ΜΠ «ΕΦΗΡΜΟΜΕΝΗ ΔΗΜΟΙΑ ΤΓΕΙΑ» ΕΔΤ-ΣΕΙ ΣΜΗΜΑ ΔΗΜΟΙΑ ΤΓΙΕΙΝΗ ΜΑΘΗΜΑ: ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΣΙΚΗ ΤΓΕΙΑ ΤΠΕΤΘΤΝΗ ΜΑΘΗΜΑΣΟ : Α. ΞΤΔΕΑ - ΚΙΚΕΜΕΝΗ ΜΕΣΑΠΣΤΦΙΑΚΕ ΥΟΙΣΗΣΡΙΕ Μάντζου Ελευθερία Μίχα Μαρία ιαφαρίκα Ευαγγελία
Σα πολυχλωριωμζνα διφαινφλια (PCBs) ςτο περιβάλλον και τουσ χϊρουσ εργαςίασ. Διαχείριςθ του κινδφνου Τα πολυχλωριωμζνα διφαινφλια (αγγλικά: Polychlorinated Biphenyls και ςε ςυντομογραφία: PCBs) παρήχθηςαν για πρώτη φορά ςε εμπορικό επίπεδο ςτισ Ηνωμζνεσ Πολιτείεσ το 1929 και μζχρι το 1977, οπότε και ςταμάτηςε η παραγωγή τουσ, είχαν διοχετευθεί ςτην αγορά 600.000 τόνοι περίπου. Κατά τα τζλη τησ δεκαετίασ του '60 και τισ αρχζσ τησ δεκαετίασ του '70 αναγνωρίςτηκαν ωσ ρυπαντζσ του περιβάλλοντοσ που είναι δυνατόν να προκαλζςουν βιολογικζσ βλάβεσ. Εκτιμάται ότι περίπου 400.000 τόνοι PCBs ζχουν καταλήξει ςτο περιβάλλον. Από το ποςό αυτό, το 60% περίπου βρίςκεται ςτην υδρόςφαιρα, κυρίωσ τουσ ωκεανοφσ, 39% περίπου ςτη λιθόςφαιρα και 1% ςτην ατμόςφαιρα. Αυτά τα ανηςυχητικά ςτοιχεία φανερώνουν τη ςημαςία του περιοριςμοφ ή/και του αυςτηροφ ελζγχου τησ χρήςησ των ουςιών αυτών.
Γενικά Σα πολυχλωριωμζνα διφαινφλια ( Polychlorinated Biphenyls PCBs) με τισ εμπορικζσ ονομαςίεσ clophen, pyralene, aroclor, kanechlor, perchlor είναι μία κατθγορία χλωριωμζνων υδρογονανκράκων που περιλαμβάνει πάνω από 200 μζλθ. Οι ενϊςεισ αυτζσ παρουςιάηουν μεγάλθ αντοχι ςε υψθλι κερμοκραςία, δεν είναι πτθτικζσ και ςυγκεντρϊνονται ςε ιηιματα χωρίσ να αποικοδομοφνται βιολογικά. Ζχουν μικρι περιεκτικότθτα ςε χλϊριο και είναι υγρά ελαιϊδθ, ςχεδόν αδιάλυτα ςτο νερό άχρωμα ι ελαφρϊσ κιτρινωπά, με οςμι που πλθςιάηει αυτι του χλωρίου
Πθγζσ επαγγελματικισ ζκκεςθσ ςε PCBs «χριςεισ ελεγχόμενου κλειςτοφ ςυςτιματοσ» Σα πολυχλωριωμζνα διφαινφλια χρθςιμοποιοφνται κυρίωσ ωσ μζςα για τθ μεταφορά κερμότθτασ ςε θλεκτρικά ςυςτιματα όπωσ οι πυκνωτζσ και οι μεταςχθματιςτζσ. «ανοιχτζσ χριςεισ» χρθςιμοποιοφνται καμιά φορά ωσ πλαςτικοποιθ τζσ ςε χρϊματα, ςτθν επίπλωςθ και τθν εςωτερικι διακόςμθςθ, ωσ πυράντοχα υλικά ςε χρϊματα και πλαςτικά, ωσ φορείσ μελανιϊν και ωσ ςυμπλιρωμα φυτοφαρμάκων. «χριςεισ μθ-ελεγχόμενου κλειςτοφ ςυςτιματοσ» χρθςιμοποιοφνται επίςθσ ςε μικροφσ πυκνωτζσ ςυνδεδεμζνουσ με ςυςτιματα φωτιςμοφ, κλιματιςτικά ςυςτιματα, τθλεοράςεισ, αντλίεσ, ωσ υδραυλικά υγρά για τα φρζνα, ωσ λιπαντικά για αεριοςτρόβιλουσ και ωσ λάδια εργαςιϊν κοπισ. Tο Εκνικό Ινςτιτοφτο για τθν Επαγγελματικι Τγεία και Αςφάλεια (NIOSH) των ΗΠΑ εκτιμά ότι περίπου 450 εργαηόμενοι ετθςίωσ εκτίκενται δυνθτικά ςε PCBs ενϊ ζνασ πολφ υψθλότεροσ αρικμόσ είναι δυνατόν να εκτεκεί από τυχαία μόλυνςθ.
Σο κλοφζν κεωρείται από τισ πλζον τοξικζσ ουςίεσ που περιζχονται ςτθ λίςτα των 129 επικίνδυνων ρυπαντϊν θ οποία ζχει καταρτιςτεί από τθν Τπθρεςία Περιβάλλοντοσ των ΗΠΑ. τον αντίςτοιχο κατάλογο τθσ Ευρωπαϊκισ Ζνωςθσ τα PCBs περιλαμβάνονται μαηί με άλλεσ 20 τοξικζσ ουςίεσ. Σο κλοφζν βρικε εφαρμογι τθ δεκαετία του 1960 : ωσ διθλεκτρικό υγρό ςτουσ μεταςχθματιςτζσ και τουσ πυκνωτζσ ωσ υδραυλικό υγρό ςτον εξοπλιςμό ορυχείων και ωσ υγρό μεταφοράσ κερμότθτασ ςε εναλλάκτεσ από Παρουςιάηει άριςτεσ μονωτικζσ ιδιότθτεσ, δεν αναφλζγεται εφκολα, είναι χθμικά ςτακερό και εμφανίηει υψθλι διθλεκτρικι αντοχι. Αυτζσ ακριβϊσ οι ιδιότθτεσ ςυνετζλεςαν ςτθν ταχφτατθ διάδοςι του μζχρισ ότου διαπιςτϊκθκε θ τοξικότθτά του τόςο για τον άνκρωπο όςο και για το υπζδαφοσ, τθν πανίδα και τθ χλωρίδα.
Αποφαςίςτθκε διεκνϊσ ςτισ αρχζσ τθσ δεκαετίασ του 1980: Να ςταματιςει θ γενικά θ παραγωγι των PCBs. Να αντικαταςτακοφν τα μθχανιματα που χρθςιμοποιοφν PCBs με άλλα μθ τοξικά. Να καταςτραφοφν τα αποςυρόμενα μθχανιματα ςφμφωνα με τουσ διεκνείσ κανόνεσ καταςτροφισ τοξικϊν αποβλιτων. Επειδι όμωσ θ εφαρμογι των αποφάςεων β) και γ) ιταν πρακτικά ανζφικτθ λόγω τεχνικϊν, χωροταξικϊν αλλά κυρίωσ οικονομικϊν αιτίων αποφαςίςτθκε θ υλοποίθςθ τθσ καταγραφισ των τοξικϊν μθχανθμάτων με ςτόχο τθ ςταδιακι αντικατάςταςι τουσ.
τθν περίπτωςθ που υπάρχει αμφιβολία για τθν φπαρξθ ι μθ κλοφζν ςτθ ςυςκευι, ανατρζχουμε ςτα παραςτατικά αγοράσ. Αν αυτά δεν υπάρχουν, ο χειριςμόσ τθσ ςυςκευισ γίνεται όπωσ ςτθν περίπτωςθ που περιζχει κλοφζν και αναρτάται πινακίδα με ζνδειξθ: Άγνωςτθ ουςία. Πικανά PCBs.
ε περίπτωςθ ςυςκευισ τθσ οποίασ το περιεχόμενο κλοφζν αντικαταςτάκθκε από άλλο υγρό, να γίνει επιςιμανςθ και ςτθν πλακζτα να αναγράφεται το είδοσ του περιεχόμενου υγροφ.
Οι ςυςκευζσ που περιζχουν κλοφζν πρζπει να ελζγχονται για διαρροζσ. ε περίπτωςθ που διαπιςτωκεί διαρροι πρζπει: α) Να γίνει ςυλλογι του υλικοφ τθσ διαρροισ πριν αυτό διαρρεφςει ςτο δάπεδο. β) Να κλθκεί ειδικό ςυνεργείο που κα αποφανκεί για τθν αναγκαιότθτα αντικατάςταςθσ του υγροφ και τθν αςφάλεια τθσ ςυςκευισ. γ) Αν διαρρεφςει κλοφζν ςτο δάπεδο να απαγορευτεί θ είςοδοσ ςε άτομα χωρίσ προςτατευτικι ενδυμαςία μζχρι να ολοκλθρωκεί θ διαδικαςία απορρφπανςθσ. Να απομακρυνκοφν όλεσ οι εςτίεσ ανάφλεξθσ και να αεριςτεί θ περιοχι τθσ διαρροισ. Σζλοσ να ςυγκεντρωκεί το υγρό τθσ διαρροισ για επαναχρθςιμοποίθςθ ι να απορροφθκεί με άμμο, χϊμα και να διατεκεί ςε ελεγχόμενο χϊρο όπωσ προβλζπεται από τθν ιςχφουςα νομοκεςία.
Ο χϊροσ όπου λειτουργοφν ςυςκευζσ με κλοφζν πρζπει να προςτατεφεται από κεραυνοφσ και πυρκαγιζσ.
ε περίπτωςθ αντικατάςταςθσ του κλοφζν με άλλο υλικό, θ αντικατάςταςθ πρζπει να γίνει από εξουςιοδοτθμζνθ εταιρεία. Σο κλοφζν που αντικαταςτάκθκε πρζπει να αποκθκεφεται χωριςτά ςε ειδικό χϊρο ςφμφωνα με τθν Τπουργικι Απόφαςθ 72751/3054/85, ΦΕΚ 665/Β φςτερα από αδειοδότθςθ του ΤΠΕΧΩΔΕ.
Δεν πρζπει ποτζ να αναμιγνφεται το χρθςιμοποιθμζνο κλοφζν με παλιά λάδια μθχανϊν ι κακαρά ορυκτζλαια.
Οι άχρθςτοι μεταςχθματιςτζσ ι πυκνωτζσ δεν πρζπει να απορρίπτονται ςτα ςκουπίδια. Για οποιαδιποτε ενζργεια ενθμερϊνεται πάντα θ Νομαρχία ι το ΤΠΕΧΩΔΕ.
Απαγορεφεται θ αγορά καινοφριων ι μεταχειριςμζνων ςυςκευϊν που περιζχουν κλοφζν.
Απαγορεφεται θ χριςθ του κλοφζν ςαν καφςιμο διότι παράγονται τοξικζσ ουςίεσ κατά τθν καφςθ του.
ε περίπτωςθ ατυχιματοσ πρζπει να ενθμερϊνονται οι αρμόδιεσ υπθρεςίεσ του ΤΠΕΧΩΔΕ.
Καταςτροφι του κλοφζν α) Αποτζφρωςθ ςτθν ξθρά: Είναι θ πλζον διαδεδομζνθ μζκοδοσ καταςτροφισ. Σο κλοφζν καίγεται με περίςςεια οξυγόνου ςε υψθλζσ κερμοκραςίεσ ςε ειδικοφσ αποτεφρωτιρεσ β) Αποτζφρωςθ ςε πλοίο: Γίνεται ςε πλοία-αποτεφρωτιρεσ. Η τεχνολογία αυτι δεν είναι ικανοποιθτικι διότι ο χρόνοσ παραμονισ του κλοφζν για καφςθ είναι ανεπαρκισ. Εφαρμόηεται μόνο ςε υγρά απόβλθτα που ζχουν μολυνκεί από κλοφζν και ζχει χαμθλότερο κόςτοσ από τθν αποτζφρωςθ ςτθν ξθρά. αποτζφρωςθ ςε υψθλι κερμοκραςία 1000-1200 C.
Επιπτϊςεισ ςτο περιβάλλον και ςτον άνκρωπο Εκτιμάται ότι ςτο περιβάλλον ζχουν διαςκορπιςτεί παγκοςμίωσ περίπου 370.000 τόνοι PCBs που απαντϊνται ςε μεγάλο βακμό ςε παράκτια ιηιματα, αλλά και ςτα ανοικτά των ωκεανϊν. Σο κλοφζν ζχει δράςθ ανάλογθ με το DDT και ςυχνά ανιχνεφεται μαηί του ςτθ κάλαςςα και ςτουσ καλάςςιουσ οργανιςμοφσ. Είναι από τισ ανκεκτικότερεσ ουςίεσ ςτθ φφςθ (δεν διαςπάται ςτο φυςικό περιβάλλον) και με ζμμεςο τρόπο ςυςςωρεφεται ςτον ανκρϊπινο οργανιςμό ςυνικωσ μζςω τθσ τροφισ και του πόςιμου νεροφ. Ακόμθ και όταν καεί, μόνο ζνα πολφ μικρό ποςοςτό καταςτρζφεται και το υπόλοιπο παραμζνει ςτθ ςτάχτθ. Άλλωςτε, κατά τθ διάρκεια τθσ καφςθσ παράγεται θ γνωςτι τοξικι ουςία διοξίνθ. Ζχει τθν ιδιότθτα να διειςδφει ςτο μθτρικό γάλα και το αίμα, ενϊ μζςω του πλακοφντα και του κθλαςμοφ μεταφζρεται ςτο ζμβρυο και το νεογζννθτο αντίςτοιχα.
Επιπτϊςεισ ςτο περιβάλλον και τον άνκρωπο Μείωςθ τθσ φωτοςφνκεςθσ ςτο φυτοπλαγκτόν. Αφξθςθ τθσ κνθςιμότθτασ ςε ανϊτερουσ καλάςςιουσ οργανιςμοφσ. Πρόκλθςθ ςτειρότθτασ ςε καλάςςιουσ και χερςαίουσ οργανιςμοφσ. Δθμιουργία δυςλειτουργιϊν και εξαςκζνιςθ του ανοςοποιθτικοφ ςυςτιματοσ ςε ανκρϊπουσ και ηϊα. Δερματολογικζσ ανωμαλίεσ Προβλιματα ανάπτυξθσ ςε παιδιά.
Επεμβάςεισ για αντιμετϊπιςθ του προβλιματοσ α) Αντικατάςταςθ του τοξικοφ μθχανιματοσ με ςυςκευι νζασ τεχνολογίασ. β) Μετατροπι του υπάρχοντοσ μθχανιματοσ με προςκικθ ςυςκευισ ΑΠ (υςκευι Απομόνωςθσ Περιβάλλοντοσ). γ) Τποκατάςταςθ κλοφζν ςτισ ςυςκευζσ.
Είναι απαραίτθτο να λαμβάνονται όλα τα μζτρα προφφλαξθσ των εργαηομζνων που ζρχονται είτε μόνιμα είτε περιςταςιακά ςε επαφι με PCBs ςτο χϊρο εργαςίασ (προςτατευτικά γυαλιά, ειδικά γάντια, προςτατευτικόσ ρουχιςμόσ) ε περίπτωςθ διαρροισ κακαριςμοφ ι ςυντιρθςθσ ςυςτθμάτων που περιζχουν PCBs, πρζπει να χορθγοφνται μάςκεσ και να χορθγείται εξωτερικόσ αζρασ. Χϊροι ςτουσ οποίουσ αποκθκεφονται PCBs πρζπει να διακζτουν τθ ςιμανςθ που ο νόμοσ προβλζπει. ε περίπτωςθ οξείασ ζκκεςθσ, ο εργαηόμενοσ πρζπει να πλφνει καλά με ςαποφνι και νερό το δζρμα του. Εργαηόμενοι που εκτίκενται περιοδικά πρζπει να εξετάηονται δερματολογικά και να ελζγχουν τθν θπατικι λειτουργία τουσ.