Δέσποινα Τζανακάκη M. Med. Sci. in Assisted Reproduction Technology Βιολόγος Κλινική Εμβρυολόγος Τμήμα Εξωσωματικής Γονιμοποίησης Β Μαιευτική & Γυναικολογική Κλινική ΕΚΠΑ - Αρεταίειο Νοσοκομείο
Αιτίες υπογονιμότητας
ΣΠΕΡΜΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑ Μακροσκοπική εξέταση Ρευστοποίηση Εμφάνιση Όγκος Ιξώδες ph Μικροσκοπική διερεύνηση Συγκέντρωση σπερματοζωαρίων Κινητικότητα Μορφολογία Παρουσία άλλων κυτταρικών στοιχείων Συγκολλήσεις
1. Makler ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗΣ ΣΠΕΡΜΑΤΟΖΩΑΡΙΩΝ Τοποθετείται μία σταγόνα καλά αναμεμειγμένου δείγματος σπέρματος (~ 5 μl) στο κέντρο της αντικειμενοφόρου Makler. Καλυπτρίδα με πλέγμα εμβαδού 1 mm², υποδιαιρεμένο σε 100 τετράγωνα, 0.1 x 0.1 mm το καθένα. Μετρώνται τα σπερματοζωάρια σε 10 τετράγωνα της Makler. Ο αριθμός αυτός = εκατομμύρια σπ/ρίων / ml (συγκέντρωση σπ/ρίων).
2. Improved Neubauer Fixative for diluting semen: 50 g of sodium bicarbonate (NaHCO 3 ) and 10 ml of 35% (v/v) formalin in 1000ml of purified water. Concentration = (number of sperm counted x Dilution) / (number of squares x 4) in million/ml
ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΣΠΕΡΜΑΤΟΖΩΑΡΙΩΝ Τα σπερματοζωάρια κατατάσσονται στις εξής κατηγορίες: Παράδειγμα Α Β Γ Δ ΩΡΑ % ΚΙΝΗΤΑ % ΤΑΧΕΙΑ ΠΡΟΩΘΗΤΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ (Α) ΕΚ ΤΩΝ ΚΙΝΗΤΩΝ % ΒΡΑΔΕΙΑ ΠΡΟΩΘΗΤΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ (Β) % ΝΩΘΡΗ ΕΠΙΤΟΠΙΑ ΚΙΝΗΣΗ (Γ) % ΑΚΙΝΗΤΑ (Δ) 1 η 89 33 44 12 11 3 η 60 22 38 9 31 24 η 12 1 8 3 88 Τ.Α.: 32% με ταχεία και βραδεία προωθητική κίνηση ή 40% με συνολική κινητικότητα την 1η ώρα.
ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΣΠΕΡΜΑΤΟΖΩΑΡΙΩΝ
ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΧΡΩΣΗ ΣΠΕΡΜΑΤΟΖΩΑΡΙΩΝ Smear σε αντικειμενοφόρο πλάκα Στέγνωμα Φιξάρισμα Χρώση (π.χ.diff-quick, Papanicolaou) Παρατήρηση Μετρήσεις Normal spermatozoa *Αν C < 2 M/ml, τότε φυγοκέντριση 600g για 10 min (να καταγραφεί).
Κεφαλής (Μακροκέφαλα, μικροκέφαλα, στρογγυλές, επιμήκεις, πολλαπλές κεφαλές κλπ). Αυχένα (Παρουσία κυτταροπλαστικών υπολειμμάτων, έλλειψη μέσου τμήματος, παχύς ή λεπτός αυχένας κλπ). Ουράς (Πολλαπλές, γωνιώδεις, βραχείες, σπειροειδείς, σπασμένες ουρές κλπ).
Παράδειγμα % ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ 8 % ΑΝΩΜΑΛΕΣ ΜΟΡΦΕΣ 92 % ΑΝΩΜΑΛΙΕΣ ΚΕΦΑΛΗΣ Μακροκέφαλα, μικροκέφαλα, στρογγυλές, επιμήκεις, πολλαπλές % ΑΝΩΜΑΛΙΕΣ ΜΕΣΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ Παρουσία κυτταροπλασματικών υπολειμμάτων, έλλειψη μέσου τμήματος % ΑΝΩΜΑΛΙΕΣ ΟΥΡΑΣ Πολλαπλές, γωνιώδεις, βραχείες, σπειροειδείς ουρές 88 6 17 Τ.Α.: φυσιολογικές μορφές 4 %
Παρουσία άλλων κυτταρικών στοιχείων Επιθηλιακά κύτταρα Κύτταρα προστάτη Κύτταρα σπερματογένεσης * Λευκοκύτταρα ** Ερυθροκύτταρα Round cells * Αυξημένες ανώριμες μορφές σπ/ρίων Πιθανή διαταραχή σπερματογένεσης ** Αυξημένα λευκοκύτταρα (> 1 x 10 6 / ml) Πιθανή φλεγμονή (απαιτούνται μικροβιολογικές εξετάσεις).
Συγκολλήσεις σπερματοζωαρίων Φυσιολογικό δείγμα Σχηματικό διάγραμμα συγκολλήσεων Με συγκολλήσεις
ΤΙΜΕΣ ΑΝΑΦΟΡΑΣ ΣΠΕΡΜΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΟΣ (WHO 2010)
ΑΛΛΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΣΠΕΡΜΑΤΟΣ Έλεγχος κατακερματισμού DNA σπερματοζωαρίων (DFI). Έλεγχος οξειδωτικού στρες. Τεστ βιωσιμότητας σπερματοζωαρίων. Διαγνωστική ενεργοποίηση σπέρματος. Καλλιέργεια σπέρματος. Βιοχημικοί δείκτες, για τη βοηθητική λειτουργία αδένων, προστάτη, επιδιδυμίδας κλπ. (π.χ. κιτρικό οξύ, οξική φωσφατάση, φρουκτόζη, προσταγλανδίνες, α-γλυκοσιδάση). Αντισπερμικά αντισώματα Huhner test (or post-coital test)
ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΑΤΑΚΕΡΜΑΤΙΣΜΟΥ DNA (DFI: DNA Fragmentation Index) Αλλοιώσεις των δομικών συστατικών του DNA των σπερματοζωαρίων (κατακερματισμός χρωματίνης), που δεν αντικατοπτρίζονται στη μορφολογία, κινητικότητα ή συγκέντρωση σπερματοζωαρίων. ΠΙΘΑΝΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΚΑΤΑΚΕΡΜΑΤΙΣΜΟΥ DNA ικανότητα γονιμοποίησης (Evenson and Jost 2000, Larson et al. 2000, Larson- Cook et al. 2003, Saleh et al. 2003, Bungum et al. 2004, Gandini et al. 2004, Check et al. 2005, Evenson and Wixon 2006) Ελλιπής ανάπτυξη ή πλήρης αναστολή ανάπτυξης εμβρύου (Benchaib et al. 2007) πιθανότητα αποβολής εμβρύου (Carrel et. al 2003, Virro et al. 2004) ποσοστά εγκυμοσύνης (Duran et al. 2002, Lopes et al. 1998, Spano et al. 2000, Tomlinson et al. 2001, Bungum et al. 2004) HALOSPERM (DNA fragmention assay kit) [Sperm Chromatin Dispersion (SCD) Test]
HALOSPERM (DNA fragmention assay kit) DFI 30 %
ΚΛΙΝΙΚΗ ΑΞΙΑ ΤΟΥ ΤΕΣΤ ΚΑΤΑΚΕΡΜΑΤΙΣΜΟΥ DNA ΣΠΕΡΜΑΤΟΖΩΑΡΙΩΝ Συμβουλευτική σε περιπτώσεις ανεξήγητης υπογονιμότητας: DFI IVF / ICSI Ζευγάρια υποψήφια για IUI: Αν DFI IVF / ICSI Κατακερματισμός DNA σπ/ρίων αναστρέψιμη διαδικασία Χορήγηση βιταμινών C & E και αντιοξειδωτικών παραγόντων DFI ως 25 % *(?) γονιμοποιητικής ικανότητας σπ/ρίων (Majzoub et al. 2018,, Ahmadi et al. 2016, Zini et al. 2009*).
ΤΕΣΤ ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑΣ ΣΠΕΡΜΑΤΟΖΩΑΡΙΩΝ α) Υπο-ωσμωτικό τεστ ή HOS test β) Τεστ με χρώση εοσίνης Νεκρό σπ/ριο Ζωντανό σπ/ριο