ΤΜΗΜΑ ΙΕΘΝΩΝ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΤΙΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΣΠΟΥ ΕΣ ΓΙΑ ΣΤΕΛΕΧΗ

ΤΜΗΜΑ ΙΕΘΝΩΝ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΤΙΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΣΠΟΥ ΕΣ ΓΙΑ ΣΤΕΛΕΧΗ Μάθηµα: ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΤΗΣ Ε.Ε. ιδάσκων: Σαράντης Καλυβίτης 3η ενότητα: H ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΣΤΗΝ Ε.Ε. ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΙΑΦΑΝΕΙΕΣ εκέµβριος 2007 1

H Πολιτική της Ε.Ε. για την Απασχόληση Πλαίσιο Ευρωπαϊκής Πολιτικής Απασχόλησης και Κοινωνικής Πολιτικής: «περισσότερες και καλύτερες θέσεις εργασίας» «ίσες ευκαιρίες» Στόχος: η ΕΕ να αποτελέσει την ανταγωνιστικότερη και δυναµικότερη οικονοµία της γνώσης σε παγκόσµια κλίµακα. Το πλαίσιο δράσης διαµορφώνει η ατζέντα κοινωνικής πολιτικής που σχεδιάστηκε για τη σύνδεση της οικονοµικής και της κοινωνικής πολιτικής και της πολιτικής απασχόλησης. Κύριες Πτυχές Ατζέντας η ευρωπαϊκή στρατηγική για την απασχόληση η βελτίωση των συνθηκών και των προτύπων εργασίας η κοινωνική ενσωµάτωση και η κοινωνική προστασία η ισότητα γυναικών και ανδρών 2

Χρήσιµοι ορισµοί για την απασχόληση Κάθε άτοµο άνω των 16 ετών ανήκει σε µία από τις παρακάτω κατηγορίες: - απασχολούµενος: εφόσον εργάζεται (πλήρης ή µερική απασχόληση) - άνεργος: εφόσον δεν εργάζεται και ψάχνει για εργασία - εκτός εργατικής δύναµης: εφόσον δεν εργάζεται και δεν ψάχνει για εργασία (φοιτητές, εισοδηµατίες, συνταξιούχοι κλπ) ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΥΝΑΜΙΚΟ = ΑΠΑΣΧΟΛΟΥΜΕΝΟΙ + ΑΝΕΡΓΟΙ ΠΟΣΟΣΤΟ ΑΝΕΡΓΙΑΣ = ΑΝΕΡΓΟΙ / ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΥΝΑΜΙΚΟ ΠΟΣΟΣΤΟ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ (participation rate) = ΠΟΣΟΣΤΟ ΕΝΗΛΙΚΩΝ ΠΟΥ ΣΥΜΜΕΤΕΧΕΙ ΣΤΟ ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΥΝΑΜΙΚΟ (ή πόσοι από τους ενήλικους ανήκουν στο εργατικό δυναµικό) ΠΟΣΟΣΤΟ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ (employment rate) = ΑΠΑΣΧΟΛΟΥΜΕΝΟΙ ΗΛΙΚΙΑΣ 15-64 ΕΤΩΝ ΩΣ ΠΟΣΟΣΤΟ ΤΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΗΛΙΚΙΑΣ 15-64 ΕΤΩΝ (απεικονίζει τους ενήλικους που είναι απασχολούµενοι) 3

Χρήσιµοι ορισµοί για την ανεργία ΙΑΡΚΕΙΑ ΑΝΕΡΓΙΑΣ: ΙΑΣΤΗΜΑ ΚΑΤΑ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΕΝΑ ΑΤΟΜΟ ΠΑΡΑΜΕΝΕΙ ΣΕ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΑΝΕΡΓΙΑΣ Σηµείωση: οι περισσότεροι καταγεγραµµένοι άνεργοι σε µια χρονική περιόδο πχ έτος- είναι βραχυχρόνια άνεργοι, αλλά σε µια δεδοµένη χρονική στιγµή η πλειοψηφία των ανέργων είναι συνήθως µακροχρόνια (άνω των 12 µηνών) άνεργοι! ΑΝΕΡΓΙΑ ΝΕΩΝ: Ποσοστό ανέργων 15-24 ετών στο συνολικό πληθυσµό 15-24 ετών ΕΙ Η ΑΝΕΡΓΙΑΣ ΑΝΕΡΓΙΑ ΤΡΙΒΗΣ (frictional): απαιτείται ένα διάστηµα αναζήτησης για νέες εργασίες από τους εργαζόµενους και τις επιχειρήσεις, µετακίνησης κλπ ΙΑΡΘΡΩΤΙΚΉ ΑΝΕΡΓΙΑ (structural): χρόνια ανεργία, η οποία υφίσταται ακόµα και όταν η οικονοµία δεν βρίσκεται σε ύφεση, εξαιτίας: (α) της βραχυχρόνιας δοµής της ανειδίκευτης εργασίας και της αδυναµίας εκπαίδευσης όλου του ανειδίκευτου εργατικού δυναµικού (β) της φθίνουσας πορείας ορισµένων κλάδων της οικονοµίας και τις συνυπάρχουσες δυσχέρειες στην ανακατανοµή του εργατικού δυναµικού ΦΥΣΙΚΟ ΠΟΣΟΣΤΟ ΑΝΕΡΓΙΑΣ (natural rate of unemployment): το ποσοστό ανεργίας το οποίο υφίσταται όταν η οικονοµία βρίσκεται σε πλήρη απασχόληση 4

Απασχόληση και ανεργία: τι λένε τα στοιχεία Απασχόληση στην ΕΕ: 64% (8-10 ποσοστ. µονάδες κάτω από ΗΠΑ και Ιαπωνία) Οµάδες πληθυσµού µε ειδικές δυσκολίες: 1. Μακροχρόνια άνεργοι 2. Νέοι 3. Ηλικιωµένοι 4. Άτοµα µε ειδικές ανάγκες 30% 5. Γυναίκες 20% > ανδρών 6. Εθνικές µειονότητες 5

Η Απασχόληση ανά Τοµέα Ποσοστά συνολικού πληθυσµού σε ΕΕ και ΗΠΑ (1997) Γεωργία Βιοµηχανία Υπηρεσίες Άνεργοι ΕΕ 3.0% 17.8% 39.7% 39.5% ΗΠΑ 2.0% 17.7% 54.3% 26.0% Απασχόληση στην ΕΕ-25 το 1998 και 2003 1998 2003 Υπηρεσίες 66,0 69,2 Βιοµηχανία 27,8 25,5 Γεωργία 6,2 5,2 6

Απασχόληση στην ΕΕ Το 63,8 % των ατόµων σε ηλικία εργασίας στην ΕΕ-25 είχαν µια θέση εργασίας (2005). Το ποσοστό απασχόλησης ποικίλλει ανάλογα µε το κράτος µέλος. Είναι επίσης διαφορετικό για τους άντρες και για τις γυναίκες. Ποσοστά απασχόλησης το 2005 (EU-25: 63.8%) Απασχόληση άνω του µέσου όρου Απασχόληση κάτω του µέσου όρου DK 75,9 LU 63,6 NL 73,2 ES 63,3 SE 72,3 LV 63,3 UK 71,7 FR 63,1 AT 68,6 LT 62,6 CY 68,5 BE 61,1 FI 68,4 EL 60,1 IE 67,6 SK 57,7 PT 67,5 IT 57,6 SI 66,0 HU 56,9 DE 65,4 MT 53,9 CZ 64,8 PL 52,8 EE 64,4 LU 63,6 Πηγή: Eurostat, Ερευνα εργατικού δυναµικού (ετήσιος µέσος όρος). 7

Ανεργία στην ΕΕ Η καταπολέµηση της ανεργίας έχει ζωτική σηµασία για την ΕΕ (Χαµηλότερο ποσοστό ανεργίας: Ιρλανδία. Υψηλότερο: Πολωνία). Συνολικά, το 2005, το 8,7% του εργατικού δυναµικού της ΕΕ ήταν άνεργο (ΗΠΑ: 5,1%). Ποσοστά ανεργίας, 2005 (EU-25: 63.8%) Ανεργία άνω του µέσου όρου Ανεργία κάτω του µέσου όρου PL 17,7 BE 8,4 SK 16,3 FI 8,4 EL 9,8 LT 8,3 DE 9,5 CZ 7,9 FR 9,5 EE 7,9 ES 9,2 SE 7,8* LV 8,9 IT 7,7 PT 7,6 MT 7,3 HU 7,2 SI 6,5 CY 5,3 AT 5,2 DK 4,8 NL 4,7 UK 4,7 LU 4,5 IE 4,3 Πηγή: Eurostat. 8

Αγορά εργασίας, απασχόληση και µισθοί ανά φύλο Ποσοστό απασχόλησης ανά ηλικιακή οµάδα και φύλο στην ΕΕ-25 το 2005 15 24 25 54 55 64 Άντρες 39,7 85,5 51,8 Γυναίκες 33,8 68,9 33,7 Πηγές: Eurostat, έρευνα εργατικού δυναµικού, ετήσιος µέσος όρος. Μισθολογικές διαφορές µεταξύ φύλων, 2004 (EU-25: 15%) Μισθολογικές διαφορές > Μ.Ο Μισθολογικές διαφορές < Μ.Ο. CY 25 ES 15 EE 24 LV 15 SI 24 LU 14 SK 24 FR 12 DE 23 IE 11* UK 22 HU 11 FI 20 EL 10 CZ 19 PL 10 AT 18 IT 7* NL 19 BE 6* DK 17 PT 5* SE 17 MT 4 LT 16 Πηγή: Eurostat. 9

Εργατικό υναµικό στην ΕΕ 10

Στόχοι Λισσαβόνας (2000) και Στοκχόλµης (2001) Ποσοστό Συνολικής Απασχόλησης: 70% για το 2010 2003: 64.3% - παρέµεινε στα ίδια επίπεδα µε το 2002 και δεν θα επιτευχθεί ο ενδιάµεσος στόχος του 67% για το 2005 Ελλάδα, Ισπανία, Ιταλία: σύγκλιση στα ποσοστά απασχόλησης ανία, Ολλανδία, Σουηδία, ΗΒ: 70% Φινλανδία, Πορτογαλία, Αυστρία: πλησιάζουν το στόχο του 70% Ποσοστό Απασχόλησης Γυναικών: 60% για το 2010 2002: 55.6% - βελτιώνεται σταθερά και θα επιτευχθεί ο ενδιάµεσος στόχος του 57% για το 2005 Ποσοστό Απασχόλησης Ηλικιωµένων (55-64): 50% για το 2010 2002: 40% - βελτιώνεται, αλλά δεν θα επιτευχθεί ο στόχος το 2010 11

Στόχοι Λισσαβόνας (2000) και η ελληνική πραγµατικότητα Ευρωπαϊκοί στόχοι για την απασχόληση Ελλάδα Έτη 2005 2010 2003 2004 Σύνολο (%) 67 70 58,7 59,4 Γυναίκες (%) 57 60 44,3 45,2 Πηγές: ΕΣ Α (2004), Eurostat. 12

ΘΕΩΡΙΕΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ (ΚΑΙ ΑΝΕΡΓΙΑΣ) Κλασσική θεώρηση: Η αγορά εργασίας είναι µια αγορά σαν όλες τις άλλες Η προσφορά θα εξισωθεί µε τη ζήτηση οδηγώντας σε ένα µισθό ισορροπίας για την οικονοµία Wage L S W * L D L * Labour - Όλοι οι εργαζόµενοι βρίσκουν εργασία στον µισθό ισορροπίας W * - Η ανεργία είναι εκούσια: µόνο όσοι εργαζόµενοι δεν θέλουν να εργαστούν στον τρέχοντα µισθό W * είναι άνεργοι 13

ΘΕΩΡΙΕΣ ΑΝΕΡΓΙΑΣ (ή τι µπορεί να προκαλεί αποκλίσεις από το µισθό ισορροπίας και ακούσια- ανεργία) Εξωτερικές (απρόβλεπτες) διαταραχές και δυσκαµψία µισθών Wage L S rigid wage LD Ανεργία LD Labour Ενώ αρχικά η αγορά εργασίας βρίσκεται σε ισορροπία, µια αρνητική διαταραχή (λιγότερες διαθέσιµες θέσεις στον τρέχοντα µισθό) στη ζήτηση εργασίας σε συνδυασµό µε ανελαστικό µισθό οδηγεί σε ανεργία (προσφερόµενη > ζητούµενη εργασία) 14

Συνήθως, ο ονοµαστικός µισθός είναι δύσκαµπτος σε διαταραχές στη ζήτηση εργασίας, ειδικά όταν οι µισθολογικές συµβάσεις καθορίζονται εκ των προτέρων, και λαµβάνονται υπόψη οι αναµενόµενες (και όχι οι πραγµατικές) τιµές. ο πραγµατικός µισθός είναι υψηλός, όταν οι τιµές είναι (απρόσµενα) χαµηλές (οι προσδοκίες έχουν σηµασία!), και η ανεργία αυξάνεται αρνητική σχέση µεταξύ πληθωρισµού και ανεργίας (καµπύλη Phillips) Η καµπύλη Phillips µπορεί να επηρεάζεται από τον υπάρχοντα πληθωρισµό για το σχηµατισµό των προσδοκιών για το µελλοντικό πληθωρισµό όταν ο πληθωρισµός είναι συνεχώς υψηλός, οι εργαζόµενοι τον ενσωµατώνουν στις µισθολογικές απαιτήσεις τους, µε συνέπεια να αναπαράγουν υψηλές αυξήσεις στους ονοµαστικούς µισθούς αρνητική σχέση µεταξύ µεταβολών του πληθωρισµού και ανεργίας (επιταχυνόµενη καµπύλη Phillips) 15

Ύπαρξη κατώτερου µισθού: Νόµιµος κατώτατος µισθός (Γαλλία, ΗΒ), συλλογικές συµβάσεις και επιδόµατα ανεργίας, διαφορά στο κόστος των εργοδοτών και των πληρωµών των εργαζοµένων Wage L S Min. wage W* Ανεργία LD Labour Απαιτείται η συναίνεση όλων των εργατών να µην εργαστούν σε µισθό χαµηλότερο του ελάχιστου ή η θεσµοθέτησή του µέσω νοµοθεσίας Η ανεργία είναι το τίµηµα που καταβάλλουν οι εργαζόµενοι για τη διαφορά (ελάχιστου µισθού-w * ) και µπορεί να συνυπάρχει µε επιδόµατα ανεργίας 16

Πολλοί τοµείς στην οικονοµία: διαταραχές στην παραγωγικότητα οδηγούν σε ασύµµετρες επιδράσεις και ανακατανοµή του παραγωγικού δυναµικού, η οποία έχει κόστος για τα άτοµα και τις επιχειρήσεις η ανεργία είναι πιο έντονη στις υφέσεις Μισθοί αποτελεσµατικότητας (efficiency wages): λόγω ασύµµετρης πληροφόρησης στην παραγωγική διαδικασία (ή προσέλκυσης πιο ικανών υποψηφίων ή διάθεσης δηµιουργίας δεσµών µε τους εργαζόµενους) οι επιχειρήσεις πληρώνουν υψηλότερους µισθούς για να εξασφαλίσουν τη µέγιστη απόδοση των εργαζοµένων ο µισθός δεν καθορίζεται από την προσφορά και τη ζήτηση, αλλά από την ελαστικότητα της απόδοσης των εργαζοµένων σε σχέση µε το µισθό Ετερογένεια Μισθών: οι εργαζόµενοι έχουν διαφορές στις δεξιότητες (skilled vs. unskilled labour) διαφορετική παραγωγικότητα ο µισθός καθορίζεται από την προσφορά και τη ζήτηση εργαζοµένων µε τις συγκεκριµένες δεξιότητες κατανοµή µισθών (όχι µοναδικός µισθός ισορροπίας) Εύρεση εργασίας και ταύτιση: οι επιχειρήσεις ατοµικά ενδιαφέρονται για συγκεκριµένους τύπους εργαζοµένων απαιτείται κόστος για την εύρεσή τους 17

Μακροχρόνιες συµβάσεις: οι συµβάσεις εργασίας είναι συχνά µακροχρόνιες (implicit contracts) µε συνέπεια οι εργαζόµενοι να αδιαφορούν για τις βραχυχρόνιες διακυµάνσεις Insiders-outsiders: ο µισθός καθορίζεται από τους εργαζόµενους µέσω των συνδικάτων (insiders), ενώ οι άνεργοι είναι εκτός διαπραγµατευτικής διαδικασίας (outsiders) οι εργαζόµενοι βελτιστοποιούν τη θέση τους στις συλλογικές διαπραγµατεύσεις αδιαφορώντας για την τύχη των ανέργων, µε συνέπεια να συντηρείται η ανεργία Υστέρηση: µια αρνητική διαταραχή στην οικονοµία οδηγεί σε λιγότερες προσλήψεις, µε συνέπεια οι λιγότεροι- εργαζόµενοι να διαπραγµατεύονται για υψηλότερους µισθούς την επόµενη περίοδο µια προσωρινή διαταραχή έχει µόνιµες επιδράσεις στην ανεργία (εξηγεί την ανεργία στην Ευρώπη στη δεκαετία του 1980 Blanchard and Summers, 1986). 18

ιαρθρωτικές µεταρρυθµίσεις στην αγορά εργασίας Η βελτίωση των οικονοµικών συνθηκών συνδέεται άµεσα µε την εύρυθµη λειτουργία της αγοράς εργασίας επιτυγχάνοντας την πλήρη και αποτελεσµατική χρήση των οικονοµικών πόρων. Σε µακροοικονοµικό επίπεδο, η διαρθρωτική µεταρρύθµιση της αγορά εργασίας επηρεάζει από κοινού: την παραγωγικότητα, καθώς η αποτελεσµατικότερη ανακατανοµή µεταξύ εργασίας και φυσικού/ανθρώπινου κεφαλαίου αυξάνει τους ρυθµούς ανάπτυξης την απασχόληση, καθώς παρέχονται κίνητρα για αύξηση της προσφοράς εργασίας µέσω της εξάλειψης φραγµών εισόδου και µείωσης της διαρθρωτικής ανεργίας 19

Απασχόληση και Παραγωγικότητα στα Κράτη-Μέλη, 2001 20

Πιο συγκεκριµένα, η απελευθέρωση στις αγορές προϊόντος και εργασίας αυξάνει τον ανταγωνισµό και µειώνει τα µονοπωλιακά κέρδη, αυξάνοντας τη ζήτηση εργασίας εξασφαλίζει γρηγορότερη προσαρµογή σε αρνητικές διαταραχές ευνοεί τις νέες τεχνολογίες και τις σύγχρονες µεθόδους οργάνωσης καθώς οι νέες επιχειρήσεις χρησιµοποιούν καινούργιες µεθόδους αποθαρρύνει την υποαπασχόληση των παραγωγικών συντελεστών σε φάση καθόδου και την υπεραπασχόληση σε φάση ανόδου της οικονοµίας (labour hoarding) παρέχει κίνητρα για επενδύσεις σε Ε&Α στις επιχειρήσεις η εργασία καθίσταται πιο ελαστική ως προς το µισθό και οι αγορές εργασίας και προϊόντος αντανακλούν τη δυναµική της οικονοµίας 21

Οι επιδράσεις των µεταβολών στην προσφορά και ζήτηση εργασίας Μεταβολή στην προσφορά εργασίας Αύξηση της προσφοράς εργασίας (πχ λόγω πολιτικών που ευνοούν την είσοδο στην αγορά εργασίας) µετακίνηση WS προς το δεξιά µείωση µισθών και αύξηση κερδών αύξηση οικονοµικής δραστηριότητας µετακίνηση της βραχυχρόνιας ζήτησης εργασίας LD S αύξηση συνολικής απασχόλησης (και επαναφορά του µισθού στο αρχικό επίπεδο) 22

Μεταβολή στη ζήτηση εργασίας Αύξηση της ζήτησης εργασίας (πχ λόγω αύξησης του ανταγωνισµού και µείωσης του mark-up στο µισθό) µετακίνηση LD S προς το δεξιά αύξηση µισθών και απασχόλησης αύξηση της ζήτησης για υποκατάστατη εισροή (κεφάλαιο) βελτίωση ανταγωνισµού οδηγεί σε µετακίνηση της µακροχρόνιας ζήτησης εργασίας LD L 23

Φορολογία: (φορολογική ελάφρυνση) Μεταρρυθµίσεις Κρατών-Μελών µείωση οριακών φορολογικών συντελεστών σε χαµηλόµισθους, µείωση αριθµού χαµηλόµισθων που είναι υπόχρεοι σε φορολόγηση, έκπτωση ασφαλιστικών εισφορών από φορολογία και µείωση εισφορών των εργοδοτών το µέσο φορολογικό βάρος (φόρος εισοδήµατος και ασφαλιστικές εισφορές) ανά εργαζόµενο µειώθηκε από 45.2% το 1997 σε 43.1% το 2001. Προνόµια/Επιδόµατα: πιο αυστηρά κριτήρια για τη χορήγηση επιδοµάτων, ώστε να βελτιωθεί η απώλεια οικονοµικής αποτελεσµατικότητας, και να αποθαρρύνεται η έξοδος από την αγορά εργασίας µε αύξηση ορίων συνταξιοδότησης, µε στόχο την αύξηση της απασχόλησης η εξάρτηση από επιδόµατα ανεργίας µειώθηκε µεταξύ 1993 και 1999, ενώ αυξήθηκε η συµµετοχή των ανδρών και γυναικών στην εργασία. Ενεργές Πολιτικές: πολιτικές για την εύρεση εργασίας, εκπαίδευση εργαζοµένων, δηµιουργία θέσεων στο δηµόσιο τοµέα, βοήθεια στη δηµιουργία επιχειρήσεων. 24

Νοµοθεσία προστασίας της εργασίας: οι νότιες χώρες έχουν πιο αυστηρή νοµοθεσία σε σχέση µε τη ανία, Ιρλανδία και το ΗΒ Αυστηρές νοµοθεσίες οδηγούν σε µικρότερη απασχόληση. Ευελιξία στις ώρες εργασίας και προώθηση µερικής απασχόλησης: κάλυψη εισφορών για µερική απασχόληση, τηλε-εργασία κλπ µεταξύ 1995 και 2001, η µέση εβδοµαδιαία απασχόληση µειώθηκε από 37 ώρες, σε 36.4 για τους εργαζοµένους, και από 38.5 σε 37.7 για τη συνολική απασχόληση (και αυτόαπασχόληση), η οποία οφείλεται και στη µερική απασχόληση -ιδιαίτερα των γυναικών. ιαπραγµάτευση µισθών: σηµαντικές διαφορές µεταξύ των κρατών-µελών στο επίπεδο διαπραγµάτευσης, την κάλυψη της διαπραγµάτευσης, το βαθµό συνδικαλισµού των εργαζοµένων συντονισµός των συνδικάτων µεταξύ χωρών -αλλά όχι σηµαντικός- για την αποφυγή (race to the bottom) στους µισθούς εντός της ΟΝΕ. 25

Μέτρο Απόκλισης Πραγµατικού Μισθού στην Ευρωζώνη Ο δείκτης απόκλισης του πραγµατικού µισθού εξάγεται από µια απλή εξίσωση διαµόρφωσης µισθού που συνδέει τον πραγµατικό µισθό ως προς την αποτελεσµατικότητα (real wage in efficiency units) µε το ποσοστό ανεργίας UR και µια παράµετρο Z που περιλαµβάνει όλες τις άλλες συνθήκες που επηρεάζουν το µισθό: Πραγµατικός µισθός ως προς αποτελεσµατικότητα = - b UR + Z Άρα, ο δείκτης απόκλισης είναι: Z = Πραγµατικός µισθός + b UR 26

Απόκλιση Πραγµατικού Μισθού στην ΕΕ-12, 1970=0 (για b=1) Μεγάλη αύξηση στην απόκλιση κατά τη δεκαετία του 1970 Η µεγαλύτερη απόκλιση: >10% αρχές του 1980 Αύξηση της απόκλισης πάλι κατά την περίοδο 1991-94 Σήµερα, φαίνεται ότι ο πραγµατικός µισθός σε µονάδες αποτελεσµατικότητας βρίσκεται κάτω από το επίπεδο του 1970 Λαµβάνοντας υπόψη την ανεργία, ο δείκτης απόκλισης του πραγµατικού µισθού έχει επιστρέψει στα επίπεδα που βρισκόταν πριν 30 χρόνια. 27

Η Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την Απασχόληση: 4 Πυλώνες (Λουξεµβούργο, 1997) Τα 15 κράτη-µέλη συµφώνησαν για τη δηµιουργία ευνοϊκότερου περιβάλλοντος για την απασχόληση µε βάση την αρχή της ισότητας στις ευκαιρίες (Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την Απασχόληση) πάνω σε 4 Πυλώνες. Πυλώνας 1: Απασχολησιµότητα (employability): βελτίωση της απασχολησιµότητας των εργαζόµενων και των ανέργων µε στόχο τη µείωση της ανεργίας και την αύξηση του ποσοστού απασχόλησης στην ΕΕ µέσω της αντιµετώπισης της ανεργίας των νέων, πρόληψη της µακροχρόνιας ανεργίας προώθηση ενεργών πολιτικών απασχόλησης για ανέργους φορολογικές µεταρρυθµίσεις ανάπτυξη δεξιοτήτων στο πλαίσιο της ισόβιας µάθησης επίσης, λαµβάνεται υπόψη η γήρανση του πληθυσµού και η ταύτιση (matching) της ζήτησης µε την προσφορά εργασίας. 28

Πυλώνας 2: Προσαρµοστικότητα (adaptability) αντιµετώπιση νέων τεχνολογιών και µεταβαλλόµενων συνθηκών αγοράς από τους κοινωνικούς εταίρους και τις κυβερνήσεις µέσω της ισορροπίας µεταξύ ευελιξίας στην αγορά εργασίας και της ασφάλειας και υγείας. Πυλώνας 3: Επιχειρηµατικό Πνεύµα (entrepreneurship): απλούστευση συνθηκών λειτουργίας και ίδρυσης επιχειρήσεων µέσω της µείωσης των διοικητικών αγκυλώσεων και της θέσπισης φορολογικών κινήτρων ευχερέστερη πρόσβαση σε χρηµατοδότηση εξάλειψη της αδήλωτης εργασίας ενίσχυση των νέων τεχνολογιών Πυλώνας 4: Ισότητα Ευκαιριών (equal opportunities) Ισότητα σταδιοδροµίας ανδρών και γυναικών και ανθρώπων µε ειδικές ανάγκες 29

Εθνικά Σχέδια ράσης (National Action Plans) Κάθε πυλώνας περιλαµβάνει και συγκεκριµένα (ποσοτικά) µέτρα Παράδειγµα: Η Οδηγία 3 του Πυλώνα 1 καθορίζει ότι τουλάχιστον 20% των ανέργων πρέπει να παρακολουθούν προγράµµατα κατάρτισης. Ο έλεγχος γίνεται εφικτός σε µεγάλο βαθµό, καθώς κάθε κράτος-µέλος υποβάλλει ένα ετήσιο Εθνικό Σχέδιο ράσης (National Action Plan), όπου καθορίζεται η εθνική στρατηγική για την απασχόληση και η εφαρµογή της. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ενεργό ρόλο µε την έκδοση της Κοινής Αναφοράς για την Απασχόληση (Joint Employment Report) H διάθεση πόρων από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταµείο (ΕΚΤ) γίνεται µε βάση την αξιολόγηση του ΕΣ για την Απασχόληση. 30

Το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταµείο (ΕΚΤ) 1957: υποστηρίζει τις ενέργειες των κρατών-µελών για τη βελτίωση των προοπτικών απασχόλησης των πολιτών και την ανάπτυξη των προσόντων τους. Αποστολή: Ανάπτυξη δεξιοτήτων ατόµων, ιδίως εκείνων µε ιδιαίτερες δυσκολίες Νέες ενεργές πολιτικές και συστήµατα για την καταπολέµηση των αιτιών της ανεργίας και τη βελτίωση δεξιοτήτων Υποστήριξη σε περιφέρειες µε ιδιαίτερα προβλήµατα Χρηµατοδοτούµενα Μέτρα: 1. Ανάπτυξη ενεργού πολιτικής αγοράς εργασίας 2. Ενίσχυση σε άτοµα που διατρέχουν τον κίνδυνο του κοινωνικού αποκλεισµού 3. Βελτίωση της γενικής εκπαίδευσης και της επαγγελµατικής κατάρτισης 4. Προώθηση της προσαρµοστικότητας των εργαζοµένων, του επιχειρηµατικού πνεύµατος και των δεξιοτήτων του εργατικού δυναµικού 5. Ενίσχυση της αυτοαπασχόλησης και της απασχολησιµότητας των γυναικών 31

Κοινοτική Πρωτοβουλία EQUAL (2000-2006) Τµήµα της Ευρωπαϊκής στρατηγικής για περισσότερες και καλύτερες θέσεις εργασίας, καθώς και για ευχερέστερη πρόσβαση σε αυτές Αντικατέστησε τις πρωτοβουλίες ADAPT και Employment, οι οποίες ήταν επιτυχείς: στη διαµόρφωση τοπικών-περιφερειακών συνεργασιών στη προώθηση της διακρατικής συνεργασίας όταν υπήρχε συγκεκριµένος σχεδιασµός µε µελλοντικό ορίζοντα όταν υπήρχε παρακολούθηση και αξιολόγηση των δράσεων και των αποτελεσµάτων όταν υπήρχε σχέση θεωρίας και πολιτικής και συνεργασία policymakers, επιχειρήσεων, κοινωνικών εταίρων) Χρηµατοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταµείο και εθνική συγχρηµατοδότηση Περιλαµβάνει µέτρα για την καταπολέµηση οποιασδήποτε µορφής άνισης µεταχείρισης και διακρίσεων στην αγορά εργασίας (τόσο για εργαζόµενους όσο και για όσους βρίσκονται σε φάση ανεύρεσης εργασίας) στο πλαίσιο των 4 πυλώνων για την Απασχόληση Έµφαση στη διακρατική προσέγγιση 32

Οµάδα Kok Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συγκρότησε µία ειδική οµάδα (task force) για την απασχόληση (οµάδα Kok), προκειµένου να συµβάλει στον προσδιορισµό των προϋποθέσεων για την ταχύτερη εφαρµογή της στρατηγικής για την απασχόληση από τα κράτη µέλη -µε δεδοµένη τη δυσκολία στην εκπλήρωση των στόχων της Λισσαβόνας, καθώς και την επιθυµία των κυβερνήσεων να επιταχυνθούν οι δροµολογηµένες διαρθρωτικές µεταρρυθµίσεις. Η ειδική οµάδα για την απασχόληση επισήµανε τέσσερις βασικές προϋποθέσεις για το σκοπό αυτό: Αύξηση της προσαρµοστικότητας των εργαζοµένων και των επιχειρήσεων. Προσέλκυση περισσότερων ατόµων να εισέλθουν και να παραµείνουν στην αγορά εργασίας, έτσι ώστε η εργασία να γίνει µια πραγµατική επιλογή για όλους. Μεγαλύτερη και πιο αποτελεσµατική επένδυση στο ανθρώπινο κεφάλαιο και στη δια βίου µάθηση. Εξασφάλιση αποτελεσµατικής εφαρµογής των µεταρρυθµίσεων µέσω καλύτερης διακυβέρνησης. 33

Νέα Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την Απασχόληση Η νέα ΕΣΑ, που προέκυψε από την αξιολόγηση της πορείας της τα προηγούµενα έτη, έχει µεσοπρόθεσµο προσανατολισµό (2003-2006) και αποτυπώνεται σε τρεις βασικούς και αµοιβαία ενισχυόµενους στόχους: (α) πλήρης απασχόληση, (β) ποιότητα και παραγωγικότητα της εργασίας (γ) κοινωνική συνοχή και ενσωµάτωση 34

Κατευθυντήριες Γραµµές Η νέα ΕΣΑ προσδιορίζεται σε δέκα ειδικότερους τοµείς δράσης, που αναφέρονται ως Κατευθυντήριες Γραµµές (ΚΓ). ΚΓ1: ενεργητικά και προληπτικά µέτρα για τους ανέργους και τους άεργους, ΚΓ2: ενίσχυση της επιχειρηµατικότητας για τη δηµιουργία θέσεων απασχόλησης, ΚΓ3: διαχείριση των αλλαγών και προώθηση της προσαρµοστικότητας και της κινητικότητας στην αγορά εργασίας, ΚΓ4: προώθηση της ανάπτυξης του ανθρώπινου δυναµικού και της δια βίου µάθησης, ΚΓ5: αύξηση της προσφοράς εργατικού δυναµικού και προώθηση της παράτασης του επαγγελµατικού βίου, ΚΓ6: προώθηση της ισότητας των φύλων, ΚΓ7: προώθηση της ενσωµάτωσης και καταπολέµηση των διακρίσεων εις βάρος των µειονεκτούντων ατόµων στην αγορά εργασίας, ΚΓ8: παροχή κινήτρων για τη βελτίωση της ελκυστικότητας της εργασίας, ΚΓ9: µετατροπή της αδήλωτης εργασίας σε κανονική απασχόληση, ΚΓ10: αντιµετώπιση των περιφερειακών ανισοτήτων στην αγορά εργασίας. 35

Ολοκληρωµένες Κατευθυντήριες Γραµµές Το 2005 προτείνονται οι «Στρατηγικές Κατευθυντήριες Γραµµές της Κοινότητας για τη Συνοχή» (γνωστές και ως «Ολοκληρωµένες Κατευθυντήριες Γραµµές»), µε τις οποίες πρέπει να είναι συµβατά τα Εθνικά Προγράµµατα Μεταρρυθµίσεων (ΕΠΜ) για το διάστηµα 2005-2008, καθώς και τα Εθνικά Στρατηγικά Πλαίσια Αναφοράς (ΕΣΠΑ) και τα Επιχειρησιακά Προγράµµατα (ΕΠ) των κρατών µελών για την περίοδο 2007-2013. Οι Ολοκληρωµένες Κατευθυντήριες Γραµµές για την Ανάπτυξη και την Απασχόληση συγκεντρώνουν σε ένα ενιαίο, συνεκτικό και απλοποιηµένο κείµενο, τις συστάσεις της Επιτροπής σχετικά µε τους γενικούς προσανατολισµούς των οικονοµικών πολιτικών, καθώς και τις προτάσεις σχετικά µε τις Κατευθυντήριες Γραµµές για την Απασχόληση για την περίοδο 2005-2008. Αποτελούν το κύριο πολιτικό µέσο για την ανάπτυξη και την εφαρµογή της Στρατηγικής της Λισσαβόνας. 36

Μακροοικονοµικές κατευθυντήριες γραµµές 1. ιασφάλιση της οικονοµικής σταθερότητας για βιώσιµη ανάπτυξη. 2. ιασφάλιση της οικονοµικής και δηµοσιονοµικής βιωσιµότητας. 3. Προώθηση αποδοτικής κατανοµής των πόρων. 4. Προώθηση συνοχής µεταξύ µακροοικονοµικών και διαρθρωτικών πολιτικών. 5. Εξασφάλιση της συµβολής των µισθολογικών εξελίξεων στη µακροοικονοµική σταθερότητα και ανάπτυξη. 6. Εξασφάλιση µιας δυναµικής και εύρυθµα λειτουργούσας ΟΝΕ. 37

Μικροοικονοµικές κατευθυντήριες γραµµές 7. Αύξηση και βελτίωση των επενδύσεων στην Έρευνα & Ανάπτυξη. 8. ιευκόλυνση κάθε µορφής καινοτοµίας και Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ). 9. ιευκόλυνση της διάδοσης και πραγµατικής χρήσης των ΤΠΕ, για µια ΚτΠ χωρίς αποκλεισµούς. 10. Προώθηση µιας ισχυρής βιοµηχανικής βάσης. 11. Ενθάρρυνση της βιώσιµης εκµετάλλευσης των πόρων και ενίσχυση της συνέργειας µεταξύ περιβαλλοντικής προστασίας και ανάπτυξης. 12. Επέκταση και εµβάθυνση της Εσωτερικής Αγοράς. 13. Εξασφάλιση ανοικτών και ανταγωνιστικών αγορών εντός και εκτός Ευρώπης και αξιοποίηση των ευκαιριών της παγκοσµιοποίησης. 14. ηµιουργία πιο ανταγωνιστικού επιχειρηµατικού περιβάλλοντος και ενθάρρυνση της ιδιωτικής πρωτοβουλίας µέσω βελτιωµένων ρυθµιστικών κανόνων. 15. Προώθηση µιας πιο επιχειρηµατικής κουλτούρας και δηµιουργία υποστηρικτικού περιβάλλοντος για τις ΜΜΕ. 16. Επέκταση, βελτίωση και διασύνδεση των ευρωπαϊκών υποδοµών και ολοκλήρωση των διασυνοριακών έργων προτεραιότητας. 38

Κατευθυντήριες γραµµές για την απασχόληση 17. Εφαρµογή πολιτικών απασχόλησης µε στόχο την επίτευξη της πλήρους απασχόλησης, τη βελτίωση της ποιότητας και της παραγωγικότητας στην εργασία και την ενίσχυση της κοινωνικής και γεωγραφικής συνοχής. 18. Προώθηση της δια βίου προσέγγισης της εργασίας. 19. Εξασφάλιση προσβάσιµων αγορών εργασίας και πιο ανταποδοτικών και ελκυστικών µορφών απασχόλησης σε όσους αναζητούν εργασία, συµπεριλαµβανοµένων των µειονεκτούντων ατόµων και των αέργων. 20. Βελτίωση της κάλυψης των αναγκών της αγοράς εργασίας. 21. Προώθηση της ευελιξίας σε συνδυασµό µε την εργασιακή ασφάλεια και περιορισµός της κατάτµησης της αγοράς εργασίας, λαµβάνοντας υπόψη το ρόλο των κοινωνικών εταίρων. 22. Εξασφάλιση ευνοϊκών συνθηκών για την εξέλιξη των µισθών και άλλων στοιχείων κόστους που συνδέονται µε την εργασία. 23. Επέκταση και βελτίωση των επενδύσεων σε ανθρώπινο κεφάλαιο. 24. Υιοθέτηση συστηµάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης, που να ανταποκρίνονται στις νέες απαιτήσεις. 39