Εκπαιδευτικό Σενάριο ιδασκαλίας & Μάθησης µε την Αξιοποίηση των ΤΠΕ

Εκπαιδευτικό Σενάριο ιδασκαλίας & Μάθησης µε την Αξιοποίηση των ΤΠΕ Α. Στοιχεία Σεναρίου Α1. Συγγραφέας Χρυσούλα Μπάκα Εκπαιδευτικός Π/θµιας Εκπ/σης Α2. Γνωστικό Αντικείµενο - Φυσικές Επιστήµες - Γλώσσα Αισθητική Αγωγή - Περιβαλλοντική Εκπαίδευση (ΣΤ Τάξη.Σ.) Α3. Θέµα/Ενότητα Γνωστικού Αντικειµένου Αναπνευστικό Σύστηµα Υποενότητες: Η Αναπνοή /Αναπνοή και Υγεία Α4. Προτεινόµενο Υπολογιστικό Περιβάλλον α) Για τη διδακτική προσέγγιση της συγκεκριµένης ενότητας, γίνεται προσπάθεια ενσωµάτωσης και χρήσης των ΤΠΕ, ώστε µε την αξιοποίηση ψηφιακών εκπαιδευτικών λογισµικών και του διαδικτύου : - να επιτευχθούν µαθησιακά αποτελέσµατα, σύµφωνα µε σύγχρονες θεωρητικές προσεγγίσεις (συνεργατική, ενεργητική, ανακαλυπτική µάθηση, εποικοδοµισµός κ.ά.) - να δοθεί έµφαση στον ενεργό µαθητή, που ερευνά, αξιολογεί, επιλέγει, στοχάζεται, οργανώνει, δηµιουργεί, συνεργάζεται και επικοινωνεί τις γνώσεις και τις στάσεις του στους άλλους. - να δοµηθεί ένα δυναµικό επικοινωνιακό περιβάλλον στην τάξη, όπου καταργείται ο µονόλογος του δασκάλου. Β) Ψηφιακά Εργαλεία που περιλαµβάνονται στο υπολογιστικό περιβάλλον - ιαδίκτυο - Υπερµέσα - Ηλεκτρονικά λεξικά - Λογισµικό εννοιολογικών χαρτών - Επεξεργαστής Κειµένου - Power Point - Hot Potatoes - Tux Paint 1

Β. Παιδαγωγικά Στοιχεία του Σεναρίου Β1. Βασική ιδέα Σε ένα κόσµο που διαρκώς µεταβάλλεται, ο συγκερασµός παραδοσιακών και σύγχρονων διδακτικών µεθόδων και εργαλείων, προβάλλει ως αναπόφευκτη αναγκαιότητα. Εδράζοντας τη φιλοσοφία µας στην ανάγκη ανάπτυξης αναλυτικής, συνθετικής και κριτικής σκέψης του µαθητή, λέµε ότι: Χωρίς να καταργούµε τα παραδοσιακά εποπτικά µέσα (Βιβλίο Μαθητή, Τετράδιο Εργασιών, Ασπροπίνακας, οµοιώµατα κ.τ.λ.), λειτουργούµε συνδυαστικά και αξιοποιούµε τα στοιχεία ενός υπολογιστικού περιβάλλοντος που περιλαµβάνει οπωσδήποτε, µεταξύ άλλων και το ιαδίκτυο. B2. Προστιθέµενη Παιδαγωγική Αξία Μπροστά στις παγκόσµιες αλλαγές και τη διαρκή τεχνολογική επανάσταση, το µοντέλο που συνδυάζει την παραδοσιακή διδακτική και µαθησιακή διαδικασία µε τις ΤΠΕ, εξυπηρετεί αναντίρρητα ποιοτικούς στόχους της εκπαίδευσης. Ειδικότερα: - Προάγεται η ιδέα «µαθαίνω πώς να µαθαίνω». - Ενισχύεται ο σκοπός της ια Βίου µάθησης. - Επιτυγχάνεται ο Τεχνολογικός- Ψηφιακός εγγραµµατισµός της νέας γενιάς, των αυριανών ενεργών πολιτιτών. - Αναπτύσσονται ευκολότερα και ταχύτερα γνώσεις, δεξιότητες και στάσεις, καθώς συνδυάζονται έντυπα µέσα και διαδικτυακά εργαλεία, ή µια πρόσωπο µε πρόσωπο διδασκαλία µε µια διαδικτυακή διδασκαλία. - Ενθαρρύνεται η καλλιέργεια ερευνητικής, αναλυτικής, συνθετικής, δηµιουργικής και κριτικής σκέψης. Γ. Συµβατότητα µε το ΕΠΠΣ & ΑΠΣ Η συµβατότητα του θέµατος µε το ΕΠΠΣ και το ΑΠΣ είναι δεδοµένη και εµφανής, καθώς: - Εµπεριέχεται ως διδακτική ενότητα σε αυτά. - Οι προτεινόµενοι παιδαγωγικοί και µαθησιακοί στόχοι εδράζονται σε αυτούς του αναλυτικού προγράµµατος και µε τη διαχείριση των νέων ψηφιακών επιλογών ενισχύονται. 2

. Πλαίσιο Εφαρµογής 1. Οµάδα-Στόχος, Χωρο/Χρονικό πλαίσιο υλοποίησης εκαοκτώ (18) µαθητές, της ΣΤ Τάξης, σε 8/θεσιο.Σ του αστικού κέντρου. Κάλυψη τεσσάρων (4) διδακτικών ωρών, που µπορούν να επεκταθούν έως έξι (6), ανάλογα µε τις διδακτικές και µαθησιακές ανάγκες. Προτεινόµενοι χώροι διεξαγωγής του σεναρίου, η σχολική αίθουσα και το εργαστήρι πληροφορικής. 2 Προαπαιτούµενες γνώσεις των µαθητών - Να διακρίνουν τα έµβια και τα άβια. - Να είναι σε θέση να αναφέρουν χαρακτηριστικές λειτουργίες των έµβιων όντων. - Να εντοπίζουν αποκλειστικές λειτουργίες των ζωντανών οργανισµών που δεν παρατηρούνται στα άβια αντικείµενα (µεταβολισµός, αναπνοή, αντίδραση σε ερεθίσµατα, πρόσληψη τροφής, αποβολή άχρηστων ουσιών, ανάπτυξη, αναπαραγωγή κ.τ.λ.). - Να γνωρίζουν τη βασική σύσταση του ατµοσφαιρικού περιβάλλοντος και ιδιαίτερα τη σπουδαιότητα των αερίων του Οξυγόνου και του ιοξειδίου του άνθρακα. - Να κατέχουν δεξιότητες χρήσης του Η/Υ. - Να είναι σε θέση να αναζητούν, να επιλέγουν και να οργανώνουν γνωστικό ή/και πληροφοριακό διαδικτυακό υλικό. - Να είναι εξοικειωµένοι σε πρότερο χρόνο, µε τα λογισµικά WORD, POWER POINT, HOT POTATOES, TUX PAINT και KIDSPIRATION 3. Απαιτούµενα βοηθητικά υλικά και εργαλεία -Ηλεκτρονικά/ Ψηφιακά µέσα (Η/Υ, Βιντεοπροβολέας, cd-rom, εκτυπωτής κ.ά.) -Λογισµικά: POWER POINT, HOT POTATOES, WORD, TUX PAINT και KIDSPIRATION (εγκατεστηµένα στους Η/Υ) -Βιβλίο Μαθητή & Τετράδιο Εργασιών -Φύλλα Εργασίας Τα παραπάνω λογισµικά επιλέχτηκαν διότι: Συνδέονται µε την εποικοδοµητική µάθηση. Υποστηρίζουν τη στρατηγική της συνεργασίας και της συνεκπαίδευσης. ιευκολύνουν την αξιολόγηση. 3

Ειδικότερα, χωρίς να κάνουµε ιδιαίτερη αναφορά σε κάθε Λογισµικό, για τα τρία παρακάτω, υποστηρίζουµε τα εξής: α. POWER POINT: Η νέα γνώση χτίζεται πάνω στα θεµέλια των προηγούµενων Επιτρέπει τη σύνθετη χρήση γραφικών, animation, σχηµάτων, γραµµατικών και αριθµητικών συµβόλων. Εξυπηρετεί το διάλογο και συνδυάζει ποικίλες µορφές επικοινωνίας. Συµβάλλει στην επίτευξη γνωστικών και µαθησιακών στόχων. Καλλιεργεί ανακαλυπτικές, δηµιουργικές, αντιληπτικές δεξιότητες. ιευκολύνει την αναλυτική, συνθετική και κριτική σκέψη. β. HOT POTATOES: Είναι πρόγραµµα ανοιχτού λογισµικού και διατίθεται ελεύθερα στους χρήστες o ιατίθεται µε πλήρη υποστήριξη ελληνικών o ιαθέτει εργαλεία σύνθεσης διαδραστικών ασκήσεων σε δικτυακό περιβάλλον o Ο άσκαλος ή/και ο µαθητής δύναται να φτιάξει εύκολα και γρήγορα πολλά και διαφορετικά είδη ασκήσεων µε τη µορφή ιστοσελίδων (html). o εν απαιτούνται γνώσεις προγραµµατισµού γ. KIDSPIRATION: Επιτρέπει την ανάπτυξη εποικοδοµητικών δραστηριοτήτων µε τη διερεύνηση και την αναπαράσταση προϋπαρχουσών νοητικών δοµών. Η δυνατότητα κατασκευής εννοιολογικών χαρτών διευκολύνει την τροποποίηση ή/και την επιβεβαίωση των νοητικών µοντέλων του µαθητή. Συµβάλλει στο έργο της Αξιολόγησης των µαθησιακών αποτελεσµάτων, αλλά και των εναλλακτικών αντιλήψεων. 4. Οργάνωση της Τάξης: Μαθητές: Οµάδες των τριών ατόµων, που συντίθενται τυχαία. Συνεργάζονται, εναλλάσσοντας τους ρόλους τους (χειριστής ποντικιού, γραµµατέας, εκπρόσωπος της οµάδας για την ολοµέλεια). άσκαλος Ανακοινώνει και συµφωνεί µε την ολοµέλεια να διατηρεί το ρόλο του συµβούλου, του συντονιστή. 4

5. Παιδαγωγικοί και Μαθησιακοί στόχοι του Σεναρίου α. Στόχοι σε επίπεδο γνώσεων και δεξιοτήτων - Να αναγνωρίζουν τα όργανα του αναπνευστικού συστήµατος. - Να περιγράφουν τις βασικές λειτουργίες των οργάνων - Να εκφράζουν µε σαφήνεια τη λειτουργία τα αναπνοής, αναφέροντας την ανταλλαγή αερίων µε το περιβάλλον. - Να αναφέρουν τις συνέπειες της ατµοσφαιρικής ρύπανσης και του καπνίσµατος. β. Στόχοι παιδαγωγικοί Στόχοι σε επίπεδο στάσεων - Να αναγνωρίζουν τη σηµαντικότητα της καλής συνεργασίας. - Να είναι σε θέση να αναλάβουν και να διεκπεραιώσουν ποικίλους ρόλους. - Να κατανοήσουν ότι η οµαδική εργασία και προσφορά συµβάλλει σε ποιοτικότερα αποτελέσµατα µάθησης. - Να συνδέουν τις νέα γνώση µε την καθηµερινή ζωή. - Να συνεργάζονται µε την οικογένεια για την προαγωγή της ια Βίου µάθησης. γ. Στόχοι ως προς τις ΤΠΕ - Να µεγιστοποιήσουν την εξοικείωσή τους µε τις εκπαιδευτικές τεχνολογίες. - Να εκτιµήσουν την αξία της εργασίας σε ψηφιακά περιβάλλοντα. - Να διεκπεραιώνουν εργασίες αναζήτησης, επιλογής, οργάνωσης και παρουσίασης γνωστικών στοιχείων που αναφέρονται στη θεµατική ενότητα που διαχειρίζονται. - Να ενισχύσουν την άποψή τους για τη µέγιστη διεύρυνση των πηγών γνώσης και πληροφόρησης, µέσω του διαδικτύου. 5

Ε. Εφαρµογή του Σεναρίου - ραστηριότητες Α Φάση: Εισαγωγικό Ερέθισµα: Power Point: Εικόνες που δίνουν το έναυσµα για διάλογο µεταξύ των οµάδων. Οι ερωτήσεις, για την αποκωδικοποίηση και ανάλυσή τους, τίθενται µόνο από τους µαθητές. Τo συµπέρασµα καταγράφεται από το γραµµατέα κάθε οµάδας σε µια διαφάνεια PPT. (Ανοίγει αρχείο PPT µε το όνοµα: Αναπνευστικό Σύστηµα) B Φάση Καταγραφή εναλλακτικών αντιλήψεων των µαθητών, µε την αξιοποίηση του Kidspiration, στο πλαίσιο της αρχικής αξιολόγησης. Σε µια 2 η διαφάνεια ppt, κάθε οµάδα καταγράφει την παρακάτω ερώτηση και αναλαµβάνει τη διαχείρισή της: Ποιες είναι οι λέξεις - κλειδιά που σχετίζονται µε το αναπνευστικό σύστηµα: Ανοίγουν το Kidspiration, που βρίσκεται στην επιφάνεια εργασίας της οθόνης τους και αναλαµβάνουν να συµπληρώσουν τις λέξεις κλειδιά. 6

Κάθε οµάδα κάνει print screen της εργασίας της και προβαίνει σε επικόλλησή της σε µια 3 η διαφάνεια, στο αρχείο ppt που έχει ανοίξει. Ένας νέος κύκλος συζήτησης ανοίγει, µεταξύ των οµάδων, προκειµένου να αποσαφηνιστεί ποιες λέξεις κλειδιά εγκρίνονται και ποιες απορρίπτονται. Η βοήθεια του ασκάλου Συµβούλου θεωρείται δεδοµένη. Τα συµπεράσµατα της συζήτησης καταγράφονται σε ένα νέο εννοιολογικό χάρτη, στο λογισµικό του Kidspiration. Κάθε οµάδα ενθαρρύνεται να συνδέσει κάθε λέξη-κλειδί µε την κεντρική φράση «αναπνευστικό σύστηµα» και να δώσει µια νέα έννοια - κλειδί που θα δηλώνει τη διασύνδεσή τους. Για παράδειγµα: Μεταξύ των φράσεων «ανταλλαγή αερίων» και «αναπνευστικό σύστηµα» µπαίνουν οι συνδετικές λέξεις Οξυγόνο ιοξείδιο Άνθρακα. Το αποτέλεσµα της εργασίας τους τοποθετείται σε µια 4 η διαφάνεια, στο αρχείο κάθε οµάδας, µέσω της διαδικασίας prt sc επικόλληση. Οι οµάδες εργασίας καλούνται να ανασύρουν, από έναν έτοιµο φάκελο εικόνων (εικόνες αναπνευστικού), όσες από αυτές ήταν σχετικές µε τις 7

λέξεις κλειδιά, που καταγράφηκαν και να τις τοποθετήσουν σε ένα νέο εννοιολογικό χάρτη, αντί για γραπτά σύµβολα. Αφού τοποθετήσουν όλες τις σχετικές µε το αναπνευστικό εικόνες, στον εννοιολογικό χάρτη, µε τη διαδικασία prt sc επικόλληση δοµούν και την 5 η διαφάνεια. Κάθε οµάδα ενθαρρύνεται να τρέξει όλες τις διαφάνειες από την αρχή, ώστε να συγκρίνουν τα γνωστικά στοιχεία εξέλιξης. Τέλος, παροτρύνονται να αναζητήσουν και να ανασύρουν από το φάκελο των εικόνων, την εικόνα µε τη χαρακτηριστική φράση «πλήρες» Η συγκεκριµένη εικόνα απεικονίζει ένα πλήρες αναπνευστικό σύστηµα. Τοποθετείται σε ένα νέο εννοιολογικό χάρτη. Ακολουθεί ερωτήµατα: διαλογική συζήτηση µεταξύ των οµάδων µε θέµα τα δύο 1. Ποια είναι τα βασικά στοιχεία που δοµούν το αναπνευστικό σύστηµα; (Γνωστική σύγκρουση ίσως µε προηγούµενες ιδέες) 2. Ποια λειτουργία επιτελεί κάθε όργανο και πως εξυπηρετεί το σύστηµα. Η απάντηση του πρώτου ερωτήµατος καταγράφεται στην 6 η διαφάνεια του αρχείου ppt κάθε οµάδας. 8

Τα αποτελέσµατα της συζήτησης από το δεύτερο ερώτηµα καταγράφονται, µόνο περιληπτικά, στα συννεφάκια που είναι τοποθετηµένα γύρω από τη σχηµατική αναπαράσταση του αναπνευστικού συστήµατος. Το αποτέλεσµα της συµπλήρωσης αποτυπώνεται µε τη διαδικασία prt sc επικόλληση στην 7 η διαφάνεια. Κάθε οµάδα µελετά και συζητά τις διαφάνειες που κατασκεύασε και καλείται όποια οµάδα επιθυµεί να κάνει την αναπαρουσίαση των αποτελεσµάτων. Η διαδικασία ολοκληρώνεται µε συζήτηση αυτοαξιολόγησης των οµάδων σχετικά µε τον τρόπο συνεργασίας τους, το νέο γνωστικό αντικείµενο και τις προϋπάρχουσες ιδέες, καθώς και την εµπειρία τους από τη χρήση των Νέων Τεχνολογιών. Γ Φάση 1 ο Φύλλο Εργασίας Το φύλλο εργασίας περιέχει το παρακάτω ζητούµενο και πρέπει να το διαχειριστούν οι µαθητές, µε τη χρήση του Λογισµικού Hot Potatoes, ως διαδικασία επίλυσης προβλήµατος: 9

(θεωρείται δεδοµένο ότι οι µαθητές είναι εξοικειωµένοι µε το συγκεκριµένο λογισµικό) Οι µαθητές της Τάξης του σχολείου µας θα ήθελαν να µάθουν για το αναπνευστικό σύστηµα. 1. Αξιοποιώντας το ψηφιακό υλικό που δηµιουργήσατε, µε τα λογισµικά Power Point & Kidspiration, θα µπορούσατε να τους διδάξετε όσα γνωρίζετε; 2. Στην επιφάνεια εργασίας του υπολογιστή σας βρίσκεται το εικονίδιο του Λογισµικού Hot Potatoes. Μπορείτε να δηµιουργήσετε µια παρόµοια µε την παρακάτω άσκηση ή/και οποιαδήποτε άλλη επιλέγετε εσείς, για να την επεξεργαστείτε µε τους µαθητές της Τάξης; 2 ο Φύλλο Εργασίας 1. Με τη βοήθεια της παρακάτω ηλεκτρονικής πύλης δηµιουργήστε το δικό σας Γλωσσάρι, µε τις νέες έννοιες που προσεγγίσαµε στο πλαίσιο της εξέτασης του «αναπνευστικού συστήµατος». 2. Στην επιφάνεια εργασίας υπάρχει το εικονίδιο «Εγκυκλοπαίδεια του ανθρώπινου σώµατος». Μπορείτε να περιηγηθείτε σε αυτή και να εντοπίσετε το σύστηµα της ανθρώπινης αναπνοής. 3 ο Φύλλο Εργασίας Συζητώ µε την οικογένειά µου για τις βλαβερές συνήθειες που επηρεάζουν τη σωστή αναπνοή και την υγεία του αναπνευστικού µας συστήµατος. Παρακολουθούµε µαζί το παρακάτω Βίντεο που σχετίζεται µε τη βλαβερή συνήθεια του κανίσµατος: http://www.youtube.com/watch?v=-mjtchymcd4 Καταγράφω το βασικό µήνυµα. Αναζητώ περισσότερες πληροφορίες και βίντεο στο διαδίκτυο, γράφοντας τις φράσεις- κλειδιά «κάπνισµα και υγεία», «ατµοσφαιρική ρύπανση και υγεία». Συζητώ µε τους µαθητές της τάξης µου για τα αποτελέσµατα των παραπάνω δραστηριοτήτων. 10

Επέκταση του Σεναρίου Στο πλαίσιο του γνωστικού αντικειµένου της γλώσσας, οι µαθητές συντάσσουν µια παράγραφο, στην οποία αναφέρουν για ποιους λόγους το κάπνισµα βλάπτει την αναπνευστική λειτουργία. Το κείµενο γράφεται σε αρχείο WORD και µε τη βοήθεια του λογισµικού της ζωγραφικής σχεδιάζουν µια ηλεκτρονική κάρτα που περιέχει ένα σηµαντικό µήνυµα ή/και σλόγκαν. Η ηλεκτρονική κάρτα µπορεί να αναζητηθεί και από τον παρακάτω σύνδεσµο: www.pathfinder/greetings.com Γράφουν το µήνυµα ή το σλόγκαν και το αποστέλλουν ηλεκτρονικά σε κάποιον φίλο. Στο πλαίσιο της Περιβαλλοντικής Αγωγής & Εκπαίδευσης, προτείνεται σε κάθε οµάδα να µπει στην Ιστοσελίδα WWW.kpe.gr και να αναζητήσει ένα Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, το οποίο να υλοποιεί εκπαιδευτικό πρόγραµµα για την ατµοσφαιρική ρύπανση. Ζητείται, µέσω ηλεκτρονικού ταχυδροµείου, από τους εκπαιδευτικούς που υποστηρίζουν το πρόγραµµα, επιπλέον πληροφόρηση ή/και υλικό για το συγκεκριµένο θέµα. 11