Ενότητα 1 η ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ Προσφορά ελληνισμού: α) Θεμελίωση επιστημών (φιλοσοφία, μαθηματικά κ.α.). β) Δημιουργία θαυμαστών έργων τέχνης. γ) Σύλληψη ιδέας Δημοκρατίας. δ) Ανθρωποκεντρικός πολιτισμός. ε) Αθλητικό ιδεώδες και ολυμπιακοί αγώνες. στ) Η ελληνική γλώσσα. Αντιφάσεις της σύγχρονης Ελλάδας: Υπερηφάνεια για το παρελθόν / προγονολατρεία. Προσκόλληση στην παράδοση / ξενομανία - μιμητισμός. Φιλοξενία, ανθρωπιά / προσπάθεια εκμετάλλευσης των τουριστών. Υπέροχα τοπία / καταστροφή φυσικού περιβάλλοντος Προτερήματα Ελλήνων: Πνευματικά: Αγάπη για ελευθερία Φιλομάθεια Ευφυΐα, ετοιμότητα πνεύματος Καλαισθησία Ηθικά / Ψυχολογικά: Ηρωικό φρόνημα (ανδρεία λεβεντιά) Καλοσύνη / γενναιοψυχία Πνεύμα δικαιοσύνης Αδούλωτο φρόνημα Κοινωνικά: Φιλοξενία, εγκαρδιότητα Πρωτοβουλία / δημιουργικότητα Πολιτικά: Φιλοπατρία Θεμελίωση Δημοκρατίας Εθνικά: Ηρωισμός Διατήρηση παράδοσης Ελαττώματα: Ξενομανία / συναίσθημα κατωτερότητας Επιπολαιότητα / έλλειψη τάξης, συστήματος, προγραμματισμού Εγωισμός / αλαζονεία Φροντιστήρια Σαμαρά Επιμέλεια: Κούτρα Βασιλική Σελ 1
Απειθαρχία o Πονηριά με τάση προς την απάτη / συμφεροντολόγος ατομιστής (Ο Έλληνας) Ιστορική αμνησία o Διχόνοια Ορθή στάση Ελλήνων: Ομόνοια Εθνική αυτογνωσία Συλλογική προσπάθεια και θέληση Σεβασμός στο παρελθόν Διατήρηση πολιτιστικών στοιχείων / εθνική συνείδηση Συνδυασμός ευρωπαϊκής και εθνικής ιδέας Ενότητα 2 η ΓΛΩΣΣΑ Ορισμός: Κώδικας επικοινωνίας, σύστηµα σηµείων (λέξεις), µε το οποίο τα µέλη µιας κοινότητας στέλνουν και δέχονται µηνύµατα, επικοινωνούν. Σημασία γλώσσας: Αποτελεί όργανο επικοινωνίας (ανταλλαγή ιδεών, πληροφορίες, ενημέρωση ). Είναι ο κύριος φορέας της ανθρώπινης σκέψης, τις οργανώνει, τις μετατρέπει σε συγκροτημένο λόγο και τις εκφράζει. Αποτελεί μέσο έκφρασης συναισθημάτων. Είναι παράγοντας κοινωνικοποίησης. Συντελεί στην ανάπτυξη του πολιτισμού αφού η πνευματική δημιουργία στηρίζεται σ αυτή. Συμβάλλει στην επικοινωνία των λαών. Παρέχει στο άτομο τη δυνατότητα να καλλιεργήσει και να αναπτύξει τη φιλομάθειά του. Φανερώνει την ιδιαιτερότητά του κάθε ανθρώπου, το προσωπικό του ύφος και τον διαφοροποιεί από τη μάζα. Προβλήματα γλώσσας: Λεξιπενία, φτωχό λεξιλόγιο Αδυναμία ακριβούς διατύπωσης, άχρωμος και επίπεδος λόγος Βωμολοχίες, ροπή προς τη χυδαιότητα Κακή χρήση γραμματικής-συντακτικού Καταιγισμός ξένων λέξεων Γλωσσικός λαϊκισμός (χρήση αργκό) Χρήση greeklish Αίτια γλωσσικής υποβάθμισης α) Η ελλιπής και τυπική διδασκαλία της γλώσσας στο σχολείο β) Η επίδραση των ΜΜΕ και κυρίως της τηλεόρασης γ) Η τυποποίηση των ανθρωπίνων σχέσεων δ) Η αρνητική επίδραση της πολιτικής (χρήση συνθηµατολογικής γλώσσας) ε) Η πολιτιστική διείσδυση των ανεπτυγµένων κρατών στη χώρα µας Μέτρα Προτάσεις: Φροντιστήρια Σαμαρά Επιμέλεια: Κούτρα Βασιλική Σελ 2
Αναβάθμιση της γλωσσικής διδασκαλίας στα σχολεία και σύνδεση της Νέας Ελληνικής με την Αρχαία γλώσσα. Σωστή χρήση του λόγου των ΜΜΕ και ανάδειξη του Τύπου σε μέσο σωστής γλωσσικής αγωγής. Σχετικές εκπομπές για τη γλώσσα. Δραστηριοποίηση των πνευματικών ανθρώπων αλλά και των ειδικών φορέων για τη γλωσσική καλλιέργεια. Λήψη μέτρων από την Πολιτεία για την ενίσχυση της φιλαναγνωσίας (π.χ δημιουργία βιβλιοθηκών). Συμβολή της οικογένειας με την παροχή σωστών προτύπων και την προσπάθειά της να πείσει το παιδί να διαβάζει. Γλωσσομάθεια Ορισμός. Γλωσσομάθεια είναι η γνώση μιας ή περισσότερων ξένων γλωσσών. Η σημασία της. Η γλωσσομάθεια συμβάλλει στην πνευματική καλλιέργεια του ατόμου: η μελέτη μιας ξένης γλώσσας δημιουργεί νέους ορίζοντες στον πνευματικό κόσμο. Τα εκφραστικά μέσα, ο λεξιλογικός πλούτος διευρύνουν το γνωστικό πεδίο και εμπλουτίζουν τη σκέψη. παράλληλα, η εκμάθηση της γραμματικό-συντακτικής δομής μιας άλλης γλώσσας και η σχετικές ασκήσεις αναπτύσσουν την κριτική ικανότητα του μαθητή. Η γνώση ξένων γλωσσών καθίσταται αναγκαία για την αναβάθμιση του μορφωτικού επιπέδου ενός νέου, γιατί: η σύνθεση μιας επιστημονικής εργασίας (όπως η πτυχιακή, η μεταπτυχιακή, η διατριβή κ.λ.π.) απαιτεί την αξιοποίηση της διεθνούς βιβλιογραφίας. η φοίτηση σε πανεπιστημιακά ιδρύματα του εξωτερικού προϋποθέτει την ουσιαστική γνώση ξένης γλώσσας. παράλληλα, η γνώση μιας άλλης γλώσσας παρέχει στον άνθρωπο τη δυνατότητα να γνωρίσει καλύτερα την εθνική του γλώσσα, με τη συγκριτική εξέταση και τη συνειδητοποίηση της μοναδικότητας. Η γνώση μιας ξένης γλώσσας διευρύνει τις επαγγελματικές δυνατότητες του ατόμου: παρέχει στον επαγγελματία τη δυνατότητα να παρακολουθεί σεμινάρια σε διεθνείς συναντήσεις που αφορούν την πληρέστερη κατάρτιση του στο αντικείμενο της απασχόλησης του. Ευνοεί την απρόσκοπτη επαγγελματική επαφή και διευρύνει το πλαίσιο των συναλλαγών, ιδιαίτερα στη σύγχρονη εποχή της παγκοσμιοποίησης. η επαρκής γνώση μιας ξένης γλώσσας συνιστά αναγκαίο επαγγελματικό εφόδιο, για να αναλάβει το άτομο μια εργασιακή θέση ή να ανελιχθεί στον τομέα της απασχόλησης του. προσφέρει νέες θέσεις εργασίας. Δημιουργεί μια σειρά επαγγελμάτων, όπως δασκάλους ξένων γλωσσών. Φροντιστήρια Σαμαρά Επιμέλεια: Κούτρα Βασιλική Σελ 3
Η γλωσσομάθεια ευνοεί τη βαθύτερη επικοινωνία μεταξύ των λαών και διαμορφώνει πνεύμα οικουμενικής συνείδησης: με την άμεση πληροφόρηση αποτρέπεται οποιαδήποτε παραμόρφωση της πραγματικότητας και διαμορφώνεται μια σφαιρική άποψη, που αντιστοιχεί περισσότερο στην αλήθεια. ο άνθρωπος μπορεί να έχει μια ουσιαστική επαφή με τον τρόπο σκέψης, τη νοοτροπία, την ευρύτερη κουλτούρα ενός λαού. Η επαφή αυτή τον βοηθά να απαλλαγεί από προκαταλήψεις και προϊδεασμούς. το άτομο μπορεί να εντρυφήσει στις πτυχές της ιστορίας, της λογοτεχνίας και, ευρύτερα, του πολιτισμού των άλλων λαών. Αρνητικά της γλωσσομάθειας: Η ανάλωση μεγάλου χρόνου για την εκμάθηση ξένων γλωσσών σε βάρος της καλλιέργειας της εθνικής γλώσσας. Η συμπλεγματική διάθεση που μπορεί να δημιουργηθεί από τις κυριαρχούσες γλώσσες, όπως είναι σήμερα η αγγλική. Μια τέτοια διάθεση προκαλεί την ξενομανία και το μιμητισμό. Ο κίνδυνος αλλοτρίωσης της εγχώριας γλώσσας, όταν σε ορισμένες εκφράσεις υποκαθίσταται από ξενικούς όρους, ενώ υπάρχουν αντίστοιχοι στη γλώσσα μας. Η γλώσσα κάθε λαού είναι φορέας του πολιτισμού του. Επομένως, υπάρχει ο κίνδυνος έμμεσης και άκριτης/ υποσυνείδητης υιοθέτησης των αξιών, των αντιλήψεων, της νοοτροπίας κ.λ.π. ενός άλλου πολιτισμού, που μπορεί να οδηγήσει όχι μόνο στη γλωσσική αλλά και στην πολιτιστική παραμόρφωση μιας χώρας. Η γλωσσομάθεια είναι πιο αναγκαία σε έναν Έλληνα, γιατί: Η χώρα μας είναι πληθυσμιακά μικρή. Οι Έλληνες ταξιδεύουν συχνά σε ξένες χώρες. Η βιβλιογραφία μας δεν είναι αρκετά αναπτυγμένη και, επομένως, ο μελετητής είναι ανάγκη να χρησιμοποιεί ξένη βιβλιογραφία για την επιστημονική του κατάρτιση. Για τους ανθρώπους που ζουν και εργάζονται σε ξένη χώρα, η εκμάθηση της γλώσσας της είναι ιδιαίτερα αναγκαία, γιατί Διευκολύνει την εύρεση ή την επιλογή μιας καλύτερης εργασίας. Βοηθά την ενσωμάτωση τους στη νέα κοινωνική πραγματικότητα. Ευνοεί την επαφή τους με τον πνευματικό πολιτισμό της ξένης χώρας. Γλώσσα και έθνος. Κάθε έθνος έχει τα δικά του ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που το διαφοροποιούν από τα άλλα. Αυτά αποτελούν την εθνική του ταυτότητα. Αν ένα έθνος θέλει να διατηρεί την εθνική του ανεξαρτησία και την ιδιαίτερη υπόσταση του, πρέπει να διατηρεί τα στοιχεία της εθνικής του ταυτότητας. Διαφορετικά, η απώλεια των στοιχείων αυτών θα οδηγήσει νομοτελειακά στην υποτέλεια. Πρωταρχικό στοιχείο εθνικής ταυτότητας είναι, φυσικά, η γλώσσα. Φροντιστήρια Σαμαρά Επιμέλεια: Κούτρα Βασιλική Σελ 4
Ειδικά για τη χώρα μας, η διατήρηση και καλλιέργεια της, έχει ιδιαίτερη σημασία, αφού: ομιλείται μόνο στην Ελλάδα, έχει το δικό της αλφάβητο, έχει ιδιαιτερότητα και δε μοιάζει με άλλη. Η γλώσσα, άλλωστε, είναι έκφραση του πολιτισμού μιας χώρας. Όταν λοιπόν αυτή χάνεται ή αλλοιώνεται, τότε αποκόπτεται κάθε δυνατότητα πρόσβασης στο παρελθόν και στον πολιτισμό μας. Αυτή εκφράζει τα ήθη, τα έθιμα, η νοοτροπία και η παράδοση ενός τόπου. Ορισμοί Ενότητα 3 η - ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ Στερεότυπα: είναι συµβολικοί χαρακτηρισµοί, που αποδίδονται στα µέλη µιας οµάδας και βασίζονται σε γενικεύσεις. Μπορεί να είναι θετικά ή αρνητικά (βάζουµε ετικέτες στους ανθρώπους), Έτσι εκδηλώνονται διακρίσεις, φανατισµοί. Προκαταλήψεις: είναι εκδηλώσεις εύνοιας ή δυσµένειας όχι µε βάση αντικειµενικά κριτήρια και δεδοµένα, αλλά προσωπικές συµπάθειες και ατοµικά συµφέροντα. Ρατσισμός: Φυλετικός: Η διάκριση και ο διαχωρισμός των ανθρώπων ανάλογα με το χρώμα ή την καταγωγή τους. Μία πολιτική ιδεολογία η οποία δέχεται ότι η λευκή κυρίως φυλή είναι ανώτερη των άλλων. Κοινωνικός: Οι διακρίσεις σε βάρος των γυναικών και των δούλων στην αρχαιότητα. Επίσης ο διαχωρισμός σε ανώτερες και κατώτερες κοινωνικές τάξεις φανερώνει ρατσιστικές αντιλήψεις, οι οποίες διαιωνίζουν τις κοινωνικές διακρίσεις και δικαιολογούν την εκμετάλλευση ορισμένων κοινωνικών ομάδων. Είναι ακόμη οι διακρίσεις σε βάρος των μειονοτήτων, των ατόμων με ειδικές ανάγκες, ναρκομανών. Εθνικός: Η αίσθηση της υπεροχής ενός έθνους έναντι των άλλων (εθνικισμός) Θρησκευτικός: Η αντίληψη ότι μια θρησκεία είναι η μόνη αληθινή και πρέπει να επικρατήσει έναντι των υπολοίπων. Αίτια: Πνευματικά: Η έλλειψη ανθρωπιστικής παιδείας. Η τάση των ανθρώπων για κατηγοριοποιήσεις. Τα Μ.Μ.Ε. Ψυχολογικά: Η τάση του ανθρώπου και κάθε λαού για διάκριση. Η εύρεση ελαττωμάτων στους άλλους. Κοινωνικο Οικονομικά: Φροντιστήρια Σαμαρά Επιμέλεια: Κούτρα Βασιλική Σελ 5
Η κοινωνικο-οικονομική εκμετάλλευση των αδυνάτων Η τεχνολογία Η ξενοφοβία Η κρίση αξιών Συνέπειες: Προσβάλλει την ανθρώπινη προσωπικότητα / περιθωριοποιεί / απομονώνει. Συντελεί στην εκμετάλλευση και την υποδούλωση των ανθρώπων και των λαών. Καλλιεργεί πάθη, μίσος, φανατισμό, περιφρόνηση. Δηλητηριάζει τις σχέσεις των λαών και των ανθρώπων. Καλλιεργεί το αίσθημα της υπεροχής και την επιθυμία της εκμετάλλευσης του συνανθρώπου. Εμποδίζει τη συνεργασία και τη φιλία, που είναι παράγοντες προόδου και δημιουργίας. Προκαλεί κοινωνικές αναταραχές, εξεγέρσεις, αιματοχυσίες. Προκαλεί αδικίες, κοινωνικές ανισότητες. Δημιουργεί άθλιες συνθήκες διαβίωσης Προϋποθέσεις / Τρόποι για την καταπολέμηση του ρατσισμού: Σεβασμός και ανεκτικότητα προς το διαφορετικό (οικογένεια, σχολείο). Ενεργοποίηση των πνευματικών ανθρώπων, ώστε να αγωνιστούν για την κατάργηση των φυλετικών διακρίσεων, στις χώρες που υπάρχουν Υλική και ηθική βοήθεια στους λαούς που καταπιέζονται από το ρατσισμό. Επιβολή κυρώσεων (εμπάργκο οικονομικό ή διπλωματικό) στα κράτη που εφαρμόζουν τις φυλετικές διακρίσεις. Μέσα από την παιδεία να περνούν μηνύματα για την υποστήριξη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων / υιοθέτηση ανθρωπιστικών αξιών(αγάπη, συνεργασία κ.α). Στόχοι Ευρωπαϊκής Ένωσης: Ενότητα 4η ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΕΝΩΣΗ Οικονομική ανάπτυξη και ευημερία όλων των κρατών μελών Διαμόρφωση κοινής ευρωπαϊκής συνείδησης > Συνοχή και ενότητα Διατήρηση πολιτικής σταθερότητας και ανάδειξη δημοκρατίας Εδραίωση της ειρήνης στον ευρωπαϊκό χώρο Συνεργασία μεταξύ των κρατών για αντιμετώπιση κοινών προβλημάτων Λόγοι συνεργασίας μεταξύ των ευρωπαϊκών σχολείων: Γνωριμία και επαφή με την ευρωπαϊκή πολυμορφία (γλώσσα, παράδοση, θρησκεία) και προσπάθεια εντοπισμού και ανάδειξης της κοινής πολιτισμικής κληρονομιάς (αγώνες για την ελευθερία, δημοκρατία, ανθρώπινα δικαιώματα, κοινά ιστορικά βιώματα, κ.α). Ανταλλαγή απόψεων και γόνιμη επικοινωνία σε διάφορους τομείς, όπως εκπαίδευση, περιβάλλον, αθλητισμός. Συνεργασία και κοινή δράση απέναντι σε προβλήματα που απασχολούν τους νέους όλης της Ευρώπης (ρατσισμός, ναρκωτικά, ανεργία, κ.α). Ελπίδες από την Ευρωπαϊκή ενοποίηση: Καταπολέμηση κοινωνικών προβλημάτων. Ενίσχυση της οικονομίας των ασθενέστερων χωρών. Φροντιστήρια Σαμαρά Επιμέλεια: Κούτρα Βασιλική Σελ 6
Από κοινού αντιμετώπιση των διακρατικών προβλημάτων. Ενίσχυση της πίστης σε αρχές όπως ελευθερία, ισοτιμία, δημοκρατία και διαφύλαξη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Συνεργασία σε όλους τους τομείς (επιστήμη, τέχνες κ.α). Φόβοι κίνδυνοι από την Ευρωπαϊκή ενοποίηση: Απώλεια εθνικής ταυτότητας και παραποίηση της ξεχωριστής μας φυσιογνωμίας > Μη τήρηση ηθών και εθίμων. Παραφθορά της γλώσσας (εισροή ξενικών στοιχείων). Παραγκωνισμός των αδύναμων χωρών και συνεταιρισμός των ισχυρών. Αδράνεια και μη συμμετοχή των πολιτών στη λήψη αποφάσεων > Αδιαφορία για την ευρωπαϊκή πορεία Τα αγαθά της ειρήνης Ενότητα 5 η ΕΙΡΗΝΗ - ΠΟΛΕΜΟΣ Αίσθημα ασφάλειας, τάξης και σιγουριάς, καθώς δεν κυριαρχεί ο φόβος του θανάτου. Στις σχέσεις των ανθρώπων κυριαρχούν ο σεβασμός, η κατανόηση και η αλληλεγγύη. Ο άνθρωπος είναι μια υγιής και ολόπλευρη προσωπικότητα χωρίς τραυματικές εμπειρίες. Πρόοδος και ευημερία της κοινωνίας. Ο πολιτισμός αναπτύσσεται σε όλους τους τομείς επιστήμες, τέχνες, γράμματα αφού ο άνθρωπος είναι ελεύθερος να εμπνευστεί και να δημιουργήσει. Α Ανάπτυξη της οικονομίας, αφού μειώνονται οι δαπάνες για πολεμικό εξοπλισμό. Ενίσχυση της δημοκρατίας και του διαλόγου. Διάδοση της ανθρωπιστικής παιδείας και ηθικών αξιών, όπως η δικαιοσύνη, η αγάπη για το συνάνθρωπο. Επικοινωνία και συνεργασία ανάμεσα στα κράτη για την αντιμετώπιση σοβαρών προβλημάτων π.χ. περιβαλλοντική καταστροφή, αφού δεν υπάρχουν συγκρούσεις και ανταγωνισμοί. Οι συνέπειες του πολέμου Χιλιάδες άνθρωποι πεθαίνουν στο πεδίο της μάχης, ή από τις αρρώστιες και την πείνα. Ο άμαχος πληθυσμός γυναίκες, γέροι και παιδιά αναγκάζεται να εγκαταλείψει το σπίτι του και να γίνουν πρόσφυγες. Παιδιά μένουν ορφανά από τον ένα ή και από τους δύο γονείς και καταλήγουν να μεγαλώνουν σε ορφανοτροφεία. Τα θύματα του πολέμου τραυματίζονται ψυχικά και κουβαλούν σε όλη τους τη ζωή τις οδυνηρές εμπειρίες. Τα παιδιά εξοικειώνονται με τη βία και τα όπλα. Χάνουν την αθωότητά τους. Κυριαρχεί το μίσος, η οργή και η επιθυμία για εκδίκηση. Ανασφάλεια, αβεβαιότητα και απαισιοδοξία. Επικρατούν η καχυποψία και η απομόνωση, o ρατσισμός και οι προκαταλήψεις, ο φόβος για το ξένο ή το διαφορετικό. Στόχος: Επικράτηση και διατήρηση της παγκόσμιας ειρήνης Φροντιστήρια Σαμαρά Επιμέλεια: Κούτρα Βασιλική Σελ 7
Ενότητα 6η ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΣ Ορισμός: Η οργανωμένη, εκούσια και ανιδιοτελής προσφορά υπηρεσιών στο κοινωνικό σύνολο. Αξία: Καταπολέμηση ατομικισμού και ιδιοτέλειας, ανάπτυξη αλληλεγγύης, συντροφικότητας, ενότητας. Ενεργός συμμετοχή στην κοινωνική και πολιτική ζωή και ενίσχυση δημοκρατίας. Έμπρακτη απόδειξη ανιδιοτελούς αγάπης προς τον συνάνθρωπο. Ηθική ικανοποίηση και πληρότητα. Διοχέτευση δημιουργικών δυνάμεων ανθρώπου με τρόπο ωφέλιμο Φορείς ευαισθητοποίησης: Οικογένεια >Ανατρέφει τα μέλη της με πνεύμα ανιδιοτελούς προσφοράς, δίνοντας η ίδια το παράδειγμα. Το σχολείο > Διαμορφώνει προσωπικότητες με ηθικές αξίες και ανθρωπιστικά ιδεώδη / Αναλαμβάνει πρωτοβουλίες ή συμμετέχει σε δραστηριότητες εθελοντικής δράσης. Τα Μ.Μ.Ε. > Παρουσιάζουν τα αποτελέσματα της εθελοντικής προσφοράς και δράσης / Προβάλλουν ανάλογα πρότυπα. Προβλήματα σύγχρονης εποχής που καθιστούν επιτακτική την ανάγκη ανθρωπιάς και αλληλεγγύης: Παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε πολλές χώρες της υφηλίου. Πόλεμος και συνέπειές του. Bία και εγκληματικότητα. Οικολογική καταστροφή. Κυριαρχία της μηχανής. Φροντιστήρια Σαμαρά Επιμέλεια: Κούτρα Βασιλική Σελ 8