ΧΟΡΗΓΗΣΗ ΙΝΣΟΥΛΙΝΗΣ ΑΝΤΩΝΙΑ ΚΑΛΟΓΙΑΝΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ Α

Transcript

1 ΧΟΡΗΓΗΣΗ ΙΝΣΟΥΛΙΝΗΣ ΑΝΤΩΝΙΑ ΚΑΛΟΓΙΑΝΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ Α

2 ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ (ΣΔ) Μείζων παγκόσμιο πρόβλημα δημόσιας υγείας Κυριότερη αιτία τύφλωσης σε ενήλικες (20-74 ετών) 1 η αιτία μη τραυματικών ακρωτηριασμών κάτω άκρων 1 η αιτία νεφροπάθειας τελικού σταδίου Σημαντική συμβολή στην παθογένεια ΑΥ και Στεφανιαίας νόσου

3 ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ Ή ΔΙΑΒΗΤΙΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ Διαταραχές του μεταβολισμού των υδατανθράκων, των λιπών και των λευκωμάτων Αιτιολογικό υπόστρωμα: ετερογενές και πολυπαραγοντικό που ακόμα δεν έχει διευκρινιστεί έλλειψη ινσουλίνης ανεπαρκή δράση ινσουλίνης

4 ΒΑΣΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ

5 ΓΛΥΚΟΖΗ ΚΑΥΣΙΜΗ ΥΛΗ ΤΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ Προέρχεται από τα θρεπτικά στοιχεία των τροφών: Υδατάνθρακες Λίπη Πρωτεΐνες Απαραίτητη προϋπόθεση η παρουσία ΙΝΣΟΥΛΙΝΗΣ

6 ΙΝΣΟΥΛΙΝΗ-ΠΑΓΚΡΕΑΣ

7 Φυσιολογικά επίπεδα γλυκόζης Αυξημένα επίπεδα γλυκόζης

8 ΔΡΑΣΗ ΙΝΣΟΥΛΙΝΗΣ Υπογλυκαιμία Είσοδος γλυκόζης στα κύτταρα Σύνθεση γλυκογόνου Προάγει τη μετατροπή της γλυκόζης σε λίπος Προάγει τον αναβολισμό των λευκωμάτων Περιορίζει τη νεογλυκογένεση Αναστέλλει τη λιπόλυση

9 ΕΛΛΕΙΨΗ ΙΝΣΟΥΛΙΝΗΣ Υπεργλυκαιμία Γλυκογονόλυση (διάσπαση γλυκογόνου σε γλυκόζη στο ήπαρ και στους μύες) Νεογλυκογένεση (μετατροπή γλυκογενετικών αμινοξέων σε γλυκόζη) Λιπόλυση (διάσπαση τριγλυκεριδίων σε λιπαρά οξέα και γλυκερόλη Γλυκερόλη (ήπαρ) γλυκόζη Λιπαρά οξέα Ενέργεια στους ιστούς, εκτός εγκεφάλου Μετατροπή σε κετόνες (πχ ακετόνη) Μ.οξέωση

10 ΝΟΡΜΟΓΛΥΚΑΙΜΙΑ γλυκόζη αίματος: mg/dl

11 Χρήσιμες επισημάνσεις Η γλυκόζη εισέρχεται χωρίς την βοήθεια της ινσουλίνης σε :Εγκέφαλο, ήπαρ, νεφρικά σωληνάρια Ο εγκέφαλος χρησιμοποιεί μόνο γλυκόζη για τις ενεργειακές του ανάγκες Εναλλακτική μορφή ενέργειας του οργανισμού: λιπαρά οξέα και κετόνες (λιπόλυση) Ινσουλίνη προκαλεί μετακίνηση Καλίου από τον εξωκυττάριο στον ενδοκυττάριο χώρο Υποκαλιαιμία Υπεργλυκαιμία (>180mg/dl) ωσμωτική διούρηση αφυδάτωση

12 ΤΥΠΟΙ ΣΔ Διαβήτης τύπου 1: 3-25% Διαβήτης τύπου 2: 75-90% Ειδικοί τύποι:1-10% Διαβήτης της κύησης (τελευταίο 3μηνο)

13 ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΣΔ ΣΤΟΧΟΙ Βραχυπρόθεσμοι Επίτευξη μεταβολικού ελέγχου όσο το δυνατόν πλησιέστερα του φυσιολογικού Αίσθημα ευεξίας Μακροπρόθεσμοι Πρόληψη ή έστω ελαχιστοποίηση πιθανότητας επιπλοκών οξειών και όψιμων

14 ΘΕΡΑΠΕΙΑ Δίαιτα Άσκηση Φαρμακευτική Δισκία από το στόμα (τύπος 2) Ινσουλίνη (τύπος 1) Χειρουργική (;) Μεταμόσχευση παγκρέατος

15 ΙΝΣΟΥΛΙΝΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

16 ΙΝΣΟΥΛΙΝΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΕΦΑΡΜΟΖΕΤΑΙ ΣΕ: Τύπο 1 (μόνιμη θεραπεία) Τύπο 2 (σε αστοχία θεραπείας, καταστάσεις stress: επεμβάσεις, λοιμώξεις, τραύμα κλπ) Διαβητική κετοξέωση και στη μη κετωτική υπεργλυκαιμία Διαβήτη κύησης

17 ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΙΝΣΟΥΛΙΝΗΣ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΗΝ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ Ζωική Ανθρώπινη (ανασυνδυασμένο DNA) Προτιμάται στην Ελλάδα Λιγότερες επιπλοκές

18 ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΙΝΣΟΥΛΙΝΗΣ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΗΝ ΤΑΧΥΤΗΤΑ ΚΑΙ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΔΡΑΣΗΣ ΤΥΠΟΣ ΙΝΣΟΥΛΙΝΗΣ ΕΝΑΡΞΗ (ώρες) ΜΕΓΙΣΤΗ ΔΡΑΣΗ (ώρες) ΔΙΑΡΚΕΙΑ (ώρες) ΕΜΠΟΡΙΚΑ ΟΝΟΜΑΤΑ Ανάλογο ταχείας* δράσης 1/ Humalog, NovoRapid, Ταχείας δράσης** 1/ HumulinRegular, Actrapid Μέσης δράσης Humulin NPH, humulin Lente Protaphane, Monotard Παρατεταμένης δράσης Ανάλογο μακράς δράσης 2, Humulin-ultralente, Ultratard 4 >24 >24 Lantous *Πρέπει να χορηγείται 15 λεπτά πριν το γεύμα ** Πρέπει να χορηγείται 30 λεπτά πριν το γεύμα

19 ΕΤΟΙΜΑ ΜΕΙΓΜΑΤΑ ΙΝΣΟΥΛΙΝΗΣ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΙ ΕΜΠΟΡΙΚΑ ΟΝΟΜΑΤΑ 10%ταχείας 90%μέσης Humulin M1, Pen Mix 10 20%ταχείας 80%μέσης Humulin M2, Pen Mix 20 30%ταχείας 70%μέσης Humulin M3, Pen Mix 30 40%ταχείας 60%μέσης Humulin M4, Pen Mix 40 50%ταχείας 50%μέσης Pen Mix 50

20 ΟΔΟΙ ΧΟΡΗΓΗΣΗΣ ΙΝΣΟΥΛΙΝΗΣ Υποδορίως ΥΔ ενέσεις «Πένες ή Στυλό» Συνεχής ΥΔ έγχυση ινσουλίνης με αντλία ΕΦ (iv) Ρινικές εισπνοές ΑΠΟ ΤΟ ΣΤΟΜΑ;Έρευνες σε εξέλιξη

21 ΥΔ ΕΝΕΣΕΙΣ Έτοιμες στο εμπόριο ενσωματωμένες σύριγγες και βελόνες Βαθμονομημένες σε μονάδες (IU) ανά κυβικό χιλιοστόγραμμο (ml) Ελλάδα : 1 ml αντιστοιχεί σε 100 IU

22 ΜΟΡΦΕΣ ΧΟΡΗΓΗΣΗΣ ΙΝΣΟΥΛΙΝΗΣ ΠΕΝΑ (ΣΤΥΛΟ) ΙΝΣΟΥΛΙΝΗΣ ΣΥΣΚΕΥΗ ΨΕΚΑΣΜΟΥ

23

24 ΠΕΝΑ ΙΝΣΟΥΛΙΝΗΣ

25 ΜΟΡΦΕΣ ΧΟΡΗΓΗΣΗΣ ΙΝΣΟΥΛΙΝΗΣ ΑΝΤΛΙΑ ΥΠΟΔΟΡΙΑΣ ΕΓΧΥΣΗΣ

26 ΜΟΡΦΕΣ ΧΟΡΗΓΗΣΗΣ ΙΝΣΟΥΛΙΝΗΣ ΡΙΝΙΚΕΣ ΕΙΣΠΝΟΕΣ

27 ΣΗΜΕΙΑ ΥΔ ΕΝΕΣΕΩΝ Ταχύτερη απορρόφηση Κοιλιακή χώρα Βραχίονας Μηρός Ισχίο

28 ΤΕΧΝΙΚΗ ΥΔ ΕΝΕΣΕΩΝ Ισχύουν οι αρχές και κανόνες για τις ΥΔ ενέσεις Πτυχή δέρματος γωνία εισόδου βελόνας 90 ο Αδύνατος ασθενής: γωνία εισόδου βελόνας 45 ο Εναλλαγή θέσεων

29 Η απόσταση μεταξύ των ενέσεων να είναι περίπου 2,5 εκατοστά να αποφεύγεται η περιοχή κοντά στον ομφαλό (>5 εκατ απόσταση) όταν προηγείται άσκηση η απορρόφηση (περιοχή μηρών γλουτών κλπ) αυξάνεται και επομένως και η ταχύτητα δράσης της ινσουλίνης το ίδιο προκαλεί και η θερμότητα στην περιοχή (θερμοφόρες

30 ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΙΩΣΗ ΤΟΥ ΠΟΝΟΥ ΤΩΝ ΕΝΕΣΕΩΝ Ινσουλίνη σε θερμοκρασία δωματίου Αφαίρεση φυσαλίδων από την σύριγγα Πλήρης εξάτμιση του οινοπνεύματος πριν την ένεση Ταχεία εισαγωγή της βελόνας στο δέρμα Όχι αλλαγή της κατεύθυνσης της βελόνας μέσα στο δέρμα Έλεγχος της αιχμής της βελόνας

31 ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΣΤΗΝ ΧΟΡΗΓΗΣΗ ΙΝΣΟΥΛΙΝΗΣ Το φιαλίδιο ινσουλίνης διατηρείται σε θερμοκρασία δωματίου μέχρι 4 εβδομάδες Φυλάσσεται στο ψυγείο (2-8 o C) μέχρι και 3 μήνες όχι όμως στην κατάψυξη Πρέπει να αναγράφετε η ημερομηνία 1ης χρήσης του φιαλιδίου Πριν τη χρήση ελέγχεται η ημερομηνία στο φιαλίδιο και απορρίπτονται τα ληγμένα σκευάσματα Αναμιγνύεται το σκεύασμα (όχι ανακίνηση γιατί δημιουργούνται φυσαλίδες που μπορεί να δυσκολέψουν τον υπολογισμό των μονάδων) Απορρίπτονται τα φιαλίδια που παρουσιάζουν αλλαγή στο χρώμα, πήγματα, κοκκία ή στερεά ιζήματα στα τοιχώματα

32 ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΣΤΗΝ ΧΟΡΗΓΗΣΗ ΙΝΣΟΥΛΙΝΗΣ Η ένεση ινσουλίνης πρέπει να γίνεται πάντα στο σωστό χρόνο σχετικά με το γεύμα, ανάλογα με τον τύπο της ινσουλίνης Εάν πρόκειται να καθυστερήσει το γεύμα του ασθενή πρέπει να καθυστερήσει και η χορήγηση της ινσουλίνης (διαφορετικά, κίνδυνος υπογλυκαιμίας) Μέτρηση και καταγραφή του σακχάρου αίματος πριν το γεύμα Σε περίπτωση που o ασθενής δεν κατανάλωσε όλο το γεύμα ενημερώνεται ο γιατρός και καταγράφεται Μετά τη χορήγηση ο ασθενής παρακολουθείται για τυχόν συμπτώματα υπογλυκαιμίας

33 ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΑΣΘΕΝΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ Εντατική και «επίμονη» διαδικασία Εξατομίκευση εκπαιδευτικού προγράμματος Στόχος: συμμόρφωση και υιοθέτηση υγιούς συμπεριφοράς νορμογλυκαιμία

34 ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΑΣΘΕΝΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ Τονίζεται η αξία της δίαιτας και της άσκησης Ινσουλινοθεραπεία Σημασία της σχέσης ινσουλίνης και γευμάτων, άσκησης Τεχνική, σημεία ενέσεων κλπ Αναγνώριση και Αντιμετώπιση επιπλοκών

35 ΤΟΠΙΚΕΣ ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ ΕΝΕΣΕΩΝ ΙΝΣΟΥΛΙΝΗΣ Λιποδυστροφία Λιποατροφία ή Λιποϋπερτροφία Συχνότερα στη βόεια και χοίρεια Εμποδίζουν την απορρόφηση της ινσουλίνης

36 ΥΠΟΓΛΥΚΑΙΜΙΑ Όταν η γλυκόζη αίματος <70mg/dl

37 ΑΙΤΙΑ ΥΠΟΓΛΥΚΑΙΜΙΑΣ Μεγαλύτερη δόση ινσουλίνης Μείωση των προσλαμβανόμενων γευμάτων και κανονική δόση ινσουλίνης Έντονη Άσκηση μετά το γεύμα και την ινσουλίνη Λήψη αλκοόλ μαζί με ινσουλίνη ή αντιδιαβητικά δισκία

38 ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΥΠΟΓΛΥΚΑΙΜΙΑΣ (ΥΠΕΡΙΝΣΟΥΛΙΝΙΣΜΟΥ) Σε τιμή γλυκόζης mg/100ml Μικρή διεγερσιμότητα του ΚΝΣ Νευρικότητα, τρόμο, εφίδρωση, παραισθησίες Σε τιμή γλυκόζης mg/100ml Κλονικοί σπασμοί και απώλεια συνείδησης Σε τιμή γλυκόζης <20 mg/100ml Κώμα Γρήγορη εξέλιξη της κατάστασης Αν παραμείνει χωρίς αντιμετώπιση προκαλεί μόνιμη βλάβη των νευράδων

39 ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΥΠΟΓΛΥΚΑΙΜΙΑΣ

40 ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΥΠΟΓΛΥΚΑΙΜΙΑΣ ΗΠΙΑ 15 γραμμάρια γλυκόζης (ταχείας δράσης) από το στόμα ½ φλιτζάνι χυμό φρούτων ή κανονικού αεριούχου αναψυκτικού 100ml αποβουτυρωμένου γάλακτος 3 κουταλάκια ζάχαρη ή μέλι

41 ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΥΠΟΓΛΥΚΑΙΜΙΑΣ ΣΟΒΑΡΗ /ΒΑΡΙΑ Χορήγηση I.V. Υπέρτονου διαλύματος γλυκόζης ( %) Γλυκαγόνης (ΥΔ ή ΙΜ) Επινεφρίνης Κορτιζόλη

42 ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ Γρήγορη αναγνώριση και αντιμετώπιση Προστασία του ασθενή από κάκωση (πτώση ή σπασμούς) Παρακολούθηση του σακχάρου ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΗΣ ΥΠΟΓΛΥΚΑΙΜΙΑΣ!!!

43 ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΥΠΟΓΛΥΚΑΙΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΑΣΘΕΝΗ