Νευροαναπτυξιακες Διαταραχές Κατερίνα Καραϊβάζογλου Απαρτιωμένη Διδασκαλία
Ταξινόμηση (DSM-5) Διανοητική αναπηρία Διαταραχές επικοινωνίας (λόγου, ομιλίας και κοινωνικής επικοινωνίας) Διαταραχή αυτιστικού φάσματος Διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας Ειδική μαθησιακή διαταραχή Κινητικές διαταραχές (διαταραχή κινητικού συντονισμού, στερεοτυπική διαταραχή, διαταραχές τικ)
Διανοητική Αναπηρία Ελλείμματα διανοητικών λειτουργιών (λογική, επίλυση προβλημάτων, οργάνωσης, αφηρημένης σκέψης, κρίσης, ακαδημαϊκής επίδοσης και μάθησης Ελλείμματα προσαρμοστικής λειτουργίας Έναρξη κατά την αναπτυξιακή περίοδο <5 ετών: σφαιρική αναπτυξιακή καθυστέρηση Επίπεδο βαρύτητας (ΔΝ): Ήπια: 50-55 έως 70 Μέτρια: 35-40 έως 50-55 Σοβαρή: 20-25 έως 35-40 Βαριά: <20
Διανοητική Αναπηρία Επιπολασμός 1%, πιο συχνή στα αγόρια Γενετικά σύνδρομα, χρωμοσωμικές ανωμαλίες, εγκεφαλικές δυσπλασίες, μεταβολικές παθήσεις Αλκοόλ, φάρμακα, περιβαλλοντικές τοξίνες, τερατογόνα Μαιευτικές επιπλοκές, νεογνική εγκεφαλοπάθεια Υποξική εγκεφαλοπάθεια, εγκεφαλική κάκωση, λοιμώξεις ΚΝΣ, απομυελινωτικές διαταραχές, επιληπτικές διαταραχές, τοξικά μεταβολικά σύνδρομα, δηλητηρίαση με μόλυβδο, υδράργυρο 35-40 % ιδιοπαθής
Διαταραχές επικοινωνίας Ελλείμματα στην ανάπτυξη του λόγου (λεξιλόγιο, γραμματική, συντακτικό) και της ομιλίας, στη ροή της ομιλίας (τραυλισμός) και στην πραγματολογική χρήση του λόγου (κοινωνική επικοινωνία) Οικογενειακό ιστορικό Συννοσηρότητα με άλλες νευροαναπτυξιακές δ/χές Ακουολογικός έλεγχος, έλεγχος νοημοσύνης Λογοθεραπευτική παρέμβαση
Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος (ΔΑΦ) Νευροαναπτυξιακή διαταραχή Πρωτοπεριγράφηκε από τους Kanner (1943) και Asperger (1944) Ελλείμματα στην επικοινωνία και την κοινωνική συναλλαγή Περιορισμένα, επαναλαμβανόμενα ενδιαφέροντα και συμπεριφορές Συμπεριφορικές ενδείξεις από το 2 ο χρόνο ζωής, δυνατή η διάγνωση από την ηλικία των 2-2,5 ετών
ΝΗΠΙΑΚΟΣ ΑΥΤΙΣΜΟΣ ΑΥΤΙΣΜΟΣ ΤΥΠΟΥ KANNER ΔΙΑΧΥΤΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑ ΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ASPERGER ΠΑΙΔΙΚΗ ΨΥΧΩΣΗ
Διαγνωστικά κριτήρια κατά DSM-V O όρος Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος (ΔΑΦ) περιλαμβάνει όλες τις προαναφερόμενες διαγνωστικές οντότητες Μεγαλύτερη σαφήνεια και επιστημονική τεκμηρίωση
Ο αυτισμός σε εικόνες
Σημεία συναγερμού (red flags) Δεν κοιτάει στα μάτια Δεν ανταποδίδει το χαμόγελο Δε σχετίζεται με τους άλλους Σπάνια μιμείται Δε βαβίζει, ούτε μιλάει Δε γυρνάει στο όνομά του Δε δείχνει με το δάκτυλο Δεν ακολουθεί το δείξιμο ή το βλέμμα Ηχολαλεί Κάνει φτερουγίσματα Βάζει στη σειρά πράγματα Ακολουθεί ρουτίνες
Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος (αιτιολογία) Γενετικοί παράγοντες Μεγάλη ετερογένεια σε γενετικό και κλινικό επίπεδο Έχουν ενοχοποιηθεί > 200 γονίδια 5% συνδρομικός αυτισμός (ν. Rett, οζώδης σκλήρυνση, εύθραυστο Χ, ν. McPhelan-Dermid) 5% μεταβολικά και μιτοχονδριακά νοσήματα 90% ιδιοπαθής αυτισμός
Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος (αιτιολογία) Περιβαλλοντικοί παράγοντες Φάρμακα Περιβαλλοντικά χημικά Λοιμογόνοι παράγοντες Μητρική παχυσαρκία Ενδοκρινικές δ/χές Διατροφικοί παράγοντες Διαταραχές εντερικής χλωρίδας
Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος (επιδημιολογία) 1-1.5% επιπολασμός Η μεγαλύτερη αύξηση επίπτωσης σε σχέση με άλλες ψυχικές διαταραχές Η διάγνωση κατά μ.ο. γίνεται σε ηλικία 5,2-5,7 έτη Στο 50% συνυπάρχει νοητική καθυστέρηση Αυξημένη επίπτωση στους άρρενες (4:1) Ισόβιο κόστος 2.4 εκ $ ανά άτομο, 66 δις $ ετησίως για τα παιδιά, 175 δις $ ετησίως για τους ενήλικες στις ΗΠΑ
Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος (συννοσηρότητα) Επιληψία Γαστρεντερικές διαταραχές Διαταραχές σίτισης και θρέψης Μεταβολικό σύνδρομο Διαταραχές ύπνου Αγχώδεις και καταθλιπτικές διαταραχές
Είδη θεραπευτικών παρεμβάσεων για παιδιά με ΔΑΦ Συμπεριφορικέςαναπτυξιακές Εκπαιδευτικές (ακαδημαϊκές και γνωστικές δεξιότητες) Βιο-ιατρικές Παρεμβάσεις άλλων ειδικοτήτων (εργοθεραπεία, λογοθεραπεία, φυσικοθεραπεία, μουσικοθεραπεία, θεραπεία μέσω τέχνης) Εναλλακτικές/συμπληρω ματικές παρεμβάσεις
Πρώιμη παρέμβαση σε παιδιά με ΔΑΦ (<3 ετών) Όσο το δυνατόν πρωιμότερη έναρξη και συνδυασμός συμπεριφορικών και αναπτυξιακών προσεγγίσεων Ενεργός συμμετοχή των γονέων Να στοχεύουν στη βελτίωση της συμπεριφοράς, της γνωστικής λειτουργικότητας, του λόγου, της κοινωνικής επικοινωνίας (μίμηση, παιχνίδι, απο κοινού προσοχή), της δυσπροσαρμοστικής συμπεριφοράς, των αισθητηριακών διαταραχών Να λαμβάνουν υπ όψιν τις ανάγκες όλης της οικογένειας
Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) Η πιο συχνή νευροαναπτυξιακή διαταραχή, 5-7% σε παιδιά και εφήβους Παράγοντες κινδύνου: oικογενειακό ιστορικό, χαμηλό βάρος γέννησης, κάπνισμα κατά την κύηση, μαιευτικές και περιγεννητικές επιπλοκές Ελλείμματα προσοχής, υπερκινητικότητα, παρορμητικότητα με συνοδό διαταραχή στη συναισθηματική ρύθμιση 3 τύποι: απρόσεκτος, υπερκινητικός και συνδυασμένος Πιο συχνή στα αγόρια, τα κορίτσια συνήθως πάσχουν από τον απρόσεκτο τύπο και διαγιγνώσκονται σε μεγαλύτερη ηλικία
Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (νευροφυσιολογία) Εμπλοκή μετωποβρεγματικών, ραχιαίων μετωποβρεγματικών και μεσοφλοιομεταιχμιακών κυκλωμάτων Δυσλειτουργία του Default Mode Network Ελλείμματα μνήμης εργασίας, γνωστικής ευελιξίας, μειωμένη αναστολή, διαταραχή στο σύστημα κινήτρων και ανταμοιβής
Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας Συννοσηρότητα με: μαθησιακές δυσκολίες ΔΑΦ δ/χή μυοσπασμάτων εναντιωματική δ/χή, δ/χή διαγωγής, χρήση ουσίων ροπή σε ατυχήματα και τραυματισμούς, σεξουαλικά ριψοκίνδυνες συμπεριφορές άγχος, κατάθλιψη αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας Τα συμπτώματα μπορεί να επιμείνουν και κατά την ενήλικο ζωή (50%) και να συνεχίζουν να προκαλούν έκπτωση λειτουργικότητας
Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας Φαρμακοθεραπεία (μεθυλφαινιδάτη, ατομοξετίνη) Ψυχοεκπαιδευση Συμπεριφορικές και εκπαιδευτικές παρεμβάσεις Συνδυασμός παρεμβάσεων
Ειδική μαθησιακή διαταραχή Ελλείμματα στην εκμάθηση και χρήση ακαδημαϊκών δεξιοτήτων (ανάγνωση, γραπτή έκφραση, ορθογραφία, μαθηματικά, γραφή) 5-15% των παιδιών σχολικής ηλικίας Οικογενειακό ιστορικό, προωρότητα, χαμηλό βάρος γέννησης Μπορεί να προϋπάρχουν ελλείμματα στην ανάπτυξη του λόγου και της ομιλίας και στον κινητικό συντονισμό Τα παιδιά με ΔΕΠΥ πρέπει να ελέγχονται για μαθησιακές δυσκολίες Ψυχοεκπαίδευση, μαθησιακή στήριξη, αντιμετώπιση συννοσηρότητας
Κινητικές διαταραχές Αναπτυξιακή διαταραχή συντονισμού Διαταραχή στερεοτυπικών κινήσεων Διαταραχές μυοσπασμάτων Πρόκειται για ελλείμματα στην αντίληψη, οργάνωση, εκτέλεση, συντονισμό και αναστολή της κινητικότητας
Διαταραχή μυοσπασμάτων (Tics) Μυόσπασμα είναι μια αιφνίδια, ταχεία, επαναλαμβανόμενη, μη ρυθμική κίνηση ή φώνηση Χρόνια διαταραχή κινητικών ή φωνητικών τικ: Ένα ή πολλαπλά κινητικά ή φωνητικά τικ για τουλάχιστον 1 έτος Διαταραχή Tourette: Πολλαπλά κινητικά και ένα ή περισσότερα φωνητικά τικ για τουλάχιστον 1 έτος Παροδική διαταραχή τικ: Ένα ή περισσότερα κινητικά και/ή φωνητικά τικ για λιγότερο από 1 έτος Έναρξη 4-6 ετών και κορύφωση 10-12 ετών Πορεία με υφέσεις και εξάρσεις, συνήθως υποχωρούν κατά την όψιμη εφηβεία Παιδιά προσχολικής ηλικίας με τικ είναι πιθανό να εμφανίσουν ΔΕΠΥ, ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή και διαταραχή άγχους αποχωρισμού
Βιβλιογραφία «Σύγγραμμα Ψυχιατρικής», Κ Σολδάτος, Λ Λύκουρας. Ιατρικές Εκδόσεις Βήτα, Αθήνα, 2007 «Σύγχρονη Ψυχιατρική», ΓΝ Παπαδημητρίου, ΙΑ Λιάππας, Ε Λύκουρας, Ιατρικές Εκδόσεις Βήτα, Αθήνα, 2013 Ψυχιατρική παιδιού & εφήβου, Β.Α Παπαγεωργίου Synopsis of Psychiatry, Kaplan HI, Sadock BJ, Lippincott Williams & Wilkins, 1997, 8 th ed