ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ
Ο ασθενής με ΣΔ, ανεξαρτήτως τύπου, διατρέχει αυξημένο κίνδυνο επιπλοκών σε διάφορα συστήματα του οργανισμού Ο διαβητικός ασθενής που νοσηλεύεται για άλλο πρόβλημα υγείας απαιτεί ειδική αντιμετώπιση για την αποφυγή επιπλοκών Ο ρόλος του νοσηλευτή είναι πολύ σημαντικός, τόσο στην πρόληψη, όσο και την αντιμετώπιση των επιπλοκών Οι επιπλοκές του ΣΔ χωρίζονται σε οξείες και χρόνιες
Οξείες Επιπλοκές ΣΔ Οξείες επιπλοκές εμφανίζονται όταν τα επίπεδα γλυκόζης του αίματος γίνουν ξαφνικά είτε πολύ υψηλά (υπεργλυκαιμία) είτε πολύ χαμηλά (υπογλυκαιμία) Υπεργλυκαιμία Διαβητική κετοξέωση και διαβητικό κώμα (ΣΔ Ι) Υπεροσμωτική Υπεργλυκαιμική Κατάσταση (ΣΔ ΙΙ) Φαινόμενο της αυγής Υπογλυκαιμία Υπογλυκαιμικές κρίσεις
Παθοφυσιολογικές διαταραχές ΣΔ Ι Υπεργλυκαιμία Ωσμωτική διούρηση Εξωκυττάρια αφυδάτωση Νεφρική ανεπάρκεια Υπογκαιμία Υπερωσμωτικότητα Καταπληξία Εκτροπή υγρών Ιστική υποξία Ενδοκυττάρια αφυδάτωση Γαλακτική οξέωση Κώμα
Διαβητική κετοξέωση Είναι συχνότερη στον Τύπο Ι (ιδιαίτερα σε διακοπή ινσουλινοθεραπείας ή σε άγνοια διαβήτη συνήθως η πρώτη διάγνωση γίνεται στο νοσοκομείο μετά την εισαγωγή λόγω κετοξέωσης) και σπάνια εμφανίζεται σε ασθενείς Τύπου ΙΙ Η απόλυτη έλλειψη ινσουλίνης, ο ανεπαρκής μεταβολισμός των λιπών και η επακόλουθη κινητοποίηση των λιπαρών οξέων προκαλούν κετογένεση Περίσσεια κετονών στο αίμα (κέτωση) προκαλέι σύνθετα μεταβολικά φαινόμενα και ηλεκτρολυτικές διαταραχές (πχ απώλεια Κ, Na), που οδηγούν στη μεταβολική οξέωση (κετοξέωση) Η υπεργλυκαιμία προκαλεί πολυουρία, εμέτους και απώλεια ηλεκτρολυτών, με τελικό αποτέλεσμα την αφυδάτωση, ενώ η καταστολή του ΚΝΣ από τη συσσώρευση κετονών και την οξέωση είναι δυνατόν να προκαλέσει κώμα ή και θάνατο, αν δεν αντιμετωπιστεί
Κλινικές εκδηλώσεις της διαβητικής κετοξέωσης Αφυδάτωση (λόγω υπεργλυκαιμίας) Δίψα Θερμό, ξηρό δέρμα Ξηρότητα βλεννογόνων Αδυναμία, κακουχία Ταχυσφυγμία και υπόταση Μεταβολική οξέωση (λόγω κέτωσης) Ναυτία και εμετός Οσμή κετόνης στην αναπνοή (σαν φρούτα ή οινόπνευμα) Λήθαργος Κώμα
Αντιμετώπιση διαβητικής κετοξέωσης Απαιτεί άμεση ιατρική φροντίδα: χορήγηση (1) υγρών (για την αφυδάτωση), (2) ινσουλίνης (για την κέτωση) και (3) καλίου (ρύθμιση του ισοζυγίου ηλεκτρολυτών) 1) Αν ο ασθενής έχει τις αισθήσεις του, χορηγούνται υγρά από το στόμα. Αν υπάρχουν μεταβολές του επιπέδου συνείδησης ή έμετοι, χορηγούνται υγρά ε.φ. Προσοχή: κίνδυνος εγκεφαλικού οιδήματος αν τα υγρά χορηγηθούν πολύ γρήγορα σε μεγάλες ποσότητες 2) Η σοβαρή κέτωση απαιτεί ε.φ. έγχυση ινσουλίνης Προσοχή: το διάλυμα ινσουλίνης χορηγείται ξεχωριστά από τα υδατικά διαλύματα. Παρακολουθείτε τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα κάθε ώρα και έχετε έτοιμο διάλυμα δεξτρόζης 50% ως αντίδοτο για ενδεχόμενη υπερβολική δόση ινσουλίνης και πρόκληση σοβαρής υπογλυκαιμίας 3) Όταν αποκατασταθούν η νεφρική λειτουργία και η ΑΠ μπορούν να διορθωθούν το Κ και το Na Προσοχή: η προσθήκη Κ στα υγρά ενυδάτωσης μπορεί να αρχίζει από νωρίς για να προληφθούν οι διαταραχές του καρδιακού ρυθμού που προκαλεί η υποκαλιαιμία
Υπερωσμωτική Υπεργλυκαιμική Κατάσταση (ΥΥΚ) Εκδηλώνεται σε ασθενείς ΣΔ ΙΙ Είναι απειλητική για τη ζωή κατάσταση με μεγαλύτερη θνητότητα από την κετοξέωση (οι ασθενείς ΣΔ ΙΙ συνήθως είναι ηλικιωμένοι με πολλά προβλήματα υγείας) Οι εκλυτικοί παράγοντες περιλαμβάνουν λοιμώξεις, άλλα οξέα και χρόνια νοσήματα, ορισμένα φάρμακα και ορισμένες ιατρικές πράξεις Χαρακτηρίζεται από ωσμωτικότητας πλάσματος και γλυκόζης αίματος (>600 mg/dl) Κλινική εκδήλωση: πολυουρία (λόγω υπεργλυκαιμίας), αφυδάτωση ξηρό δέρμα, πολυδιψία, διαταραχή επιπέδου συνείδησης λήθαργος, κώμα + σπασμοί
Αντιμετώπιση ΥΥΚ Συνήθως γίνεται στη ΜΕΘ Η θεραπεία είναι παρόμοια με αυτήν της διαβητικής κετοξέωσης: διόρθωση του ισοζυγίου υγρών και ηλεκτρολυτών, και χορήγηση ινσουλίνης για μείωση της υπεργλυκαιμίας Προσοχή: η χορήγηση ινσουλίνης διακόπτεται όταν η γλυκόζη αίματος μειωθεί στα 250 mg/dl (επειδή δεν υπάρχει κέτωση δεν υπάρχει λόγος να συνεχιστεί η ινσουλίνη όπως γίνεται στη διαβητική κετοξέωση) Αν ο ασθενής βρίσκεται σε κώμα εισάγεται ρινογαστρικός σωλήνας για την αναρρόφηση των γαστρικών υγρών και την πρόληψη της εισρόφησης
Φαινόμενο της αυγής (φαινόμενο dawn) Είναι η αύξηση της γλυκόζης στο αίμα μεταξύ 4 πμ και 8 πμ Παρατηρείται σε ασθενείς ΣΔ Ι και ΙΙ Το ακριβές αίτιο είναι άγνωστο, αλλά πιστεύεται ότι προκαλείται λόγω της αύξησης της αυξητικής ορμόνης κατά τη διάρκεια της νύχτας, η οποία μειώνει την πρόσληψη της γλυκόζης στην περιφέρεια Αντιμετωπίζεται με αύξηση της δόσης της χορηγούμενης ινσουλίνης πριν την κατάκλιση
Υπογλυκαιμία Είναι συνήθης σε ασθενείς ΣΔ Ι και ορισμένες φορές παρουσιάζεται και σε ασθενείς ΣΔ ΙΙ που λαμβάνουν υπογλυκαιμικά (αντιδιαβητικά) φάρμακα Η έναρξη είναι αιφνίδια και τα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα είναι συνήθως < 45 60 mg/dl Η κατάσταση είναι επίσης γνωστή ως αντίδραση στην ινσουλίνη Οφείλεται σε δυσαναλογία μεταξύ: πρόσληψης ινσουλίνης (πχ λάθος στη δόση) φυσικής δραστηριότητας (πχ υπερβολική άσκηση) διαθεσιμότητας υδατανθράκων (πχ παράλειψη ενός γεύματος) λήψης οινοπνευματωδών ή ορισμένων φαρμάκων
Κλινικές εκδηλώσεις υπογλυκαιμίας Οφείλονται σε (1) αντιρροπιστική απάντηση του ΑΝΣ, και (2) διαταραχή της εγκεφαλικής λειτουργίας λόγω της μείωσης της γλυκόζης που διατίθεται προς χρήση από τον εγκέφαλο (1) Εκδηλώσεις οφειλόμενες σε απάντηση του ΑΝΣ Πείνα Ναυτία Άγχος Ωχρό, ψυχρό δέρμα Εφίδρωση Τρόμος Ευερεθιστότητα Ταχυπαλμία Υπόταση (2) Εκδηλώσεις οφειλόμενες σε επηρεασμένη εγκεφαλική λειτουργία Περιέργα αισθήματα Κεφαλαλγία Αδυναμία συγκέντρωσης Μεταβολή συμπεριφοράς Θολή όραση Μείωση επιπέδου συνείδησης Σπασμοί Κώμα
Αντιμετώπιση ήπιας υπογλυκαιμίας Χορήγηση 15 gr ζάχαρης: πχ 3 δισκία γλυκόζης, ½ φλυτζάνι φρουτοχυμού, 3 κουταλάκια ζάχαρη ή μέλι Αν οι εκδηλώσεις συνεχιστούν, εφαρμόζεται ο κανόνας 15/15: αναμένουμε 15 λεπτά, ελέγχουμε τη γλυκόζη του αίματος και αν είναι χαμηλή χορηγούμε ακόμα 15 gr υδατανθράκων επαναλαμβάνουμε μέχρι να αποκατασταθούν οι τιμές της γλυκόζης Τα άτομα με ΣΔ πρέπει πάντα να έχουν μαζί τους υδατάνθρακες ώστε να αντιμετωπίζουν άμεσα τις υπογλυκαιμικές κρίσεις Αν αυτές εκδηλώνονται > 2-3 φορές την εβδομάδα, πρέπει να επαναρρυθμιστεί το σχήμα θεραπείας
Αντιμετώπιση σοβαρής υπογλυκαιμίας Εισαγωγή στο νοσοκομείο αν: τα επίπεδα γλυκόζης παραμένουν < 50 mg/dl, μετά την άμεση αντιμετώπιση υπάρχει κωματώδης κατάσταση ή σπασμοί η υπογλυκαιμία έχει διορθωθεί, αλλά δεν υπάρχει υπεύθυνο πρόσωπο να μείνει με τον ασθενή για τις επόμενες 12h η υπογλυκαιμία οφείλεται σε per os αντιδιαβητικό (συχνότερα με τις σουλφονυλουρίες: τα παγκρεατικά κύτταρα εκκρίνουν ινσουλίνη) Αν ο ασθενής έχει τις αισθήσεις του (αντανακλαστικό κατάποσης), του χορηγούνται 10-15 gr υδατανθράκων από το στόμα Αν υπάρχει διαταραχή του επιπέδου συνείδησης (απουσία αντανακλαστικού κατάποσης) ή κώμα, χορηγείται γλυκόζη ή γλυκαγόνη παρεντερικά (πχ ε.φ. έγχυση 50 ml διαλύματος γλυκόζης 50% με ρυθμό 10 ml ανά λεπτό, και 1mg γλυκαγόνης ΥΔ ή ΕΜ) Η γλυκαγόνη αυξάνει τη μετατροπή του ηπατικού γλυκογόνου σε γλυκόζη αλλά έχει μικρή διάρκεια δράσης
Φροντίδα ατόμων με ΣΔ κατά τη διάρκεια οξείας νόσου Όταν ο διαβητικός παρουσιάσει οξεία νόσο ή υποβληθεί σε επέμβαση, τα επίπεδα γλυκόζης του αίματος αυξάνονται Επιπλέον σε τέτοιες καταστάσεις συχνά διαταράσσεται η λήψη της ινσουλίνης, προκαλώντας περισσότερα προβλήματα Η αντιμετώπιση εστιάζεται στην πρόληψη της αφυδάτωσης και την προσφορά θρεπτικών ουσιών για την προαγωγή της ανάρρωσης
Η αντιμετώπιση περιλαμβάνει: Μέτρηση σακχάρου τουλάχιστον 4 φορές την ημέρα Έλεγχο ούρων για κετονικά σώματα αν η γλυκόζη του αίματος είναι >240 mg/dl Συνέχιση της ίδιας δόσης ινσουλίνης ή των αντιδιαβητικών δισκίων Λήψη σε μικρές ποσότητες περίπου 200 ml υγρών κάθε ώρα Υποκατάσταση στερεάς τροφής από μαλακή και θρεπτικά υγρά (ισοδύναμα των υδατανθρακών που υπάρχουν στη στερά τροφών) Ειδοποίηση του ιατρού αν ο ασθενής αδυνατεί να λάβει τροφή για >24h ή αν εκδηλώσει εμετούς/διάρροια για >6h
Ενδείξεις νοσηλείας διαβητικού ασθενούς α) Πρωτοδιαγνωσθείς διαβήτης τύπου Ι β) Οξείες επιπλοκές του σακχαρώδους διαβήτη γ) Επείγουσα ένδειξη νοσηλείας κατά την κύηση δ) Οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου ε) Λοιμώξεις στ) Χειρουργικές επεμβάσεις
Χρόνιες Επιπλοκές ΣΔ Οι χρόνιες (μακροχρόνιες) επιπλοκές του ΣΔ είναι το αποτέλεσμα της βλάβης: των μεγάλων αγγείων (διαβητική μακρο-αγγειοπάθεια) των μικρών αγγείων (διαβητική μικρο-αγγειοπάθεια)
1) Διαβητική μακρο-αγγειοπάθεια Ο όρος περιγράφει τη διαταραχή της μακροκυκλοφορίας λόγω αθηροσκλήρωσης (κυρίως), διαταραχών των παραγόντων του αίματος, και αλλοιώσεων στα αρτηριακά τοιχώματα Το ακριβές αίτιο της πρόωρης αθηροσκλήρωσης στους διαβητικούς είναι άγνωστο Άλλοι παράγοντες που συμβάλλουν είναι η υπερλιπιδαιμία,* η υπέρταση, το κάπνισμα και η παχυσαρκία Εκδηλώνεται κυρίως με στεφανιαία νόσο, ΑΥ, και αυξημένη επίπτωση ΟΕΜ και ΑΕΕ, ειδικά για ηλικιωμένους ΣΔ ΙΙ * Αν και οι τιμές της ολικής χοληστερόλης είναι συγκρίσιμες μεταξύ διαβητικών και μη διαβητικών ατόμων, ο ΣΔ ΙΙ χαρακτηρίζεται από αύξηση των τριγλυκεριδίων, μείωση των τιμών της HDL και από την ύπαρξη μικρών και πυκνών μορίων LDL, τα οποία είναι εξαιρετικά αθηρογόνα
2) Διαβητική μικρο-αγγειοπάθεια Δομικές αλλοιώσεις της βασικής μεμβράνης των μικρών αγγείων και των τριχοειδών (πάχυνση), με αποτέλεσμα τη μείωση της άρδευσης των ιστών Οι επιπτώσεις αφορούν σε όλους τους ιστούς, αλλά κυρίως τους οφθαλμούς, τους νεφρούς, και το νευρικό ιστό
Διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια Βλάβες αμφιβληστροειδούς (ραβδία κωνία) λόγω ισχαιμίας Κύρια αιτία τύφλωσης Στο ΣΔ Ι είναι σπάνια στα πρώτα 5 χρόνια από τη διάγνωση της νόσου, αλλά στα 20 χρόνια το σύνολο σχεδόν των ατόμων εμφανίζει αλλοιώσεις ΔΑ Στο ΣΔ ΙΙ μπορεί να απειλεί την όραση κατά τη διάγνωση του διαβήτη, ενώ στα 20 χρόνια η συχνότητά της είναι 60% Αντιμετωπίζεται αν διαγνωστεί έγκαιρα (οφθαλμολογικός έλεγχος + laser), ενώ η καλή ρύθμιση του ΣΔ μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης και επιδείνωσης Τα άτομα με ΣΔ μπορούν επίσης να εμφανίσουν καταρράκτη (θόλωση του φακού) λόγω αύξησης της γλυκόζης στο φακό
Διαβητική νεφροπάθεια Χαρακτηρίζεται από λευκωματίνη στα ούρα, υπέρταση, οίδημα και προοδευτική νεφρική ανεπάρκεια Εκδηλώνεται στο 30-40% ατόμων ΣΔ Ι και στο 15-20% ΣΔ ΙΙ Το 40% των ατόμων που χρήζουν αιμοκάθαρσης ή μεταμόσχευσης νεφρού πάσχουν από ΣΔ Το ακριβές αίτιο είναι άγνωστο, έχει όμως διαπιστωθεί ότι η πάχυνση της μεμβράνης των σπειραμάτων παρεμποδίζει τη νεφρική λειτουργία Τα θεραπευτικά μέτρα περιλαμβάνουν την άριστη ρύθμιση του διαβήτη, της δυσλιπιδαιμίας και της αρτηριακής πίεσης και μείωση των προσλαμβανόμενων πρωτεϊνών Επειδή η υπέρταση επιταχύνει την εξέλιξη της ΔΝ, η αντιμετώπισή της πρέπει να είναι επιθετική (φάρμακα, μείωση του σωματικού βάρους, μείωση της πρόσληψης άλατος και άσκηση)
Διαβητική νευροπάθεια: περιφερική Η χρόνια αύξηση της γλυκόζης στο αίμα προκαλεί βλάβη στο νευρικό ιστό. Η διαβητική νευροπάθεια προσβάλλει άτομα ΣΔ Ι και ΙΙ Η συχνότητα της διαβητικής νευροπάθειας είναι της τάξης του 30% και αυξάνει με την ηλικία και τη διάρκεια του διαβήτη Η περιφερική νευροπάθεια προσβάλει τα σωματικά νεύρα στα άνω και κάτω άκρα, με τα οποία γίνονται αντιληπτά τα εξωτερικά ερεθίσματα (αφή, πόνος, δερματική πίεση, θερμοκρασία) Η έλλειψη αισθητικότητας εμποδίζει τον ασθενή να αντιληφθεί τραυματισμούς
Διαβητική νευροπάθεια: σπλαγχνική Επειδή το νευρικό σύστημα νευρώνει το σύνολο των οργάνων, η βλάβη του προκαλεί ποικίλες κλινικές εκδηλώσεις (σπλαγχνικές νευροπάθειες) Στο καρδιαγγειακό μπορεί να παρουσιαστούν ορθοστατική υπόταση, ταχυκαρδία ηρεμίας, και αδυναμία αύξησης της καρδιακής παροχής κατά την άσκηση Οι διαταραχές της στύσης ως συνέπεια της αυτόνομης νευροπάθειας είναι συχνές (30-60%) μεταξύ των αρρένων με διαβήτη εκτός από νευρολογικά τα αίτια είναι και αγγειακά Δυσλειτουργία της κύστης: αδυναμία πλήρους κένωσης Η νευροπάθεια του γαστρεντερικού εκδηλώνεται με διαταραχές του οισοφάγου και της χοληδόχου κύστης, και διαβητική διάρροια (συνδυάζεται με ακράτεια) ή δυσκοιλιότητα Παρατηρείται επίσης δυσλειτουργία της εφίδρωσης, με ανιδρωσία χεριών και ποδιών, και υπερυδρωσία προσώπου και κορμού
Άλλες χρόνιες επιπλοκές ΣΔ Αυξημένη ευπάθεια στις λοιμώξεις Περιοδοντοπάθειες Επιπλοκές από τα κάτω άκρα Διαταραχές συναισθήματος Οι διαβητικοί έχουν 50% μεγαλύτερη πιθανότητα να υποστούν χειρουργική επέμβαση κατά τη διάρκεια της ζωής τους σε σχέση με το γενικό πληθυσμό.
Αυξημένη ευπάθεια στις λοιμώξεις Δεν έχει αποσαφηνιστεί το αίτιο: μάλλον ευθύνονται οι νευρολογικές και αγγειακές διαταραχές, η υπεργλυκαιμία και η δυσλειτουργία των ουδετερόφιλων λευκοκυττάρων Η απώλεια της αισθητικότητας και η περιορισμένη φλεγμονώδης αντίδραση καθυστερούν την επούλωση τραυμάτων, με συνέπεια την αύξηση των λοιμώξεων Συνήθεις είναι οι μυκητιάσεις του δέρματος, των ονύχων και των βλεννογόνων Η φυματίωση είναι συχνότερη σε ασθενείς ΣΔ Η ατελής κένωση της κύστης προδιαθέτει για ουρολοιμώξεις Οι χειρουργημένοι με γλυκόζη πλάσματος > 220 mg/dl παρουσιάζουν υψηλότερα ποσοστά λοιμώξεων
Περιοδοντοπάθειες Εξελίσσονται ταχύτερα στους διαβητικούς, ειδικά σε περιπτώσεις κακής ρύθμισης Οφείλονται σε μικροαγγειοπάθεια, με διαταραχές των αγγείων των ούλων Παρατηρείται ουλίτιδα και περιοδοντίτιδα (φλεγμονή του οστού κάτω από τα ούλα)
Επιπλοκές από τα κάτω άκρα Η υψηλή επίπτωση ακρωτηριασμών και προβλημάτων από τα κάτω άκρα σε άτομα με ΣΔ είναι αποτέλεσμα αγγειοπάθειας, νευροπάθειας και λοιμώξεων Λόγω της νευροπάθειας δεν γίνονται αντιληπτές οι κακώσεις, με αυξημένο έτσι τον κίνδυνο έλκους Οι λοιμώξεις συμβάλλουν στη γάγγραινα Η περιφερική αγγειοπάθεια οφείλεται σε μειωμένη παροχή αίματος (ισχαιμία), κυρίως από τα γόνατα και κάτω, λόγω αθηροσκλήρωσης
Κλινικές εκδηλώσεις περιφερικής αγγειοπάθειας Απώλεια τριχών από την κνήμη και κάτω Ψυχρότητα δέρματος Μείωση ή απουσία σφυγμού Πόνος των ποδιών τη νύχτα ή κατά την ανάπαυση, ανακουφιζόμενος με την όρθια θέση ή τη βάδιση Διαλείπουσα χωλότητα Εξελκώσεις και γάγγραινα
Το διαβητικό πόδι Πρόκειται για εξέλκωση, λοίμωξη, ή και καταστροφή των εν τω βάθει ιστών σε άτομα με σακχαρώδη διαβήτη 20% των διαβητικών θα αναπτύξουν έλκος στο πόδι κάποια στιγμή στη διάρκεια της ζωής τους Το διαβητικό πόδι μπορεί να αναπτύξει γάγγραινα (νέκρωση των ιστών), η οποία αντιμετωπίζεται με χειρουργική αφαίρεση των ιστών ή και με ακρωτηριασμό στις σοβαρότερες περιπτώσεις
Διαταραχές συναισθήματος Η καταπόνηση της χρόνιας αυτοφροντίδας και οι επιπλοκές του ΣΔ αυξάνουν τον κίνδυνο κατάθλιψης στους ασθενείς: μείζων κατάθλιψη και καταθλιπτικά συμπτώματα προσβάλλουν το 20% των διαβητικών Η κατάθλιψη επηρεάζει την αυτοφροντίδα, τόσο στην ορθή λήψη των φαρμάκων, όσο και στη γενικότερη αντιμετώπιση της νόσου (εξετάσεις, αυτοέλεγχος, άσκηση, διατροφή) Οι νοσηλευτές πρέπει να είναι σε θέση να υποστηρίζουν τους ασθενείς ΣΔ με κατάθλιψη
ΠΡΟΛΗΨΗ ΕΠΙΠΛΟΚΩΝ ΣΔ Νοσηλευτικές Παρεμβάσεις
Γενικά η πρόληψη αφορά: Στη σωστή ρύθμιση του ΣΔ: φαρμακευτική αγωγή, σωστή διατροφή, ήπια άσκηση Στο συστηματικό έλεγχο της νόσου (μέτρηση γλυκόζης, σωματικού βάρους και ΑΠ, εργαστηριακές εξετάσεις, έλεγχος οπτικής οξύτητας) Στην επισκόπηση του δέρματος, κυρίως στα κάτω άκρα Στη διδασκαλία και τη συμμόρφωση του ασθενή
Διατροφικές προτεραιότητες για ΣΔ Ι Για εκείνους τους διαβητικούς που ασκούνται συστηματικά, η μείωση της δόσης της ινσουλίνης μπορεί να είναι καλύτερη λύση ώστε να προληφθούν επεισόδια υπογλυκαιμίας Όταν προκύπτει σωματική δραστηριότητα που δεν είναι μέρος της ρουτίνας του ασθενούς, πρόσθετη πρόσληψη υδατανθράκων μπορεί να είναι αναγκαία
Διατροφικές προτεραιότητες για ΣΔ ΙΙ Η απώλεια βάρους, ειδικά όταν πρόκειται για ενδο-κοιλιακό λίπος, μειώνει την αντίσταση στην ινσουλίνη και βοηθά στη διόρθωση δυσλιπιδαιμιών Στους διαβητικούς η αύξηση της σωματικής δραστηριότητας βελτιώνει τη γλυκαιμία, την αντίσταση στην ινσουλίνη, μειώνει την αρτηριακή πίεση και μπορεί να βελτιώσει την καρδιαγγειακή κατάσταση Ένα από τα κυρίαρχα σημεία της εξατομικευμένης διαβητικής διατροφής είναι ο καθορισμός της συνολικής ποσότητας υδατανθράκων που θα λαμβάνει το άτομο στα γεύματα και γευματίδια (snacks) της ημέρας Στα σύγχρονα διαιτολόγια για τον διαβήτη, οι υδατάνθρακες δεν απαγορεύονται και έχουν τη θέση τους σε ποσοστό 40-55%. Απλά, συστήνονται πλέον τρόφιμα υψηλά σε ίνες και με χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη. Τρόφιμα όπως η πατάτα, το ψωμί και τα ζυμαρικά ενσωματώνονται στο συνολικό διαιτολόγιο, χωρίς να θεωρούνται «διατροφικό λάθος»
ΣΔ, αλκοόλ και γλυκά Η πρόσληψη αλκοόλης δεν απαγορεύεται για τα άτομα με ΣΔ. Ο κανόνας που ισχύει για τη λήψη οινοπνεύματος από άτομα με ΣΔ αφορά Στην κατανάλωση με μέτρο, όχι όμως από υπέρβαρα ή υπερτασικά άτομα, άτομα με ιστορικό νευροπάθειας, ηπατοπάθειας ή παγκρεατίτιδας Υπάρχουν εγκεκριμένα γλυκαντικά χωρίς θερμιδική αξία (σακχρίνη, ασπαρτάμη, ακετοσουλφαμικό κάλιο, κυκλαμικό οξύ) που μπορούν να χρησιμοποιηθούν από άτομα με ΣΔ, αρκεί να μην υπερβαίνουν τις αποδεκτές ημερήσιες προσλήψεις
Κίνδυνος διαταραχής ακεραιότητας δέρματος Το άτομο με ΣΔ διατρέχει αυξημένο κίνδυνο διαταραχής της ακεραιότητας του δέρματος λόγω: απουσίας αισθητικότητας μειωμένης αιμάτωσης των ιστών λοιμώξεων πτωχής όρασης και διαλείπουσας χωλότητας (αυξάνεται η πιθανότητα κάκωσης) Οι βλάβες είναι ιδιαίτερα συχνές στα κάτω άκρα, με συνέπεια τη γάγγραινα
Σχετικές νοσηλευτικές παρεμβάσεις Εκτιμήστε την κυκλοφορία του αίματος στα κάτω άκρα με λήψη σφυγμού και παρατηρώντας την επαναπλήρωση των τριχοειδών Συζητήστε με τους καπνιστές τη σημασία της διακοπής του καπνίσματος (η αγγειοσύσπαση που προκαλεί η νικοτίνη προκαλεί περαιτέρω μείωση της αιμάτωσης των κάτω άκρων) Επισκοπήστε προσεκτικά τα κάτω άκρα και διδάξτε τον ασθενή ή τον φροντιστή του ότι πρέπει να το κάνει κάθε μέρα με χρήση καθρέφτη για τον έλεγχο των πελμάτων και της πτέρνας Διδάξτε τον ασθενή φροντίδα των ποδιών και επαναλάβετε τη διδασκαλία όσο συχνά χρειάζεται
Βασικές αρχές φροντίδας ποδιών Επιβάλλεται καθημερινό πλύσιμο με χλιαρό νερό (το καυτό νερό βλάπτει το δέρμα) και μαλακό σαπούνι, και απαλό στέγνωμα (χωρίς να παραμένει υγρασία ανάμεσα στα δάχτυλα) Προσοχή: η θερμοκρασία του νερού πρέπει να ελέγχεται, γιατί οι θερμο-υποδοχείς του δέρματος μπορεί να υπολειτουργούν Χρήση ενυδατικής κρέμας αν το δέρμα είναι ξηρό (όχι όμως ανάμεσα στα δάχτυλα) Τα νύχια κόβονται προσεκτικά με νυχοκόπτη μετά το πλύσιμο των ποδιών, γιατί είναι πιο μαλακά Δεν επιτρέπεται η χρήση φαρμάκων για κάλους, οξυζενέ, ιωδίου ή σκευασμάτων κορτιζόνης στην περιοχή των ποδιών, ούτε έκθεση στον ήλιο Δεν επιτρέπεται το σταυροπόδι
Υποδήματα Τα παπούτσια πρέπει να είναι άνετα με καλές σόλες, όχι ψηλοτάκουνα ή σανδάλια, και να είναι από φυσικό υλικό που επιτρέπει στο πόδι να αναπνέει Απαραίτητη χρήση και καθημερινή αλλαγή βαμβακερών καλτσών Το χειμώνα πρέπει να χρησιμοποιούνται μπότες με μόνωση Ο ασθενής δεν πρέπει να περπατάει ποτέ ξυπόλυτος
Με το πελματογράφημα απεικονίζονται οι πιέσεις που ασκούνται στα πόδια κατά τη βάδιση ή την όρθια στάση. Αναλόγως των ευρημάτων της εξέτασης οι ασθενείς μπορούν να κατασκευάσουν πέλματα εξατομικευμένα, ώστε το πόδι να πατάει φυσιολογικά και να μειώνονται οι κίνδυνοι παραμόρφωσης, καθώς και η πιθανότητα δημιουργίας διαβητικών ελκών Πελματογράφημα
Υπόδημα κατασκευασμένο από συνθετικό ύφασμα υψηλής ποιότητας, πλαστικό υλικό και αντιολισθητική σόλα. Το πέλμα του αποτελείται από ανεξάρτητα τεμαχίδια τα οποία προσθαφαιρούνται εύκολα, δημιουργώντας οπές επιθυμητών διαστάσεων. Ιδανικό για πρόληψη και αποκατάσταση των συμπτωμάτων της διαβητικής περιφερειακής νευροπάθειας.
Κίνδυνος για λοίμωξη Διδάξτε στον ασθενή σχολαστικό πλύσιμο των χεριών και κανόνες στοματικής υγιεινής (συχνή επίσκεψη σε οδοντίατρο, βούρτσισμα με μαλακή οδοντόβουρτσα 2 φορές την ημέρα) Ελέγξτε πρώιμες εκδηλώσεις λοίμωξης: θερμοκρασίας, πόνος, οίδημα, ερυθρότητα, βήχας Διδάξτε στις γυναίκες τα συμπτώματα της κολπίτιδας από candida (ο ΣΔ είναι προδιαθεσικός παράγοντας): λευκωπό κολπικό έκκριμα και κνησμός Τα προληπτικά μέτρα είναι η καλή ατομική υγιεινή, βαμβακερά εσώρουχα, όχι καλσόν από νάιλον και στενά παντελόνια
Διδασκαλία διαβητικού Στη διδασκαλία καλό είναι να περιλαμβάνονται και μέλη της οικογένειας ή φροντιστές Ορισμένες δεξιότητες (μέτρηση γλυκόζης, χορήγηση ινσουλίνης) μπορεί να μην είναι δυνατόν να διδαχθούν, καθώς ο ασθενής μπορεί να είναι ηλικιωμένος με προβλήματα όρασης Οι αλλαγές στη δίαιτα και η βοήθεια από τρίτους στο μαγείρεμα είναι πολύ σημαντικές: οι μεταβολές στο αισθητήριο της γεύσης παρακινούν τους διαβητικούς σε κατάχρηση ζάχαρης και αλατιού Η άσκηση πρέπει να εξατομικεύεται, λαμβάνοντας υπόψη όλα τα συνοδά προβλήματα Πολύ σημαντική είναι η πρόληψη των πτώσεων, με τη δημιουργία ασφαλούς οικιακού περιβάλλοντος (καλός φωτισμός, όχι ολισθηρές επιφάνειες, χειρολαβές στο μπάνιο κλπ)