Εξωτερικές Οικονοµίες Κλίµακας και ο Διεθνής Καταµερισµός της Παραγωγής Καθ. Γιώργος Αλογοσκούφης 1
Οικονοµίες Κλίµακας Υπάρχουν οικονοµίες κλίµακας όταν η παραγωγή είναι πιο αποτελεσµατική όσο µεγαλύτερη είναι η κλίµακα παραγωγής. Με οικονοµίες κλίµακας, ο διπλασιασµός των ποσοτήτων των συντελεστών παραγωγής θα οδηγεί σε υπερδιπλασιασµό του παραγωµένου προϊόντος. Εναλλακτικά, το κατά µονάδα κόστος παραγωγής µειώνεται όσο αυξάνεται η κλίµακα της παραγωγής. 2
Τύποι Οικονοµιών Κλίµακας Εξωτερικές Οικονοµίες Κλίµακας παρουσιάζονται όταν το κατά µονάδα κόστος παραγωγής εξαρτάται αρνητικά από το µέγεθος του κλάδου και όχι το µέγεθος της επιχείρησης. Εσωτερικές Οικονοµίες Κλίµακας παρουσιάζονται όταν το κατά µονάδα κόστος παραγωγής εξαρτάται αρνητικά από το µέγεθος της επιχείρησης και όχι του κλάδου. Οι Εσωτερικές Οικονοµίες Κλίµακας οδηγούν σε ατελή ανταγωνισµό (µονοπώλια ή ολιγοπώλια). Οι Εξωτερικές Οικονοµίες Κλίµακας είναι συµβατές µε ανταγωνιστικούς κλάδους. 3
Πηγές Εξωτερικών Οικονοµιών Κλίµακας Γιατί συµβαίνει συχνά να πέφτει το κόστος παραγωγής ενός κλάδου, όταν οι επιχειρήσεις του κλάδου είναι γεωγραφικά συγκεντρωµένες σε µία περιοχή. Το ερώτηµα αυτό το έθεσε πρώτος και το απάντησε ο Alfred Marshall. Εξειδικευµένοι προµηθευτές που εξυπηρετούν όλες τις επιχειρήσεις του κλάδου µε χαµηλό κόστος Εξειδικευµένο Εργατικό Δυναµικό µε συσσωρευµένη εµπειρία στον κλάδο η οποία µε το χρόνο ενισχύεται. Μεταφορά και Διάχυση Τεχνογνωσίας λόγω της εγγύτητας, των διαπροσωπικών σχέσεων και της άτυπής ανταλλαγής πληροφοριών. 4
Γεωγραφικά Συγκεντρωµένοι Κλάδοι και Εξωτερικές Οικονοµίες Βιοµηχανία µαχαιροπήρουνων στο Sheffield και µάλλινων καλτσών στο Northampton (την εποχή του Alfred Marshall). Η αυτοκινητοβιοµηχανία στο Detroit Η Silicon Valley στην California Η συγκέντρωση τραπεζικών, χρηµατοπιστωτικών και επενδυτικών επιχειρήσεων στη Νέα Υόρκη και το Λονδίνο. Η βιοµηχανία του θεάµατος στο Hollywood Η µουσική βιοµηχανία στο Λονδίνο, τη Νέα Υόρκη και το Los Angeles 5
Εξωτερικές Οικονοµίες και Ισορροπία της Αγοράς Τιμή και Κόστος Ζήτηση D P E E Μέσο Κόστος, AC Q E Παραγόμενη και Ζητούμενη Ποσότητα 6
Εξωτερικές Οικονοµίες και Ισορροπία πριν το Εµπόριο Τιμή και Κόστος Ζήτηση Κίνας Ζήτηση ΗΠΑ P Η Η Μέσο Κόστος ΗΠΑ P Κ Κ Μέσο Κόστος Κίνας Q Κ Q Η Παραγόμενη και Ζητούμενη Ποσότητα 7
Εξωτερικές Οικονοµίες και Ισορροπία µετά το Εµπόριο Τιμή και Κόστος Ζήτηση Κίνας Ζήτηση ΗΠΑ Παγκόσμια Ζήτηση P Η Η Μέσο Κόστος ΗΠΑ P Κ Κ Μέσο Κόστος Κίνας P W Q W Q Κ Q Η Παραγόμενη και Ζητούμενη Ποσότητα 8
Η Σηµασία του Εγκαθιδρυµένου Πλεονεκτήµατος Τιμή και Κόστος Παγκόσμια Ζήτηση P K K B Μέσο Κόστος Κίνας Μέσο Κόστος Βιετνάμ Q K Παραγόμενη και Ζητούμενη Ποσότητα 9
Εξωτερικές Οικονοµίες και Απώλειες από το Διεθνές Εµπόριο Τιμή και Κόστος Εγχώρια Ζήτηση Ταϊλάνδης Παγκόσμια Ζήτηση P Ε Τ Ε Μέσο Κόστος Ελβετίας Μέσο Κόστος Ταϊλάνδης Q Ε Παραγόμενη και Ζητούμενη Ποσότητα 10
Δυναµικές Αύξουσες Αποδόσεις και η Καµπύλη Εκµάθησης Τιμή και Κόστος P E E Μέσο Κόστος Παλαιού Παραγωγού Μέσο Κόστος Νέου Παραγωγού Q E Συσσωρευμένη Παραγωγή 11
Διαπεριφερειακό Εµπόριο και Οικονοµική Γεωγραφία Οι εξωτερικές οικονοµίες παίζουν σηµαντικό ρόλο στον προσδιορισµό της δοµής του διεθνούς εµπορίου, αλλά παίζουν ακόµη πιο σηµαντικό ρόλο στον προσδιορισµό της δοµής του διαπεριφερειακού εµπορίου εντός των διαφόρων χωρών. Αυτό συµβαίνει διότι εντός των χωρών, µε την εξαίρεση των φυσικών πόρων, οι συντελεστές παραγωγής είναι ευκίνητοι. Αυτό που προσδιορίζει σε µεγάλο βαθµό την εξειδίκευση και το εµπόριο είναι οι εξωτερικές οικονοµίες. Η χωροθέτηση των διαφόρων κλάδων είναι σε µεγάλο βαθµό αποτέλεσµα ιστορικών «ατυχηµάτων», τα οποία δηµιούργησαν εξωτερικές οικονοµίες. 12
Συµπεράσµατα Το διεθνές εµπόριο µπορεί να είναι αποτέλεσµα όχι συγκριτικών πλεονεκτηµάτων, αλλά οικονοµιών κλίµακας. Οι οικονοµίες κλίµακας δίνουν στις διάφορες χώρες ένα κίνητρο εξειδίκευσης, ακόµη και αν δεν υπάρχουν συγκριτικά πλεονεκτήµατα. Εσωτερικές οικονοµίες κλίµακας είναι ασύµβατες µε τον τέλειο ανταγωνισµό. Εξωτερικές οικονοµίες κλίµακας είνα συµβατές µε τον τέλειο ανταγωνισµό, αλλά συνεπάγονται ένα ιδιαίτερο ρόλο για την ιστορική εξέλιξη των κλάδων και για τυχαία γεγονότα στον προσδιορισµό της διάρθρωσης του διεθνούς εµπορίου. 13