MORTALITY RATE ΘΝΖΣΗΜΟΤΖΤΑ Γπ. Ηωάννηρ Γεηοπάκηρ Δηήζηα ζλεζηκφηεηα γηα φιεο ηηο πεξηπηψζεηο (αλά 1000 θαηνίθνπο) = Σπλνιηθφο αξηζκφο ζαλάησλ απφ φιεο ηηο πεξηπηψζεηο κέζα ζ έλα έηνο Αξηζκφο αηφκσλ ηνπ πιεζπζκνχ ζην κέζν ηνπ έηνπο x 1000
Σημείωση : Δπεηδή ν πιεζπζκφο αιιάδεη θαηά ηελ δηάξθεηα ηνπ ρξφλνπ, ρξεζηκνπνηνχκε ηνλ αξηζκφ ησλ αηφκσλ ηνπ πιεζπζκνχ ζην κέζν ηνπ έηνπο γεληθψο θαηά πξνζέγγηζε. Μπνξεί λα κελ ελδηαθεξφκεζα πάληνηε γηα ην πνζνζηφ (rate) νιφθιεξνπ ηνπ πιεζπζκνχ, ίζσο ελδηαθεξφκεζα κφλν γηα ζπγθεθξηκέλε ειηαθή νκάδα, γηα ην έλα θχιν ή γηα κηα εζληθή νκάδα πιεζπζκνχ.
Δηήζια θμηζιμόηηηα από όλερ ηιρ πεπιπηώζειρ για παιδιά μικπόηεπα από ηην ηλικία ηων 10 εηών (ανά 1000 καηοίκοςρ) = Αξηζκφο ζαλάησλ απφ φιεο ηηο πεξηπηψζεηο κέζα ζην έηνο παηδηψλ κηθξφηεξσλ απφ ηελ ειηθία ησλ 10 εηψλ Αξηζκφο παηδηψλ ηνπ πιεζπζκνχ ειηθίαο κηθξφηεξεο ησλ 10 εηψλ ζην κέζν ηνπ έηνπο x 1000
Σημείωση : Δδψ ηνπνζεηνχκε πεξηνξηζκφ ζηελ ειηθία, γηα παξάδεηγκα, ηνλ ίδην πεξηνξηζκφ πξέπεη λα εθαξκφζνπκε ηφζν ζηνλ αξηζκεηή φζν θαη ζην παξαλνκαζηή, έηζη, θάζε άηνκν ηεο νκάδαο ηνπ παξαλνκαζηή ζα βξίζθεηαη ζε θίλδπλν γηα λα εηζέιζεη ζηνλ αξηζκεηή. Δάλ έλαο δείθηεο ηεζεί ζε πεξηνξηζκφ, απηφο νλνκάδεηαη εηδηθφο δείθηεο ή εηδηθφο θαζ ειηθίαλ ζλεζηκφηεηα.
Δάλ ελδηαθεξφκεζα γηα ηελ ζλεζηκφηεηα απφ θαξθίλν πλεχκνλα, ζα κπνξνχζακε λα ηνλ ππνινγίζνπκε κε ηνλ εμήο ηξφπν : Δηήζηα ζλεζηκφηεηα απφ θαξθίλν ηνπ πλεχκνλα (αλά 1000 θαηνίθνπο ) = = Αξηζκφο ζαλάησλ απφ θαξθίλν ηνπ πλεχκνλα Αξηζκφο αηφκσλ ηνπ πιεζπζκνχ ζην κέζν ηνπ έηνπο x 1000
Θα κπνξνχζακε επίζεο λα ζέζνπκε πεξηνξηζκνχο ζε πεξηζζφηεξα απφ έλα ραξαθηεξηζηηθά ηαπηφρξνλα γηα παξάδεηγκα ειηθία θαη αηηία ζαλάηνπ Δηήζηα ζλεζηκφηεηα απφ ιεπραηκία γηα παηδηά ειηθίαο κηθξφηεξα ησλ 10 εηψλ (αλά 1000 θαηνίθνπο ) = = Αξηζκφο ζαλάησλ απφ ιεπραηκία κέζα ζην έηνο παηδηψλ ειηθίαο κηθξφηεξα ησλ 10 εηψλ Αξηζκφο παηδηψλ ηνπ πιεζπζκνχ ειηθίαο κηθξφηεξα ησλ 10 εηψλ ζην κέζν ηνπ έηνπο x 1000
Θνηηόηηηα = Case Fatality Rates Θνηηόηηηα = Αξηζκφο αηφκσλ πνπ πέζαλαλ θαηά ηελ δηάξθεηα ζπγθεθξηκέλεο πεξηφδνπ κεηά ηελ έλαξμε ηεο λφζνπ ή δηάγλσζε ηεο λφζνπ Αξηζκφο αηφκσλ κε ηε ζπγθεθξηκέλε λφζν x 1000
Με άιια ιφγηα, πνην ην πνζνζηφ ησλ δηεγλσζκέλσλ αηφκσλ πνπ έρνπλ κηα ζπγθεθξηκέλε λφζν θαη πέζαλαλ κέζα ζε ζπγθεθξηκέλε ρξνληθή πεξίνδν κεηά ηελ δηάγλσζε ;
Ποια είναι η διαθοπά μεηαξύ θνηηόηηηαρ και θνηζιμόηηηαρ; Σηελ θνηζιμόηηηα ν παξαλνκαζηήο αληηπξνζσπεχεη νιφθιεξν ην πιεζπζκφ ζε θίλδπλν λα πεζάλεη απφ ηε λφζν, πεξηθιείνληαο απηνχο πνπ έρνπλ πεζάλεη απφ ηε λφζν θαη απηνχο πνπ δελ έρνπλ ηε λφζν (αιιά πνπ βξίζθνληαη ζε θίλδπλν λα αλαπηχμνπλ ηε λφζν.
Ποια είναι η διαθοπά μεηαξύ θνηηόηηηαρ και θνηζιμόηηηαρ; Σηελ θνηηόηηηα, φκσο ν παξαλνκαζηήο είλαη πεξηνξηζκέλνο ζε απηνχο πνπ ήδε έρνπλ ηελ λφζν. Έηζη, ε ζλεηφηεηα είλαη έλα κέηξν ηεο ζνβαξφηεηαο ηεο λφζνπ. Θα κπνξνχζε επίζεο λα ρξεζηκνπνηεζεί ζηνλ ςπολογιζμό ηηρ ωθελείαρ (ζηη μέηπηζη ηος κέπδοςρ) λέαο ζεξαπείαο : θαζψο ε ζεξαπεία βειηηψλεηαη, ε ζλεηφηεηα ζα κπνξνχζε λα πεξηκέλεη θαλείο φηη κεηψλεηαη. Ο Αξηζκεηήο ζηελ ζλεηφηεηα ζα κπνξνχζε ζεσξεηηθά λα πεξηνξηζηεί ζηνπο ζαλάηνπο απφ ηε λφζν.
Ποια είναι η διαθοπά μεηαξύ θνηηόηηηαρ και θνηζιμόηηηαρ; Γελ είλαη εχθνιν λα δηαθξίλεη κεηαμχ ζαλάησλ απφ ηελ λφζν θαη ζαλάηνπο απφ άιιεο αηηίεο. Γηα παξάδεηγκα, έλαο αιθννιηθφο κπνξεί λα πέζαλε απφ απηνθηλεηηζηηθφ αηχρεκα, ν ζάλαηνο κπνξεί ή δελ κπνξεί λα έρεη ζρέζε κε ηελ θαηαλάισζε αιθνφι.
Υπνηίζεηαη φηη ζε έλα πιεζπζκφ 100.000 θαηνίθσλ, 20 έρνπλ ηελ λφζν Φ. Μέζα ζ έλα έηνο 18 άηνκα πέζαλαλ απφ απηή ηε λφζν. Η ζλεζηκφηεηα είλαη πνιχ ρακειή (0,18%) γηαηί ε λφζνο είλαη ζπάληα, άπαμ ην άηνκν έρεη ηε λφζν, ε πηζαλφηεηα λα πεζάλεη (απφ ηελ λφζν απηή) είλαη κεγάιε (90%).
Σύγκπιζη θνηζιμόηηηαρ και θνηηόηηηαρ Υπνηίζεηαη φηη ζ έλα πιεζπζκφ 100.000 θαηνίθσλ 20 έρνπλ ηελ λφζν Φ. Μέζα ζε έλα έηνο 18 άηνκα πέζαλαλ απφ απηή ηελ λφζν. Η θνηζιμόηηηα απηφ ην έηνο απφ ηελ λφζν Φ = 18 =.00018 = 0.18% 100.000 Θνηηόηηηα απφ ηελ λφζν Φ = 18 =.9 = 90% 20
Αναλογική θνηζιμόηηηα Αλαινγηθή ζλεζηκφηεηα απφ θαξδηναγγεηαθά λνζήκαηα ζηελ Διιάδα ην 2000 (επί ηνηο εθαηφ)= = Αξηζκφο ζαλάησλ απφ θαξδηναγγεηαθά λνζήκαηα ζηελ Διιάδα ην 2000 Σπλνιηθφο αξηζκφο ζαλάησλ ζηελ Διιάδα ην 2000 x 100
Σύγκπιζη θνηζιμόηηηαρ και Αναλογικήρ θνηζιμόηηηαρ Θάλαηνη απφ Καξδηαθή Νφζν ζε δχν Κνηλφηεηεο «Α» θαη «Β» Θλεζηκφηεηα απφ φιεο ηηο πεξηπηψζεηο Αλαινγηθή Θλεζηκφηεηα απφ Καξδηαθή Νφζν Θλεζηκφηεηα απφ Καξδηαθή Νφζν Κοινόηηηα Α (10% x 30/1000) (20% x 15/1000) Κοινόηηηα Β 30/1000 15/1000 10% 20% 3/1000 3/1000
Απογπαθή ηος πληθςζμού Απνγξαθή (census) είλαη ε θαηαγξαθή φισλ ησλ αηφκσλ ηνπ πιεζπζκνχ κηαο ρψξαο ζε κηα νξηζκέλε εκέξα Σηελ Διιάδα ε απνγξαθή γίλεηαη θάζε δέθα έηε Σηελ απνγξαθή ζπιιέγνληαη ζηνηρεία γηα ην θύλο, ηλικία, οικογενειακή καηάζηαζη, εκπαιδεςηική ζηάζη, απαζσόληζη και πολλά άλλα σαπακηηπιζηικά Τα ζπλνπηηθά επξήκαηα ησλ απνγξαθψλ δεκνζηεχνληαη ζηηο Σηαηιζηικέρ Δπεηηπίδερ ηηρ Δλλάδαρ και Δπεηηπίδερ ηος Οπγανιζμού Ζνωμένων Δθνών
Απογπαθή ηος πληθςζμού Τα δεδνκέλα ησλ απνγξαθψλ ρξεζηκνπνηνχληαη ζε δχν θπξίσο ηνκείο ηεο Δπηδεκηνινγίαο : o Ππογπαμμαηιζμό ηων ςγειονομικών ςπηπεζιών (πνπ πξνυπνζέηεη γλψζε δεκνγξαθηθψλ θαη βηνθνηλσληθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπ πιεζπζκνχ αλαθνξάο) o Υπολογιζμό ηων δεικηών θνηζιμόηηηαρ, νοζηπόηηηαρ κλπ (πνπ πξνυπνζέηεη γλψζε ηνπ κεγέζνπο ηνπ αληίζηνηρνπ, θαηά πεξίπησζε, πιεζπζκνχ Τα απνγξαθηθά ζηνηρεία (δεδνκέλα) ηζρχνπλ κφλν γηα ηα έηε ησλ απνγξαθψλ θαη πξέπεη λα εθαξκφδνληαη κε πνιχ πξνζνρή ζε ππνινγηζκνχο πνπ αθνξνχλ ππφινηπα έηε
Φςζική κίνηζη ηος πληθςζμού Η θπζηθή θίλεζε ηνπ πιεζπζκνχ δηακνξθψλεηαη απφ ηηο γεννήζειρ, ηνπο θανάηοςρ θαη ηα διαζύγια Οη ζηαηηζηηθέο ηεο θπζηθήο θίλεζεο (vital statistics) ζε εηήζηα, κεληαία ή άιιε ρξνληθή βάζε, εθθξάδνπλ ηε «δύναμη» ελφο πιεζπζκνχ, ελψ αληίζεηα ε απνγξαθή εθθξάδεη ηε «ζηαηιζηική» ηνπ ίδηνπ ηνπ πιεζπζκνχ (ηε δνκή, ηε ζχλζεζε θαη ηελ πθή ηνπ) Απνγξαθή ζθνπεχεη ζηελ απνηχπσζε κηαο θαηάζηαζεο ζε κηα νξηζκέλε ζηηγκή Σηαηηζηηθήο θπζηθήο θίλεζεο θαηαγξαθή νξηζκέλσλ γεγνλφησλ ζηε δηάξθεηα κηαο νξηζκέλεο ρξνληθήο πεξηφδνπ
Φςζική κίνηζη ηος πληθςζμού Απνγξαθή έρεη ραξαθηεξηζηηθά «επιπολαζμού» Οη ζηαηηζηηθέο θπζηθήο θίλεζεο έρνπλ ραξαθηεξηζηηθά «επίπηωζηρ» Σηαηηζηηθέο θπζηθήο θίλεζεο ηδίσο ζηαηηζηηθέο θνηζιμόηηηαρ, πξνζθέξνπλ πεξηζζφηεξν απφ φιεο ηηο ηαθηηθέο ζεηξέο γηα ηελ αξιολόγηζη ηηρ ςγείαρ ηνπ αληίζηνηρνπ πιεζπζκνχ «Εωηικών» δεκνζηνγξαθηθψλ γεγνλφησλ vital events (καηαγπαθή ηων γεννήζεων, ηων θανάηων, ηων γάμων και ηων διαζςγίων) Η θαηαγξαθή ησλ γεγνλφησλ γίλεηαη ζπλήζσο ζηνλ ηφπν πνπ ζπλέβεζαλ : Δζληθή Σηαηηζηηθή Υπεξεζία ηεο Διιάδνο (ΔΣΥΔ)
Γήλωζη γέννηζηρ και πιζηοποιηηικό θανάηος Η ζπιινγή θαη επεμεξγαζία ησλ ζηνηρείσλ ηεο θπζηθήο θίλεζεο ηνπ πιεζπζκνχ είλαη έξγν ησλ Λεμηαξρείσλ θαη ηεο Σηαηιζηικήρ Υπηπεζίαρ Η ζπκβνπιή ηνπ γηαηξνχ είλαη απαξαίηεηε ζε δχν ζεκεία : oτε ζπκπιήξσζε ηεο δήισζεο γέλλεζεο δσληαλνχ ή λεθξνχ oτε ζχληαμε ηνπ ηαηξηθνχ πηζηνπνηεηηθνχ ζαλάηνπ Γήισζε γέλλεζεο γηαηξφ, καία κέζα ζε δηάζηεκα 10 εκεξψλ απφ ηελ γέλλεζε
Γήλωζη γέννηζηρ και πιζηοποιηηικό θανάηος Γειψζεηο γηα φιεο ηηο γελλήζεηο δψλησλ (αλεμάξηεηα απφ ηε δηάξθεηα ηεο ελδνκήηξηαο δσήο θαη ηελ ηειηθή ηχρε ηνπ λενγλνχ) Γελλήζεηο λεθξψλ κεηά απφ εγθπκνζχλε 28 ηνπιάρηζηνλ εβδνκάδσλ (φςηκνη εκβξπτθνί ζάλαηνη) (late fetal deaths) Θάλαηνο λενγλνχ ιίγα ιεπηά απφ ηε γέλλεζε ζα γίλεη ρσξηζηή δήισζε γέλλεζεο θαη πηζηνπνηεηηθφ ζαλάηνπ
Πιζηοποιηηικό θανάηος Τν πηζηνπνηεηηθφ ζαλάηνπ έρεη δχν κέξε : Το ππώηο μέπορ πεξηιακβάλεη δηάθνξα πξνζσπηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ απνζαλφληνο o Ολνκαηεπψλπκν o Γηεχζπλζε o Ηιηθία o Φχιν o Δπάγγεικα o Θξήζθεπκα θιπ Σηνηρεία ηφπνπ φπνπ ζεκεηψζεθε ν ζάλαηνο : o Ννζνθνκείν o Καηνηθία Σηνηρεία γηαηξνχ φπνπ ζπλέηαμε ην πηζηνπνηεηηθφ
Πιζηοποιηηικό θανάηος Το δεύηεπο μέπορ πεξηιακβάλεη : o Ννζνινγηθέο ζπλζήθεο πνπ νδήγεζαλ ζην ζάλαην o Τνπνζεηείηαη ζπλήζσο ζε πεξίγξακκα θαη έρεη ηξία ηκήκαηα : ην Ι, ην ΙΙ θαη ην επί βίαηνπ ζαλάηνπ
Αιηιολογική αλληλοςσία πος οδήγηζε ζηο θάναηο Σηε ζέζε α γξάθεηαη πάληα ε λφζνο ή ε θαηάζηαζε πνπ απνηέιεζε ηελ άκεζε αηηία ζαλάηνπ Ωο άκεζε αηηία ζαλάηνπ ζεσξείηαη ε ίδηα ή λφζνο, ή θάθσζε, ή επηπινθή πνπ πξνθάιεζε ην ζάλαην φρη φκσο ε παζνιεηηνπξγηθή δηαηαξαρή ή ν κεραληζκφο ζαλάηνπ Αλ ε λφζνο (ή ε θαηάζηαζε) ηεο ζέζεο α ήηαλ ζπλέπεηα κηαο άιιεο λφζνπ (ή θαηάζηαζεο), ε άιιε απηή λφζνο ( ή θαηάζηαζε) ζα γξαθεί ζηε ζέζε β. αλ ε λφζνο ηεο ζέζεο β ήηαλ ζπλέπεηα κηαο πξνεγνχκελεο λφζνπ, ε πξνεγνχκελε λφζνο ζα γξαθεί ζηε ζέζε γ
Αιηιολογική αλληλοςσία πος οδήγηζε ζηο θάναηο Η αξρηθή λφζνο (ή θαηάζηαζε) πνπ μεθίλεζε ηε «ζθπηαινδξνκία λνζεκάησλ» πνπ ηεξκάηηζε ζην ζάλαην νλνκάδεηαη «ςποκειμενική αιηία θανάηος» (underlying cause death) Π.Ο.Υ σο αηηία ζαλάηνπ ζεσξείηαη ε «ςποκειμενική» (αξρηθή) αηηία Κάζε ζαλψλ πξέπεη λα έρεη κηα «ονομαζηική» αηηία ζαλάηνπ. Η αληηκεηψπηζε ηεο αξρηθήο αηηίαο απνηειεί ηε ιηγφηεξε ηαθηηθή γηα ηελ αλαθνπή ηεο ζαλαηεθφξαο αιιεινπρίαο
Σηαηιζηικέρ θνηζιμόηηηαρ Η θαηαγξαθή ησλ ζαλάησλ ζηηο πεξηζζφηεξεο αλεπηπγκέλεο ρψξεο ηνπ θφζκνπ είλαη ζρεδφλ πιήξεο Τν ίδην ηζρχεη θαη ζηελ Διιάδα εμαίξεζε έλα κηθξφ πνζνζηφ λενγληθψλ ζαλάησλ ζε πνιχ κηθξή ειηθία (ιίγσλ σξψλ ή εκεξψλ) Υπνινγίδνληαη κε αθξίβεηα δείκηερ αδπήρ και ειδικήρ καηά θύλο και ηλικία θνηζιμόηηηα Γελ ζπκβαίλεη ην ίδην γηα ηνπο δείκηερ ηηρ ειδικήρ καη αιηία θανάηων
Σηαηιζηικέρ θνηζιμόηηηαρ Παράγοντες ποσ σσμβάλλοσν στην κατάσταση αστή: o Ο γηαηξφο πνπ ζπκπιεξψλεη ην πηζηνπνηεηηθφ ζαλάηνπ δελ γλσξίδεη ηελ πξαγκαηηθή αηηία ζαλάηνπ o Δπεηδή ε λφζνο ήηαλ απφ ηελ θχζε ηεο αδηάγλσζε o Γελ δεηήζεθε ή δελ έγηλε λεθξνηνκή o Γελ ππήξραλ ηα δηαγλσζηηθά ηερλνινγηθά κέζα o Ο γηαηξφο πνπ παξαζηάζεθε ζην ζάλαην δελ ήηαλ ν ζεξάπνληαο γηαηξφο ηνπ απνζαλφληνο o Δπεηδή ν γηαηξφο δελ γλσξίδεη πσο πξέπεη λα ζπκπιεξσζεί ην ηαηξηθφ πηζηνπνηεηηθφ ζαλάηνπ
Σηαηιζηικέρ θνηζιμόηηηαρ Οη ζηαηηζηηθέο ζλεζηκφηεηαο ρξεζηκεχνπλ ζηελ αμηνιφγεζε ηεο θαηάζηαζεο πγείαο ηνπ αληίζηνηρνπ πιεζπζκνχ θαη κπνξνχλ λα ζπκβάιινπλ ζηε δηεπθξίληζε ηεο πεξηγξαθηθήο επηδεκηνινγίαο πνιιψλ λνζεκάησλ (κεγάιε ζλεηφηεηα γξήγνξε θιηληθή εμέιημε) Παξαθνινχζεζε ησλ βξαρπρξφλησλ δηαθπκάλζεσλ ηνπ νιηθνχ αξηζκνχ ζαλάησλ Δπηζήκαλζε επηδεκηθψλ εθξήμεσλ (γξίπε, αηκνζθαηξηθή ξχπαλζε)
Σηαηιζηικέρ νοζηλεςηικήρ κίνηζηρ θεπαπεςηηπίων Καιχπηεη φινπο ηνπο εζσηεξηθνχο αζζελείο (inpatient) Οη ζηαηηζηηθέο βαζίδνληαη ζηνπο εμεξρφκελνπο αζζελείο (είλαη γλσζηή ε δηάγλσζε, ε έθβαζε θαη ν ρξφλνο λνζειείαο) Οη ζηαηηζηηθέο απηέο ραξαθηεξίδνληαη απφ δηαγλσζηηθή αμηνπηζηία Δζσηεξηθή λνζειεία εμαξηάηαη απφ πνιιά ραξαθηεξηζηηθά (θχζε θαη βαξχηεηα λφζνπ, λνζνινγηθέο αληηιήςεηο γηαηξψλ, λννηξνπία αζζελή θιπ) Γελ θαιχπηνπλ αζζελείο ησλ εμσηεξηθψλ ηαηξείσλ
Σηαηιζηικέρ νοζηλεςηικήρ κίνηζηρ θεπαπεςηηπίων Παπά ηα μειονεκηήμαηα ηηρ νοζηλεςηικήρ κίνηζηρ κπνξνχλ λα ρξεζηκεχζνπλ : i. Σηνλ πξνγξακκαηηζκφ, ηελ νξγάλσζε θαη ηελ αμηνιφγεζε ησλ ππεξεζηψλ πγείαο ii. Σηε κειέηε ελδνλνζνθνκεηαθψλ ινηκψμεσλ θαη ελδνλνζνθνκεηαθψλ θαξκαθεπηηθψλ παξελεξγεηψλ iii. Σηε κειέηε ηεο πεξηγξαθηθήο επηδεκηνινγίαο νξηζκέλσλ λνζεκάησλ πνπ λνζειεχνληαη θαηά θαλφλα θαη κφλν κία θνξά