει το πραγματικό πρόβλθμα. 2) Ερευνιςτε τα όρια Ροια είναι τα όρια μζςα ςτα οποία πρζπει να βρίςκεται θ λφςθ; Τα όρια είναι δικι μασ αντίλθψθ ι πραγματικότθτα; Τι προοπτικζσ υπάρχουν εάν επεκτείνουμε τα όρια; Ροια τα οφζλθ μικρϊν αλλαγϊν ςτα όρια; 3) Θ ςκλθρι δουλειά είναι θ λφςθ Επαναλαμβάνοντασ τθν ίδια λάκοσ διαδικαςία ξανά και ξανά με περιςςότερο ςκζνοσ δεν οδθγεί πουκενά. Κεφάλαιο 10, Version1 παράχθηκε από τηνarvis, 24/11/2010 Page132

133 Κεφάλαιο 10 Δθμιουργικι ςκζψθ Δεν μπορεί ποτζ να είςαι κοντά ςε μια λφςθ ενϊ βρίςκεςαι μακριά Θ ςκζψθ είναι θ λφςθ Σωματικι ςκλθρι εργαςία δεν κα ζχει αποτζλεςμα. Κεφάλαιο 10, Version1 παράχθηκε από τηνarvis, 24/11/2010 Page133

134 Κεφάλαιο 11 υςτιματα περιβαλλοντικισ διαχείριςθσ και οικολογικόσ ςχεδιαςμόσ 11. υςτιματα περιβαλλοντικισ διαχείριςθσ και οικολογικόσ ςχεδιαςμόσ 11.1 Ειςαγωγι Ρολλζσ επιχειριςεισ ςτον κεραμικό τομζα εφαρμόηουν ςυςτιματα διαχείριςθσ για να εξαςφαλίςουν τθ ςυνεχι βελτίωςι τουσ ςε τομείσ όπωσ θ ποιότθτα, το περιβάλλον, θ υγεία και θ αςφάλεια. Οι περιςςότεροι επιδιϊκουν τθν πιςτοποίθςθ των ςυςτθμάτων τουσ ςφμφωνα με τα πρότυπα, προκειμζνου να παρουςιάςουν ςτθν αγορά και ςτουσ ενδιαφερόμενουσ γενικότερα ότι οι υποχρεϊςεισ και οι προςπάκειζσ τουσ ςε αυτοφσ τουσ τομείσ διατθροφνται με το πζραςμα του χρόνου και επικυρϊνονται από κάποιον τρίτο. Θ ςφνδεςθ μεταξφ αυτϊν των διοικθτικϊν οργάνων (ειδικά των ςυςτθμάτων ποιοτικισ διαχείριςθσ, QMS, και των ςυςτθμάτων περιβαλλοντικισ διαχείριςθσ, EMS) και του οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ ςυχνά αγνοείται: ςτθν περίπτωςθ QMS (ISO 9001:200812), θ ενςωμάτωςθ των περιβαλλοντικϊν κριτθρίων ςτθν δθμιουργία προϊόντων εμφανίηεται μόνο εάν απαιτείται από τουσ πελάτεσ ωσ ποιοτικό κριτιριο. Στθν περίπτωςθ του EMS, το ISO και το EMAS 14 δείχνουν ότι οι περιβαλλοντικζσ πτυχζσ των δραςτθριοτιτων ενόσ οργανιςμοφ, τα προϊόντα και οι υπθρεςίεσ προςδιορίηονται και ταξινομοφνται, κάτι το οποίο ςθμαίνει ότι ο ςχεδιαςμόσ των προϊόντων και θ δθμιουργία τουσ, ωσ διοικθτικι διαδικαςία πρζπει να ελεγχκεί μζςα από το EMS. Εντοφτοισ, ςτθν πράξθ φαίνεται ότι οι περιβαλλοντικζσ προςπάκειεσ των επιχειριςεων τείνουν να εςτιάςουν ςτισ διαδικαςίεσ καταςκευισ και θ τεράςτια δυνατότθτα βελτίωςθσ του ςχεδιαςμοφ χάνεται. Εν αντικζςει με το ISO 9001, το ISO και το EMAS δεν περιλαμβάνουν ζνα ςαφζσ κεφάλαιο για τθν διαχείριςθ του ςχεδιαςμοφ. Γνωρίηοντασ αυτό το γεγονόσ, θ Τεχνικι Επιτροπι 207 του ISO ςτθν περιβαλλοντικι διαχείριςθ προϊκθςε το 2008 το πρόγραμμα δθμιουργίασ νζων προτφπων τθσ οικογζνειασ ISO ςχετικά με τθν ενςωμάτωςθ του οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ ςτο EMS: το μελλοντικό ISO Ζνα προθγοφμενο εκνικό πρότυπο με τον ίδιο ςτόχο προωκικθκε επιτυχϊσ ςτθν Λςπανία (UNE ), και αποτζλεςε τον προπομπό του ISO Πςον αφορά το ISO, ο οικολογικόσ ςχεδιαςμόσ εξετάςτθκε ςε μια τεχνικι ζκκεςθ που δθμοςιεφτθκε το 2002: Το ISO/TR 14062, αλλά ςε αυτιν τθν περίπτωςθ οι δραςτθριότθτεσ οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ δεν τοποκετοφνται ςε ζνα πλαίςιο ςυςτθμάτων διαχείριςθσ. 12 ISO 9001:2008. υςτιματα ποιοτικισ διαχείριςθσ - Απαιτιςεισ. 13 ISO 14001:2004. υςτιματα περιβαλλοντικισ διαχείριςθσ Απαιτιςει και οδθγίεσ χριςεισ. 14 EMAS EC Regulation 1221/2009. Eco-management and audit scheme. Κεφάλαιο11, Version 1 παράχθηκε από τηνarvis, 24/11/2010 Page134

135 Κεφάλαιο 11 υςτιματα περιβαλλοντικισ διαχείριςθσ και οικολογικόσ ςχεδιαςμόσ Επομζνωσ, υπιρχε ζνα κενό που ζπρεπε να καλυφκεί από το ISO 14006, το οποίο παρουςιάηεται ςτο ςχιμα Σχιμα 11.1 Σχζςθ μεταξφ των προτφπων και των τομζων γνϊςθσ. Ρθγι: ISO/DIS Αυτό το κεφάλαιο του εγχειριδίου InEDIC κα εςτιάςει ςτθ ςχζςθ μεταξφ των ςυςτθμάτων οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ και των ςυςτθμάτων διαχείριςθσ, παίρνοντασ ωσ ςθμείο ζναρξθσ τισ απαιτιςεισ του ISO και τθν πρόταςθ του ISO 9001 ςτον ςχεδιαςμό και τθν ανάπτυξθ. Εντοφτοισ οι απαιτιςεισ του ISO και του ISO 9001 δεν κα αναφερκοφν εδϊ, ζτςι ϊςτε οι αναγνϊςτεσ κα πρζπει να ςυμβουλευτοφν αυτά τα πρότυπα διαβάηοντασ αυτό το κείμενο. Κζτοντάσ το με απλοφσ όρουσ, ςε αυτό το κεφάλαιο τονίηεται ο προςανατολιςμόσ των προϊόντων και του κφκλου ηωισ ςτισ απαιτιςεισ του ISO 14001, όπου αυτό είναι ςχετικό, και προςτίκεται θ περιβαλλοντικι διάςταςθ του ISO 9001 ςτον ςχεδιαςμό και τθν ανάπτυξθ ISO και οικολογικόσ ςχεδιαςμόσ Κακοριςμόσ πεδίου Κεφάλαιο11, Version 1 παράχθηκε από τηνarvis, 24/11/2010 Page135

136 Κεφάλαιο 11 υςτιματα περιβαλλοντικισ διαχείριςθσ και οικολογικόσ ςχεδιαςμόσ Θ επιχείρθςθ πρζπει να περιλάβει τον ςχεδιαςμό και τθν ανάπτυξθ των προϊόντων ςτο πλαίςιο ςυςτθμάτων περιβαλλοντικισ διαχείριςθσ, δεδομζνου ότι ζχει ςθμαντικι επιρροι ςτισ περιβαλλοντικζσ επιδράςεισ των προϊόντων Ρολιτικι για το περιβάλλον Το ISO απαιτεί από τισ επιχειριςεισ να κακιερϊςουν και να εφαρμόςουνμια περιβαλλοντικι πολιτικι, ςτο υψθλότερο διοικθτικό επίπεδο. Θ ενςωμάτωςθ των εκτιμιςεων του οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ ςτθν πολιτικι ςθμαίνει ότι οι υποχρεϊςεισπολιτικισ: επαρκοφν για τθ φφςθ, τθν κλίμακα (διάςταςθ) και τισ ςθμαντικζσ περιβαλλοντικζσ επιδράςεισ των προϊόντων κατά τθν διάρκεια του κφκλου ηωισ τουσ, και όχι μόνο για τθ διαδικαςία καταςκευισ. Ραραδείγματοσ χάριν, μια επιχείρθςθ τοφβλων μπορεί να δεςμευκεί να βελτιϊςει τθν ενεργειακι απόδοςθ των προϊόντων τθσ ςτθ φάςθ χριςθσ περιλαμβάνουν τθν παρατιρθςθ των νομικϊν και άλλων απαιτιςεων ςχετικά με τισ περιβαλλοντικζσ πτυχζσ των προϊόντων. Ραραδείγματοσ χάριν, μια επιχείρθςθ καταςκευισ κεραμικϊν πλακϊν δαπζδου μπορεί να υιοκετιςει πρότυπα οικολογικισ ςιμανςθσ και να ςυμπεριλάβει μια διλωςθ πολιτικισ προσ αυτιν τθν κατεφκυνςθ περιλαμβάνουν τθ ςυνεχι βελτίωςθ τθσ περιβαλλοντικισ απόδοςθσ των προϊόντων ςε όλο τον κφκλο ηωισ τουσ, χωρίσ να μετακινοφν τισ δυςμενείσ περιβαλλοντικζσ επιδράςεισ από ζνα ςτάδιο ηωισ ςε άλλο, εκτόσ αν κάτι τζτοιο οδθγεί ςε μείωςθ των αρνθτικϊν περιβαλλοντικϊν επιδράςεων ςε ολόκλθρο τον κφκλο ηωισ περιλαμβάνουν τθ ςυνεχι βελτίωςθ τθσ διαδικαςίασ οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ χεδιαςμόσ Ρεριβαλλοντικζσ πτυχζσ Σφμφωνα με το ISO 14001, οι οργανιςμοί κα πρζπει να προςδιορίςουν τισ περιβαλλοντικζσ πτυχζσ των δραςτθριοτιτων τουσ, των προϊόντων και των υπθρεςιϊν που μποροφν να ελζγξουν και εκείνων που μποροφν να επθρεάςουν, και κα κακορίςουν ποιεσ περιβαλλοντικζσ πτυχζσ είναι ςθμαντικζσ, που ζχουν δθλαδι ςθμαντικζσ περιβαλλοντικζσ επιδράςεισ. Αυτι θ απαίτθςθ ιςχφει ρθτά ςτα προϊόντα και τον κφκλο ηωισ τουσ (όπου μπορεί να ελεγχκεί ι να επθρεαςτεί), αν και ςτο παράρτθμα ISO αναφζρεται ότι δεν απαιτείται λεπτομερισ αξιολόγθςθ του κφκλου ηωισ. Εν πάςθ περιπτϊςει, οι επιχειριςεισ πρζπει να κακιερϊςουν μια αναπαράξιμθ και ςυνεπι μζκοδο για να αξιολογιςουν τισ Κεφάλαιο11, Version 1 παράχθηκε από τηνarvis, 24/11/2010 Page136

137 Κεφάλαιο 11 υςτιματα περιβαλλοντικισ διαχείριςθσ και οικολογικόσ ςχεδιαςμόσ περιβαλλοντικζσ πτυχζσ (τόςο ειςαγωγζσ όπωσ θ κατανάλωςθ υλικϊν, ενζργειασ και φδρευςθσ, όςο και εξαγωγζσ όπωσ τα απόβλθτα, οι εκπομπζσ και άλλεσ) και τισ ςχετικζσ περιβαλλοντικζσ επιδράςεισ (όπωσ θ αλλαγι κλίματοσ, θ ατμοςφαιρικι ρφπανςθ, θ μείωςθ των πόρων, θ τοξικότθτα, θ οξίνιςθ, κ.λπ.). Στθν κεραμικι οι ςχετικζσ πτυχζσ είναι θ κατανάλωςθ πρϊτων υλϊν (άργιλοσ, άςτριοσ, άμμοσ, ανκρακικά άλατα, κ.λπ.), θ κατανάλωςθ φδατοσ, θ κατανάλωςθ ενζργειασ (και θλεκτρικι ενζργεια και καφςιμα όπωσ το φυςικό αζριο, πετρζλαιο καυςίμων, πριονίδι), οι εκπομπζσ αερίων (μόρια, οξείδια αηϊτου, οξείδια κείου, φκόριο, χλϊριο), τα λφματα, ο κόρυβοσ, και τα απόβλθτα (ςπαςμζνα κομμάτια, λάςπθ, πυρίμαχθ φλθ, υλικά ςυντιρθςθσ, κλπ.). Για περαιτζρω κακοδιγθςθ ςχετικά με τθν ποιοτικι και ποςοτικι αξιολόγθςθ των κφκλων ηωισ, δείτε το κεφάλαιο 6 - περιβαλλοντικι ανάλυςθ. Πταν μια επιχείρθςθ εκτελεί οικολογικό (επανα)ςχεδιαςμό ενόσ υπάρχοντοσ προϊόντοσ, θ αξιολόγθςθ τθσ ςθμαςίασ των περιβαλλοντικϊν πτυχϊν πρζπει να γίνει βάςει του προϊόντοσ αναφοράσ ι του αρχικοφ προϊόντοσ. Πταν θ επιχείρθςθ κάνει οικολογικό ςχεδιαςμό ενόσ εντελϊσ νζου προϊόντοσ, θ αξιολόγθςθ πρζπει να γίνεταιμε βάςθ ζνα παρόμοιο προϊόν που υπάρχει ιδθ ςτθν αγορά ι μια υποκετικι αναφορά. Τα αποτελζςματα τθσ αξιολόγθςθσ πρζπει να λθφκοφν υπόψθ ςτον κακοριςμό των περιβαλλοντικϊν ςτόχων για το προϊόν που είναι το αντικείμενο του οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ και επομζνωσ είναι μια ςθμαντικι ειςαγωγι ςτθ διαδικαςία ςχεδίου Νομικζσ και άλλεσ απαιτιςεισ Κατά τον προςδιοριςμό των νομικϊν απαιτιςεων επιχείρθςθ πρζπει να δϊςει ιδιαίτερθ προςοχι ςε τομείσ ςχετικοφσ με τισ περιβαλλοντικζσ πτυχζσ των προϊόντων ςτθ διάρκεια του κφκλου ηωισ τουσ, και να τουσ λάβει υπόψθ ςτθ διαδικαςία ςχεδιαςμοφ και ανάπτυξθσ. Το ίδιο ιςχφει και για άλλεσ απαιτιςεισ που δεν επιβάλλονται από το νόμο αλλά που θ ίδια θ επιχείρθςθ κζλει να επιβάλλει, όπωσ θ μελλοντικι χάραξθ πολιτικισ, τα περιβαλλοντικά πρότυπα που απαιτοφνται από τουσ πελάτεσ ι τουσ καταναλωτζσ, τα ςχζδια οικολογικισ ςιμανςθσ, κλπ. Στθν κεραμικι οι κφριεσ περιοχζσόπου θ νομοκεςία μπορεί να εφαρμοςκεί είναι ςχετικζσ με: τισ εκπομπζσ αερίων, το νερό και τα λφματα, τον κόρυβο, τα απόβλθτα, τθν πρόλθψθ και τον ζλεγχο των κινδφνων ςοβαρϊν περιβαλλοντικϊν ατυχθμάτων, τοολοκλθρωμζνο Ρρόγραμμα Ελζγχου και Ρρόλθψθσ φπανςθσ (IPPC), τθν περιβαλλοντικι αξιολόγθςθ, τισ ανταλλαγζσ αερίων, τισ πτθτικζσ οργανικζσ ενϊςεισ (μθ εφαρμόςιμεσ ςτισ περιςςότερεσ βιομθχανίεσ) και τισ χθμικζσ ουςίεσ. Κεφάλαιο11, Version 1 παράχθηκε από τηνarvis, 24/11/2010 Page137

138 Κεφάλαιο 11 υςτιματα περιβαλλοντικισ διαχείριςθσ και οικολογικόσ ςχεδιαςμόσ Σκοποί, ςτόχοι και προγράμματα Οι ςκοποί και οι ςτόχοι είναι οι οδθγοί τθσ ςυνεχοφσ βελτίωςθσ του EMS και τθσ περιβαλλοντικισ επίδοςθσ των δραςτθριοτιτων, των προϊόντων και των υπθρεςιϊν. Κατά τθν κακιζρωςθ και τθν ανακεϊρθςθ των ςτόχων μζςα από τοems, οιεπιχειριςεισ πρζπει να ςυμπεριλάβουν τθν περιβαλλοντικι βελτίωςθ τθσ επίδοςθσ των προϊόντων ςτον κφκλο ηωισ τουσ. Αυτό είναι μια βαςικι ειςαγωγι ςτθ διαδικαςία οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ, ςτθν ιςορροπία με άλλουσ ςτόχουσ ςχετικοφσ με τα προϊόντα όπωσ θ λειτουργία, θ τιμι, θ αιςκθτικι, κλπ. Οι ςκοποί και οι ςτόχοι πρζπει να κακοριςτοφν λαμβάνοντασ υπόψθ τα αποτελζςματα τθσ περιβαλλοντικισ αξιολόγθςθσ, των νομικϊν και άλλων απαιτιςεων, και, όςο είναι δυνατόν τεχνικά και οικονομικά, να εςτιάςουν ςτισ ςθμαντικζσ περιβαλλοντικζσ πτυχζσ. Ρρζπει να τεκμθριωκοφν. Εκτόσ από αυτοφσ τουσ προςανατολιςμζνουσ ςτθν επίδοςθ ςκοποφσ και ςτόχουσ, εκείνοι οι διοικθτικοί ςκοποί και ςτόχοι που οδθγοφν ςτθ βελτίωςθ τθσ διαδικαςίασ του οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ είναι επίςθσ ενδιαφζροντεσ και χριςιμοι για τισ επιχειριςεισ. Για τθν επίτευξθ των ςκοπϊν και των ςτόχων, οι επιχειριςεισ πρζπει να εκτελζςουν τα προγράμματα με ςυγκεκριμζνουσ αρμόδιουσ, κακοριςμζνουσ όρουσκαι χρονικό πλαίςιο.ζνα ζργο οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ που θ επιχείρθςθ εκτελεί κα μποροφςε να περιλαμβάνεται ςε ζνα από αυτά τα προγράμματα. Θ τακτικι ανανζωςθ (ςυνζχεια) των ςκοπϊν και των ςτόχων εξαςφαλίηει ςυνεχι βελτίωςθ Εφαρμογι και λειτουργία Ρόροι, ρόλοι, ευκφνθ και εξουςία Κατά τθν κακιζρωςθ των ρόλων, των ευκυνϊν και των αρχϊν ςτα πλαίςια τουems, ιδιαίτερθ προςοχι πρζπει να δοκεί ςτουσ ςυμμετζχοντεσ ςτθν περιβαλλοντικι επίδοςθ των προϊόντων, πρϊτιςτα εκείνων που δουλεφουν ςτον ςχεδιαςμότων προϊόντων και ςτθν ανάπτυξθ. Οι επιχειριςεισ πρζπει να κακορίςουν, να τεκμθριϊςουν και να μεταδϊςουν ςτο εςωτερικό τουσ αυτοφσ τουσ ρόλουσ, τισ ευκφνεσ και τισ εξουςίεσ. Οι πόροι που είναι απαραίτθτοι για να εφαρμοςτεί και να διατθρθκεί το EMS, πρζπει να λαμβάνουν υπ οψιν το ανκρϊπινο δυναμικό (οργανωτικι δομι), τουσ πόρουσ τεχνολογικισ υποδομισ, τουσ τεχνικοφσ και τουσ οικονομικοφσ πόρουσ. Κεφάλαιο11, Version 1 παράχθηκε από τηνarvis, 24/11/2010 Page138

139 Κεφάλαιο 11 υςτιματα περιβαλλοντικισ διαχείριςθσ και οικολογικόσ ςχεδιαςμόσ Λκανότθτα, ςυνειδθτοποίθςθ και κατάρτιςθ Ρροκειμζνου να εφαρμόςουν επιτυχϊσ τον οικολογικό ςχεδιαςμό ωσ ςυςτθματικι ςτρατθγικι για να βελτιϊςουν το περιβαλλοντικό προφίλ των προϊόντων, οι επιχειριςεισ χρειάηονται καταρτιςμζνο προςωπικό για τισ ιδζεσ, τισ μεκόδουσ και τα εργαλεία. Επομζνωσ, θ κατάρτιςθ και οι αξιολογιςεισ ικανότθτασ που οι επιχειριςεισ εκτελοφν ςτα πλαίςια του EMS τουσ πρζπει να περιλαμβάνουν το προςωπικό που είναι αρμόδιο για τον ςχεδιαςμότων προϊόντων και τθν ανάπτυξθ τουσ. Αυτοί οι άνκρωποι πρζπει να ζχουν ικανότθτεσ ςτονοικολογικό ςχεδιαςμό. Ο προςδιοριςμόσ και θ αξιολόγθςθ τθσ ςθμαςίασ των περιβαλλοντικϊν πτυχϊν κατά τθν διάρκεια του κφκλου ηωισ των προϊόντων, είτε ποςοτικϊν είτε ποιοτικϊν, απαιτείςυγκεκριμζνεσ δεξιότθτεσ και ικανότθτεσ. Ακόμθ και ςτθν περίπτωςθ όπου θ επιχείρθςθ επιλζγει να ανακζςει ςε τρίτουσ αυτζσ τισ μελζτεσπρζπει να υπάρχει προςωπικό ικανό να ερμθνεφςει τα αποτελζςματα αυτϊν των μελετϊν και κάτι τζτοιο κα πρζπει να αναφζρεται ςτθ ριτρα των προτφπων. Τζλοσ, οι δραςτθριότθτεσ που αυξάνουντθ ςυνειδθτοποίθςθ κα πρζπει να περιλαμβάνουν τισ περιβαλλοντικζσ πτυχζσ και τισ επιδράςεισ των προϊόντων και του ςκεπτικοφ κφκλου ηωισ. Το πρόγραμμα InEDIC αναπτφχκθκε για να καλφψει τισ ανάγκεσ γνϊςθσ ςτονοικολογικό ςχεδιαςμό ςτον κεραμικό τομζα και μπορεί επομζνωσ να χρθςιμοποιθκεί ςαν εργαλείο εκπαίδευςθσ, ςαν μζςο απόκτθςθσ ικανότθτασ και αφξθςθσ τθσ ςυνειδθτοποίθςθσ ςτισ επιχειριςεισ ςε αυτιν τθν βιομθχανία. Οι επιχειριςεισ από άλλουσ τομείσ μποροφν επίςθσ να βρουν πολφ χριςιμεσ πλθροφορίεσ ςε αυτό το πρόγραμμα. Για τθ γενικι τεχνογνωςία πάνω ςτονοικολογικό ςχεδιαςμό υπάρχουν πολυάρικμεσ πθγζσ, ςυμπεριλαμβανομζνου του προγράμματοσ βαςικϊν γραμμϊν για το InEDIC, το πρόγραμμα «Μεταφοράσ τθσ Γνϊςθσ ςτον Τομζα του Οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ»( Επικοινωνία Θ εςωτερικι επικοινωνία πρζπει να περιλαμβάνειτθ περιβαλλοντικι επίδοςθ των προϊόντων και τισ ςχετικζσ δραςτθριότθτεσ ςτα πλαίςια του EMS, και να πραγματοποιθκεί μεταξφ των διάφορων επιπζδων και λειτουργιϊν του οργανιςμοφ ςυμπεριλαμβανομζνων των αρμόδιων τμθμάτων για τον ςχεδιαςμό προϊόντων και τθν ανάπτυξθ. Πςον αφορά ςτθν εξωτερικι επικοινωνία, οι επιχειριςεισ πρζπει να εκτελοφν τισ διαδικαςίεσ για να δζχονται, να καταγράφουν και να ανταποκρίνονται ςτισ ςχετικζσ επικοινωνίεσ ςχετικζσ με το περιβαλλοντικό προφίλ των προϊόντων και με τον οικολογικό ςχεδιαςμό από εξωτερικά ενδιαφερόμενα ςυμβαλλόμενα μζρθ. Επιπλζον, οι επιχειριςεισ μποροφν να επιλζξουν να Κεφάλαιο11, Version 1 παράχθηκε από τηνarvis, 24/11/2010 Page139

140 Κεφάλαιο 11 υςτιματα περιβαλλοντικισ διαχείριςθσ και οικολογικόσ ςχεδιαςμόσ επικοινωνιςουν ενεργά με εξωτερικοφσ παράγοντεσ για τισ ςθμαντικζσ περιβαλλοντικζσ πτυχζσ του προϊόντοσ τουσ ςε όλο τον κφκλο ηωισ του. Αν και δεν είναι μια απαίτθςθ του ISO 14001, θ εξωτερικι επικοινωνία μπορεί επίςθσ να περιλαμβάνει πλθροφορίεσ για τισ ενζργειεσ εκείνεσ που κα βελτιϊςουντθ περιβαλλοντικι επίδοςθ του προϊόντοσ κατά τθ διάρκεια του κφκλου ηωισ του, όπωσ κακοδιγθςθ για κατάλλθλθ χριςθ, ςυντιρθςθ, επεξεργαςία και τελικι διάκεςθ του προϊόντοσ μεταξφ των άλλων. Υπάρχουν πολλά πρότυπα που μποροφν να βοθκιςουν τισ επιχειριςεισ να εξετάςουν και να διαμορφϊςουν τισ εξωτερικζσ επικοινωνίεσ, τζτοιεσ όπωσθςειρζσiso (περιβαλλοντικζσ ςθμάνςεισκαι δθλϊςεισ), ISO (περιβαλλοντικι επικοινωνία) και ISO (Αειφορία ςτον τομζα των οικοδομϊν - περιβαλλοντικι διλωςθ των δομικϊν προϊόντων). Για περιςςότερεσ πλθροφορίεσ δείτε το κεφάλαιο 12 - Ρράςινο μάρκετινγκ και επικοινωνία Λειτουργικόσ ζλεγχοσ Ο λειτουργικόσ ζλεγχοσ πρζπει να καλφψει τισ διαδικαςίεσ με ςθμαντικζσ περιβαλλοντικζσ πτυχζσ. Οι λειτουργικοί ζλεγχοι μποροφν να λάβουν διάφορεσ μορφζσ, όπωσ διαδικαςίεσ, οδθγίεσ εργαςίασ, φυςικοί ζλεγχοι ι οποιοςδιποτε ςυνδυαςμόσ αυϊνί. Οι λειτουργικζσ διαδικαςίεσ ελζγχου των βιομθχανιϊν κεραμικϊν κανονικά εςτιάηουν ςτθ διαχείριςθ νεροφ και λυμάτων, τθ διαχείριςθ των αποβλιτων, τισ εκπομπζσ αερίων, το κόρυβο, το χειριςμό και τθν αποκικευςθ των χθμικϊν προϊόντων όπωσ πετρζλαια, διαλφτεσ και ςτιλβωτικά υλικά, υπεργολαβία και αγορά. Ρροκειμζνου να εξαςφαλιςτεί ότι θ διαδικαςία ςχεδίου και ανάπτυξθσ πραγματοποιείται υπό τουσ διευκρινιςμζνουσ όρουσ, θ επιχείρθςθ πρζπει να κακιερϊςει, να εφαρμόςει και να διατθριςει μια τεκμθριωμζνθ διαδικαςία(-εσ) για αυτό το ςκοπό. Το Κεφάλαιο 2 Ο Οικολογικόσ Σχεδιαςμόσ βιμα προσ βιμα μπορεί να χρθςιμοποιθκεί ωσ βάςθ για μια τζτοια διαδικαςία(-εσ). Οι απαιτιςεισ του ISO 9001 για το ςχεδιαςμό και τθν ανάπτυξθ είναι επίςθσ ζνασ χριςιμοσ τρόποσ να εξεταςτεί μια τζτοια διαδικαςία(-εσ), αλλά ςτεροφνται τθσ περιβαλλοντικισ διάςταςθσ, θ οποία καλφπτεται ςτο παρακάτω κείμενο. Θ εφαρμόςιμθ διαδικαςία (ι διαδικαςίεσ) ςχεδιαςμοφ και ανάπτυξθσ πρζπει να κοινοποιθκεί ςτουσ προμθκευτζσ, ςυμπεριλαμβανομζνων των υπεργολάβων. Σε περίπτωςθ που θ επιχείρθςθ ανακζςει ςε άλλουσ το ζργο του ςχεδιαςμοφ, είναι ςθμαντικό να εξαςφαλιςτεί θ ςυνζπεια με τισ εςωτερικζσ διαδικαςίεσ. Ρρογραμματιςμόσ ςχεδιαςμοφ και ανάπτυξθσ Κεφάλαιο11, Version 1 παράχθηκε από τηνarvis, 24/11/2010 Page140

141 Κεφάλαιο 11 υςτιματα περιβαλλοντικισ διαχείριςθσ και οικολογικόσ ςχεδιαςμόσ ΟΟικολογικόσ ςχεδιαςμόσ πρζπει να είναι ζνα αναπόςπαςτο τμιμα των διαδικαςιϊν προγραμματιςμοφ ςχεδιαςμοφ και ανάπτυξθσ. Θ επιχείρθςθ πρζπει να κακορίςει το πϊσ οι περιβαλλοντικζσ εκτιμιςεισ ενςωματϊνονται ςτα ςτάδια ςχεδιαςμοφ και ανάπτυξθσ, ποια περιβαλλοντικά κριτιρια κα πρζπει να χρθςιμοποιθκοφν ςτθν ανακεϊρθςθ, τθν επαλικευςθ και τθν επικφρωςθ των ςταδίων και τισ περιβαλλοντικά ςχετικζσ ευκφνεσκαι αρχζσ ςχεδιαςμοφ και ανάπτυξθσ. Ειςαγωγζσ ςχεδιαςμοφ και ανάπτυξθσ Εκτόσ από τισ λειτουργικζσ απαιτιςεισ και τισ απαιτιςεισ απόδοςθσ, οι εφαρμόςιμεσ νομικζσ και ρυκμιςτικζσ απαιτιςεισ και πλθροφορίεσ που προζρχονται από προθγοφμενουσ παρόμοιουσ ςχεδιαςμοφσ, κα πρζπει να ςυμπεριλθφκοφν ςτισ ειςαγωγζσ τθσ διαδικαςίασ ςχεδιαςμοφ και ανάπτυξθσ οι περιβαλλοντικζσ απαιτιςεισ που ανταποκρίνονται ςτουσ περιβαλλοντικοφσ ςτόχουσ και τουσ ςτόχουσ για το προϊόν, ωσ προδιαγραφζσ περιβαλλοντικοφπροϊόντοσ. Αποτελζςματα ςχεδιαςμοφ και ανάπτυξθσ Τα αποτελζςματα από τθ διαδικαςία ςχεδιαςμοφ και ανάπτυξθσ πρζπει να παραςχεκοφν ςε μια μορφι κατάλλθλθ για τθν επαλικευςθ ενάντι των ειςαγωγϊν (παραδείγματοσ χάριν, θ προδιαγραφζσ περιβαλλοντικοφ προϊόντοσ). Οι παραγόμενεσ πλθροφορίεσ μποροφν να περιλθφκοφν ςτα ζγγραφα που προορίηονται για τθν εξωτερικι επικοινωνία και μποροφν να διευκρινίςουν τα χαρακτθριςτικά των προϊόντων που είναι ςθμαντικά ςτθ φιλικζσ προσ το περιβάλλον χριςεισ, τθ διάκεςθ και τθν ανακφκλωςι του. Ανακεϊρθςθ ςχεδιαςμοφ και ανάπτυξθσ Στα κατάλλθλα ςτάδια, πρζπει να εκτελεςκοφν ςυςτθματικζσ ανακεωριςεισ του ςχεδιαςμοφ και τθσ ανάπτυξθσ ςφμφωνα με τισ προγραμματιςμζνεσ ρυκμίςεισ. Θ ανακεϊρθςθ πρζπει να ελζγξει ότι ο ςχεδιαςμόσ και θ ανάπτυξθ του προϊόντοσ δεν ζχουν οδθγιςει ςτθ μετατόπιςθ των περιβαλλοντικϊν επιδράςεων από το ζνα ςτάδιο του κφκλου ηωισ ςε άλλο, ι από μια κατθγορία ςε άλλθ, και ότι δεν ζχουν δθμιουργθκεί νζεσ περιβαλλοντικζσ πτυχζσ και επιπτϊςεισεκτόσ αν κάτι τζτοιο οδθγεί ςτθ μείωςθ του ςυνολικοφ περιβαλλοντικοφ φορτίου ςε όλο τον κφκλο ηωισ. Οι ίδιεσ μζκοδοι, οι υποκζςεισ και τα κριτιρια που χρθςιμοποιικθκαν για τον αρχικό προςδιοριςμό και αξιολόγθςθ των περιβαλλοντικϊν πτυχϊν του προϊόντοσ (βλ. Ρρογραμματιςμόσ - Ρεριβαλλοντικζσ πτυχζσ) πρζπει επίςθσ να χρθςιμοποιθκοφν κατά τθ διάρκεια τθσ ανακεϊρθςθσ του ςχεδίου και ανάπτυξθσ. Τα αποτελζςματα πρζπει να χρθςιμοποιθκοφν για να ενθμερωκεί ο προςδιοριςμόσ και θ αξιολόγθςθ των περιβαλλοντικϊν πτυχϊν, εάν είναι ςχετικά. Επαλικευςθ ςχεδιαςμοφ και ανάπτυξθσ Κεφάλαιο11, Version 1 παράχθηκε από τηνarvis, 24/11/2010 Page141

142 Κεφάλαιο 11 υςτιματα περιβαλλοντικισ διαχείριςθσ και οικολογικόσ ςχεδιαςμόσ Θ επαλικευςθ πρζπει να γίνει με ζλεγχο του λεπτομεροφσ ςχεδιαςμοφ, μερικζσ φορζσ ζνα πρωτότυπο, ενάντια ςτουσ περιβαλλοντικοφσ ςτόχουσ και τουσ ςτόχουσ που τίκενται από τισ προδιαγραφζσ περιβαλλοντικοφ προϊόντοσ και τα δεδομζνα περιβαλλοντικισ επίδοςθσ προϊόντοσ. Επικφρωςθ ςχεδιαςμοφ και ανάπτυξθσ Θ επικφρωςθ πρζπει να εκτελεςκεί μζςω τθσ δοκιμισ τθσ ςυμπεριφοράσ του τελικοφ προϊόντοσ ενάντια ςτισπροδιαγραφζσπεριβαλλοντικοφπροϊόντοσ με όρουσ κανονικισ χριςθσ Ζλεγχοσ Ζλεγχοσ και μζτρθςθ Οι οργανιςμοί πρζπει να αναπτφξουν μια ςυςτθματικι προςζγγιςθ για τθ μζτρθςθ και τον ζλεγχο τθσ περιβαλλοντικισ επίδοςισ τουσ, και αυτι παρζχει τα ςτοιχεία για να υποςτθρίξει ι να αξιολογιςει τουσ λειτουργικοφσ ελζγχουσ - τουσ ςκοποφσ και τουσ ςτόχουσ,τθ περιβαλλοντικι επίδοςθ και τθν διεξαγωγι του EMS. Ο ζλεγχοσ περιλαμβάνει τθ ςυλλογι πλθροφοριϊν, όπωσ μετριςεισ ι παρατθριςεισ, κατά τθ διάρκεια του χρόνου. Ο ζλεγχοσ και οι μετριςεισ πρζπει να περιλαμβάνουν πλθροφορίεσ για: τισ περιβαλλοντικζσ επιπτϊςεισ των προϊόντων κατά τθ διάρκεια του κφκλου ηωισ τθ διαδικαςία οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ και το πϊσ αυτι ρυκμίηεται και εφαρμόηεται από τθν επιχείρθςθ Αυτζσ οι πλθροφορίεσ είναι ςθμαντικζσ για τθν επιχείρθςθ για να αξιολογιςει τθν επίτευξθ των περιβαλλοντικϊν τθσ ςτόχων και των ςκοπϊν τθσ και να εκτελζςει τθν ανακεϊρθςθ, τθν επαλικευςθ και τθν επικφρωςθ του ςχεδιαςμοφ και τθσ διαδικαςίασ ανάπτυξθσ. Για αυτόν το λόγο, πρζπει να κακοριςτοφν οι δείκτεσ - για περαιτζρω κακοδιγθςθ δείτε το κεφάλαιο 6 - Ρεριβαλλοντικοί Ανάλυςθ και το ISO 14031:1999 ςχετικά με τθν αξιολόγθςθ περιβαλλοντικισεπίδοςθσ Αξιολόγθςθ τθσ ςυμμόρφωςθσ Θ αξιολόγθςθ τθσ ςυμμόρφωςθσ περιλαμβάνει το νομικό πλαίςιο και τισ άλλεσ απαιτιςεισ ςχετικζσ με τισ περιβαλλοντικζσ πτυχζσ των προϊόντων για άλλα ςτάδια του κφκλου ηωισ εκτόσ τθσ παραγωγισ Διοικθτικι αναςκόπθςθ Θ διοικθτικι αναςκόπθςθ πρζπει να αξιολογιςει τισ ευκαιρίεσ για βελτίωςθ τθσ περιβαλλοντικισεπίδοςθσ των προϊόντων τθσ επιχείρθςθσ και τθσ διαδικαςίασ οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ Κεφάλαιο11, Version 1 παράχθηκε από τηνarvis, 24/11/2010 Page142

143 Κεφάλαιο 11 υςτιματα περιβαλλοντικισ διαχείριςθσ και οικολογικόσ ςχεδιαςμόσ τθσ, και οδθγεί ςτθν απόφαςθ να εφαρμοςτοφν και ςτισ ανάλογεσ ενζργειεσ, ςφμφωνα με τθ δζςμευςθ για τθ ςυνεχι βελτίωςθ Περαιτζρω ανάγνωςθ Δεν ιταν δυνατό να βρεκεί ςτθ λογοτεχνία μια περίπτωςθ ςφνδεςθσ του οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ μιασ επιχείρθςθσ κεραμικϊν και του EMS. Εντοφτοισ, παραδείγματα για το πϊσ να εφαρμοςτεί το EMS ςτισ επιχειριςεισ κεραμικϊνςφμφωνα με τα πρότυπα τουiso ι τουemas μποροφν να βρεκοφν ςε διάφορεσ πθγζσ, ςυμπεριλαμβανομζνων των μελετϊν ςτα πλαίςια του προγράμματοσ ETIV(τεχνικι εφαρμογι και επαλικευςθ του EMAS) ( Σθμειϊςεισ: (1) Απαιτιςεισ με πλάγιουσ χαρακτιρεσ: δεν είναι απαραίτθτθ πρόςκετθ κακοδιγθςθ δεδομζνου ότι το αρχικό κείμενο ςτα πρότυπα καλφπτει πλιρωσ τισ ανάγκεσ των δραςτθριοτιτων οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ. Κεφάλαιο11, Version 1 παράχθηκε από τηνarvis, 24/11/2010 Page143

144 Κεφάλαιο 11 υςτιματα περιβαλλοντικισ διαχείριςθσ και οικολογικόσ ςχεδιαςμόσ (2) Θ προετοιμαςία και απόκριςθ ςε ζκτακτθ ανάγκθ( ISO 14001) δεν είναι ςχετικά ςτα πλαίςια του οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ και επομζνωσ αποκλείςτθκαν από τθν εικόνα. (3) D&d: ςχεδιαςμόσ και ανάπτυξθ Σχιμα Ο ςυνεχισ κφκλοσ βελτίωςθσ που βαςίηεται ςτο ISO 14001:2004 και οι προτάςεισ ςχεδιαςμοφ και ανάπτυξθσ του ISO 9001:2008 Αυτό το κεφάλαιο ακολουκεί ςτενά το ISO (ζκδοςθ διεκνϊν προτφπων ςχεδιαςμοφ από τον Απρίλιο του 2010), και ςυμπλθρϊνεται από ζναν κατάλογο επαλικευςθσ (εργαλείο 13 του εγχειριδίου InEDIC) που μπορεί να χρθςιμοποιθκεί από τισ επιχειριςεισ που εκτελοφν τον ςχεδιαςμό και τθν ανάπτυξθ των προϊόντων τουσ και εφαρμόηουν ι είναι ςτο ςτάδιο τθσ εφαρμογισ ενόσ EMS. Κεφάλαιο11, Version 1 παράχθηκε από τηνarvis, 24/11/2010 Page144

145 Κεφάλαιο 12 Πράςινο μάρκετινγκ και επικοινωνία 12. Πράςινο μάρκετινγκ και Επικοινωνία 12.1 Πράςινο μάρκετινγκ Σφμφωνα με τον Αμερικανικό Οργανιςμό Μάρκετινγκ *1+, πράςινο μάρκετινγκ είναι το μάρκετινγκ των προϊόντων που κεωρείται ότι είναι αςφαλι για το περιβάλλον. Ζτςι το πράςινο μάρκετινγκ ενςωματϊνει ζνα ευρφ φάςμα δραςτθριοτιτων, ςυμπεριλαμβανομζνων αλλαγϊν ςτο προϊόν, αλλαγζσ ςτθ διαδικαςία παραγωγισ, αλλαγζσ ςτθ ςυςκευαςία, κακϊσ και τροποποίθςθ ςτθ διαφιμιςθ. Πμωσ ο οριςμόσ του πράςινου μάρκετινγκ δεν είναι απλόσ όταν τζμνονται πολλζσ ζννοιεσ και ζρχονται ςε αντίκεςθ μεταξφ τουσ ζνα παράδειγμα αυτοφ είναι θ φπαρξθ των ποικίλων κοινωνικϊν, περιβαλλοντικϊν και εμπορικϊν οριςμϊν που επιςυνάπτονται ςτον όρο. Άλλοι παρόμοιοι οριςμοί που χρθςιμοποιοφνται είναι Ρεριβαλλοντικό Marketing και Οικολογικό Marketing. Οι αποφάςεισ που λαμβάνονται τθ ςτιγμι τθσ αγοράσ μποροφν να ζχουν ςθμαντικό αντίκτυπο ςε ςχζςθ με το περιβάλλον. Είναι ζτςι απαραίτθτο να πάρουμε τθν ευκφνθ ςαν καταναλωτζσ τθσ αξιολόγθςθσ τθσ περιβαλλοντικισ επίδοςθσ κατά τθν αγορά των προϊόντων. Ραρομοίωσ ο καταναλωτισ μπορεί να επθρεάςει ςε μεγάλο βακμό τθν αγορά, αυξάνοντασ τθν ηιτθςθ από πλευράσ κοινωνίασ για πιο πράςινα προϊόντα. Από τθν άλλθ μεριά, ευκφνθ ζχουν και οι εταιρείεσ να προμθκεφουν προτιμότερα οικολογικά προϊόντα Οριςμόσ και ςθμαντικότθτα Το πράςινο μάρκετινγκ είναι μια ολιςτικι και υπεφκυνθ διαδικαςία διαχείριςθσ θ οποία προςδιορίηει, προβλζπει, ικανοποιεί και πλθρεί τισ απαιτιςεισ όλων των ενδιαφερομζνων, για μια εφλογθ αμοιβι, θ οποία δεν ζχει αρνθτικζσ επιπτϊςεισ ςτθν ανκρϊπινθ ι τθ φυςικοφ περιβάλλοντοσ ευθμερία. Με άλλα λόγια, το πράςινο μάρκετινγκ πλθρεί τουσ οργανωτικοφσ ςτόχουσ και τισ ανάγκεσ των καταναλωτϊν ενϊ τθν ίδια ςτιγμι εξαςφαλίηει ότι το περιβάλλον δεν επθρεάηεται, και αυτό ωσ μια προςτικζμενθ αξία ςτα χαρακτθριςτικά του αντικειμζνου. Το πράςινο μάρκετινγκ επιβεβαιϊνει τθν περιβαλλοντικι ευαιςκθτοποίθςθ των παραγωγϊν και των καταναλωτϊν (δθμόςιοι ι ιδιϊτεσ) παράγοντασ μια κετικι αντίδραςθ ςτθν αγορά, δεδομζνου ότι ςπάει το φαφλο κφκλο: δεν αγοράηονται οικολογικά προϊόντα διότι δεν υπάρχει καμία προςφορά ι δεν υπάρχει καμία προςφορά επειδι δεν υπάρχει ηιτθςθ οικολογικϊν προϊόντων. *2+. Κεφάλαιο12, Παράχθηκε από την ARVIS, 24/11/2010 Page 145

146 Κεφάλαιο 12 Πράςινο μάρκετινγκ και επικοινωνία Το πράςινο μάρκετινγκ ενςωματϊνει τισ περιβαλλοντικζσ βελτιϊςεισ που ζχουν επιτευχκεί ςτισ διαφθμιςτικζσ εκςτρατείεσ τθσ εταιρείασ για τθν επίτευξθ περιβαλλοντικά βιϊςιμου ανταγωνιςτικοφ πλεονεκτιματοσ. Το πραγματικό πράςινο μάρκετινγκ αφορά περιβαλλοντικά ηθτιματα που κακίςτανται ςθμεία εςτίαςθσ τθσ ςτρατθγικισ των οργανιςμϊν όπωσ είναι θ ποιότθτα ι θ εξυπθρζτθςθ των πελατϊν, και αυτά ςυνικωσ κα απαιτοφν μια αλλαγι ςτο οργανωτικό ςκεπτικό κακϊσ και ςτθ ςυμπεριφορά. Το πράςινο μάρκετινγκ ζχει να επιτελζςει το κακικον τθσ επικοινωνίασ ςυνεχϊν πλθροφοριϊν ςχετικά με τα ενδεχόμενα περιβαλλοντικά πλεονεκτιματα του προϊόντοσ για το χριςτθ και ςχετικά με τισ ςχετικζσ υποςχζςεισ ςχετικά με βελτιϊςεισ ςτθ ςυνολικι ποιότθτα του περιβάλλοντοσ. Το πράςινο μάρκετινγκ είναι μια οριηόντια διαδικαςία θ οποία κα πρζπει να λθφκεί υπόψθ κατά τθ διάρκεια τθσ όλθσ διαδικαςίασ του οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ και ακόμθ παραπζρα Ευρωπαϊκό πλαίςιο. Ρράςινθ ςφμβαςθ Μολονότι οι πρϊτεσ περιπτϊςεισ τθσ πράςινθσ ςφμβαςθσ εμφανίηονται ςτισ Θ.Ρ.Α., θ Ευρωπαϊκι Ζνωςθ ζχει εργαςτεί και ςε άλλεσ ςυναφείσ ζννοιεσ, εκ παραλλιλου. Ωσ αποτζλεςμα των εργαςιϊν, αξίηει να αναφζρουμε τθν ευρωπαϊκι ςτρατθγικι για τθν αειφόρο ανάπτυξθ που εγκρίκθκε από το Ευρωπαϊκό Συμβοφλιο του Γκζτεμποργκ το 2001 *3+. Αυτι θ ςτρατθγικι κεωρεί τθν Ρράςινθ Δθμόςια Σφμβαςθ ωσ ζνα από τα κφρια μζςα ςτθ διάκεςθ των τοπικϊν αρχϊν και των δθμόςιων διοικιςεων για τθν υλοποίθςθ των ςτρατθγικϊν αειφόρου ανάπτυξθσ που αποςκοποφν ςτθ μείωςθ των περιβαλλοντικϊν επιπτϊςεων τθσ κατανάλωςθσ και τθσ παραγωγισ και προωκοφν τθν οικονομικι ανάπτυξθ και τθ κοινωνικι ςυνοχι ϊςτε να βρεκοφν λφςεισ με ςυνδυαςμζνα κζρδθ για τθν οικονομία, τθν απαςχόλθςθ και το περιβάλλον. Θ Ολοκλθρωμζνθ Ρολιτικι Ρροϊόντοσ (ΟΡΡ) ορίηει τθν πράςινθ ςφμβαςθ ωσ μια διαδικαςία όπου τα περιβαλλοντικά ηθτιματα περιλαμβάνονται ςτον οριςμό του αντικειμζνου τθσ ςφμβαςθσ, ςε τεχνικζσ προδιαγραφζσ, ςε κριτιρια επιλογισ και ανάκεςθσ και ςτθν εκτζλεςθ των ςυμβατικϊν ρθτρϊν. Το 2001, δθμοςιεφτθκε θ Ρράςινθ Βίβλοσ για τθν ΟΡΡ ι ολοκλθρωμζνθ πολιτικι προϊόντων και το 2003 μια ανακοίνωςθ, θ οποία ανζφερε περιςςότερα. Θ Ολοκλθρωμζνθ Ρολιτικι Ρροϊόντων κεςπίηει ζνα νζο πρότυπο ανάπτυξθσ και βελτίωςθσ τθσ ποιότθτασ τθσ ηωισ μζςω δθμιουργίασ πλοφτου και ανταγωνιςτικότθτασ με βάςθ τα προϊόντα με μικρότερεσ περιβαλλοντικζσ επιπτϊςεισ. Θ πράςινθ ςφμβαςθ διαςφαλίηει ότι το προϊόν / υπθρεςία που αγοράςτθκε, παράχκθκε με διαδικαςίεσ που ζχουν μικρότερεσ περιβαλλοντικζσ επιπτϊςεισ και μειϊνουν τθν κατανάλωςθ πόρων και τθν Κεφάλαιο12, Παράχθηκε από την ARVIS, 24/11/2010 Page 146

147 Κεφάλαιο 12 Πράςινο μάρκετινγκ και επικοινωνία κατανάλωςθ ενζργειασ κατά τθ διάρκεια τθσ ηωισ του. Ραρζχει επίςθσ ευκολότερθ διαχείριςθ ι τελικι διάκεςθ όταν το προϊόν φτάνει ςτο τζλοσ τθσ ηωισ του και κακίςταται ςκουπίδι. Θ ΟΡΡ κεωρεί τρεισ πυλϊνεσ τθσ αειφόρου ανάπτυξθσ, λαμβάνοντασ υπόψθ τισ οικονομικζσ, κοινωνικζσ και περιβαλλοντικζσ επιπτϊςεισ των προϊόντων. Θ ΟΡΡ προορίηεται να ςυμπλθρϊςει άλλεσ υπάρχουςεσ περιβαλλοντικζσ πολιτικζσ, προκειμζνου να ενιςχυκεί ζνα ευρφ φάςμα προϊόντων και υπθρεςιϊν ςτο ςφνολο του κφκλου ηωισ. Μελζτεσ τθσ δθμόςιασ πράςινθσ ςφμβαςθσ Θ Ευρωπαϊκι Επιτροπι ζχει λάβει μζτρα για να αυξθκεί το επίπεδο των Ρράςινων Δθμόςιων Συμβάςεων βάςει μιασ μελζτθσ on-line, με ανάλυςθ των πιο διαδεδομζνων περιβαλλοντικϊν κριτθρίων ςε περιςςότερεσ από 1000 προδιαγραφζσ. Τα ςυμπεράςματα διαφοροποιοφνται ςε τρία τμιματα: - Σχετικά με τισ ςυμμετζχουςεσ χϊρεσ: οι χϊρεσ που αςχολοφνται με πιο περιβαλλοντικά κριτιρια είναι, θ Αυςτρία, θ Δανία, θ Φινλανδία, θ Γερμανία, οι Κάτω Χϊρεσ, θ Σουθδία και το Θνωμζνο Βαςίλειο. - Σχετικά με τα εμπόδια που ςυναντϊνται ςτο επίπεδο τθσ εφαρμογισ τθσ "πράςινθσ ςφμβαςθσ": Θ ενδεχόμενθ αντίλθψθ ότι τα πράςινα προϊόντα μπορεί να είναι πιο ακριβά, θ ζλλειψθ γνϊςεων ςχετικά με τισ βάςεισ τθσ πρόςλθψθσ, θ ζλλειψθ διαχειριςτικισ και πολιτικισ υποςτιριξθσ, θ ζλλειψθ εργαλείων και πλθροφοριϊν και θ ελλιπισ εκπαίδευςθ, τόςο από τουσ αγοραςτζσ όςο και από τουσ πωλθτζσ, αναφορικά με τθ γνϊςθ και χριςθ των οικολογικϊν ςθμάτων, κακϊσ και με τα εργαλεία ανάλυςθσ όπωσ θ αξιολόγθςθ του κφκλου ηωισ - Ανά ομάδα προϊόντων που λαμβάνονται υπόψθ: αναλφοντασ τισ περιβαλλοντικζσ επιπτϊςεισ των διαφόρων ομάδων προϊόντων, με ςυμπζραςμα ότι το καλφτερο είναι 10 ομάδεσ προϊόντων για το "Ρράςινο μάρκετινγκ", μεταξφ των οποίων είναι αυτζσ που ςχετίηονται με τον τομζα καταςκευισ. Θ προοπτικι για τθν Ευρωπαϊκι Επιτροπι είναι να δθμιουργιςει μια βάςθ δεδομζνων, όπου κα ζχουν ςυλλεχτεί όλεσ οι πλθροφορίεσ που ζχουν λθφκεί για να δοκοφν πρακτικζσ λφςεισ και να γίνει ςαφζσ ότι μπορεί να εφαρμοςτεί ςε οποιαδιποτε ςτιγμι και χωρίσ εμπόδια, ενϊ ςυμμορφϊνεται με τισ οδθγίεσ 2004/17/ΕΚ και 2004/18/ΕΚ, και τισ προδιαγραφζσ τουσ, τισ διευκρινίςεισ και τουσ περιοριςμοφσ ςτθ χριςθ των οικολογικϊν ςθμάτων. Στθν Ευρϊπθ, πολλζσ κυβερνιςεισ ζχουν αρχίςει να περιλάβουν ςτισ ςυμβάςεισ περιβαλλοντικά, κοινωνικά και θκικά κζματα, ϊςτε θ προςκικθ των εν λόγω κριτιριων να ςθμαίνει πλεονεκτιματα από περιβαλλοντικι και κοινωνικι άποψθ, άμεςα οφζλθ, εξοικονόμθςθ πόρων λόγω τθσ μείωςθ τθσ Κεφάλαιο12, Παράχθηκε από την ARVIS, 24/11/2010 Page 147

148 % GDP public procurement Κεφάλαιο 12 Πράςινο μάρκετινγκ και επικοινωνία κατανάλωςθσ των φυςικϊν πόρων για τθ βελτίωςθ τθσ δθμόςιασ εικόνασ, μζςω μιασ προνομιακισ κζςθσ ςε ςχζςθ με τισ νζεσ απαιτιςεισ των δθμόςιων ςυμβάςεων που παρζχονται για τθ νζα νομοκεςία. Οι ςτόχοι και τα προϊόντα προτεραιότθτασ, για τισ αγορζσ και τισ ςυμβάςεισ με τα περιβαλλοντικά πρότυπα των χωρϊν που φαίνονται ςτο διάγραμμα είναι ο εξοπλιςμόσ θλεκτρονικϊν υπολογιςτϊν, τα προϊόντα κακαριςμοφ, το ανακυκλωμζνο χαρτί, τα οχιματα, οι καταςκευζσ, θ κλωςτοχφαντουργία, θ ενεργειακι αποδοτικότθτα, θ επίπλωςθ και οι μεταφορζσ ΕΙΚΟΝΑ 1 ΠΡΑΙΝΘ ΔΘΜΟΙΑ ΤΝΘΘΚΘ ΣΑ ΕΤΡΩΠΑΪΚΑ ΚΡΑΣΘ Ρράςινο μάρκετινγκ ςτον ιδιωτικό τομζα Οι υπεφκυνοι μάρκετινγκ πρόςφατα ςτράφθκαν πολφ ζντονα ςτισ τακτικζσ πράςινου μάρκετινγκ κακϊσ οι επιχειριςεισ αναηθτοφν "πράςινουσ" επιχειρθματικοί εταίρουσ και ευαιςκθτοποιοφνται ςχετικά με τθν εταιρικι κοινωνικι ευκφνθ. Οι εταιρείεσ εντείνουν τισ προςπάκειεσ για βιωςιμότθτα, είναι περιφανεσ για τθν ευκφνθ των προϊόντων τουσ και τισ πρακτικζσ, και ςυμμετζχουν και ςε άλλεσ πράςινεσ μεκόδουσ μάρκετινγκ. *7+ Μια μελζτθ που κυκλοφόρθςε τελευταίωσ δείχνει ότι οι πελάτεσ ανταμείβουν εταιρείεσ που χρθςιμοποιοφν τα επονομαηόμενα μθνφματα "πράςινου μάρκετινγκ". Ενϊ οι υπεφκυνοι μάρκετινγκ είναι γνωςτοί ςτο να κυνθγάνε τάςεισ, φαίνεται ότι θ αφξθςθ των δαπανϊν για τθν πράςινθ διαφιμιςθ και το μάρκετινγκ οφείλεται κυρίωσ ςτισ επιχειριςεισ που βρίςκουν διαφορετικά πρόςκετα πλεονεκτιματα ςτο μάρκετινγκ και ςτθ διαφιμιςθ με πράςινα μθνφματα. Κεφάλαιο12, Παράχθηκε από την ARVIS, 24/11/2010 Page 148

149 Κεφάλαιο 12 Πράςινο μάρκετινγκ και επικοινωνία Θ ζκκεςθ, "Ρράςινο Μάρκετινγκ: τι λειτουργεί & τι όχι - μια Μελζτθ Μάρκετινγκ από Επαγγελματίεσ", είναι ο καρπόσ μιασ ςειράσ από ζρευνεσ που διεξιχκθςαν από το κακθμερινό περιοδικό Ρεριβαλλοντικόσ Θγζτθσ μαηί με ζναν αρικμό από εκδόςεισ για το εμπορικό μάρκετινγκ *8+ Σε αυτι τθ μελζτθ ςυμμετείχαν πάνω από 370 εταιρείεσ που απάντθςαν τα ακόλουκα ενδιαφζροντα αποτελζςματα: Τα αποτελζςματα τθσ μελζτθσ ζδειξαν ότι, για το μεγαλφτερο μζροσ, οι υπεφκυνοι μάρκετινγκ, εκτελοφν πράςινο μάρκετινγκ γιατί αντιλαμβάνονται ότι ζχει αξία. 33% των ερωτθκζντων ανζφερε ότι το πράςινο μάρκετινγκ ιταν πιο αποτελεςματικό από τισ κανονικζσ προςπάκειεσ μάρκετινγκ, με μόνον 7% να αναφζρουν ότι ιταν λιγότερο αποτελεςματικό % 20% 40% 60% 80% 100% More Effective Less Effective Same or Don't know ΕΙΚΟΝΑ 2 ΑΞΙΑ ΣΟΤ ΠΡΑΙΝΟΤ ΜΑΡΚΕΣΙΝΓΚ Ρεριςςότερο από 80% των ερωτθκζντων ανζφερε ότι αναμζνει να δαπανιςουν περιςςότερα χριματα ςτο πράςινο μάρκετινγκ ςτο μζλλον. Μεταξφ των καταςκευαςτϊν, ο αρικμόσ είναι ςθμαντικά υψθλότεροσ. Τουλάχιςτον οι μιςοί, αν όχι περιςςότεροι, των ερωτθκζντων ςκοπεφουν να ςυμμετάςχουν ςτισ on-line προςπάκειεσ μάρκετινγκ ςτο μζλλον ΝΑΛ ΟΧΛ 82 ΕΙΚΟΝΑ 3 ΞΟΔΕΤΕΣΕ ΠΕΡΙΟΣΕΡΑ ΣΟ ΠΡΑΙΝΟ ΜΑΡΚΕΣΙΝΓΚ? Κεφάλαιο12, Παράχθηκε από την ARVIS, 24/11/2010 Page 149

150 Κεφάλαιο 12 Πράςινο μάρκετινγκ και επικοινωνία 28% των υπεφκυνων μάρκετινγκ πιςτεφουν ότι το πράςινο μάρκετινγκ είναι πιο αποτελεςματικό από άλλεσ διαδικαςίεσ μάρκετινγκ, ςε ςφγκριςθ με το 6% των υπεφκυνων μάρκετινγκ που πιςτεφουν ότι είναι λιγότερο αποτελεςματικό. Θ διοίκθςθ είναι περιςςότερο αιςιόδοξθ, με 46% να αναφζρει τθν πεποίκθςθ ότι το πράςινο μάρκετινγκ είναι πιο αποτελεςματικό. Μόνο 23% των ατόμων ςε λειτουργίεσ πιςτεφει πωσ το πράςινο μάρκετινγκ είναι πιο αποτελεςματικό. Το δθμοφιλζςτερο μζςο κατά πολφ για το πράςινο μάρκετινγκ είναι το διαδίκτυο, με 74.2% των ερωτθκζντων να ζχουν ξόδεψει λεφτά online, ακολουκοφμενο από τισ εκτυπϊςεισ (49,8%), άμεςα (40%), εξωτερικα (7%), ραδιοφωνο και τθλεόραςθ (7%) και κινθτά (6%). Radio 7% Outdoor 8% TV 7% Internet 75% Print 50% Direct 40% Mobile 6% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% ΕΙΚΟΝΑ 4 ΚΟΡΤΦΑΙΑ ΜΕΑ ΠΡΑΙΝΟΤ ΜΑΡΚΕΣΙΝΓΚ Πςον αφορά τθν αποτελεςματικότθτα του πράςινου μάρκετινγκ, ςχεδόν το μιςό των ερωτθκζντων ανζφερε ότι κατά τθ λιψθ αποφάςεων ςτισ εταιρείεσ τουσ λαμβάνεται κατά πολφ υπόψθ το πράςινο μάρκετινγκ, ςε ςφγκριςθ με μόλισ το 15% που ανζφερε το αντίκετο. Επιχειριςεισ με υπευκφνουσ αποφάςεων που ζχουν χαμθλά υπόψθ το πράςινο μάρκετινγκ τείνουν να είναι εκείνεσ με τουσ μεγαλφτερουσ προχπολογιςμοφσ για μάρκετινγκ, ιδίωσ ςτουσ προχπολογιςμοφσ μεταξφ $10 εκατ. ευρϊ και $50 εκατ. ευρϊ ανά ζτοσ, περιςςότερο από το ζνα τζταρτο των ερωτθκζντων ανζφερε ότι οι φορείσ λιψθσ αποφάςεων δεν εκτιμοφν ιδιαίτερα το πράςινο μάρκετινγκ. Κεφάλαιο12, Παράχθηκε από την ARVIS, 24/11/2010 Page 150

151 Κεφάλαιο 12 Πράςινο μάρκετινγκ και επικοινωνία Αυτό δείχνει ότι οι μικρότερεσ εταιρείεσ μπορεί να πιςτεφουν ότι το πράςινο μάρκετινγκ είναι πιο αποτελεςματικό απ ότι οι μεγαλφτερεσ εταιρείεσ Σκεπτικά ςχετικά με το πράςινο μάρκετινγκ και τθν ανάλυςθ αγοράσ Στρατθγικό μάρκετινγκ Το Στρατθγικό πράςινο μάρκετινγκ απαιτεί ςθμαντικι και ουςιαςτικι αλλαγι ςτθν οργανωτικι λογικι και πρακτικι. Στο ςτρατθγικό μάρκετινγκ θ διαχείριςθ διαδικαςιϊν ζχει το ζργο τθσ αναγνϊριςθσ, ανάλυςθσ και επθρεαςμοφ των δυνατοτιτων και των κινδφνων για τθν επιχείρθςθ που ςυνδζονται με τισ περιβαλλοντικζσ απαιτιςεισ. Οι βαςικζσ αρχζσ που ςυνδζονται με το ςτρατθγικό πράςινο μάρκετινγκ είναι: ακολουκοφμε τισ τελευταίεσ τάςεισ, τισ εξελίξεισ και τθ μελλοντικι νομοκεςία λαμβάνουμε υπόψθ τθ γνϊμθ όλων των ςχετικϊν ενδιαφερομζνων όχι μόνο μιλάμε, αλλά ενεργοφμε πράςινα εξετάηουμε για ςυνεχείσ βελτιϊςεισ, ανοίγουμε τθν εταιρεία ςτο κοινό και παρζχουμε διαφανι και αξιόπιςτθ πλθροφόρθςθ. Τακτικό μάρκετινγκ Το Τακτικό πράςινο μάρκετινγκ απεικονίηεται από μεταβολζσ ςτισ λειτουργικζσ δραςτθριότθτεσ όπωσ το προϊόν, θ τιμι, θ προϊκθςθ και θ διανομι. Στθν περίπτωςθ αυτι υπάρχει μικρι (εάν όντωσ υπάρχει) αλλαγι ςτισ οργανωτικζσ δραςτθριότθτεσ και μπορεί να δοκεί (βραχυπρόκεςμθ) προςοχι ςε ζνα εργαλείο μονοφ μάρκετινγκ. Ρροϊόν Τα προϊόντα που προςφζρονται ςτθν αγορά κα πρζπει να πλθροφν κυρίωσ δφο προχποκζςεισ ςε ςχζςθ με άλλα προϊόντα: κα πρζπει να είναι πιο πράςινα ςε ολόκλθρο τον κφκλο ηωισ τουσ και κα πρζπει να ζχουν το ίδιο ι και καλφτερο επίπεδο απόδοςθσ, ποιότθτασ και λειτουργικότθτασ. Τα χαρακτθριςτικά των οικολογικϊν προϊόντων που προςφζρονται για πϊλθςθ εκτείνονται πζρα από το ίδιο το προϊόν - επίςθσ περιλαμβάνουν ςυςκευαςίεσ, ςιματα και υπθρεςίεσ που ςυνοδεφουν τα προϊόντα. Με ςτόχο τθν παραγωγι περιςςότερο φιλικϊν προσ το περιβάλλον προϊόντων, οι εταιρείεσ πρϊτα εξετάηουν και αξιολογοφν τισ περιβαλλοντικζσ επιπτϊςεισ του προϊόντοσ ςε ολόκλθρο το κφκλο ηωισ. Υπάρχουν πολλζσ ςτρατθγικζσ για τθ βελτίωςθ των περιβαλλοντικϊν επιδόςεων του προϊόντοσ (βλζπε κεφάλαιο 1 και 2 του εγχειριδίου) και υπάρχουν διάφορεσ επιλογζσ για το μάρκετινγκ των πράςινων προϊόντων (π. χ. οικολογικά ςιματα). Διανομι προϊόντοσ. Κεφάλαιο12, Παράχθηκε από την ARVIS, 24/11/2010 Page 151

152 Κεφάλαιο 12 Πράςινο μάρκετινγκ και επικοινωνία Οι αποφάςεισ για τθ διανομι ςχετίηονται με το ςυνολικό κφκλο ηωισ ενόσ προϊόντοσ από τθν προμικεια των ειςαγωγϊν, μζςα από τθ καταςκευι, ςτον τελικό αγοραςτι και τθ τελικι διάκεςθ του προϊόντοσ. Ο ςτόχοσ τθσ διανομισ των προϊόντων (logistics) είναι θ προετοιμαςία και θ απομάκρυνςθ ενόσ προϊόντοσ κατά τθ ςτιγμι που αρμόηει ςτον πελάτθ, ςτθ ςωςτι κζςθ και ςτθ ποςότθτα που απαιτείται. Οι αποφάςεισ logistics περιλαμβάνουν επίςθσ τθν προετοιμαςία τθσ ςυςκευαςίασ για μεταφορά, κακϊσ και ςυςτιματα για εμπορεφματα που επιςτρζφονται και χριςθσ αποκεντρωμζνθσ τοποκεςίασ για τθν παραγωγι. "Ρραςίνιςμα" τθσ διανομισ του προϊόντοσ ςυνεπάγεται τθν εξοικονόμθςθ πόρων υλικοτεχνικισ υποςτιριξθσ (π.χ. χρθςιμοποιϊντασ διάφορα μζςα μεταφοράσ και από ομαδικι πϊλθςθ προϊόντων) και μείωςθ των περιβαλλοντικϊν επιπτϊςεων από τισ μεταφορζσ (μεγάλεσ αποςτάςεισ αυξάνουν τον όγκο των εκπομπϊν ρφπων). Τιμι Θ πράςινθ τιμολόγθςθ είναι πολφ περίπλοκο ηιτθμα. Μολονότι τα πράςινα προϊόντα ςυχνά ζχουν τιμζσ υψθλότερεσ από τα παραδοςιακά εμπορευμάτων, αυτό δεν ςθμαίνει πάντα ότι κα κοςτίηουν περιςςότερο, ιδίωσ όταν λαμβάνονται υπόψθ όλα τα ζξοδα που ςυνδζονται με τα εμπορεφματα. Αυτό ςυνικωσ ςθμαίνει ότι οι αρχικζσ δαπάνεσ για τα πράςινα εμπορευμάτα είναι ςυχνά υψθλότερεσ, αλλά το μακροπρόκεςμο κόςτοσ είναι χαμθλότερο (π. χ. εξοικονόμθςθ ενζργειασ ςτουσ λαμπτιρεσ). Επιπλζον, πολφ ςυχνά τα παραδοςιακά προϊόντα δεν ζχουν τιμζσ που περιλαμβάνουν όλεσ τισ περιβαλλοντικζσ δαπάνεσ (εξωγενϊν επιδράςεων). Σε πολλζσ περιπτϊςεισ οι εξωτερικζσ επιδράςεισ των παραδοςιακϊν προϊόντων επιδοτοφνται από τθν κοινωνία και οδθγοφν ςε χαμθλότερθ τιμι για τουσ καταναλωτζσ. Αντίκετα, όλεσ οι δαπάνεσ ςχετικζσ με τα λιγότερο βλαβερά προϊόντα ζχουν μεταφερκεί ςτουσ καταναλωτζσ, ςυνικωσ με τθ μορφι τθσ υψθλότερθσ τιμισ. Θ πράςινθ τιμολόγθςθ των εμπορευμάτων πρζπει να διαςφαλίςει ότι θ περιβαλλοντικι αξία είναι ςθμαντικι για τουσ καταναλωτζσ και ότι πρζπει επίςθσ να κοινοποιείται ςτουσ καταναλωτζσ. Ρροϊκθςθ Το τελευταίο μζροσ του πράςινου μάρκετινγκ αναφζρεται ςτθ διαδικαςία τθσ ενθμζρωςθσ των καταναλωτϊν ςχετικά με τα προϊόντα. Αυτό ςυνεπάγεται τθν ανακοίνωςθ των πτυχϊν του προϊόντοσ, τθν τιμι και τον τόπο, τισ υπθρεςίεσ κλπ. Θ προϊκθςθ μπορεί να περιλαμβάνει διάφορεσ δραςτθριότθτεσ, π.χ. εκπαίδευςθ του καταναλωτι με τθν προϊκθςθ υπεφκυνθσ κατανάλωςθσ, ςτροφι προσ το ςυμφζρον του καταναλωτι, διοργάνωςθ εκκζςεων, ςεμινάρια και διαςκζψεισ ι παροχι επιδόςεων του προϊόντοσ και διαβεβαίωςθ για τθν Κεφάλαιο12, Παράχθηκε από την ARVIS, 24/11/2010 Page 152

153 Κεφάλαιο 12 Πράςινο μάρκετινγκ και επικοινωνία ποιότθτα. Είναι πολφ ςθμαντικό να ςιγουρζψουμε τθν αξιοπιςτία του προϊόντοσ και τθσ εταιρείασ χρθςιμοποιϊντασ κατανοθτοφσ και επαλθκεφςιμουσ ιςχυριςμοφσ, λαμβάνοντασ υπόψθ τθ πιςτοποίθςθ από τρίτουσ ι λαμβάνοντασ υπόψθ τισ περιβαλλοντικζσ επιπτϊςεισ των μεκόδων μάρκετινγκ Εργαλεία Επικοινωνίασ Ειςαγωγι, οριςμόσ και ςθμαςία Ζνα οικολογικά ςχεδιαςμζνο προϊόν μπορεί να ζχει μια ανεξάρτθτθ περιβαλλοντικι ςφραγίδα ζγκριςθσ που κα αυξιςει το επίπεδο των αναγνϊριςθσ καταναλωτϊν. Οι περιβαλλοντικζσ βελτιϊςεισ που επιτεφχκθκαν ςτο προϊόν ι τθν υπθρεςία μποροφν να κοινοποιοφνται ςτουσ πελάτεσ, τισ εταιρείεσ τθσ αλυςίδασ εφοδιαςμοφ, ι ςε άλλουσ ενδιαφερόμενουσ μζςω διαφορετικϊν επικοινωνιακϊν εργαλείων ι μθχανιςμοφσ οικολογικοφ μάρκετινγκ. Ζνα εργαλείο για πράςινο μάρκετινγκ είναι θ οικολογικι ςιμανςθ - είναι ζνασ τρόποσ για να ςθματοδοτθκοφν τα προϊόντα τα οποία είναι περιςςότερο φιλικά προσ το περιβάλλον και επομζνωσ βοθκά τουσ καταναλωτζσ να πάρουν τισ αποφάςεισ τουσ. Τα ςυςτιματα οικολογικισ ςιμανςθσ μπορεί να είναι τόςο προαιρετικά όςο και θ υποχρεωτικά μποροφν επίςθσ να αποτελζςουν πιςτοποιιςεισ ενόσ ενιαίου χαρακτθριςτικοφ, ςιμανςθ κίνδυνου/προειδοποίθςθσ κάρτεσ ζκκεςθσ και αποκαλφψεισ πλθροφοριϊν, κλπ.. Ο Διεκνισ Οργανιςμόσ Ριςτοποίθςθσ (ISO) ζχει κατθγοριοποιιςει τα οικολογικά ςιματα ςε 3 κατθγορίεσ: Τφποσ I ι επικυρωμζνα ςιματα, Tφποσ II ι Αυτο-δθλϊςεισ Ρεριβαλλοντικοφ Ρροϊόντοσ, ι Τφπου III Ρεριβαλλοντικι Διλωςθ Ρροιόντοσ. Θ οικολογικι ςιμανςθ είναι ζνα χαρακτθριςτικό που ενθμερϊνει και ενκαρρφνει τουσ καταναλωτζσ να επιλζγουν προϊόντα και υπθρεςίεσ με μικρότερεσ περιβαλλοντικζσ επιπτϊςεισ. Αγοράηοντασ τα προϊόντα με ςιματα ενκαρρφνονται οι καταςκευαςτζσ να παράγουν τζτοια προϊόντα και υπθρεςίεσ. Υπάρχει ζνασ αρικμόσ λόγων που εξθγοφν γιατί αυτό το είδοσ διακριτικϊν επιτυγχάνουν ςτα δομικά υλικά όπωσ τα κεραμικά προϊόντα. 1. Βοθκοφν ςτο να επιδείξουν τισ υποχρεωτικζσ προδιαγραφζσ που επιβάλλονται από τθ νομοκεςία οριςμζνων χωρϊν ςε περιοριςτικά κζματα, όπου υπάρχει υποχρζωςθ να περιλαμβάνεται ζνασ αρικμό προϊόντων οικολογικισ επιςιμανςθσ ςε νζεσ καταςκευζσ. 2. Αυτό το είδοσ τθσ επιςιμανςθσ μπορεί να αποδείξει τθν τιρθςθ των περιβαλλοντικϊν προτφπων που απαιτοφνται από οριςμζνεσ προαιρετικζσ πιςτοποιιςεισ τθσ αειφορίασ ςτθ δόμθςθ. Κεφάλαιο12, Παράχθηκε από την ARVIS, 24/11/2010 Page 153

154 Κεφάλαιο 12 Πράςινο μάρκετινγκ και επικοινωνία 3. Αυτόσ ο τφποσ των εγγράφων κα παρζχει τθν απόδειξθ τθσ τιρθςθσ των περιβαλλοντικϊν προτφπων που απαιτοφνται από τισ προδιαγραφζσ των πράςινων ςυμβάςεων, δθμόςιων και ιδιωτικϊν. Σιμερα, τα δομικά προϊόντα είναι μία από τισ προτεραιότθτεσ τθσ ευρωπαϊκισ πράςινθσ πολιτικζσ ανάκεςθσ δθμοςίων ςυμβάςεων, ζτςι είναι ςθμαντικό ότι οι παραγωγοί είναι ενιμεροι, και είναι ςε κζςθ να αποδείξει, των περιβαλλοντικϊν χαρακτθριςτικϊν τθσ προςφοράσ τουσ Λςτορικό και Ευρωπαϊκό πλαίςιο Θ μεγάλθ πρόκλθςθ που αντιμετωπίηει θ οικονομία είναι θ ενςωμάτωςθ τθσ περιβαλλοντικισ βιωςιμότθτασ ςτθν οικονομικι ανάπτυξθ και ευθμερία. Αυτόσ είναι ζνασ από τουσ βαςικοφσ ςτόχουσ τθσ Ευρωπαϊκισ Ζνωςθσ, αν υποτεκεί ότι ο ςτόχοσ αυτόσ αποτελεί πρόκλθςθ για τισ ςυνζπειεσ τθσ κλιματικισ αλλαγισ και αφξθςθ τθσ ενεργειακισ ηιτθςθσ και των πόρων. Είναι καιρόσ να αλλάξουμε ςε μια πιο αποτελεςματικι οικονομία ςτον τομζα τθσ ενζργειασ και των πόρων. Θ βιϊςιμθ παραγωγι και κατανάλωςθ μεγιςτοποιεί τισ επιχειρθματικζσ δυνατότθτεσ να μετατραποφν οι περιβαλλοντικζσ προκλιςεισ ςε οικονομικζσ ευκαιρίεσ και προςφζρει ζνα καλφτερο αποτζλεςμα για τουσ καταναλωτζσ. Ρρόκλθςθ αποτελεί θ βελτίωςθ τθσ ςυνολικισ περιβαλλοντικισ επίδοςθσ των προϊόντων ςε όλο τον κφκλο ηωισ τουσ, θ ενίςχυςθ τθσ ηιτθςθσ για καλφτερα προϊόντα και τεχνολογίεσ παραγωγισ και θ βοικεια προσ τουσ καταναλωτζσ να κάνουν αντικειμενικζσ και αξιόπιςτεσ επιλογζσ. Σε αυτι τθ κατεφκυνςθ, προκειμζνου να επιτευχκεί μια μείωςθ των περιβαλλοντικϊν επιπτϊςεων των βιομθχανιϊν, οι διάφορεσ κυβερνιςεισ και αρμόδιεσ αρχζσ ζχουν κεςπίςει νόμουσ για τον ζλεγχο απορρίψεων, για τθν διαχείριςθ των αποβλιτων και των εκπομπϊν ςτθν ατμόςφαιρα των βιομθχανικϊν τομζων. Σιμερα, ζνα ευρφ φάςμα ευρωπαϊκϊν και εκνικϊν πολιτικϊν υπάρχει που προωκοφν τθν παραγωγι και κατανάλωςθ των οικολογικά αποτελεςματικϊν προϊόντων. Οι προτάςεισ αυτζσ αποτελοφν αναπόςπαςτο μζροσ τθσ ανανεωμζνθσ τρατθγικισ Αειφόρου Ανάπτυξθσ *4+ θ οποία ενιςχφει τθ μακροπρόκεςμθ δζςμευςθ τθσ Ευρωπαϊκισ Ζνωςθσ για τθν πρόκλθςθ τθσ αειφόρου ανάπτυξθσ και τθν προϊκθςθ τθσ ανάπτυξθσ των πρωτοβουλιϊν και των μζςων ςε ευρωπαϊκό και παγκόςμιο επίπεδο για το ςκοπό αυτό. Αρχικά, αυτοί οι νόμοι και τα μζτρα είχαν εξελιχκεί ςε κάτι πιο απαγορευτικό (περιοριςμόσ τθσ ρίψθσ ςτο περιβάλλον) και ςε κυρϊςεισ που αφοροφςαν κζματα που ςυηθτικθκαν ςτο τζλοσ τθσ γραμμισ. Αλλά αυτό το νομοκετικό πλαίςιο δεν ειχε τθν αναμενόμενθ περιβαλλοντικι επιτυχία, ανάλογθ με τθν περιβαλλοντικι υποβάκμιςθ. Ζτςι, ςτα μζςα του 1980, θ Ευρωπαϊκι Ζνωςθ και άλλεσ διοικιςεισ και Κεφάλαιο12, Παράχθηκε από την ARVIS, 24/11/2010 Page 154

155 Κεφάλαιο 12 Πράςινο μάρκετινγκ και επικοινωνία ιδρφματα εργάηονται για τθ δθμιουργία διάφορων κετικϊν εργαλείων, π.χ., οι προλθπτικζσ δράςεισ κα ανταμείβονται. Τα εργαλεία αυτά τζκθκαν ςε εφαρμογι, μεταξφ άλλων δράςεων, με ςυςτιματα οικολογικισ ςιμανςθσ, ςυςτιματα περιβαλλοντικισ διαχείριςθσ. Αυτά κα πρζπει να είναι εκελοντικά. Ριο πρόςφατα, ωσ τελευταίο βιμα προσ τθν εξζλιξθ τθσ ευρωπαϊκισ περιβαλλοντικισ πολιτικισ, τθν 16θ Λουλίου, 2008, θ Ευρωπαϊκι Επιτροπι παρουςίαςε το χζδιο Δράςθσ για τθν Αειφόρο Κατανάλωςθ και Παραγωγι και τθ Βιϊςιμθ Βιομθχανικι Πολιτικι (SCP/SIP) *5+. Αυτό το ςχζδιο περιλαμβάνει μια ςειρά προτάςεων ςχετικά με τθν αειφόρο κατανάλωςθ και παραγωγι, θ οποία κα ςυμβάλει ςτθ βελτίωςθ των περιβαλλοντικϊν επιδόςεων των προϊόντων και ςτθν αφξθςθ τθσ ηιτθςθσ αγακϊν και Τεχνολογιϊν αειφόρου παραγωγισ. Αυτό το ςχζδιο αποςκοπεί επίςθσ ςτθν ενκάρρυνςθ τθσ ευρωπαϊκισ βιομθχανίασ να επωφελθκεί των ευκαιριϊν για καινοτομία Οικολογικά ςιματα βαςιςμζνα ςτο ISO ΠΙΝΑΚΑ 1. ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΑ ΘΜΑΣΑ ΤΜΦΩΝΑ ΜΕ ISO Αυτό-δθλϊςεισ Δθλϊςεισ Επικυρωμζνα Περιβαλλοντικοφ Περιβαλλοντικοφ οικολογικά ςιματα Προϊόντοσ Προϊόντοσ (Σφποσ I) (Σφποσ II) (Σφποσ III) Αναφζρουν ότι το Αναπτφςςονται από προϊόν ι θυπθρεςία τουσ καταςκευαςτζσ, Δείχνουν εντόσ μιασ κατθγορίασ διανομείσ και άλλουσ τυποποιθμζνεσ προϊόντων είναι Οριςμόσ για να επικοινωνοφν πλθροφορίεσ για τον προτιμότερθ, διότι ζχει περιβαλλοντικζσ κφκλο ηωισ των μικρότερεσ πτυχζσ των προϊόντων προϊόντων. περιβαλλοντικζσ ι υπθρεςιϊν επιπτϊςεισ Απαιτείται LCA; Πχι Πχι Ναι Υπάρχει ανάγκθ Δεν απαιτείται αλλά Δεν απαιτείται αλλά πιςτοποίθςθσ από Ναι αυξάνει τθν αυξάνει τθν ανεξάρτθτο τρίτο αξιοπιςτία αξιοπιςτία μζλοσ; Θ οικολογικι Ραγκόςμιο Βελτίωςθ μιασ Ρεριβαλλοντικό Κεφάλαιο12, Παράχθηκε από την ARVIS, 24/11/2010 Page 155

156 Κεφάλαιο 12 Πράςινο μάρκετινγκ και επικοινωνία ςιμανςθ ενθμερϊνει για περιβαλλοντικό όφελοσ ςυγκεκριμζνθσ περιβαλλοντικισ πτυχισ πρότυπο ISO ISO ISO προφίλ (κφκλοσ ηωισ) ISO ISO CEN Λογότυπο Επικοινωνία ςτον τελικό καταναλωτι Επικοινωνία μεταξφ εταιριϊν Ρράςινθ ςφμβαςθ Οικολογικά ςιματα για τα κεραμικά προιόντα Σφποσ I. Επικυρωμζνο οικολογικό ςιμα Αυτό είναι ζνα εκελοντικό πρόγραμμα, με πολλαπλά κριτιρια, που εκτελείται από ζνα ανεξάρτθτο τρίτο μζροσ το οποίο διαβεβαιϊνει το δικαίωμα χριςθσ των εν λόγω περιβαλλοντικοφ ςιματοσ επί των προϊόντων, αναφζροντασ ότι το προϊόν, που ανικει ςε μια ςυγκεκριμζνθ κατθγορία προϊόντων είναι καλφτερο για το περιβάλλον ςφμφωνα με οριςμζνεσ εκτιμιςεισ βάςει του κφκλου ηωισ. Είναι ςφμφωνο με το ISO 14024:2001. Οικολογικά ςιματα και δθλϊςεισ -- τφποσ Ι περιβαλλοντικισ ςιμανςθσ -- αρχζσ και διαδικαςίεσ Το αντικείμενο του τφπου Λ τθσ περιβαλλοντικισ επιςιμανςθσ είναι να ςυμβάλει ςτθ μείωςθ των περιβαλλοντικϊν επιπτϊςεων των προϊόντων. Θ αναγνϊριςθ των εν λόγω προϊόντων τα οποία πλθροφν ειδικά κριτιρια, κεωρείται παγκοςμίωσ προτιμότερθ από περιβαλλοντικι άποψθ. Ππωσ ςθμειϊνεται ανωτζρω, υπάρχουν πολλά ςυςτιματα περιβαλλοντικϊν προγραμμάτων επιςιμανςθσ, τα οποία λειτουργοφν ςε ςυγκεκριμζνεσ γεωγραφικζσ περιοχζσ. Τα ςιματα για τα προϊόντα κεραμικισ είναι τα εξισ: Κεφάλαιο12, Παράχθηκε από την ARVIS, 24/11/2010 Page 156

157 Κεφάλαιο 12 Πράςινο μάρκετινγκ και επικοινωνία ΠΙΝΑΚΑ 2 ΕΠΙΚΤΡΩΜΕΝΑ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΑ ΘΜΑΣΑ ΓΙΑ ΚΕΡΑΜΙΚΑ Πρόγραμμα Κατθγορία προιόντοσ Οικολογικι Σιμανςθ ΕΕ Επικαλφψεισ Distintiu de Garantía de Qualitat Ambiental Ecomark (Λαπωνία) Οικολογικι ςιμανςθ Κίνασ Green Label Χονγκ Κονγκ Ρρόγραμμα οικολογικισ ςιμανςθσ Κορζασ Ecologo (Καναδάσ) Ανακυκλωμζνα ομαδοποιθμζνα προϊόντα Ρρϊτεσ φλεσ και ανακυκλωμζνα προϊόντα γυαλιοφ Ρλακάκια Δομικάπροϊόντα που χρθςιμοποιοφν ανακυκλωμζνα υλικά Κεραμικά υγιεινισ Ριλινα περιςτζρια Κεραμικά ςκεφθ, κεραμικά-γυάλινα ςκεφθ και γυάλινα ςερβίτςια ςε επαφι με τα τρόφιμα Κεραμικζσ οικοςκευζσ χαμθλοφ φορτίου ςιδιρου Ρλάκεσ αρχιτεκτονικισ Υλικά δαπζδων Κεραμικά πλακάκια Δομικάπροϊόντα που χρθςιμοποιοφν ανακυκλωμζνα υλικά Ουρθτιρια Ρροϊόντααποκικευςθσ νεροφ Οικολογικό ςιμα Χόνγκ Κονγκ Δομικά κεραμικά Το οικολογικό ςιμα τθσ ΕΕ για τισ κεραμικζσ επικαλφψεισ πζτυχε μόνο ςτθν Λςπανία, ςτθ Γαλλία και ειδικά ςτθν Λταλία με περιςςότερεσ από δζκα εταιρείεσ (περίπου 30 μοντζλα). Αυτό - δθλϊςεισ Περιβαλλοντικοφ Προϊόντοσ θ οικολογικά ςιματα τφπου ΙΙ Κεφάλαιο12, Παράχθηκε από την ARVIS, 24/11/2010 Page 157

158 Κεφάλαιο 12 Πράςινο μάρκετινγκ και επικοινωνία Τα οικολογικά ςιματα τφπου ΛΛ είναι θ αυτο-δθλϊςεισ που ζγιναν από τον καταςκευαςτι ι τον διανομζα, προκειμζνου να γνωςτοποιθκεί θ βελτίωςθ του περιβάλλοντοσ υπό οριςμζνεσ πτυχζσ, ςυνικωσ μια απλι περιβαλλοντικι βελτίωςθ. Τα ςιματα δεν απαιτοφν ζλεγχο από ανεξάρτθτο τρίτο μζροσ, παρόλο που αυτό αυξάνει τθν αξιοπιςτία. Σφμφωνα με τισ ISO 14021:2001 Ρεριβαλλοντικζσ Σθμάνςεισ και δθλωςεισ Λςχυριςμοί περιβαλλοντικισ Αυτό- δθλϊςθσ (Τφπου II περιβαλλοντικι ςιμανςθ), είναι δυνατόν να αυτοδθλϊκουν: δυνάμενα να λιπαςματοποιθκοφν, βιοαποικοδομιςιμα, που προορίηονται για αποςυναρμολόγθςθ, παρατεταμζνθσ διάρκειασ ηωισ, ανανεϊςιμθσ ενζργειασ, ανακυκλϊςιμα, ανακυκλωμζνα, μειωμζνθσ κατανάλωςθσ ενζργειασ, μειωμζνθσ κατανάλωςθσ νεροφ, μειωμζνθσ χριςθ των πόρων, επαναχρθςιμοποιοφμενα και αναπλθροφμενα, μειωμζνων ρφπων. Σιμερα, αυτοί οι τφποι των ςθμάνςεων κερδίηουν ζδαφοσ ςε όλα τα προϊόντα κεραμικισ, ιδιαίτερα οι αυτο-δθλϊςεισ για το ανακυκλωμζνο περιεχόμενο και τθ μειωμζνθ κατανάλωςθ των πόρων. Δυςτυχϊσ, αυτοί οι τφποι των ςιματων δεν απαιτοφν πιςτοποίθςθ, ζτςι δεν είναι δυνατόν να βροφμε ζναν ιςτότοπο για να διαπιςτωκεί ποιεσ επιχειριςεισ ι προϊόντα ζχουν επιςθμανκεί. Δθλϊςεισ Περιβαλλοντικοφ Προιόντοσ (EPDs) ι οικολογικά ςιματα Σφπου III Οι περιβαλλοντικζσ δθλϊςεισ Τφπου III παρουςιάηουν ποςοτικζσ περιβαλλοντικζσ πλθροφορίεσ ςχετικά με τον κφκλο ηωισ των προϊόντων με βάςθ τθν ανεξάρτθτθ επαλικευςθ από μελζτεσ αξιολόγθςθσ του κφκλου ηωισ (LCA). Οι μελζτεσ πρζπει να πραγματοποιοφνται ςτο πλαίςιο ειδικϊν ςυμφωνθμζνων κατευκυντιριων γραμμϊν για κάκε κατθγορία προϊόντοσ, γνωςτοί ωσ Κανόνεσ Κατθγορίασ Ρροϊόντων (PCR). Ππωσ φαίνεται ςτθν UNE-ISO 14025:2010 Ρεριβαλλοντικά ςιματα και δθλϊςεισ -- περιβαλλοντικζσ δθλϊςεισ τφπου ΛΛΛ, οι epd προορίηονται για τθν επικοινωνία μεταξφ επιχειριςεων, μολονότι θ χριςθ τουσ δεν περιορίηεται, ϊςτε να μποροφν να χρθςιμοποιθκοφν για το εμπορίο και τουσ τελικοφσ καταναλωτζσ, δεδομζνου ότι επιτρζπουν τθ ςφγκριςθ ανάμεςα προϊόντα τα οποία εκτελοφν τθν ίδια λειτουργία, αυτι θ οικολογικι ςιμανςθ είναι χριςιμθ ςτισ πράςινεσ ςυμβάςεισ. Τα προγράμματα οικολογικισ ςιμανςθσ Τφπου III κα πρζπει να τα διαχειρίηεται ζνασ διαχειριςτισ, που μπορεί να είναι μια εταιρεία ι μια ομάδα εταιρειϊν, ενϊςεισ επιχειριςεων, κυβερνθτικοί φορείσ ι ανεξάρτθτοι επιςτθμονικοί οργανιςμοί ι άλλοι. Ππωσ αναφζρκθκε παραπάνω, υπάρχουν πολλά ςυςτιματα περιβαλλοντικϊν πρόγραμματων επιςιμανςθσ, τα οποία λειτουργοφν ςε ςυγκεκριμζνεσ γεωγραφικζσ περιοχζσ. Ο τφποσ ΛΛΛ ςιμανςθσ για τα προϊόντα κεραμικισ είναι ϊσ εξισ: Κεφάλαιο12, Παράχθηκε από την ARVIS, 24/11/2010 Page 158

159 Κεφάλαιο 12 Πράςινο μάρκετινγκ και επικοινωνία ΠΙΝΑΚΑ 3 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΕ ΔΘΛΩΕΙ ΠΡΟΪΟΝΣΩΝ ΓΙΑ ΣΑ ΚΕΡΑΜΕΙΚΑ Πρόγραμμα EPD Σουθδία DAPc Ιςπανία AUB Γερμανία BRE environmental profiles Θ.Βαςίλειο FDES Γαλλία MRPI Ολλανδία RT Φινλανδία EcoLeaf Λαπωνια NHO Νορβθγία Κατθγορία προϊόντοσ Άλλα μθ μεταλλικά ανόργανα προϊόντα. Οροφζσ Άλλα μθ μεταλλικά ανόργανα προϊόντα. Κεραμικά προϊόντα δομικϊν καταςκευϊν Κεραμικζσ επικαλφψεισ Καλφμματα δαπζδου (Κεραμικζσ επικαλφψεισ δεν περιλαμβάνονται) LCA περιβαλλοντικά προφίλ Δομικά προϊόντα Δομικά προϊόντα Οικολογικό προφίλ του προϊόντοσ Κάκιςμα τουαλζτασ bidet Ρροϊόντα πορςελάνθσ Τουαλζτεσ και ουρθτιρια Δομικά προϊόντα Στθν Λςπανία, ζνα νζο πρόγραμμα για τθν καταςκευι προϊόντων ζχει αναπτυχκεί, που προωκείται μζςω τθσ κυβζρνθςθσ τθσ Καταλονίασ και τθσ caateeb (επαγγελματικι ζνωςθ των τεχνικϊν αρχιτεκτόνων και μθχανικϊν καταςκευισ τθσ Βαρκελϊνθσ). Το παρόν πρόγραμμα καλείται dapc, και το κεραμικό πλακίδιο είναι ζνα από τα πρϊτα δφο προϊόντα που απεκτιςε Κανόνεσ Κατθγορίασ Ρροϊόντοσ (PCR). Οι εν λόγω PCR περιζχουν τισ αναγκαίεσ κατευκυντιριεσ γραμμζσ για τθν αξιολόγθςθ του κφκλου ηωισ και καλοφνται να προςδιορίςουν τα περιβαλλοντικά χαρακτθριςτικά του προϊόντοσ που πρζπει να περιλαμβάνονται ςτθν περιβαλλοντικι διλωςθ προϊόντοσ (epd).αυτι τθ ςτιγμι, 5 εταιρείεσ ζχουν το οικολογικό ςιμα και αποτελοφν τουσ πρϊτουσ ςτθν Λςπανία που λάβανε μια epd ςτο dapc, ωςτόςο, πολλζσ επιχειριςεισ ενδιαφζρονται και άλλεσ βρίςκονται ςτθ διαδικαςία ςυλλογισ. Ζνασ από τουσ κφριουσ λόγουσ για τθν αφξθςθ τθσ ηιτθςθσ είναι θ υιοκζτθςθ οριςμζνων νόμων που ιςχφουν ςε μια ςειρά από υλικά με περιβαλλοντικά χαρακτθριςτικά. Στθν Ρορτογαλία, υπάρχει επίςθσ ζνα παράδειγμα ζργου, ςτόχοσ του οποίου ιταν θ ανάπτυξθ τόςο PCR όςο epd (περιβαλλοντικι διλωςθ προϊόντοσ) για κεραμικά υλικά βαςίςμζνο ςτο iso14025 και το Κεφάλαιο12, Παράχθηκε από την ARVIS, 24/11/2010 Page 159

160 Κεφάλαιο 12 Πράςινο μάρκετινγκ και επικοινωνία iso Το ζργο εκτελείται από τθν ctcv1 με αίτθμα τθσ apicer2. Θ ανάπτυξθ των μοντζλων PCR και epd ιταν για κεραμικά τοφβλα *9+, πλακάκια οροφισ, πλακάκια και είδθ υγιεινισ από πορςελάνθ. Ο ςτόχοσ τθσ εργαςίασ αυτισ ιταν ο εντοπιςμόσ και θ αξιολόγθςθ των περιβαλλοντικϊν επιπτϊςεων που ςυνδζονται με τθν εξαγωγι, τθν παραγωγι και τθ διανομι (βαςίςμζνα ςε ςενάρια) κεραμικϊν τοφβλων που παράγονται ςτθν Ρορτογαλία (από τθν αρχι ωσ το τζλοσ), προκειμζνου να υποςτθρίχκει θ ανάπτυξθ μιασ epd (περιβαλλοντικι διλωςθ προϊόντοσ). Οι φάςεισ που περιλαμβάνονται ςτο ςφςτθμα είναι θ εξόρυξθ των πρϊτων υλϊν, θ παραγωγι τοφβλων και θ διανομι του τελικοφ προϊόντοσ ςτουσ πελάτεσ (ςενάριο 100 km). Οι φάςεισ που αντιςτοιχοφν ςτθν καταναλωτικι χριςθ και τθν τελικι διάκεςθ του προϊόντοσ αποκλείςτθκαν, επίςθσ, κακϊσ και οι μεταφορζσ και θ τελικι διάκεςθ των βιομθχανικϊν αποβλιτων. Αποκλείςτθκαν επίςθσ οι φάςεισ καταςκευισ τθσ εγκατάςταςθσ και τα εναπομζνοντα υποδομισ, παραγωγισ τθσ καταςκευισ εξοπλιςμοφ, προςωπικϊν δραςτθριοτιτων. Κεφάλαιο12, Παράχθηκε από την ARVIS, 24/11/2010 Page 160

161 Κεφάλαιο13 χεδιαςμόσ για Βιωςιμότθτα 13. χεδιαςμόσ για Βιωςιμότθτα 13.1 Ειςαγωγι Θ βιωςιμότθτα δεν αφορά μόνο ςτο Ρεριβάλλον. Θ Βιϊςιμθ Ανάπτυξθ προκαλεί εταιρείεσ και άλλουσ οργανιςμοφσ να επαναςχεδιάςουν τισ διεργαςίεσ και τα προϊόντα τουσ με τζτοιο τρόπο ϊςτε να είναι περιβαλλοντικά και οικονομικά βιϊςιμα και κοινωνικά δίκαια. Ωσ εκ τοφτου, παρότι θ ενςωμάτωςθ περιβαλλοντικϊν παραγόντων ςτθν ανάπτυξθ προϊόντων (π.χ. οικολογικόσ ςχεδιαςμόσ) είναι μία ςθμαντικι ςτρατθγικι μείωςθσ των περιβαλλοντικϊν επιπτϊςεων των προϊόντων, ο ςχεδιαςμόσ για τθν βιωςιμότθτα είναι μία πιό ολοκλθρωτικι ςτρατθγικι. Το 1987, τα Θνωμζνα Ζκνθ εξζδωςαν τθν Αναφορά Brundtland, ςτθν οποίαπεριλαμβάνεται ο πιό διάςθμοσ οριςμόσ για τθν Βιϊςιμθ Ανάπτυξθ: «Βιϊςιμθ Ανάπτυξθ είναι θ ανάπτυξθ που καλφπτει τισ ανάγκεσ του παρόντοσ χωρίσ να διακινδυνεφεται θ δυνατότθτα των μελλοντικϊν γενεϊν να καλφψουν τισ δικζσ τουσ ανάγκεσ». Ο οριςμόσ περιλαμβάνει δφο ςθμεία κλειδιά: Θ ζννοια τθσ «ανάγκθσ», ειδικότερα οι απαραίτθτεσ ανάγκεσ των φτωχϊν του κόςμου, ςτισ οποίεσ κα πρζπει να δίνεται προτεραιότθτα και, Θ ιδζα των περιοριςμϊν που επιβάλλει θ κατάςταςθ τθσ τεχνολογίασ και θ κοινωνικι οργάνωςθ, ςτθν δυνατότθτα του περιβάλλοντοσ να καλφπτει τωρινζσ και μελλοντικζσ ανάγκεσ. Στα προθγοφμενα κεφάλαια αναλφκθκαν διάφοροι τρόποι εκτίμθςθσ των περιβαλλοντικϊν και οικονομικϊν παραμζτρων του ςχεδιαςμοφ ενόσ προϊόντοσ, ςυμπεριλαμβανομζνων και διαφορετικϊν ςτρατθγικϊν και κριτθρίων που βοθκοφν τισ εταιρείεσ να ςυςτθματοποιιςουν τισ γνϊςεισ τουσ ςχετικά με τισ περιβαλλοντικζσ επιπτϊςεισ των προϊόντων τουσ και να ςτθρίξουν τθν διαδικαςία λιψθσ αποφάςεων. Ρωσ όμωσ είναι δυνατόν να επιτευχκεί θ αειφορία και με ποιό τρόπο αντιμετωπίηονται κοινωνικά κζματα με τον ςχεδιαςμό προϊόντων; Ο κοινωνικόσ ςχεδιαςμόσ είναι εμπνευςμζνοσ μεταξφ άλλων από τον VictorPapanek, ο οποίοσ είχε τθν ιδζα ότι οι ςχεδιαςτζσ και οι επαγγελματίεσ δθμιουργοί ζχουν τθν ευκφνθ και τθν δυνατότθτα να προκαλζςουν πραγματικι αλλαγι ςτον κόςμο μζςα από καλό ςχεδιαςμό. Ακόμα από τα 1970, ζγραψε για τισ ιδζεσ του για ςωςτό οικολογικό ςχεδιαςμό και ςχεδιαςμό που κα βοθκοφςε τουσ φτωχοφσ, τουσ ανάπθρουσ, τουσ θλικιωμζνουσ και άλλεσ μειονότθτεσ τθσ κοινωνίασ (Papanek, 1971). Εγχειρίδιο Οικολογικοφ χεδιαςμοφ ελ161

162 Κεφάλαιο13 χεδιαςμόσ για Βιωςιμότθτα Σε αντίκεςθ με τθν πρακτικι του οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ, όπου ςτισ περιςςότερεσ περιπτϊςεισ επιτυγχάνονται μόνο περιβαλλοντικζσ βελτιϊςεισ ςε υφιςτάμενα προϊόντα και υπθρεςίεσ, ο ςχεδιαςμόσ για τθν βιωςιμότθτα ςτοχεφει ςε πιο δραςτικζσ βελτιϊςεισ ςτα διάφορα επίπεδα βιωςιμότθτασ. Είναι ζνα κζμα του τι να λάβεισ υπόψθ αλλά και πόςο μακριά να το πασ. Στο Κεφάλαιο 4, παρουςιάςτθκαν διαφορετικά είδθ καινοτομίασ. Ο ςχεδιαςμόσ για τθν βιωςιμότθτα προκαλεί τισ εταιρίεσ να λειτουργιςουν καινοτομικά με ςκοπό να αντιμετωπίςουν τα οικολογικά όρια του πλανιτθ. Οριακζσ βελτιϊςεισ ςτθν απόδοςθ των προϊόντων δεν ςυνάδουν με τον ρυκμό αποδόμθςθσ των οικοςυςτθμάτων και εξάντλθςθσ των πόρων τόςο μεςοπρόςκεςμα όςο και μακροπρόκεςμα. Σε αυτό το τελευταίο κεφάλαιο του προγράμματοσ InEDIC, θ λογικι είναι να επαναπροςδιοριςτεί το κζμα του ςχεδιαςμοφ με κατεφκυνςθ τθν ριηοςπαςτικι καινοτομία και τθν υιοκζτθςθ κοινωνικϊν κριτθρίων. Με αυτό τον τρόπο δίνονται ιδζεσ για νζεσ κατευκφνςεισ που οι εταιρίεσ και οι ςχεδιαςτζσ κα μποροφςαν να ακολουκιςουν ςε μελλοντικά ςχζδια χεδιαςμόσγιαβιωςιμότθταεμπνευςμζνθ από το ISO Ρρόςφατεσ εξελίξεισ ςτθν διαχείριςθ τθσ βιωςιμότθτασ, ςυγκεκριμζνα θ ζκδοςθ του ISO Κοινωνικι Ευκφνθ το 2010, φζρνουν ζνα νζο πλαίςιο μζςα από το οποίο αξιολογοφνται οι επιπτϊςεισ του οργανιςμοφ ςτθν κοινωνία και το περιβάλλον. Σφμφωνα με αυτό το πρότυπο, οι οργανιςμοί παροτρφνονται να υιοκετιςουν μια διάφανθ και θκικι ςυμπεριφορά που: Συνειςφζρειςτθνβιϊςιμθανάπτυξθ, ςυμπεριλαμβανομζνθστθσυγείασκαιτθσευθμερίασ τθσ κοινωνίασ, Λαμβάνειυπόψθτθστισπροςδοκίεστωνμετόχων, Είναιςφμφωνθμετθννομοκεςίακαιςχετικζσδιεκνισοδθγίεσςυμπεριφοράσ, και Είναιενςωματωμζνθςτονοργανιςμόκαιτισπρακτικζσ του. ΤοISO είναιζνα πολφ αναλυτικό και πρόςφατο ζντυπο οδθγιϊν για τθν ενςωμάτωςθ κοινωνικισ ευκφνθσ από τισ εταιρίεσ που προιλκε από μία 6ετι περίοδο ανάπτυξθσ βαςιςμζνθ ςτθν ςυνεργαςία περιςςότερων από 400 ειδικϊν από 99 χϊρεσ. Με τα λόγια του ίδιου του προτφπου, θ ανάγκθ για τθν εφαρμογι του είναι θ εξισ: Θ επίδοςθ ενόσ οργανιςμοφ ςε ςχζςθ με τθν κοινωνία ςτθν οποία λειτουργεί και τθν επίπτωςι του ςτο περιβάλλον ζχει γίνει ζνα κρίςιμο μζροσ του υπολογιςμοφ τθσ ςυνολικισ του απόδοςθσ και τθσ δυνατότθτάσ του να ςυνεχίςει να λειτουργεί αποδοτικά. Αυτό αντανακλά εν Εγχειρίδιο Οικολογικοφ χεδιαςμοφ ελ162

163 Κεφάλαιο13 χεδιαςμόσ για Βιωςιμότθτα μζρθ τθν αυξανόμενθ αντίλθψθ τθσ ανάγκθσ τθσ διατιρθςθσ τθσ υγείασ των οικοςυςτθμάτων, τθσ κοινωνικισ ιςότθτασ και τθν καλι διοίκθςθ του οργανιςμοφ. Μακροπρόκεςμα, όλεσ οι διεργαςίεσ του οργανιςμοφ εξαρτϊνται από τθν υγεία των οικοςυςτθμάτων τθσ γθσ. Οι οργανιςμοί υποβάλλονται ςε λεπτομερι ζλεγχο από τουσ μετόχουσ τουσ. Αυτζσ οι ανθςυχίεσ αφοροφν τόςο ςτισ κακθμερινζσ διεργαςίεσ ενόσ οργανιςμοφ όςο και ςτισ ςτρατθγικζσ αποφάςεισ που ζχουν να κάνουν με νζα προϊόντα, υπθρεςίεσ ι ακόμα και εταιρικά μοντζλα λειτουργίασ. Το ISO26000 προτείνει ςτουσ οργανιςμοφσ να αναγνωρίηουν και να διαχειρίηονται τθν κοινωνικι τουσ ευκφνθ με το τα λαμβάνουν υπόψθ εφτά κεντρικά κζματα: διαχειριςτικι διακυβζρνθςθ, ανκρϊπινα δικαιϊματα, εργαςιακζσ πρακτικζσ, περιβάλλον, δίκαιεσ πρακτικζσ λειτουργίασ, κζματα καταναλωτϊν και ςυμμετοχι και ανάπτυξθ τθσ κοινωνίασ. Ορίηει ότι αυτά τα κεντρικά κζματα καλφπτουν τισ πλζον πικανζσ οικονομικζσ, περιβαλλοντικζσ και κοινωνικζσ επιπτϊςεισ που κα πρζπει να αντιμετωπίςουν οι οργανιςμοί. Μία πικανι προςζγγιςθ για να καλυφκοφν όλα τα κζματα ςτον ςχεδιαςμό για τθν βιωςιμότθτα είναι να ακολουκθκεί αυτι ακριβϊσ θ κατθγοροποίθςθ (Σχιμα 13.1) Σχιμα 13.1 Τα 7 βαςικάκζματατθσκοινωνικισευκφνθσςφμφωνα με το ISO Το ςχιμα κακορίηει ότι όλα τα κζματα κα πρζπει να λθφκοφν υπόψθ ςε μία ολιςτικι προςζγγιςθ αλλά ταυτόχρονα οτι είναι και ανεξάρτθτα. Ραρόλα αυτά, θ διαχειριςτικι διακυβζρνθςθ δεν κα χρθςιμοποιθκεί ςαν ςχεδιαςτικι προςζγγιςθ γιατί θ φφςθ τθσ είναι Εγχειρίδιο Οικολογικοφ χεδιαςμοφ ελ163

164 Κεφάλαιο13 χεδιαςμόσ για Βιωςιμότθτα κάπωσ διαφορετικι ςε ςχζςθ με τισ άλλεσ. Θ αποτελεςματικι διαχειριςτικι διακυβζρνθςθ δίνει τθν δυνατότθτα ςε ζναν οργανιςμό να δράςει επάνω ςτα υπόλοιπα κζματα. Ανκρϊπινα δικαιϊματα Τα ανκρϊπινα δικαιϊματα περιλαμβάνουν δφο μεγάλεσ κατθγορίεσ: πολιτικά (το δικαίωμα ςτθν ηωι, τθν ελευκερία κτλ) και οικονομικά, κοινωνικά και πολιτιςτικά (το δικαίωμα ςτθν εργαςία, ςτθν τροφι κτλ). Ραρότι είναι υποχρζωςθ των κρατϊν να υπεραςπίηονται τα ανκρϊπινα δικαιϊματα, είναι ευρζωσ αποδεκτό ότι εταιρίεσ οργανιςμοί μποροφν να επθρεάςουν τα ατομικά δικαιϊματα και ωσ εκ τοφτου ζχουν υποχρζωςθ να τα ςζβονται και να ςυνειςφζρουν δραςτικά ςτθν υπεράςπιςι τουσ. Πωσμπορείοςχεδιαςμόσενόσπροϊόντοσιυπθρεςίασ να ςτθρίξει τον ςεβαςμό των ανκρϊπινων δικαιωμάτων; ΟVictorPapanek πρεςβεφει τθν άποψθ ότι οι ςχεδιαςτζσ ζχουν τθν υποχρζωςθ και τθν δυνατότθτα να προκαλζςουν πραγματικι αλλαγι ςτον κόςμο μζςα από ςωςτό ςχεδιαςμό. Ακόμα από το 1970 ζχει γράψει για τισ ιδζεσ του επάνω ςτον οικολογικό ςχεδιαςμό και τον ςχεδιαςμό που υπθρετεί τισ ανάγκεσ των φτωχϊν, των ανάπθρων, των θλικιωμζνων και άλλων μειονοτιτων τθσ κοινωνίασ. Εργαςιακζσ πρακτικζσ Οι εργαςιακζσ πρακτικζσ περιλαμβάνουν κάκε πολιτικι που επθρεάηει τισ ςυνκικεσ εργαςίασ που ςυμβαίνει από ι εκ μζρουσ τθσ εταιρίασ, ςυμπεριλαμβανομζνων των υπεργολάβων τθσ. Οι αρχζσ που ςυμπεριλαμβάνονται ςε αυτό το κζμα περιλαμβάνουν το δικαίωμα του κακενόσ να κερδίηει τα προσ το ηθν μζςω ελζυκερθσ εργαςίασ και το δικαίωμα ςτο δίκαιο εργαςιακό περιβάλλον. Πωσμπορείοςχεδιαςμόσενόσπροϊόντοσιυπθρεςίασ να προωκιςει πρακτικζσ ορκισ εργαςίασ; Θ επιλογι των υλικϊν και τθσ διαδικαςίασ παραγωγισ κα ζχει μία άμεςθ επίδραςθ ςτθν υγεία των ανκρϊπων ςτο εργαςιακό τουσ περιβάλλον. Με το να αποφεφγεται θ χριςθ τοξικϊν ουςιϊν και επικίνδυνου εξοπλιςμοφ, ο ςχεδιαςμόσ επθρεάηει άμεςα τθν υγεία και τθν αςφάλεια των εργαηομζνων. Σο περιβάλλον Το εγχειρίδιο του InEDIC παρζχει αναλυτικζσ πλθροφορίεσ ςχετικάμε τθν αντιμετϊπιςθ περιβαλλοντικϊν κεμάτων ςτον ςχεδιαςμό των προϊόντων. Δεν κα δοκοφν εδϊ επιπλζον κατευκφνςεισ. Εγχειρίδιο Οικολογικοφ χεδιαςμοφ ελ164

165 Κεφάλαιο13 χεδιαςμόσ για Βιωςιμότθτα Δίκαιεσ πρακτικζσ λειτουργίασ Το κζμα αυτό αφορά τθν θκικι ςτισ ςυνδιαλαγζσ του οργανιςμοφ με άλλουσ οργανιςμοφσ: κυβερνθτικζσ υπθρεςίεσ, ςυνζταιροι, προμθκευτζσ, εργολάβοι, πελάτεσ, ανταγωνιςτζσ και ςφνδεςμοι ςτουσ οποίουσ είναι μζλοσ. Ρεριλαμβάνει τα ακόλουκα κζματα: αδιαφκορά, υπεφκυνθ πολιτικι εναςχόλθςθ, δίκαιοσ ανταγωνιςμόσ, προϊκθςθ τθσ κοινωνικισ ευκφνθσ, ςεβαςμόσ κα δικαιϊματα ιδιοκτθςίασ. Πωσ μπορεί ο ςχεδιαςμόσ ενόσ προϊόντοσ ι υπθρεςίασ να προωκιςει πρακτικζσ δίκαιου εμπορίου; Θ ςυμπερίλθψθ κριτθρίων κοινωνικισ ευκφνθσ ςτθν προςφορά ι αγορά πρϊτων υλϊν ι ςυςτατικϊν κα επθρεάςει τθν δράςθ των ςχεδιαςτϊν κακϊσ μπορεί να περιορίςει τθν επιλογι προμθκευτϊν ι, ςε μια πιο παραγωγικι προοπτικι, κα παρζχει μία πλατφόρμα όπου κα μποροφν ςε ςυνεργαςία να βρουν καλφτερεσ εναλλακτικζσ ι ακόμα και τελείωσ νζεσ λφςεισ για το προϊόν. Εκτόσ όμωσ από όλα αυτά, οι ςχεδιαςτζσ ζχουν πολφ ςοβαρό ρόλο ςτον ςεβαςμό των δικαιωμάτων ιδιοκτθςίασ και τθσ παραδοςιακισ γνϊςθσ μζςω του κϊδικα θκικισ τουσ. Θζματα καταναλωτϊν Οργανιςμοί που παρζχουν προϊόντα και υπθρεςίεσ ςε καταναλωτζσ ζχουν ευκφνεσ όπωσ το να παρζχουνε κπαίδευςθ και πλθροφορίεσ με τθν χριςθδ ίκαιων, διάφανων και εξυπθρετικϊν πλθροφοριϊν, με τθν προϊκθςθ βιϊςιμθσ κατανάλωςθσ και ςχεδιάηοντασ προϊόντα και υπθρεςίεσ που παρζχουν πρόςβαςθ ςε όλουσ, είναι αςφαλι και φροντίηουν για τουσ ευάλωτουσ και τα άτομα με ειδικζσανάγκεσ. Πωσ μπορεί ο ςχεδιαςμόσ ενόσ προϊόντοσ ι υπθρεςίασ να προςτατζψει τουσ καταναλωτζσ; Αυτόσ είναι ζνα τομζασ όπου ο ςχεδιαςμόσ παίηει κεντρικό ρόλο. Μερικά πράγματα που πρζπει να λθφκοφν υπόψθ είναι: Ελαχιςτοποίθςθ κινδφνων για τθν υγεία και τθν αςφάλεια ςτον ςχεδιαςμό των προϊόντων μζςω: o Αναγνϊριςθτωνπικανϊνχρθςτϊντουπροϊόντοσ, τουσ τρόπουσ χριςθσ και προβλζποντασ τουσ πικανοφσ τρόπουσ κακισ χριςθσ του προϊόντοσ ι τθσ υπθρεςίασ o Εκτίμθςθσ των κινδφνων ςε κάκε ξεχωριςτι ομάδα χρθςτϊν o Μείωςθ του κινδφνου με (i) ενςωμάτωςθ αςφαλοφσ ςχεδιαςμοφ (ii) προςτατευτικζσ ςυςκευζσ και (iii) ενθμζρωςθ των χρθςτϊν. Εγχειρίδιο Οικολογικοφ χεδιαςμοφ ελ165

166 Κεφάλαιο13 χεδιαςμόσ για Βιωςιμότθτα Συνειςφορά ςτθν βιϊςιμθ κατανάλωςθ με τθ προςφορά ςτουσ καταναλωτζσ κοινωνικά και περιβαλλοντικά επωφελι προιόντα και υπόψθ τον ολοκλθρωμζνο κφκλο ηωισ. υπθρεςίεσ λαμβάνοντασ υμμετοχι και ανάπτυξθ τθσ κοινότθτασ Οι οργανιςμοί ζχουν ςχζςθ με τισ κοινότθτεσ ςτισ οποίεσ λειτουργοφν. Κα πρζπει να ανγνωρίηουν τθν αξία τουσ και μποροφν να βοθκιςουν ςτο να προωκθκοφν υψθλότερα επίπεδα διαβίωςθσ. Θ κάκε κοινότθτα είναι μοναδικι βάςθ των ιςτορικϊν και πολιτιςμικϊν χαρακτθριςτικϊν τθσ και επθρεάηουν τισ δυνατότθτζσ τθσ για το μζλλον. Θ ανάπτυξθ τθσ κοινότθτασ είναι το αποτζλεςμα κοινωνικϊν, πολιτικϊν και οικονομικϊν χαρακτθριςτικϊν και εξαρτάται από τισ κοινωνικζσ δυνάμεισ που εμπλζκονται. Τα κζματα κοινοτικισ ανάπτυξθσ ςτα οποία ζνασ οργανιςμόσ μπορεί να ςυνειςφζρει περιλαμβάνουν τθν δθμιουργία κζςεων εργαςίασ, τθν διαφοροποίθςθ οικονομικισ δραςτθριότθτασ και τεχνολογικισ ανάπτυξθσ, τθν δθμιουργία ειςοδιματοσ μζςω τθσ τοπικισ οικονομικισ ανάπτυξθσ, τθν προϊκθςθ τθσ εκπαίδευςθσ, τθν διατιρθςθ τθσ κουλτοφρασ και τθσ τζχνθσ κτλ. Πωσ μπορεί ο ςχεδιαςμόσ ενόσ προϊόντοσ ι υπθρεςίασ να προωκιςει τθν ςυμμετοχι και ανάπτυξθ τθσ κοινότθτασ; Ο ςχεδιαςμόσ προϊόντων και υπθρεςιϊν μπορεί να προωκιςει τοπικζσ οικονομίεσ, υλικά, τεχνολογίεσ και know-how και με αυτό τον τρόπο να υποςτθρίξει τθν ανάπτυξθ των κοινοτιτων υςτιματα Προϊόντοσ-Τπθρεςίασ Σα τελευταία χρόνια οι αυτόματοι απαντθτζσ ςχεδόν εξαφανίςτθκαν από τότε που οι τθλεφωνικοί πάροχοι ξεκίνθςαν να παρζχουν υπθρεςίεσ φωνθτικϊν μθνυμάτων. Ο Οποιοςδιποτε ζχει τθν δυνατότθτα να δει ποιόσ τον ζχει καλζςει, να ακοφςει το θχογραφθμζνο μινυμα και να το ςϊςει για κάποιο χρονικό διάςτθμα και να κάνει αυτόματθ επανάκλιςθ. Για τον χριςτθ, θ επιλογι αυτι είναι πολφ καλφτερθ από πρακτικισ και οικονομικισ πλευράσ, αφοφ δεν είναι πλεόν απαραίτθτο να αγοράςει τον εξοπλιςμό. Σελικά τι χρειάηεται πραγματικά ο καταναλωτισ; Να κατζχει ζναν αυτόματο απαντθτι ι να ζχει τθν δυνατότθτα να χρθςιμοποιιςει τθν λειτουργία του να λαμβάνει φωνθτικά μθνφματα; Αυτό είναι ζνα κλαςικό παράδειγμα τθσ αντικατάςταςθσ ενόσ υλικοφ προϊόντοσ με μία υπθρεςία και χρθςιμοποιείται ςυχνά για να παρουςιάςει τα πλεονεκτιματα των υπθρεςιϊν ςε ςχζςθ με τθν βιωςιμότθτα. Αντί για χιλιάδεσ αυτόματουσ τθλεφωνθτζσ να Εγχειρίδιο Οικολογικοφ χεδιαςμοφ ελ166

167 Κεφάλαιο13 χεδιαςμόσ για Βιωςιμότθτα καταςκευάηονται, να διανζμονται, να χρθςιμοποιοφνται και τελικά να πετιοφνται ςτο τζλοσ ηωισ τουσ, το απλό τθλζφωνο είναι αρκετό. Επιπρόςκετα, θ ικανοποίθςθ του πελάτθ είναι μεγαλφτερθ. Οι υπθρεςίεσ είναι μία τάςθ ςτθν ςφγχρονθ οικονομία που ζχει τραβιξει το ενδιαφζρον των ειδικϊν τθσ βιωςιμότθτασ. Ζνασ επικυμθτόσ «Ραράγοντασ 4» ι ακόμα μεγαλφτεροσ ςτθν μείωςθ των περιβαλλοντικϊν επιπτϊςεων είναι δφςκολο να επιτευχκεί με τροποποιιςεισ ςε υπάρχοντα προϊόντα μόνο. Θ ιδζα πίςω από τθν πλάτυνςθ τθσ οπτικισ από το προϊόν ςτθν υπθρεςία και τον ςυςτθμικό ςχεδιαςμό είναι να ςυμπεριλθφκοφν και να βελτιςτοποιθκοφν οι λειτουργίεσ των προϊόντων ι να αντικαταςτακεί το προϊόν με υπθρεςία (TukkerandTischner, 2006). Το κομμάτι αυτό αφορά ςτα «ςυςτιματα προϊόντοσ-υπθρεςίασ» (ΣΡΥ). Ο όροσ ΣΡΥ υιοκετείτε εδϊ επειδι δεν υπάρχουν αμιγι προϊόντα (υπθρεςίεσ όπωσ θ διανομι είναι πάντα απαραίτθτεσ) οφτε αμιγισ υπθρεςίεσ (ςτθν παροχι μίασ υπθρεςίασ κα απαιτοφνται κάποια φυςικά αντικείμενα). Τα ςυςτιματα προϊόντων-υπθρεςιϊν που ζχουν υψθλό δυναμικό βιωςιμότθτασ βαςίηονται ςε επιχειρθςιακά μοντζλα που ςυνδυάηουν τθν ανάπτυξθ προϊόντων και υπθρεςιϊν που ζχουν ςαν ςτόχο να προςδόςουν επιπρόςκετθ αξία ςτουσ χριςτεσ και να καλφψουν τισ ανάγκεσ τουσ με ζναν βιϊςιμο τρόπο. Στα ΣΡΥ, το δυναμικό για βιωςιμότθτα είναι αρκετά μεγαλφτερο από αυτό των ςυμβατικϊν επιχειρθςιακϊν μοντζλων ςε περιβαλλοντικό, οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο. Το παράδειγμα με τον αυτόματο απαντθτι δεν καλφπτει προφανϊσ όλα τα είδθ ΣΡΥ. Το ότι υπάρχει τάςθ προσ τισ υπθρεςίεσ τελικά δεν ςθμαίνει ότι τα φυςικά αντικείμενα αντικακίςτανται από άυλεσ υπθρεςίεσ ςε μεγάλθ κλίμακα. Συχνά οι εταιρίεσ προςκζτουν υπθρεςίεσ ςε προϊόντα που πουλάνε ςαν ςτρατθγικι διαφοροποίθςθσ ςε ϊριμεσ αγορζσ ϊςτε να αυξάνουν τθν ανταγωνιςτικότθτά τουσ. Μία πικανι κατθγοριοποίθςθ ΣΡΥ παρουςιάηεται ςτον Ρίνακα Ρίνακασ 13.1 ΚατθγορίεσΣΡΥ Ρθγζσ: SusProNetproject 15 ;TukkerandTischner, 2006andTukker, 2003 (modified) Κατθγορίεσ Ιδιοκτθςία του Παραδείγματα Προϊόντοσ ΚατθγορίαA: Χριςτθσ / Επζκταςθτουπροϊόντοσ,θαξίατουαυξάνεταιμεεπιπρόςκ 15 Thematic Network on Product Service Development: Εγχειρίδιο Οικολογικοφ χεδιαςμοφ ελ167

168 Κεφάλαιο13 χεδιαςμόσ για Βιωςιμότθτα Τπθρεςίεσ ςτραμμζνεσ προσ το προϊόν Κατθγορία B Τπθρεςίεσ ςτραμμζνεσ προσ τθν χριςθ Κατθγορία C: Τπθρεςίεσ ςτραμμζνεσ προσ το αποτζλεςμα Καταναλωτισ Ράροχοσ τθσ υπθρεςίασ ο οποίοσ πουλάει λειτουργίεσ και όχι προϊόντα Δεν περιλαμβάνεται κάπιο προϊόν ετεσυπθρεςίεσ. υμβουλζσ ςχετικά μετθν πιο αποδοτικι χριςθ του προϊόντοσ. Κάκετθ ολοκλιρωςθ, ο καταναλωτισ εμπλζκεται άμεςα ςτθν διαδικαςία παραγωγισ του προϊόντοσ, π.χ. παραγωγι κατά παραγγελία. Επινοικίαςθ. Ο πάροχοσ κρατάει τθν ιδιοκτθςία του προϊόντοσ και είναι ςυχνά υπεφκυνοσ για τθν ςυντιρθςι του. Οεπινοικιαςτισπλθρϊνειζναςτακερόποςόγιατοδικαίωμ αχριςθσ. Ενοικίαςθ ι μοίραςμα, παρόμοιο με επινοικίαςθ, αλλά ο χριςτθσ δεν ζχει απεριόριςτθ και ατομικι πρόςβαςθ ςτο προϊόν. Το ίδιο προϊόν χρθςιμοποιείται διαδοχικά από διαφορετικοφσ χριςτεσ. Διαχείριςθ τθσ Δραςτθριότθτασ, ο προμθκευτισ δίνει κίνθτρα ςτον καταναλωτι να είναι πιο υπεφκυνοσ Λειτουργικό αποτζλεςμα, τα προϊόντα αντικακίςτανται από νζεσ λφςεισ. Ραραδείγματα είναι υπθρεςία ελζγχου παραςίτων αντί για εντομοκτόνα, ι δθμιουργία «ευχάριςτου κλίματοσ» αντί για πϊλθςθ κερμαντικϊν ςωμάτων. Θ λογικι του ΣΡΥ ζχει λάβει ιδιάιτερθ προςοχι από περιβαλλοντολόγουσ εξαιτίασ του υψθλοφ δυναμικοφ του ςτο να ςυνειςφζρει ςτθν απεξάρτθςθ των εςόδων από ροζσ υλικϊν και να αυξιςει τθν παραγωγικότθτα των πόρων. Ο Stahel (2000) για παράδειγμα προτείνει ότι υψθλότερθ απόδοςθ των πόρων μπορεί να επιτευχκεί μζςω: Λφςεισ επάρκειασ (οργάνωςθτωνλειτουργιϊνμετζτοιοτρόποϊςτεναμειϊνετεθανάγκθγιαζνααγακόιυπθ ρεςίαχωρίσναμειϊνεταιθαπαίτθςθτουπελάτθ π.χ. να μθν πλζνονται αχρθςιμοποίθτεσ πετςζτεσ) Συςτθμικζσλφςεισκαιπιόζντονθεκμετάλευςθαγακϊντείνουνναπθγαίνουνμαηίπ.χ. επινοικιάςεισ, κοινιχριςθαυτοκινιτων, κοινιχριςθδρόμων κτλ. Εγχειρίδιο Οικολογικοφ χεδιαςμοφ ελ168

169 Κεφάλαιο13 χεδιαςμόσ για Βιωςιμότθτα Μεγαλφτερθχρονικάεκμετάλευςθτωναγακϊνχρθςιμοποιόνταστεχνικζσόπωσθεπζκτας θτουχρόνουηωισ, επιδιόρκωςθ, επαναχρθςιμοποίθςθ. Πμωσ τα ΣΡΥ δεν είναι περιβαλλοντικά βιϊςιμα εξ οριςμοφ. Ζνα ςθμαντικό εμπόδιο εναντίον τθσ οικολογικισ αποτελεςματικότθτασ των υπθρεςιϊν είναι θ ζνταςθ των μεταφορϊν και επομζνωσ είναι ιδιαίτερα ςθμαντικό να αντιμετωπιςτοφν κζματα μεταφορϊν που άπτονται τθσ παροχισ (Tukker and Tischner, 2006). Ζνα άλλο μειονζκτθμα για τθν οικολογικι αποτελεςματικότθτα τουσρυζχει να κάνει με τουσ χριςτεσ που είναι λιγότερο υπεφκυνοι για τθν προςεκτικι χριςθ του προϊόντοσ από ό,τι κα ιταν αν το προϊόν ιταν δικό τουσ.(tukker, 2003). Σε γενικζσ γραμμζσ οι προοπτικζσ βιωςιμότθτασ των ΣΡΥ αυξάνονται από τθν κατθγορία Α ςτθν κατθγορία C. Σφμφωνα με τον Tukker (2003), υπθρεςίεσ με προςανατολιςμό ςτα προϊόντα, ζχουν κατά πάςα πικανότθτα μόνο οριακά περιβαλλοντικά οφζλθ που οφείλονται ςτθν καλφτερθ ςυντιρθςθ και επζκταςθ του χρόνου ηωισ του προϊόντοσ και το ίδιο ιςχφει και για τθ διαχείριςθ δραςτθριοτιτων. Δεν μποροφν να αναμζνονται δραςτικζσ αλλαγζσ όςο θ τεχνολογία παραμζνει θ ίδια, αλλά απλά τθν διαχειριηόμαςτε με πιο αποτελεςματικό τρόπο. Θ ενοικίαςθ και θ κοινι χριςθ μποροφν να οδθγιςουν ςε μεγαλφτερα περιβαλλοντικά οφζλθ αφοφ το ίδιο προϊόν χρθςιμοποιείται πιο εντατικά. Τζλοσ πρζπει να επιςθμανκεί ότι θ εκμετάλλευςθ των περιβαλλοντικϊν οφελϊν των ΣΡΥ περιορίηεται από τθν αποδοχι τουσ από τθν αγορά τθσ και το μζγεκόσ τθσ. Το γεγονόσ ότι όταν ο καταναλωτισ μοιράηεται ζνα προϊόν δεν του ανικει, μειϊνει τθν αποδοχι αυτισ τθσ πρόταςθσ φνκεςθ: Από τον οικολογικό ςτον βιϊςιμο ςχεδιαςμό Ο ςχεδιαςμόσ για τθν βιωςιμότθτα, ςαν μζροσ τθσ εξζλιξθσ από τθν ιδζα του οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ, ζχει εφαρμοςτεί επιτυχϊσ από αρκετοφσ οργανιςμοφσ και εταιρίεσ με ςθμαντικά οφζλθ τόςο οικονομικά όςο και περιβαλλοντικά. Αυτό υπονοεί ότι οι εταιρίεσ δροφν με υπεφκυνο τρόπο, ενςωματϊνοντασ περιβαλλοντικά και κοινωνικά κριτιρια ςτον ςχεδιαςμό των προϊόντων τουσ, υιοκετϊντασ καινοτόμεσ πρακτικζσ για να ικανοποιιςουν τισ απαιτιςεισ των καταναλωτϊν. Το ακόλουκο ςχιμα παρουςιάηει τθν εξζλιξθ του οικολογικοφ ςχεδιαςμοφ προσ τον βιϊςιμο ςχεδιαςμό, με ιδιαίτερθ ςθμαςία ςτισ τεχνολογίεσ, τισ λειτουργίεσ και το χρονικό ορίηοντα και τα είδθ των επιπτϊςεων που αναλφονται. Εγχειρίδιο Οικολογικοφ χεδιαςμοφ ελ169

170 Κεφάλαιο13 χεδιαςμόσ για Βιωςιμότθτα Σχιμα 13.2 Θ πρόκλθςθ: από τον οικολογικό ςχεδιαςμό ςτον ςχεδιαςμό για τθν βιωςιμότθτα. Source: Spangenberg et al., 2010 (επεξεργαςμζνο) 13.5 Αναφορζσ ISO 26000:2010 Guidance on social responsibility. ISO.Discovering ISO PAPANEK, V. Design for the Real World: Human Ecology and Social Change, New York, Pantheon Books SPANGENBERG, J.H.; FUAD-LUKE, A.; BLINCOE, K. Design for Sustainability (DfS): the interface of sustainable production and consumption. Journal of Cleaner Production 18 (2010) STAHEL, W. Multi-client Study on the Shift from Manufacturing to Services, 1998 and The Product-Life Institute, Geneva Εγχειρίδιο Οικολογικοφ χεδιαςμοφ ελ170