Το Υπόδειγμα IS-LM Νομισματική και Δημοσιονομική Πολιτική σε Κλειστή Οικονομία - Ταυτόχρονη Ανάλυση Μεταβολών της Ισορροπίας στην Αγορά Αγαθών και στην Αγορά Χρήματος => Υπόδειγμα IS-LM (1) ΗΚαμπύληIS (Ισορροπία στην Αγορά Αγαθών) - Η καμπύλη IS δείχνει τους διάφορους συνδυασμούς εισοδήματος και επιτοκίου για τους οποίους η αγορά αγαθών βρίσκεται σε ισορροπία. - Ισορροπία: I = S + (NT G) = Ιδιωτική Αποταμίευση + Δημόσια Αποταμίευση = Εθνική Αποταμίευση = S => Καμπύλη I-S 1
(i) Διαγραμματική Εξαγωγή IS E 0 Εξαγωγή Καμπύλης IS 45 0 AD 1 =C E 1 AD 0 =C 1+I 1 +G 0+I 0 +G 0 Y 0 Y 1 Y r 0 E 0 r 1 E 1 IS 0 Y 0 Y 1 Y 2
- Για r=r0 => I0, C0 => Συνολική Ζήτηση: AD0 => Ισορροπία: Υ=Υ0 (Σημείο Ε0) Το σημείο Ε0 (Υ0,r0) ανήκει στην καμπύλη IS. - Για r=r1<r0 => I1(>I0), C1(>C0) => Συνολική Ζήτηση: AD1 => Ισορροπία: Υ=Υ1 (Σημείο Ε1) Το σημείο Ε1 (Υ1,r1) ανήκει επίσης στην καμπύλη IS. - Επαναλαμβάνουμε αυτή τη διαδικασία για όλες τις δυνατές τιμές του επιτοκίου => Ενώνουμε όλα τα σημεία (Ε0, Ε1, ) γιαταοποίαη αγορά αγαθών βρίσκεται σε ισορροπία και λαμβάνουμε την καμπύλη IS στο κάτω διάγραμμα. 3
Αλγεβρική Εξαγωγή IS Συνάρτηση Κατανάλωσης: C = a+ βyd, a> 0, 0 < β < 1 Συνάρτηση Επενδυτικής Ζήτησης: I = I dr, d > 0 Δημόσιες Δαπάνες: Αυτόνομος Φόρος: Μεταβιβαστικές Πληρωμές: G T B = _ 0 _ G _ = T (Εξισώσεις που περιγράφουν την αγορά αγαθών) - Υπολογίζουμε το εισόδημα ισορροπίας ως συνάρτηση του επιτοκίου: Y = Y T+ B, οπότε: C = a+ β( B T) + βy d = B _ Ισορροπία: Y= AD= C+ I + G = a+ β( B T) + βy + I dr+ G 0 4
- Λύνουμε ως προς Y και παίρνουμε: _ a+ β ( B T) + I0 + G d Y = r 1 β 1 β (Εξίσωση της καμπύλης IS) - Αν λύσουμε την (1) ως προς r, παίρνουμε: r _ a+ β ( B T) + I + G 1 β Y d d 0 = (1) (IS) (1 ) r _ a+ β ( B T) + I0 + G d IS 0 IS _ a+ β ( B T) + I0 + G 1 β Y 5
- Κλίση IS: dr dy Κλίση της Καμπύλης IS 1 β = < 0 d (i) H καμπύλη IS έχει αρνητική κλίση, διότι: Αύξηση επιτοκίου: r=> I, C => AD => Y: Μείωση Εισοδήματος (ii) Όσο μεγαλύτερη είναι η ευαισθησία της επενδυτικής ζήτησης στις μεταβολές του επιτοκίου (μεγαλύτερη τιμή του d), τόσο μικρότερη είναι η κλίση της IS (μετατόπιση της IS στη θέση IS ). Εξήγηση: Όσο περισσότερο μειώνεται η επενδυτική ζήτηση από μια αύξηση του επιτοκίου (δηλ. όσο μεγαλύτερη είναι η τιμή του d), τόσο περισσότερο η αύξηση του επιτοκίου θα μειώσει την AD και το εισόδημα ισορροπίας (μεγαλύτερος λόγος ΔΥ/Δr, δηλαδή μικρότερη κλίση της IS). 6
Μετατοπίσεις της Καμπύλης IS (i) Κάθε μεταβολή του επιτοκίου προκαλεί μετακίνηση κατά μήκος της ίδιας καμπύλης ΙS. - Κάθε άλλος παράγοντας που μετατοπίζει την καμπύλη ΑD, μετατοπίζει επίσης και την καμπύλη IS: (ii) Μια αύξηση των αναμενόμενων μελλοντικών κερδών από επενδύσεις μετατοπίζει την καμπύλη IS προς τα δεξιά (δηλ. προς τα πάνω). (iii) Μια αύξηση του αναμενόμενου μελλοντικού εισοδήματος (ή μια αύξηση του πλούτου) των νοικοκυριών μετατοπίζει την καμπύλη IS προς τα δεξιά. (iv) Μια αύξησητωνδημόσιωνδαπανών(ήμιαμείωση των φόρων ήμιααύξηση των μεταβιβαστικών πληρωμών) μετατοπίζει την καμπύλη IS προς τα δεξιά. 7
(2) ΗΚαμπύληLM (Ισορροπία στην Αγορά Χρήματος) - Η καμπύλη LM δείχνει τους διάφορους συνδυασμούς επιτοκίων και εισοδήματος για τους οποίους η αγορά χρήματος βρίσκεται σε ισορροπία. - Ισορροπία: Πραγματική Ζήτηση Χρήματος (Προτίμηση Ρευστότητας: Liquidity-L) = Πραγματική Προσφορά Χρήματος-M Καμπύλη L-M Εξαγωγή Καμπύλης LM (i) Διαγραμματική Εξαγωγή LM r M ( ) S P r LM r1 E 1 r1 E 1 r0 E 0 LL1 r0 E 0 0 L0 LL0 M M ( ) d,( ) P P S 0 Y0 Y1 8 Y
- Για Y=Y0 => Ζήτηση Χρήματος: LL0 => => Ισορροπία: r=r0 (Σημείο Ε0) Το σημείο Ε0 (Υ0,r0) ανήκει στην καμπύλη LM. - Για Y=Y1>Y0 => Ζήτηση Χρήματος: LL1 => => Ισορροπία: r=r1 (Σημείο Ε1) Το σημείο Ε1 (Υ1,r1) ανήκει επίσης στην καμπύλη LM. - Επαναλαμβάνουμε αυτή τη διαδικασία για όλες τις δυνατές τιμές του εισοδήματος => Ενώνουμε όλα τα σημεία (Ε0, Ε1, ) για τα οποία η αγορά χρήματος βρίσκεται σε ισορροπία και λαμβάνουμε την καμπύλη LM στο δεξιό διάγραμμα. 9
Αλγεβρική Εξαγωγή LM M Συνάρτηση Πραγματικής Zήτησης Χρήματος: = ky qr, q > 0 P Πραγματική Προσφορά Χρήματος: d M = P (Εξισώσεις που περιγράφουν την αγορά χρήματος) Υπολογίζουμε το επιτόκιο ισορροπίας ως συνάρτηση του εισοδήματος: S M P Ισορροπία: M M M = ky qr = P P P d S 10
- Λύνουμε τη συνθήκη ισορροπίας ως προς r και παίρνουμε: r k 1 M = Y q q P (LM) (2) r LM 0 M/pk Y 11
- Κλίση LM: dr dy Κλίση της Καμπύλης LM k = > 0 q (i) H καμπύλη LM έχει θετική κλίση, διότι: Αύξηση Εισοδήματος: Υ => (Μ/P)d => r: Αύξηση Επιτοκίου (ii) Όσο μεγαλύτερη είναι η ευαισθησία της ζήτησης χρήματος στις μεταβολές του εισοδήματος (μεγαλύτερη τιμή του k), τόσο μεγαλύτερη είναι η κλίση της LM. Εξήγηση: Όσο περισσότερο μια αύξηση του εισοδήματος αυξάνει τη ζήτηση χρήματος (δηλ. όσο μεγαλύτερη είναι η τιμή του k), τόσο μεγαλύτερη είναι η απαιτούμενη αύξηση του επιτοκίου ώστε να διατηρηθεί η ισορροπία στην αγορά χρήματος (μεγαλύτερος λόγος Δr/ΔY, δηλαδή μεγαλύτερη κλίση της LM). 12
(ii) Όσο μικρότερη είναι η ευαισθησία της ζήτησης χρήματος στις μεταβολές του επιτοκίου (μικρότερητιμήτουq), τόσο μεγαλύτερη είναι η κλίση της LM. Εξήγηση: Όσο λιγότερο ευαίσθητη είναι η ζήτηση χρήματος στις μεταβολές του επιτοκίου (δηλ. όσο μικρότερη είναι η τιμή του q), τόσο μεγαλύτερη είναι η απαιτούμενη αύξηση του επιτοκίου ώστε να διατηρηθεί η ισορροπία στην αγορά χρήματος μετά από μια δεδομένη αύξηση του εισοδήματος (μεγαλύτερος λόγος Δr/ΔY, δηλαδή μεγαλύτερη κλίση της LM). Μετατοπίσεις της Καμπύλης LM - Μια αύξηση της πραγματικής προσφοράς χρήματος μετατοπίζει την καμπύλη LM προς τα δεξιά (το επιτόκιο ισορροπίας μειώνεται για κάθε δεδομένη τιμή του εισοδήματος). 13
Ισορροπία στο Υπόδειγμα IS LM (Ταυτόχρονη Ισορροπία στην Αγορά Αγαθών και στην Αγορά Χρήματος) (Ι) Διαγραμματική Απεικόνιση Ισορροπίας r LM r1 r* r2 A E Δ B Γ E 0 Υ 1 Υ* Υ 2 - Ο συνδυασμός εισοδήματος και επιτοκίου για τον οποίο οι αγορές αγαθών και χρήματος βρίσκονται ταυτόχρονα σε ισορροπία προσδιορίζεται από το σημείο τομής των καμπυλών IS και LM. => Ισορροπία: Σημείο Ε (Υ*, r*) IS Y 14
Προσαρμογή στην Ισορροπία - Έστω r=r1>r0 => H αγορά αγαθών ισορροπεί για Y=Y1 (σημείο Α). Αλλά: Το εισόδημα Υ1 είναι πολύ χαμηλό για να ισορροπεί η αγορά χρήματος (απαιτείται Υ2>Υ1) => Υπερβάλλουσα προσφορά χρήματος στο σημείο Α => Μείωση επιτοκίου (και αύξηση εισοδήματος) μέχρι το σημείο Ε (Υ*, r*), όπου ισορροπούν και οι δύο αγορές. - Έστω r=r2<r0 => H αγορά αγαθών ισορροπεί για Y=Y2 (σημείο Γ). Αλλά: Το εισόδημα Υ2 είναι πολύ υψηλό για να ισορροπεί η αγορά χρήματος (απαιτείται Υ1<Υ2) => Υπερβάλλουσα ζήτηση χρήματος στο σημείο Γ => Αύξηση επιτοκίου (και μείωση εισοδήματος) μέχρι το σημείο Ε (Υ*, r*), όπου ισορροπούν και οι δύο αγορές. 15
(ΙΙ) Αλγεβρικός Υπολογισμός Ισορροπίας - Η αγορά αγαθών περιγράφεται από τις εξισώσεις: _ C = a+ βy, I = I dr, G = G, T = T, B= B d 0 _ a+ β ( B T) + I + G 1 β = d d 0 Ισορροπία : r Y (IS) (1 ) - Η αγορά χρήματος περιγράφεται από τις εξισώσεις: ( M / P) = ky qr, ( M / P) = M / P d S k 1 M Ισορροπία: r = Y (LM) (2) q q P - Για να υπάρχει ισορροπία και στις δύο αγορές, οι (1 ), (2) πρέπει να ισχύουν ταυτόχρονα: _ a+ β ( B T) + I0 + G 1 β k 1 M (1 ),(2) Y = Y 16 d d q q p
- Λύνουμε ως προς Υ και βρίσκουμε το εισόδημα ισορροπίας Υ*: _ 1 dm Y* = a+ β ( B T) + I0 + G+ (3) 1 β + ( kd / q) q P (Εισόδημα Ισορροπίας) - Αντικαθιστούμε το εισόδημα ισορροπίας Υ* στην (1 ) ήστην(2) και βρίσκουμε το επιτόκιο ισορροπίας r*. Συνδυασμός Ισορροπίας: (Υ*, r*) [το σημείο Ε στο διάγραμμα]. - Ησχέση(3) επιτρέπει να εξετάσουμε την αποτελεσματικότητα της δημοσιονομικής και της νομισματικής πολιτικής σε κλειστή οικονομία, χρησιμοποιώντας τους πολλαπλασιαστές: _ Y*/ G, Y*/ T, Y*/ B, Y*/ M 17
Πολλαπλασιαστές ΔY * 1 = _ kd ΔG 1 β + q ΔY* d / p = ΔM kd (1 β ) q + q ΔY * _ ΔT ΔY * _ Δ B β = kd 1 β + q β = kd 1 β + q : Πολλαπλασιαστής Δημόσιων Δαπανών : Νομισματικός Πολλαπλασιαστής : Πολλαπλασιαστής Φορολογίας : Πολλαπλασιαστής Μεταβιβαστικών Πληρωμών 18
Ανάλυση Δημοσιονομικής και Νομισματικής Πολιτικής με το Υπόδειγμα IS LM (1) Δημοσιονομική Πολιτική (Μετατοπίσεις της IS) - Εξετάζουμε τις επιπτώσεις από μια αύξηση των δημόσιων δαπανών ( G). - H ίδια διαγραμματική ανάλυση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να εξετάσουμε τις επιπτώσεις από μια: (i) αύξηση του αναμενόμενου μελλοντικού εισοδήματος, (ii) αύξηση του πλούτου (iii) αύξηση των αναμενόμενων μελλοντικών κερδών, (iv) αύξηση των αυτόνομων μεταβιβαστικών πληρωμών, ή (v) μείωση της αυτόνομης φορολογίας. - Σε καθεμιά από τις παραπάνω περιπτώσεις, η καμπύλη IS μετατοπίζεται προς τα δεξιά. 19
(Π1) Η αύξηση των δημόσιων δαπανών χρηματοδοτείται με πώληση κρατικών ομολόγων r r1 r0 E0 E1 E2 LM0 - Αρχική ισορροπία: Σημείο Ε0 IS1 0 Υ0 Υ1 Υ2 - Η αύξηση των δημόσιων δαπανών μετατοπίζει την καμπύλη IS προς τα δεξιά από IS0 σε IS1. - Η προσφορά χρήματος δε μεταβάλλεται, οπότε η LM παραμένει στη θέση LM0 (τα ρευστά που αποσύρθηκαν λόγω πώλησης των ομολόγων διοχετεύτηκαν ξανά στην αγορά λόγω αύξησης των δημόσιων δαπανών). IS0 Y 20
- Το νέο σημείο ισορροπίας είναι το Ε1 (Υ1, r1) - H αύξηση των δημόσιων δαπανών αυξάνει το εισόδημα και το επιτόκιο ισορροπίας (Υ1>Υ0, r1>r0). - Εκτοπισμός του Ιδιωτικού Τομέα (μείωση της ιδιωτικής επενδυτικής και καταναλωτικής ζήτησης λόγω της αύξησης των δημόσιων δαπανών): Αν το επιτόκιο παρέμενε αμετάβλητο στο επίπεδο r0, το εισόδημα θα αυξανόταν από Υ0 σε Υ2. Αλλά: Η αύξηση του εισοδήματος προκαλεί αύξηση της ζήτησης χρήματος => Αύξηση επιτοκίου στην αγορά χρήματος => Μείωση επενδυτικής και (αυτόνομης) καταναλωτικής ζήτησης => Μείωση AD => Μείωση εισοδήματος από Y2 σε Υ1. - Τελική Μεταβολή Εισοδήματος: Δ Y Y1 Y0 1 Y2 Y0 1 = = < = ΔG ΔG 1 β + ( kd/ q) ΔG 1 β 21
- Η επεκτατική (αυξητική) επίδραση στην ΑD από την αύξηση των δημόσιων δαπανών αντισταθμίζεται εν μέρει αλλά όχι πλήρως από τη μείωση της ιδιωτικής καταναλωτικής και επενδυτικής ζήτησης => Η συνολική ζήτηση τελικά αυξάνεται, οπότε αυξάνεται και το εισόδημα ισορροπίας από Υ0 σε Υ1. - Άρα: Ο πολλαπλασιαστής δημόσιων δαπανών μειώνεται όταν λαμβάνουμε υπόψη τις μεταβολές στην αγορά χρήματος και τον εκτοπισμό του ιδιωτικού τομέα. 22
Η Αποτελεσματικότητα της Δημοσιονομικής Πολιτικής - Η αποτελεσματικότητα της δημοσιονομικής πολιτικής ορίζεται από το μέγεθος του πολλαπλασιαστή δημόσιων δαπανών: ΔY * 1 = ΔG 1 β + ( kd/ q) - Όσο μεγαλύτερος είναι ο πολλαπλασιαστής, τόσο μεγαλύτερη είναι η αποτελεσματικότητα της δημοσιονομικής πολιτικής. Παράγοντες που επηρεάζουν την αποτελεσματικότητα της Δημοσιονομικής Πολιτικής (1) Όσο μικρότερη είναι η ευαισθησία της επενδυτικής ζήτησης στις μεταβολές του επιτοκίου (μικρότερη τιμή της παραμέτρου d) τόσο μεγαλύτερη είναι η αποτελεσματικότητα της δημοσιονομικής πολιτικής: d => ΔΥ*/ΔG - Εξήγηση: Μικρότερος εκτοπισμός του ιδιωτικού τομέα από την αύξηση του επιτοκίου. 23
(2) Όσο μεγαλύτερη είναι η MPC (δηλαδή όσο μεγαλύτερη είναι ητιμήτουβ) τόσο μεγαλύτερη είναι η αποτελεσματικότητα της δημοσιονομικής πολιτικής: β => ΔΥ*/ΔG Εξήγηση: Μεγαλύτερες πολλαπλασιαστικές επιπτώσεις στην καταναλωτική ζήτηση από την αρχική αύξηση του G. (3) Όσο μικρότερη είναι η κλίση της LM (=k/q) δηλαδή όσο μικρότερηείναιητιμήτουk και όσο μεγαλύτερη είναι η τιμή του q τόσο μεγαλύτερη είναι η αποτελεσματικότητα της δημοσιονομικής πολιτικής: (k/q) => ΔΥ*/ΔG Εξήγηση: k ή/και q => Μικρότερη απαιτούμενη αύξηση του επιτοκίου για να διατηρηθεί η ισορροπία στην αγορά χρήματος => Μικρότερος εκτοπισμός του ιδιωτικού τομέα. 24
Δύο Ακραίες Περιπτώσεις (i) Πλήρως Αναποτελεσματική Δημοσιονομική Πολιτική (α) Αν q=0, τότε η LM είναι κατακόρυφη (κλίση LM = ) => ΔΥ*/ΔG=0, δηλαδή η δημοσιονομική πολιτική είναι πλήρως αναποτελεσματική (κλασική περιοχή). - Η αυξητική επίδραση στην AD λόγω αύξησης των δημόσιων δαπανών r αντισταθμίζεται πλήρως από τη μείωση της ιδιωτικής καταναλωτικής και επενδυτικής δαπάνης, οπότε το εισόδημα ισορροπίας δε μεταβάλλεται (πλήρης εκτοπισμός ιδιωτικής δαπάνης). 25
r r1 r0 LM E1 E0 IS1 IS0 0 Υ0 Y - Η αύξηση των δημόσιων δαπανών μετατοπίζει την IS0 προς τα δεξιά στη θέση IS1, αλλά στη νέα ισορροπία (σημείο E1) το εισόδημα παραμένει αμετάβλητο στο επίπεδο Y0 επειδή η LM είναι κατακόρυφη (πλήρως αναποτελεσματική δημοσιονομική πολιτική). 26
(β) Αν d =, τότε η IS είναι οριζόντια (κλίση IS = 0) => ΔΥ*/ΔG=0, δηλαδή η δημοσιονομική πολιτική είναι πλήρως αναποτελεσματική. - Εξαιρετικά μεγάλη ευαισθησία της ιδιωτικής επένδυσης στις μεταβολές του επιτοκίου => Μια απειροελάχιστη αύξηση του επιτοκίου αρκεί για τον πλήρη εκτοπισμό του ιδιωτικού τομέα, οπότε το εισόδημα και το επιτόκιο παραμένουν αμετάβλητα. r LM r0 E0 IS0 IS1 - Επειδή η IS είναι οριζόντια, η νέα καμπύλη IS1 (μετά την αύξηση του G) ταυτίζεται με την αρχική καμπύλη IS0, οπότε το σημείο ισορροπίας Ε0 παραμένει αμετάβλητο. 0 Y ο Y 27
(ii) Πλήρως Αποτελεσματική Δημοσιονομική Πολιτική (α) Αν q=, τότε η LM είναι οριζόντια (κλίση LM = 0) => ΔΥ/ΔG=1/(1-β) = Κεϋνσιανός πολλαπλασιαστής δημόσιων δαπανών, δηλαδή ο πολλαπλασιαστής παίρνει τη μέγιστη τιμή του και η δημοσιονομική πολιτική είναι πλήρως αποτελεσματική (Κεϋνσιανή περιοχή). r LM r0 E0 E1 IS2 IS1 IS0 0 Υ0 Υ2 Y 28
- Η αύξηση των δημόσιων δαπανών μετατοπίζει την IS0 προς τα δεξιά στη θέση IS1 => στη νέα ισορροπία (σημείο E1) το επιτόκιο παραμένει αμετάβλητο στο επίπεδο r0 επειδή η LM είναι οριζόντια => Δεν υπάρχει καθόλου εκτοπισμός του ιδιωτικού τομέα. => Η δημοσιονομική πολιτική είναι πλήρως αποτελεσματική: Δ Y Y2 Y0 1 = = ΔG ΔG 1 β - Όταν η LM είναι οριζόντια (δηλαδή όταν q= ), η ελαστικότητα της ζήτησης χρήματος ως προς το επιτόκιο είναι άπειρη, δηλαδή η οικονομία βρίσκεται στην παγίδα ρευστότητας. => Όταν η οικονομία βρίσκεται στην παγίδα ρευστότητας, η δημοσιονομική πολιτική είναι αποτελεσματική καιμπορείνα οδηγήσει την οικονομία έξω από την παγίδα ρευστότητας (μετατοπίζοντας επαρκώς την IS, π.χ. στη θέση IS2). 29
(β) Αν k=0, τότε η LM είναι οριζόντια (κλίση LM = 0) ΔΥ*/ΔG=1/(1-β), δηλαδή η δημοσιονομική πολιτική είναι πλήρως αποτελεσματική. -Το διάγραμμα που αντιστοιχεί σε αυτή την περίπτωση είναι το ίδιο με την περίπτωση (α), όπου q =. - Στην περίπτωση αυτή, η αύξηση του εισοδήματος δεν αυξάνει τη ζήτηση χρήματος (διότι k=0) => Δεν απαιτείται αύξηση του επιτοκίου για να διατηρηθεί η ισορροπία στην αγορά χρήματος => Αφού το επιτόκιο δεν αυξάνεται, δεν υπάρχει καθόλου εκτοπισμός του ιδιωτικού τομέα (δηλαδή η δημοσιονομική πολιτική είναι πλήρως αποτελεσματική). 30
(γ) Αν d=0, τότε η IS είναι κατακόρυφη (κλίση IS = ) ΔΥ*/ΔG=1/(1-β), δηλαδή η δημοσιονομική πολιτική είναι πλήρως αποτελεσματική. r LM IS0 IS1 r1 r0 E0 E1 0 Y0 Y1 -H αύξηση των δημόσιων δαπανών μετατοπίζει την IS0 στη θέση IS1 => Νέα Ισορροπία: Σημείο Ε1(Y1, r1), δηλαδή το εισόδημα και το επιτόκιο ισορροπίας αυξάνονται. - Η αύξηση του επιτοκίου δε μειώνει καθόλου την ιδιωτική επένδυση (διότι d=0) => Δεν υπάρχει καθόλου εκτοπισμός του ιδιωτικού τομέα 31 (δηλαδή η δημοσιονομική πολιτική είναι πλήρως αποτελεσματική ). Y
(Π2) Η αύξηση των δημόσιων δαπανών χρηματοδοτείται με έκδοση νέου χρήματος r r1 r0 E0 E1 E2 LM0 LM1 - Αρχική ισορροπία: Σημείο Ε0 IS1 IS0 0 Υ0 Υ1 Υ2 Y - Ταυτόχρονα με την αύξηση των δημόσιων δαπανών, ηκυβέρνηση αυξάνει την προσφορά χρήματος όσο χρειάζεται για να διατηρηθεί το επιτόκιο στο επίπεδο r0 και να αποτραπεί ο εκτοπισμός του ιδιωτικού τομέα. 32
- Η αύξηση των δημόσιων δαπανών μετατοπίζει την καμπύλη IS προς τα δεξιά από IS0 σε IS1. - Ηπροσφοράχρήματοςαυξάνεται, οπότε η LM0 μετατοπίζεται δεξιά στη θέση LM1. Νέο Σημείο Ισορροπίας: Ε2 (Υ2, r0), με: Δ Y = Y2 Y0 > Y1 Y0 - Συμπέρασμα: Μια πολιτική αύξησης των δημόσιων δαπανών που χρηματοδοτείται με έκδοση νέου χρήματος είναι πιο επεκτατική (δηλαδή αυξάνει περισσότερο την AD και το εισόδημα) από μια πολιτική αύξησης των δημόσιων δαπανών που χρηματοδοτείται με έκδοση (πώληση) ομολόγων. 33
(2) Νομισματική Πολιτική (Μετατοπίσεις της LM) r LM0 LM1 r0 r1 r2 E0 E2 E1 E3 IS0 0 Υ0 Υ1 Υ2 Y - Αρχική Ισορροπία: Σημείο Ε0. - Η κυβέρνηση αυξάνει την πραγματική προσφορά χρήματος => Η LM μετατοπίζεται δεξιά από LM0 σε LM1. => ΝέοΣημείοισορροπίας: Ε1 (Υ1, r1) 34
- H αύξησητηςπραγματικήςπροσφοράςχρήματοςαυξάνειτο εισόδημα και μειώνει το επιτόκιο ισορροπίας (Υ1>Υ0, r1<r0). - Εξήγηση: Μηχανισμός Μετάδοσης της Νομισματικής Πολιτικής (αύξηση προσφοράς χρήματος => μείωση επιτοκίου => αύξηση επενδυτικής και καταναλωτικής ζήτησης => αύξηση εισοδήματος) - Περιοριστικές Επιδράσεις: Η αύξηση της προσφοράς χρήματος μειώνει αρχικά το επιτόκιο σε r2 (σημείο Ε2) => Για r=r2, ηαγορά αγαθών ισορροπεί για Υ=Υ2 >Υ0 (σημείο Ε3), οπότε δημιουργείται υπερβάλλουσα ζήτηση χρήματος => το επιτόκιο πρέπει να αυξηθεί λίγο (από r2 σε r1) δηλαδή το εισόδημα πρέπει να μειωθεί λίγο (από Υ2 σε Υ1) για να διατηρηθεί η ισορροπία στην αγορά χρήματος => Νέα Ισορροπία: Σημείο Ε1 (Υ1, r1). 35
Η Αποτελεσματικότητα της Νομισματικής Πολιτικής - Η αποτελεσματικότητα της νομισματικής πολιτικής ορίζεται από το μέγεθος του νομισματικού πολλαπλασιαστή ΔΥ*/ΔΜ (ή Υ*/ Μ). Από τη σχέση (3) έχουμε: ΔY* Y* d/ qp d/ P = = = ΔM M 1 β + ( kd/ q) (1 β) q+ kd - Όσο μεγαλύτερος είναι ο όρος ΔΥ*/ΔΜ, τόσο μεγαλύτερη είναι η αποτελεσματικότητα της νομισματικής πολιτικής. Παράγοντες που επηρεάζουν την αποτελεσματικότητα της Νομισματικής Πολιτικής (1) Όσο μεγαλύτερη είναι η ευαισθησία της επενδυτικής ζήτησης στις μεταβολές του επιτοκίου (μεγαλύτερη τιμή της παραμέτρου d), τόσο μεγαλύτερη είναι η αποτελεσματικότητα της νομισματικής πολιτικής: d => ΔΥ*/ΔG. - Εξήγηση: Η μείωση του επιτοκίου προκαλεί μεγαλύτερη αύξηση της (επενδυτικής και καταναλωτικής) ζήτησης, άρα μεγαλύτερη αύξηση του εισοδήματος. 36
(2) Όσο μεγαλύτερη είναι η MPC (δηλαδή όσο μεγαλύτερη είναι η τιμή του β), τόσο μεγαλύτερη είναι η αποτελεσματικότητα της νομισματικής πολιτικής: β => ΔΥ*/ΔM. - Εξήγηση: Μεγαλύτερες πολλαπλασιαστικές επιπτώσεις από την αρχική αύξηση της ζήτησης (λόγω μείωσης των επιτοκίων) στην καταναλωτική ζήτηση. Από (1) και (2) => Όσο μικρότερη είναι η κλίση της IS (δηλ. όσο μεγαλύτερο είναι το β ή το d), τόσο μεγαλύτερη είναι η αποτελεσματικότητα της νομισματικής πολιτικής. r r0 r1 0 E0 Υ0Υ1 IS Υ2 LM0 IS LM1 Y Η νομισματική πολιτική είναι πιο αποτελεσματική όταν η IS έχει τη μορφή IS (μικρή κλίση IS), ενώ είναι λιγότερο αποτελεσματική όταν η IS έχει τη μορφή IS (μεγάλη κλίση IS). 37
(3) Όσο μικρότερη είναι η ευαισθησία της ζήτησης χρήματος στις μεταβολές του επιτοκίου (δηλ. όσο μικρότερη είναι η τιμή του q) τόσο μεγαλύτερη είναι η αποτελεσματικότητα της νομισματικής πολιτικής: q => ΔΥ/ΔΜ Εξήγηση: q => Μεγαλύτερη απαιτούμενη μείωση του επιτοκίου για να διατηρηθεί η ισορροπία στην αγορά χρήματος => Μεγαλύτερη αύξηση της επενδυτικής και καταναλωτικής ζήτησης => Μεγαλύτερη αύξηση του εισοδήματος. (4) Όσο μικρότερη είναι η ευαισθησία της ζήτησης χρήματος στις μεταβολές του εισοδήματος (δηλ. όσο μικρότερη είναι η τιμή του k) τόσο μεγαλύτερη είναι η αποτελεσματικότητα της νομισματικής πολιτικής: k => ΔΥ/ΔΜ Εξήγηση: k => μικρότερη αύξηση της ζήτησης χρήματος λόγω αύξησης του εισοδήματος => μικρότερη απαιτούμενη αύξηση του επιτοκίου για να διατηρηθεί η ισορροπία στην αγορά χρήματος (μικρότερες περιοριστικές επιδράσεις). 38
Δύο Ακραίες Περιπτώσεις (i) Πλήρως Αναποτελεσματική Νομισματική Πολιτική (1) Αν q=, τότε η LM είναι οριζόντια (κλίση LM = 0) => ΔΥ*/ΔΜ=0, δηλαδή η νομισματική πολιτική είναι πλήρως αναποτελεσματική (Κεϋνσιανή περιοχή). r r0 E0 LM0 = LM1 IS0 0 Υ0 Y 39
- Η αύξηση της προσφοράς χρήματος δεν αλλάζει τη θέση της οριζόντιας LM (οι LM0 και LM1 ταυτίζονται) => Το σημείο ισορροπίας εξακολουθεί να είναι το Ε0, δηλαδή το εισόδημα ισορροπίας παραμένει αμετάβλητο στο επίπεδο Υ0 (πλήρως αναποτελεσματική νομισματική πολιτική). - Όταν η LM είναι οριζόντια (δηλαδή όταν q= ), η οικονομία βρίσκεται στην παγίδα ρευστότητας. => Άρα: Όταν η οικονομία βρίσκεται στην παγίδα ρευστότητας, η νομισματική πολιτική είναι πλήρως αναποτελεσματική. 40
(2) Αν d=0, τότε η IS είναι οριζόντια (κλίση IS = 0) r => ΔΥ*/ΔΜ=0, δηλαδή η νομισματική πολιτική είναι πλήρως αναποτελεσματική. IS LM0 r0 r1 E0 E1 LM1 0 Y0 - Η αύξηση της προσφοράς χρήματος μετατοπίζει την LM0 δεξιά σε LM1 => Νέα Ισορροπία: Ε1 (αμετάβλητο εισόδημα Y0). - Εξήγηση: Η μείωση του επιτοκίου δεν αυξάνει καθόλου τη ζήτηση και το εισόδημα, διότι η επενδυτική ζήτηση είναι πλήρως ανελαστική 41 ως προς το επιτόκιο. Y
(ii) Πλήρως Αποτελεσματική Νομισματική Πολιτική (1) Αν q= 0, τότε η LM είναι κατακόρυφη (κλίση LM = ) => ΔΥ*/ΔΜ=1/kP, δηλαδή ο όρος ΔΥ*/ΔΜ παίρνει τη μέγιστη τιμή του και η νομισματική πολιτική είναι πλήρως αποτελεσματική (κλασική περιοχή). r LM0 LM1 r0 r1 E0 E1 IS0 0 Υ0 Υ1 Y 42
(2) Αν d=, τότε η IS είναι οριζόντια (κλίση IS = 0) => ΔΥ*/ΔΜ=1/kP, δηλαδή ο όρος ΔΥ*/ΔΜ παίρνει τη μέγιστη τιμή του και η νομισματική πολιτική είναι πλήρως αποτελεσματική. r LM0 LM1 r0 E0 E1 IS0 r1 0 Υ0 Υ1 (3) Αν β = 1, τότε η IS είναι οριζόντια (κλίση IS = 0) => ΔΥ*/ΔΜ=1/kP, δηλαδή η νομισματική πολιτική είναι πλήρως αποτελεσματική. - Το διάγραμμα είναι ίδιο με την περίπτωση (2). Y 43
Η Διαχείριση της Ζήτησης και το Μίγμα Πολιτικής - Η διαχείριση της ζήτησης είναι η χρήση της νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής με σκοπό τη σταθεροποίηση του εισοδήματος σε ένα υψηλό μέσο επίπεδο (κοντά στο επίπεδο πλήρους απασχόλησης). - Η κυβέρνηση μπορεί να επιλέξει μεταξύ: (i) επεκτατικής (χαλαρής) δημοσιονομικής πολιτικής, (ii) χαλαρής νομισματικής πολιτικής, ή (iii) ενός συνδυασμού των i και ii, με σκοπό να αυξήσει το εισόδημα μέχρι το επίπεδο πλήρους απασχόλησης - Η επιλογή της κυβέρνησης επηρεάζει τη σύνθεση της συνολικής ζήτησης και, επομένως, του εθνικού εισοδήματος. 44
Ανάλυση του Μίγματος (Συνδυασμού) Δημοσιονομικής και Νομισματικής Πολιτικής Δύο Εναλλακτικές επιλογές της κυβέρνησης για να πετύχει το Εισόδημα στόχο Υ* r LM0 r1 r2 E0 E1 E3 E2 LM1 IS1 IS0 0 Y2 Y* Y1 Y 45
(1) Χαλαρή Δημοσιονομική Πολιτική και Σφικτή Νομισματική Πολιτική - H IS βρίσκεται δεξιά στη θέση IS1 (υψηλό G), ενώ η LM βρίσκεται αριστερά στη θέση LM0 (χαμηλή προσφορά χρήματος) Ισορροπία: Σημείο Ε1 (Υ*, r1), δηλαδή το εισόδημα-στόχος Υ* επιτυγχάνεται και το επιτόκιο ισορροπίας είναι υψηλό (r=r1). - Σύνθεση Συνολικής Ζήτησης Εισοδήματος: Η χαλαρή δημοσιονομική πολιτική ( G) και η σφικτή νομισματική πολιτική ( ΜS/P) αυξάνουν το επιτόκιο στη νέα ισορροπία => Μείωση ιδιωτικής επενδυτικής και καταναλωτικής ζήτησης (Εκτοπισμός ιδιωτικού τομέα) Αυξημένη Συμμετοχή δημόσιων δαπανών (G) στο εθνικό εισόδημα, Μειωμένη Συμμετοχή ιδιωτικής δαπάνης (I, C) στο εθνικό εισόδημα Υ*. 46
(2) Σφικτή Δημοσιονομική Πολιτική και Χαλαρή Νομισματική Πολιτική - H IS βρίσκεται αριστερά στη θέση IS0 (χαμηλό G), ενώ η LM βρίσκεται δεξιά στη θέση LM1 (υψηλή προσφορά χρήματος) Ισορροπία: Σημείο Ε2 (Υ*, r2), δηλαδή το εισόδημα-στόχος Υ* επιτυγχάνεται και το επιτόκιο ισορροπίας είναι χαμηλό (r=r2). - Σύνθεση Συνολικής Ζήτησης Εισοδήματος: Η σφικτή δημοσιονομική πολιτική ( G) και η χαλαρή νομισματική πολιτική ( ΜS/P) μειώνουν το επιτόκιο στη νέα ισορροπία => Αύξηση ιδιωτικής επενδυτικής και καταναλωτικής ζήτησης Μειωμένη Συμμετοχή δημόσιων δαπανών (G) στο εθνικό εισόδημα, Αυξημένη Συμμετοχή ιδιωτικής δαπάνης (I, C) στο εθνικό εισόδημα Υ*. 47
Άλλες Επιλογές Συνδυασμοί Δημοσιονομικής και Νομισματικής Πολιτικής (3) Χαλαρή Δημοσιονομική Πολιτική (IS1) και Χαλαρή Νομισματική Πολιτική (LM1) => Ισορροπία: Σημείο Ε3 (Υ=Υ1 >Υ*) (4) Σφικτή Δημοσιονομική Πολιτική (IS0) και Σφικτή Νομισματική Πολιτική (LM0) => Ισορροπία: Σημείο Ε4 (Υ=Υ2 <Υ*) Παράγοντες που επηρεάζουν την επιλογή Μίγματος Δημοσιονομικής Νομισματικής Πολιτικής (1) Ο Χρονικός Ορίζοντας της Κυβέρνησης - Βραχυχρόνιος ορίζοντας: Ενδιαφέρον μόνο για τη συνολική ζήτηση και το εισόδημα. - Μακροχρόνιος ορίζοντας: Ενδιαφέρον και για το ρυθμό μεγέθυνσης (δηλ. για την αύξηση του δυνητικού προϊόντος Yf) Ζητούμενο: Υψηλό επίπεδο επένδυσης-παραγωγικής δυναμικότητας. 48
Προτιμότερη επιλογή μίγματος σφικτής δημοσιονομικής χαλαρής νομισματικής πολιτικής (λόγω υψηλότερης ιδιωτικής επένδυσης Ι). -Αλλά: Οι δημόσιες δαπάνες (G) περιλαμβάνουν επίσης δημόσιες επενδύσεις κεφαλαίου, οι οποίες θα μειωθούν λόγω της σφικτής δημοσιονομικής πολιτικής => Οι επιπτώσεις στη συνολική (ιδιωτική + δημόσια) επένδυση είναι αβέβαιες. (2) Προβλεψιμότητα Επιδράσεων της ασκούμενης πολιτικής - Πλεονέκτημα Δημοσιονομικής Πολιτικής: Άμεση επίδραση στην AD και στο εισόδημα (ενώ η νομισματική πολιτική επιδρά στην AD μέσω του μηχανισμού μετάδοσης). (3) Κίνδυνος αυξημένου πληθωρισμού λόγω Χαλαρής Νομισματικής Πολιτικής (βλ. επόμενες διαλέξεις). 49
(4) Μικροοικονομικές Επιδράσεις Δημοσιονομικής Πολιτικής στη Συνολική Προσφορά - Αν οι υψηλές δημόσιες δαπάνες χρηματοδοτούνται με υψηλούς φορολογικούς συντελεστές => Στρεβλώσεις / αντικίνητρα εργασίας => Μείωση μακροχρόνιας παραγωγικής δυναμικότητας (μείωση δυνητικού προϊόντος και φυσικού ποσοστού απασχόλησης, αύξηση φυσικού ποσοστού ανεργίας). 50
Μειονεκτήματα Απλού Κεϋνσιανού Υποδείγματος (1) Υπόθεση Σταθερών Τιμών - Αν το εισόδημα βρίσκεται κοντά στο επίπεδο πλήρους απασχόλησης (δηλαδή δεν υπάρχει πλεονάζουσα παραγωγική δυναμικότητα), τότε μια χαλαρή νομισματική ή δημοσιονομική πολιτική μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένο πληθωρισμό χωρίς να επηρεάσει το εισόδημα. => Απαιτείται ανάλυση τιμών. (2) Αποκλειστική έμφαση στη Συνολική Ζήτηση - Αν η οικονομία βρίσκεται κοντά στο επίπεδο πλήρους απασχόλησης, απαιτείται επίσης ανάλυση των προβλημάτων προσφοράς που συνδέονται με την ασκούμενη οικονομική πολιτική. 51