Ειδικό Τεχνικό Σχέδιο

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Πειραιά Τεχνολογικού Τομέα Ειδικό Τεχνικό Σχέδιο Ενότητα 6.1: Ανθρωπομετρικά στοιχεία και στοιχεία Εργονομίας στην κατοικία Δρ Σταματίνα Γ. Μαλικούτη Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών Τ.Ε.

Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. 2

Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Πειραιά Τεχνολογικού Τομέα» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 3

Σκοποί ενότητας Προσέγγιση στοιχείων σχεδιασμού εσωτερικού χώρου, απαραίτητων κατά τη μελέτη μιας μέσης κλίμακας κατοικία Προσέγγιση ειδικών παραμέτρων σχεδιασμού για τα άτομα με ειδικές ανάγκες. 4

Περιεχόμενα ενότητας Γενικά εισαγωγικά Ανθρωπομετρικά μεγέθη και εργονομικός σχεδιασμός στην κατοικία Χώροι υγιεινής (λουτρό, WC) Χώροι κουζίνας Χώροι ύπνου Χώροι διημέρευσης Παραδείγματα Συσχετισμός στοιχείων επίπλωσης με τις αρχές του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού στην κατοικία 5

5.1.1. Εισαγωγικά 6

Εισαγωγικά Τα πρώτα πρότυπα μέτρων συσχετισμού βασίστηκαν στα ανθρωπομετρικά στοιχεία (τα μεγέθη που έχουν τα μέλη του ανθρώπινου σώματος, π.χ. παλάμες, δάχτυλα, πόδια). Αντικαταστάθηκαν από τεχνικές μονάδες. Σήμερα Βασικό υλικό Ανθρώπινη κλίμακα 7

Αρχαία Ελλάδα: ο εμβάτης ισούται προς το ½ της διαμέτρου του κίονα Πηγή: Αθανασόπουλος, 2007: 128. 8

Στις κατασκευές ο άνθρωπος είναι το μέτρο Αίγυπτος, Αρχαία Ελλάδα, Ρώμη: μέτρο, αρμονία, αναλογίες. «Άνθρωπος Βιτρούβιου» / «Κανόνας των αναλογιών» Οι μαθηματικές αναλογίες του ανθρώπινου σώματος της αρχαιότητας αναβιώνουν τον 15ο αιώνα. Albrecht Duerer (1471-1528) : Treatise on Proportion, 1528 /πειραματισμοί σχετικά με τις ανθρώπινες αναλογίες (προοπτική, ανατομία, αναλογίες). Το ανθρώπινο σώμα μετράμε με μονάδα το μήκος του κεφαλιού ή του πέλματος, τα μήκη υποδιαιρούνται και συσχετίζονται έτσι, ώστε να δημιουργούνται μονάδες μέτρησης για την καθημερινή ζωή. Leonardo da Vinci (1452-1519): μελέτη ανατομίας ανθρώπινου σώματος /επίτευγμα που οδηγεί στην Ιταλική Αναγέννηση. Χρυσή τομή Οι αρμονικές σχέσεις αναλογιών δεν χρησιμοποιούνται στην Ευρώπη από τον 18ο αιώνα και μετά / προσθετική τυποποίηση μεγεθών (Neufert Neff, 2009: 200). MODULOR Le Corbusier 9

Ο άνθρωπος του Βιτρούβιου «Κανόνας των αναλογιών» Σχέδιο με συνοδευτικές σημειώσεις από τα ημερολόγια του Leonardo da Vinci, 1490. Το σχέδιο έγινε μετά τη μελέτη πραγματείας του Βιτρούβιου, σχετικής με το ανθρώπινο σώμα. Ενδεικτικά: Το μήκος των χεριών ενός άντρα σε διάταση είναι ίσο με το ύψος του. Πηγή: http://el.wikipedia.org/wiki/%ce%91%cf%81%cf%87%ce%b5%ce%af%ce%bf:da_vinci_vitruve_luc_viatour.j pg 10

Albrecht Dürer (1471 1528) Four Books on Human Proportion [Nuremberg: Agnes Dürer, 1532, 1534] Επιρροές από Βιτρούβιο και Leonardo da Vinci. http://en.wikipedia.org/wiki/file:albrecht_d%c3%bcrer_b etende_h%c3%a4nde.jpg http://library.uthscsa.edu/2012/03/albrecht-durershuman-proportions/ 11

Ernst Neufert, 1936 Πηγή: Neufert Neff, 1998, σελ. 190. 12

Ernst Neufert Alvar Aalto (CIAM) https://www.google.gr/url?url=https://e-pub.uniweimar.de/opus4/files/1210/akos_moravanszky.pdf&rct=j&frm=1&q=&esrc=s&sa=u &ei=iwhhvafgbchxufjggzgo&ved=0cdwqfjai&usg=afqjcnfiy1hcsnyzdoqngqpd NgA_dm29qA 13

Le Corbusier Modulor 1948 ανθρωπομετρική κλίμακα αναλογιών https://wharferj.wordpress.com/2010/12/12/le-corbusiers-modulorman/ Κριτήρια: οι αναλογίες της «χρυσής τομής», οι αριθμοί Fibonacci, τα ανθρωπομετρικά μεγέθη. 1949: εφαρμογή στην επίπλωση και τη μελέτη εσωτερικού χώρου (αναγκαίος χώρος στάσηςκίνησης) Εργονομία (Ανθρωπομηχανική) 14

http://www.fondationlecorbusier.fr/corbuweb/morpheus.aspx?sysid=13&irisobjectid=7837&syslanguage=enen&itempos=82&itemsort=en-en_sort_string1%20&itemcount=215&sysparentname=&sysparentid=65 15

http://en.wikipedia.org/wiki/file:34*21-fibonacciblocks.png 16

Turku, Finland / 2m high neon lights / Mario Merz - environmental art project (1994) http://en.wikipedia.org/wiki/file:fibonacci.jpg 17

Πηγή: http://www.moderndesign.org/2012/04/lecorbusier-cite-radieuse-marseille.html 18

Πηγή: http://www.moderndesign.org/2012/04/le-corbusier-cite-radieuse-marseille.html 19

Κάτοψη/τομή/όψεις/Φ.Ο./ εσωτερικός χώρος /θεμέλιος λίθος http://en.wikipedia.org/wiki/file:unite_d%27habi tation,_marseille.jpg http://fr.wikipedia.org/wiki/fichier:m%c3%b3dulo_de_viv ienda_tipo_de_unit%c3%a9_d%c2%b4habitation.jpg 20

Πηγή: http://www.moderndesign.org/2012/04/lecorbusier-cite-radieuse-marseille.html 21

http://en.wikipedia.org/wiki/file:swiss-commemorative- Coin-1987-CHF-5-obverse.png Πηγή: https://www.pinterest.com/pin/570549846515130 246/ 27 43 70 86 113 140 183 226 22

Εργονομία «Μελέτη των σχέσεων μεταξύ ανθρώπου ή ομάδας ανθρώπων και περιβάλλοντος εργασίας, με ιδιαίτερη αναφορά στους φυσιολογικούς και ψυχολογικούς παράγοντες» (Πριμέντας, 2002, 36). Human Engineering - Ergonomics Τεχνολογία σχεδιασμού εργασιακού περιβάλλοντος, που βασίζεται στις βιολογικές επιστήμες του ανθρώπου: ανατομία, φυσιολογία και ψυχολογία. 23

5.1.2. Ανθρωπομετρικά μεγέθη και εργονομικός σχεδιασμός στην κατοικία 24

Ανθρωπομετρικά/Εργονομικά Μεγέθη Βασικά ανθρωπομετρικά μεγέθη Οι κύριες διαστάσεις του ανθρώπινου σώματος, που παίζουν ρόλο στη διαστασιολόγηση των χώρων. Βασικά εργονομικά μεγέθη (κατοικία) Οι διαστάσεις του ανθρώπινου σώματος σε χαρακτηριστικές στάσεις κατά την πραγματοποίηση βασικών δραστηριοτήτων στην κατοικία, όπως αυτές οι δραστηριότητες εξειδικεύονται στη χρήση συγκεκριμένου εξοπλισμού. 25

ΑΝΘΡΩΠΟΜΕΤΡΙΚΑ ΜΕΓΕΘΗ ΕΙΔΙΚΑ ΕΡΓΟΝΟΜΙΚΑ ΜΕΓΕΘΗ ΤΥΠΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ ΚΑΤΟΙΚΙΑΣ βοηθητικές λύσεις σε κτιριολογικό επίπεδο κριτική χρησιμοποίηση 26

Πηγή: Neufert Neff, 2009: 192. 27

Πηγή: Baden Powell, 2008: 74, 75. 32

5.1.3. ΧΩΡΟΙ ΥΓΙΕΙΝΗΣ Μεγέθη στοιχείων εξοπλισμού και ειδικά εργονομικά μεγέθη 33

Σχεδίαση: Νατάσα Μαρκοπούλου, Αρχιτέκτων Μηχανικός Ε.Μ.Π., MSc Management in Construction 34

Πηγή: Π. Τζώνος (1983), Τυπολογία της Κατοικίας, σελ. 52. 35

Πηγή: Baden-Powell, 2008: 86. 36

Χώροι Λουτρού και WC Οι διαστάσεις της κάτοψης καθορίζονται από τα ειδικά εργονομικά μεγέθη, που βασίζονται: στα μεσαίου μεγέθους στοιχεία εξοπλισμού και στα ανδρικά μέσα ανθρωπομετρικά μεγέθη. 40

5.1.4. Χώροι Κουζίνας Μεσαίου μεγέθους στοιχεία εξοπλισμού. Οι διαστάσεις σε χ,ψ (για την εξυπηρέτηση των οριζοντίων κινήσεων) βασίζονται στα ανδρικά μεσαία ανθρωπομετρικά μεγέθη. Οι διαστάσεις σε χ,ζ ή ψ,ζ (για την εξυπηρέτηση των κατακορύφων κινήσεων) βασίζονται στα γυναικεία μέσα ανθρωπομετρικά μεγέθη. 44

5.1.5. Χώροι Ύπνου Μεσαίου μεγέθους στοιχεία εξοπλισμού. Οι διαστάσεις σε χ/ψ, σε χ/ζ και σε ψ/ζ (για την εξυπηρέτηση των οριζοντίων και των κατακορύφων κινήσεων) βασίζονται στα ανδρικά μεσαία ανθρωπομετρικά μεγέθη. 52

Πηγή: Baden Powell, 2008: 78. 56

5.1.6. Χώροι Διημέρευσης Ποικιλία δραστηριοτήτων / ευελιξία και μεταβλητότητα, πολλές παραλλαγές. Κριτήρια: είδος, αριθμός και μέγεθος στοιχείων εξοπλισμού, πλευρές από τις οποίες η διάταξη πρέπει να είναι προσπελάσιμη. 58

Πηγή: Baden Powell, 2008: 82, 83. 60

Σχεδίαση: Νατάσα Μαρκοπούλου, Αρχιτέκτων Μηχανικός Ε.Μ.Π., MSc Management in Construction Πηγή: Baden Powell, 2008: 78-79. 61

Πηγή: Littlefield David επιμέλεια (2013), Αρχιτεκτονική Σύνθεση Δεδομένα Σχεδιασμού Οικοδομικών Έργων, 4 η αγγλική έκδοση, μετάφραση Κ. Καρανικολός, επιστ. Επιμέλεια Ευδοκία Μοσχάκη, Αθήνα: εκδόσεις ΚΛΕΙΔΑΡΙΘΜΟΣ, σελ. 116. 62

Πηγή: Littlefield David επιμέλεια (2013), Αρχιτεκτονική Σύνθεση Δεδομένα Σχεδιασμού Οικοδομικών Έργων, 4 η αγγλική έκδοση, μετάφραση Κ. Καρανικολός, επιστ. Επιμέλεια Ευδοκία Μοσχάκη, Αθήνα: εκδόσεις ΚΛΕΙΔΑΡΙΘΜΟΣ, σελ. 116. 63

5.1.7. Παραδείγματα 64

Σχεδιασμός και σχεδίαση: Ελεάνα Κοντού, Αρχιτέκτων Μηχανικός Α.Π.Θ., MA in International Planning and Sustainable Development, RIBA Chartered Architect / Νατάσα Μαρκοπούλου, Αρχιτέκτων Μηχανικός Ε.Μ.Π., MSc Management in Construction 65

Σχεδιασμός και σχεδίαση: Ελεάνα Κοντού, Αρχιτέκτων Μηχανικός Α.Π.Θ., MA in International Planning and Sustainable Development, RIBA Chartered Architect / Νατάσα Μαρκοπούλου, Αρχιτέκτων Μηχανικός Ε.Μ.Π., MSc Management in Construction 66

5.1.8. Συσχετισμός στοιχείων επίπλωσης με τις αρχές του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού στην κατοικία 67

Στοιχεία αρχιτεκτονικής σύνθεσης Λειτουργικά διαγράμματα σε κλίμακα ορόφου κατοικίας σε κλίμακα μεμονωμένου χώρου Χώροι στάσης και κίνησης /συχνότητα κινήσεων Οριζόντιες και κατακόρυφες επικοινωνίες Δυνατότητες και περιορισμοί από το κέλυφος του κτιρίου από το κτιριολογικό πρόγραμμα 68

α1 α1 α2 β1 β3 β2 1.1.1. 1.1.3. 1.1.5. α1 α2 α2 β2 β1 β3 1.1.2. 1.1.4. Θέση διπλού κρεββατιού 1,60*2,00/κομοδίνων 1.1.6. Θέση επίπλου «τουαλέτας» 69

http://architectuul.com/architecture/villa-mache 70

https://www.youtube.com/watch?v=f8gie7i7cae 71

Τέλος Ενότητας