βιβλιο_layout 1 20/6/2014 4:43 πμ Page 5 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Προλογικό σημείωμα της Επιμελήτριας... 11 Εισαγωγή... 13 ΚΕφAλαιο 1: Ένα μοντέλο αναγνωστικής κατανόησης Η εξέλιξη της έννοιας «αναγνωστική κατανόηση»... 15 Από ένα σειριακό μοντέλο σε μία πιο σφαιρική διαδικασία... 15 Από την παθητική λήψη του μηνύματος στη διάδραση μεταξύ κειμένου και αναγνώστη... 17 Ένα κοινώς αποδεκτό μοντέλο κατανόησης... 18 Η σχέση μεταξύ των μεταβλητών... 19 Η μεταβλητή αναγνώστης... 20 Οι δομές του αναγνώστη... 21 Οι διαδικασίες ανάγνωσης... 27 Η μεταβλητή κείμενο... 30 Τα κριτήρια ταξινόμησης των κειμένων... 30 Ένα παράδειγμα συνδυασμού κριτηρίων... 31 Η μεταβλητή συγκείμενο... 33 Το ψυχολογικό συγκείμενο... 33 Το κοινωνικό συγκείμενο... 35 Το φυσικό συγκείμενο... 35 ΚΕφAλαιο 2: Ένα μοντέλο διδασκαλίας αναγνωστικής κατανόησης Η εξέλιξη της διδασκαλίας της κατανόησης... 37 Η επεξηγηματική διδασκαλία... 39 Η προέλευση και τα χαρακτηριστικά του μοντέλου... 39 Τα στάδια της επεξηγηματικής διδασκαλίας... 40
βιβλιο_layout 1 20/6/2014 4:43 πμ Page 6 Η αναγνωστική Κατανόηση Η επεξηγηματική διδασκαλία και οι τύποι γνώσεων... 43 Οδηγός σχεδιασμού μιας διδακτικής ενότητας με βάση την επεξηγηματική διδασκαλία... 44 Προς την αυτονομία του αναγνώστη... 45 Η επεξηγηματική διδασκαλία και τα άλλα μοντέλα διδασκαλίας.. 46 ΚΕφAλαιο 3: οι μικρο-διαδικασίες Η αναγνώριση των λέξεων... 48 Το παράδοξο του ρόλου της αποκωδικοποίησης στη διαδικασία της ανάγνωσης... 49 Το παράδοξο της αποτελεσματικότητας της διδασκαλίας της αποκωδικοποίησης... 52 Η ανάγνωση με ομάδες λέξεων... 53 Ο ορισμός της ανάγνωσης με ομάδες λέξεων και ο ρόλος της στην κατανόηση... 53 Γιατί είναι δύσκολη η ανάγνωση με ομάδες λέξεων;... 54 Οι διδακτικές στρατηγικές... 54 Η μικροεπιλογή... 58 ΚΕφAλαιο 4: οι διαδικασίες ενοποίησης Δύο είδη διαδικασιών ενοποίησης... 61 Κατανόηση των δεικτών συσχετισμού... 62 Οι εκφράσεις αναφοράς... 62 Οι σύνδεσμοι... 68 Η διατύπωση συμπερασμάτων... 70 Το θεωρητικό μοντέλο της κατηγοριοποίησης συμπερασμάτων του Cunningham... 70 Η ανάπτυξη της ικανότητας διατύπωσης συμπεράσματος... 74 Η διδασκαλία της διατύπωσης συμπερασμάτων... 75 ΚΕφAλαιο 5: οι μακρο-διαδικασίες. Πρώτο μέρος: Η κύρια ιδέα και η περίληψη Η κύρια ιδέα... 81 Ποια πληροφορία θεωρείται σημαντική;... 82 Οι αιτίες σύγχυσης ως προς την κύρια ιδέα... 83 Η διδασκαλία της κύριας ιδέας... 86 Η περίληψη... 88 Τι είναι μία περίληψη... 89 Τι δεν είναι η περίληψη... 89 Οι κανόνες της περίληψης... 90 6
βιβλιο_layout 1 20/6/2014 4:43 πμ Page 7 Περιεχόμενα Οι έρευνες σχετικά με τη δεξιότητα των μαθητών για σύνταξη περίληψης... 90 Γιατί είναι δύσκολη η περίληψη;... 91 Η διδασκαλία της περίληψης... 93 ΚΕφAλαιο 6: οι μακρο-διαδικασίες. Δεύτερο μέρος: Τα αφηγηματικά κείμενα Η δομή των αφηγηματικών κειμένων... 102 Η αφηγηματική γραμματική... 102 Το αφηγηματικό σχήμα... 106 Η αφηγηματική γραμματική στην εκπαίδευση... 106 Η συζήτηση σχετικά με την αφήγηση... 106 Ερευνητικά δεδομένα... 108 Διδακτικές δραστηριότητες σχετικές με το αφηγηματικό σχήμα.. 109 Η αναδιήγηση της αφήγησης... 116 Η περιγραφή και η προέλευση της τεχνικής... 116 Ερευνητικά αποτελέσματα... 117 Η αναδιήγηση ως στρατηγική διδασκαλίας... 117 Η αναδιήγηση ως τεχνική αξιολόγησης... 119 ΚΕφAλαιο 7: οι μακρο-διαδικασίες. Τρίτο μέρος: Τα πληροφοριακά κείμενα Η δομή των πληροφοριακών κειμένων... 127 Μία ταξινόμηση των πληροφοριακών κειμένων... 128 Το επίπεδο δυσκολίας στη δομή των πληροφοριακών κειμένων.. 129 Οι στρατηγικές ενημέρωσης για τη δομή των πληροφοριακών κειμένων.. 129 Τα διαγράμματα... 130 Η χρήση των κειμενικών δεικτών... 137 «Ανακάλυψη» από τους μαθητές της δομής του κειμένου με τη βοήθεια ερωτήσεων... 137 Περιλήψεις με βάση τη δομή του κειμένου... 138 ΚΕφAλαιο 8: οι διαδικασίες επεξεργασίας Η διατύπωση υποθέσεων... 140 Τα είδη των υποθέσεων... 141 Η διδασκαλία κειμένου βάσει υποθέσεων... 142 Η νοητική αναπαράσταση... 145 Οι έρευνες σχετικά με τη νοητική αναπαράσταση και την ανάγνωση... 146 Οι συναισθηματικές αντιδράσεις... 147 7
βιβλιο_layout 1 20/6/2014 4:43 πμ Page 8 Η αναγνωστική Κατανόηση Ο συλλογισμός... 148 Διαχωρισμός των γεγονότων από τις απόψεις... 149 Η αξιοπιστία της πηγής πληροφόρησης... 151 Απέναντι στις συνυποδηλώσεις της γλώσσας του συγγραφέα... 151 Η ένταξη της πληροφορίας του κειμένου σε προηγούμενες γνώσεις... 151 ΚΕφAλαιο 9: οι μεταγνωστικές διαδικασίες Η φυσιογνωμία των μεταγνωστικών διαδικασιών... 153 Οι συνιστώσες της μετα-κατανόησης... 154 Η επίγνωση των γνωστικών διεργασιών ή η αυτοαξιολόγηση... 154 Η αυτοδιαχείριση της κατανόησης... 155 Η διδασκαλία των μεταγνωστικών διαδικασιών... 158 Η διδασκαλία που στοχεύει στη γνώση των στρατηγικών... 158 Η διδασκαλία που στοχεύει στη διαχείριση της κατανόησης... 165 ΚΕφAλαιο 10: οι γνώσεις του αναγνώστη και ο ρόλος τους στην κατανόηση Οι έρευνες για το ρόλο των προηγούμενων γνώσεων στην κατανόηση.. 170 Οι διαπολιτισμικές έρευνες... 171 Οι έρευνες εμπείρων-αρχαρίων... 172 Μελέτες για τις λανθασμένες γνώσεις... 172 Οι διδακτικές στρατηγικές... 174 Η ενεργοποίηση των γνώσεων... 175 Παγίδες προς αποφυγή... 176 Γενικές αρχές για την ενεργοποίηση των γνώσεων... 178 Δραστηριότητες ενεργοποίησης των γνώσεων για την ανάγνωση αφηγηματικών κειμένων... 179 Δραστηριότητες ενεργοποίησης των γνώσεων για την ανάγνωση πληροφοριακών κειμένων... 184 Η καταγραφή των γνώσεων... 192 Σύγκριση διαφορετικών τύπων καταμέτρησης... 192 Η τεχνική συσχετισμού λέξεων... 194 ΚΕφAλαιο 11: Το λεξιλόγιο και η αναγνωστική κατανόηση Η απόκτηση του λεξιλογίου... 198 Η έμμεση εκμάθηση λεξιλογίου μέσω προσωπικών αναγνώσεων... 199 Η μορφολογική ανάλυση... 200 Η αξιοποίηση του συγκείμενου... 201 Πώς να καταστήσουμε τους μαθητές αυτόνομους στον εμπλουτισμό του λεξιλογίου... 203 8
βιβλιο_layout 1 20/6/2014 4:43 πμ Page 9 Περιεχόμενα Διαδικασία επεξεργασίας των ενδείξεων... 204 Η εμβάθυνση στην έννοια του ορισμού... 206 Η συστηματική διδασκαλία του λεξιλογίου... 209 Η επιλογή των λέξεων προς διδασκαλία... 209 Ο εντοπισμός του είδους του λεξιλογίου... 210 Η επιλογή της στρατηγικής για τη διδασκαλία... 211 ΚΕφAλαιο 12: ο ρόλος των ερωτήσεων στη διδασκαλία της αναγνωστικής κατανόησης Μία επαναξιολόγηση της χρήσης των ερωτήσεων στη σχολική τάξη... 220 Τι είναι μία ερώτηση;... 221 Η εξέλιξη των ταξινομήσεων των ερωτήσεων... 222 Η διδακτική αξιοποίηση των ταξινομήσεων των ερωτήσεων... 226 Η πρακτική της Raphael... 227 Η πρακτική των Poindexter και Prescott... 230 Οι ερωτήσεις σχετικά με το προϊόν και οι ερωτήσεις σχετικά με τη διεργασία... 231 Οι αμφίδρομες ερωτήσεις... 232 ΒιΒλιοΓΡαφια... 235 9