ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1 ου τόμου

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1 ου τόμου Προλογίζουν οι κ.κ. ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΘΑΝΟΥ-ΧΡΙΣΤΟΦΙΛΟΥ Πρόεδρος του Αρείου Πάγου... IX ΕΙΡΗΝΗ ΚΙΟΥΡΚΤΣΟΓΛΟΥ-ΠΕΤΡΟΥΛΑΚΗ Αντιπρόεδρος του Αρείου Πάγου... ΧΧΙ ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΑΝΩΦ Αντιπρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας... ΧΧΙΙΙ ΑΡΓΥΡΙΟΣ Χ. ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΣ Εισαγγελέας Εφετών Ιωαννίνων.. Συντμήσεις.. Βιβλιογραφία.. ΧΧΙΧ LV LXI 1. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Προοίμιο.. 3 1.Ι. Ιστορική αναδρομή.. 6 Ι. ΙΙ. Εισαγωγή 6 Ι.ΙΙ.α) Η αρχή της βιωσιμότητας. 6 Ι.ΙΙ.β) Ο ρόλος των δικαστηρίων στην πραγμάτωση της βιώσιμης ανάπτυξης...... 7 Ι.ΙΙ.γ) Ο ρόλος των ελληνικών δικαστηρίων στην πραγμάτωση της βιωσιμότητας.. 11 Ι.ΙΙ.δ) Προς ένα νέο δίκαιο της βιωσιμότητας; 13

XXXIV Γεώργιος Π. Αλμπούρας Ι.ΙΙ.ε) Προς ένα νέο ποινικό - κατασταλτικό δίκαιο της βιωσιμότητας...... 19 2. ΤΟ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΟ ΕΝΝΟΜΟ ΑΓΑΘΟ.. 23 2.Ι. Θεωρητική και νομολογιακή προσέγγιση 23 Ι.α) Ορισμός της έννοιας του δικαίου του περιβάλλοντος... 23 Ι.β) Ορισμός του εννόμου αγαθού κατά την ελληνική επιστήμη...... 29 Το έννομο αγαθό του άρθρου 28 παρ. 2.. 29 Ι.β) α. Το περιβάλλον αυτόνομο έννομο αγαθό.. 30 Ι.β) β. Συμπέρασμα. 38 Ι.β) γ. Η εξωτερική (εμπειρική) όψη του εννόμου α- γαθού του περιβάλλοντος. 41 Ι.β) δ. Το έννομο αγαθό του άρθρου 28 παρ. 3 46 Ι.γ) Ορισμός του εννόμου αγαθού κατά την ελληνική νομολογία..... 48 Ι.γ) α. Η νομολογία της διοικητικής δικαιοδοσίας.. 48 - Δάση και δασικές εκτάσεις - το φυσικό περιβάλλον αυτοτελώς προστατευόμενο αγαθό.... 49 - Καταφύγια άγριας ζωής προστασία και διάσωση του φυσικού περιβάλλοντος... 50 - Οικιστικό περιβάλλον συνταγματικά προστατευόμενη αξία...... 51 - Πολιτιστικό περιβάλλον αυτοτελώς προστατευόμενο αγαθό... 51 - Ζώνες οικιστικού ελέγχου πρόληψη περαιτέρω επιδείνωσης... 52 - Περιορισμός της ατμοσφαιρικής ρύπανσης προστασία του περιβάλλοντος.. 52 - Προστασία των δασών.. 53 - Προστασία της ιδιαίτερης φυσιογνωμίας.. 53 - Ειδικές χρήσεις γης - εξυγίανση του οικιστικού περιβάλλοντος.... 54 - Ρέματα αντικείμενα συνταγματικής προστασίας. 54

Περιβαλλοντικό Ποινικό Δίκαιο Γενικό Μέρος XXXV 2.ΙΙ. - Σκοπός του νόμου η εξασφάλιση περιβάλλοντος υψηλής ποιότητας... 54 Ι.γ) β. Η νομολογία της πολιτικής δικαιοδοσίας. 55 - Ρεύματα - το φυσικό περιβάλλον αυτοτελώς προστατευόμενο κοινόχρηστο αγαθό 55 - Εξασθενές χρώμιο ο ζωτικός χώρος συνταγματικώς προστατευόμενος δια της αξίας του προσώπου 56 - Λατομικές δραστηριότητες το φυσικό περιβάλλον αυτοτελές αγαθό... 57 - Δασικό αγαθό εντάσσεται στα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα.. 57 - Προστασία δασών υλοτόμηση 58 - Όροι δόμησης σκοπός η ευνοϊκή ανάπτυξη του α- τόμου 58 - Προστασία κοινοχρήστων εντάσσεται στο δικαίωμα της προσωπικότητας..... 59 - Αλλοίωση του φυσικού περιβάλλοντος του αιγιαλού.. 59 - Ρύπανση κατά τη διαχείριση στερεών αποβλήτων. 60 - Ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία κεραίες κινητής τηλεφωνίας...... 62 - Τριτενέργεια της συνταγματικής διάταξης.. 63 Συμπέρασμα........ 64 Ι.γ) γ. Προσδιορισμός του σκοπού του περιβαλλοντικού νόμου κατά την ποινική νομολογία... 65 - Προστασία του περιβάλλοντος κατά τα επί μέρους στοιχεία του ως αυταξίας...... 65 - Αποτροπή ρύπανσης και υποβάθμισης.. 66 - Κανόνας η προληπτική προστασία.... 67 Συμπέρασμα.. 67 Η προσαρμογή του συστήματος καταστολής του Ν. 1650/1986 στη συνταγματική τάξη..... 69 ΙΙ.α) Η υπαγωγή της ποινικής διάταξης του άρθρου 28 στους ορισμούς της συνταγματικής επιταγής των άρθρων 7 και 24....... 70

XXXVI Γεώργιος Π. Αλμπούρας ΙΙ.α) Α. Lex perfecta ή imperfecta. Η θέση του ζητήματος... 70 ΙΙ.α) Β. Η επάρκεια του καθορισμού του προστατευόμενου εννόμου αγαθού.... 78 ΙΙ.α) Γ. Η επάρκεια της περιγραφής των στοιχείων της αξιόποινης συμπεριφοράς στη βάση της χρήσης των όρων της ρύπανσης και υποβάθμισης 80 ΙΙ.α) Δ. Συμπέρασμα.. 92 ΙΙ.β) Η έννοια της ρύπανσης και υποβάθμισης με πρότυπο τις κοινωνικές αντιλήψεις... 95 ΙΙ.γ) Η έννοια της ρύπανσης και υποβάθμισης κατά τον νομοθετικό τους ορισμό.... 97 ΙΙ.δ) Η εκτίμηση της χρήσης των εννοιών της ρύπανσης και υποβάθμισης από την ποινική νομολογία 100 ΙΙ. ε) Η εκτίμηση της χρήσης των εννοιών της ρύπανσης και υποβάθμισης από τη διοικητική νομολογία..... 127 ΙΙ.στ) Η παραπομπή του άρθρου 28 σε εκτελεστικές κανονιστικές πράξεις της διοίκησης, ως συμπληρωτικών παραμέτρων των συστατικών όρων του εγκλήματος............. 131 ΙΙ.ζ) Η διττή παραπομπή του άρθρου 28 σε ίδιες διατάξεις και σε εκτελεστικές κανονιστικές πράξεις της διοίκησης....... 137 ΙΙ.ζ) Α. Η διττή νομοθετική εξουσιοδότηση του Ν. 1650/1986..... 139 ΙΙ.ζ) Β. Η παραπομπή του άρθρου 28 σε ίδιες διατάξεις..... 141 ΙΙ.η) Τελολογική συστολή του νόμου.. 156 ΙΙ.θ) Αμφιβολία ως προς τα όρια του σκοπού του νόμου και διασταλτική ερμηνεία..... 168 ΙΙ.ι) Επιτρεπτή και απαγορευμένη αναλογία 172 ΙΙ.ια) Κίνδυνος ή διακινδύνευση. 182 ΙΙ.ιβ) Επιτρεπτή διακινδύνευση.. 196

Περιβαλλοντικό Ποινικό Δίκαιο Γενικό Μέρος XXXVII 2.ΙΙΙ. Η ενεργοποίηση της ποινικής καταστολής του Ν. 1650/1986 (κατώφλι πλήρωσης της αντικειμενικής υπόστασης).......... 201 ΙΙΙ.α) Ουδός (κατώφλι) πλήρωσης της αντικειμενικής υπόστασης.... 201 ΙΙΙ.β) Νομολογιακή προσέγγιση.... 204 2.ΙV. Η σχέση του συστήματος της ποινικής με εκείνο της διοικητικής καταστολής του Ν. 1650/1986.. 225 IV.α) Διάκριση μεταξύ εγκλήματος και διοικητικής παράβασης Συρροή ποινικών και διοικητικών κυρώσεων........ 225 IV.α) Α. Διάκριση κατά το εσωτερικό δίκαιο. 225 IV.α) Β. Η επιρροή της διάκρισης κατά το ΔΕΚ και το ΕΔΔΑ.. 229 IV.α) Γ. Παρατηρήσεις επί των διοικητικών κυρώσεων του Ν. 1650/1986.... 245 IV.α) Γ.1. Οι κυρώσεις... 245 IV.α) Γ.2. Τα εγκλήματα στα οποία αφορούν..... 249 IV.α) Γ.3. Τα νομικά πρόσωπα στα οποία αφορούν 252 IV.α) Γ.3.α. Τα νομικά πρόσωπα του ιδιωτικού δικαίου......... 252 IV.α) Γ. 3.β. Η ευθύνη των δημοσίων νομικών προσώπων..... 254 IV.α) Γ. 3.γ. Τα αλλοδαπά νομικά πρόσωπα.. 260 ΙV.α) Δ. Ο χαρακτήρας των κυρώσεων.. 262 IV.α) Ε. Η επιβολή ποινικών κυρώσεων σε βάρος νομικού προσώπου... 268 IV.β) Η εξάρτηση της ποινικής προστασίας του περιβάλλοντος από τις διοικητικές διατάξεις 269 Περίληψη 276 Summary 277

XXXVIII Γεώργιος Π. Αλμπούρας ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 2 ου τόμου Προλογίζουν οι κ.κ. Βασιλική Θάνου-Χριστοφίλου Πρόεδρος του Αρείου Πάγου... Ειρήνη Κιουρκτσόγλου-Πετρουλάκη Αντιπρόεδρος του Αρείου Πάγου... Μαρία Καραμανώφ Αντιπρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας... Αργύριος Χ. Δημόπουλος Εισαγγελέας Εφετών Ιωαννίνων.. Συντμήσεις.. Βιβλιογραφία.. IX ΧΧΙ ΧΧΙΙΙ ΧΧΙΧ LV LXI 3. Η ΕΙΔΙΚΗ ΥΠΟΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΠΡΟΣΒΟΛΗΣ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ 279 Εισαγωγή. 279 3.Ι. Ο προσδιορισμός του περιεχομένου της έννοιας της ρύπανσης, της υποβάθμισης και της μόλυνσης 283 Ι.α) Ορισμοί. 283 Ιβ) Ειδικότερη προσέγγιση της εφαρμογής της διάταξης του άρθρου 13 παρ. 1, περ α, εδ. α & περ. β του Ν. 743/1977 σε σχέση με το άρθρο 28 παρ. 1 περ. α του Ν. 1650/1986 310 3.ΙI. Περιπτωσιολογική ανάλυση του άρθρου 28, υπό τον παράτιτλο: Ποινικές κυρώσεις.. 323 ΙΙ.α) Εισαγωγή επί του μεταβατικού καθεστώτος, με βάση το διεθνές και το ελληνικό δίκαιο: Το ζή-

Περιβαλλοντικό Ποινικό Δίκαιο Γενικό Μέρος XXXIX τημα της διαχρονικής εφαρμογής του άρθρου 28, εν όψει της τροποποίησης της διάταξης με τον Ν. 4042/2012............ 323 ΙΙ.α) Α. Το μεταβατικό δίκαιο. 323 ΙΙ.α) Α.1. Η μη αναδρομικότητα των αυστηρότερων ποινικών νόμων.. 323 ΙΙ.α) Α.1.α. Η σημασία της αρχής της μη αναδρομικότητας........ 324 ΙΙ.α) Α.1.β. Η εφαρμογή της αρχής.. 325 ΙΙ.α) Α.2. Η αναδρομικότητα των ευνοϊκότερων ποινικών νόμων.... 326 ΙΙ.α) Α.2.α. Η έννοια της αρχής... 326 ΙΙ.α) Α.2.β. Η σημασία της αρχής 327 ΙΙ.α) Α.2.γ. Οι συνέπειες της αρχής στη νομολογία του ποινικού τμήματος του (γαλλικού) Α- κυρωτικού... 328 - Οι νομοθετικές τροποποιήσεις που προβλέπουν ρητώς επί της αναδρομικότητας in mitius : νόμοι ποινικοποίησης και νόμοι κυρωτικοί......... 328 - Μεταβολή του συμπληρωτικού νόμου ή του εκδοθέντος κατ εξουσιοδότηση λευκού νόμου..... 329 ΙΙ.α) Α.2.δ. Συμπέρασμα 332 ΙΙ.α) Α.3. Οι διαδοχικοί ποινικοί νόμοι 332 ΙΙ.α) Α.4. Οι κανόνες του δικονομικού δικαίου...... 335 ΙΙ.α) Α.5. Η αρχή της αυστηρής ερμηνείας του ποινικού νόμου... 335 ΙΙ.β) Το έγκλημα του άρθρου 28 παρ. 1 (πρώην 1α)... 338 ΙΙ.β) Α. Διαχρονικό δίκαιο επιεικέστερη διάταξη. 339 ΙΙ.β) Β. Συστηματική προσέγγιση και εφαρμογή ζητήματα συρροής με την παρ. 2α... 343 ΙΙ.β) Γ. Έγκλημα βλάβης 347 ΙΙ.β) Δ. Εν ευρεία εννοία σύνθετο ή πολύπρακτο 348 ΙΙ.β) Ε. Έγκλημα άλλοτε στιγμιαίο και άλλοτε διαρκές..... 355

XL Γεώργιος Π. Αλμπούρας ΙΙ.γ) Το έγκλημα του άρθρου 28 παρ. 2α (πρώην 1β). 361 ΙΙ.γ) Α. Διαχρονικό δίκαιο αυστηρότερη διάταξη 361 ΙΙ.γ) Β. Βασικό έγκλημα.. 362 ΙΙ.γ) Γ. Υπαλλακτικώς μικτό 362 ΙΙ.γ) Δ. Έγκλημα αποτελέσματος 363 ΙΙ.γ) Ε. Έγκλημα βλάβης 366 - Κριτική των ως άνω απόψεων και θέση επί του ζητήματος..... 378 ΙΙ.γ) ΣΤ. Νομολογιακή προσέγγιση του ζητήματος 385 ΙΙ.γ) Ζ. Όχι κοινώς επικίνδυνο έγκλημα.. 396 ΙΙ.γ) Η. Έγκλημα άλλοτε στιγμιαίο και άλλοτε διαρκές.... 402 ΙΙ.γ) Η. 1. Στιγμιαία και διαρκή εγκλήματα 402 ΙΙ.γ) Η.1.α. Νομολογιακή προσέγγιση. 420 ΙΙ.γ) Η.1.β. Απόρριψη ραδιενεργών αποβλήτων. 433 ΙΙ.γ) Η.1.γ. Διάχυση ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας....... 446 ΙΙ.γ) Η.2. Οι συνέπειες της διάκρισης.. 447 ΙΙ.δ) Το έγκλημα του άρθρου 28 παρ. 2β. 447 ΙΙ.δ) Α. Σύγκριση με το προϊσχύσαν δίκαιο - αυστηρότερη διάταξη.. 447 ΙΙ.δ) Β. Αιτιολογία της αθωωτικής απόφασης. 451 ΙΙ.ε) Το έγκλημα του άρθρου 28 παρ. 2γ 457 ΙΙ.ε) Α. Προνομιούχος παραλλαγή.. 458 ΙΙ.ε) Β. Ουσιαστική εκτίμηση του εύρους των επιπτώσεων.... 460 ΙΙ.ε) Γ. Υποκειμενική υπόσταση. 470 ΙΙ.στ) Τα εγκλήματα του άρθρου 28 παρ. 3 470 Γενική εισαγωγή στα εγκλήματα της παρ. 3..... 470 ΙΙ.ζ) Το έγκλημα του άρθρου 28 παρ. 3 εδ. α 477 ΙΙ.ζ) Α. Έγκλημα σκοπού ή υπερχειλούς υποκειμενικής υπόστασης.. 478 ΙΙ.ζ) Β. Επιμέτρηση της ποινής 488 ΙΙ.ζ) Γ. Διακεκριμένη παραλλαγή 496

Περιβαλλοντικό Ποινικό Δίκαιο Γενικό Μέρος XLI ΙΙ.ζ) Γ.1. Απόπειρα.. 497 ΙΙ.ζ) Γ.2. Παραγραφή.. 498 ΙΙ.ζ) Γ.3. Συναυτουργία.. 498 ΙΙ.η) Το έγκλημα του άρθρου 28 παρ. 3 εδ. β... 499 ΙΙ. η) Α. Έγκλημα σκοπού και διακεκριμένη παραλλαγή.. 499 ΙΙ.η) Β. Η διάκριση του οικονομικού από το υλικό όφελος... 500 ΙΙ.η) Β.1. Χρήση ποσοτικών εννοιών.. 503 ΙΙ.η) Β.2. Στο κατ εξακολούθηση έγκλημα 504 ΙΙ.η) Β.3. Αθροιστικό έγκλημα τελούμενο κατ ε- πάγγελμα ή κατά συνήθεια 504 ΙΙ.θ) Το έγκλημα του άρθρου 28 παρ. 3 εδ. γ. 512 ΙΙ.θ) Α. Διάκριση της «απλής» από τη «σοβαρή» προσβολή.. 512 ΙΙ.θ) Β. Διακεκριμένη παραλλαγή 524 ΙΙ.θ) Γ. Συγκεκριμένης διακινδυνεύσεως. 530 Αιτιώδης σύνδεσμος.. 533 ΙΙ.ι) Το έγκλημα του άρθρου 28 παρ. 3 εδ. δ.. 534 ΙΙ.ι) Α. Διαχρονικό δίκαιο αυστηρότερη διάταξη. 534 Κριτήρια στάθμισης.. 534 ΙΙ.ι) Α.1. Βαριά σωματική βλάβη.. 537 ΙΙ.ι) Α.2. Κίνδυνος ζωής..... 538 ΙΙ.ι) Α.3. Βαριά και μακροχρόνια αρρώστια.... 538 ΙΙ.ι) Α.4. Σοβαρός ακρωτηριασμός.... 539 ΙΙ.ι) Α.5. Παρεμπόδιση του παθόντα για πολύ χρόνο να χρησιμοποιεί το σώμα ή τη διάνοιά του... 540 ΙΙ.ι) Α.6. Παραμόρφωση. 540 ΙΙ.ι) Α.7. Διανοητική πάθηση.. 541 ΙΙ.ι) Α.8. Πάθηση νεογνού.. 544 Συμπέρασμα.. 545 ΙΙ.ι) Α.9. Έμβρυο 545 ΙΙ.ι) Α.10. Πρακτική σημασία προσδιορισμού του κυοφορουμένου ως ανθρώπου ή εμβρύου. 549

XLII Γεώργιος Π. Αλμπούρας ΙΙ.ι) Β. Διακεκριμένη παραλλαγή 555 ΙΙ.ι) Γ. Εν μέρει εν στενή εννοία σύνθετο και εν μέρει ευρεία εννοία σύνθετο ή πολύπρακτο.. 569 ΙΙ.ι) Δ. Υπαλλακτικώς μικτό (γνήσιο πολύτροπο).. 571 ΙΙ.ι) Ε. Συγκεκριμένης διακινδύνευσης 572 ΙΙ.ι) ΣΤ. Κοινώς επικίνδυνο. 575 ΙΙ.ι) Ζ. Έγκλημα διαρκές. 579 ΙΙ.ια) Το έγκλημα του άρθρου 28 παρ. 3 εδ. ε 579 ΙΙ.ια) Α. Διαχρονικό δίκαιο αυστηρότερη διάταξη... 580 ΙΙ.ια) Β. Εν στενή εννοία σύνθετο 582 ΙΙ.ια) Γ. Εκ του αποτελέσματος διακρινόμενο βλάβης..... 583 ΙΙ.ια) Γ.1. Τιμώρηση για αποτέλεσμα που καλύπτεται από αμέλεια του δράστη....... 583 ΙΙ.ια) Γ.2. Τα χαρακτηριστικά του παραπέρα αποτελέσματος... 585 ΙΙ.ια) Γ.3. Αιτιώδης σύνδεσμος... 586 ΙΙ.ια) Γ.4. Η έννοια της αμέλειας. 589 ΙΙ.ια) Γ.5. Παραγραφή.. 591 ΙΙ.ια) Γ.6. Απόπειρα..... 591 ΙΙ.ια) Γ.7. Συμμετοχή... 594 ΙΙ.ια) Γ.8. Η περίπτωση της πρόκλησης του βαρύτερου αποτελέσματος από δόλο.... 595 ΙΙ.ια) Δ. Υπαλλακτικώς μικτό (γνήσιο πολύτροπο) 599 ΙΙ.ια) Ε. Κοινώς επικίνδυνο... 599 ΙΙ.ια) ΣΤ. Θανάτωση του εμβρύου... 601 ΙΙ.ια) ΣΤ.1. Τέλεση της πράξης χωρίς συναίνεση της εγκύου.. 601 ΙΙ.ια) ΣΤ.2. Θανάτωση του εμβρύου 602 ΙΙ.ια) ΣΤ.3. Πολιτική αγωγή 603 ΙΙ.ιβ) Το περιβαλλοντικό έγκλημα επί εμβρύου, κατά την προϊσχύσασα διάταξη του άρθρου 28 παρ. 3 εδ. γ........ 603 ΙΙ.ιβ) Α.Έγκλημα βλάβης αποτελέσματος... 604

Περιβαλλοντικό Ποινικό Δίκαιο Γενικό Μέρος XLIII ΙΙ.ιβ) Β. Διακεκριμένη παραλλαγή (ανεφάρμοστη διάταξη)...... 609 ΙΙ.ιβ) Γ. Έγκλημα σύνθετο υπό ευρεία έννοια (κατά τη δεύτερη άποψη).... 611 ΙΙ.ιβ) Δ. Έγκλημα υπαλλακτικώς μικτό.. 612 ΙΙ.ιβ) Ε. Τέλεση της πράξης χωρίς συναίνεση της ε- γκύου 612 ΙΙ.ιβ) ΣΤ. Θανάτωση του εμβρύου. 613 ΙΙ.ιβ) Ζ. Βαριά σωματική βλάβη του εμβρύου... 613 ΙΙ.ιβ) Η. Πολιτική αγωγή. 616 ΙΙ.ιγ) Δικονομικά ζητήματα.. 616 ΙΙ.ιγ) Α. Καθ ύλην αρμοδιότητα. 616 ΙΙ.ιγ) Α.1. Μονομελές Πλημμελειοδικείο 616 ΙΙ.ιγ) Α.1.α. Προγενέστερο δίκαιο... 616 ΙΙ.ιγ) Α. 1.β. Ισχύον δίκαιο... 617 ΙΙ.ιγ) Α.2. Τριμελές Πλημμελειοδικείο 617 ΙΙ.ιγ) Α.2.α. Προγενέστερο δίκαιο... 617 ΙΙ.ιγ) Α.2.β. Ισχύον δίκαιο 618 ΙΙ.ιγ) Α.3. Τριμελές Εφετείο 618 ΙΙ.ιγ) Β. Προσωρινή κράτηση για κακούργημα... 619 ΙΙ.ιγ) Γ. Ποινική μεταχείριση ανηλίκου.. 623 ΙΙ.ιγ) Δ. Παράσταση πολιτικής αγωγής.. 624 ΙΙ.ιδ) Τα τελούμενα εξ αμελείας εγκλήματα της παρ. 3 περ. γ, δ και ε...... 627 ΙΙ.ιδ) A. Προηγούμενο νομοθετικό καθεστώς. 627 ΙΙ.ιδ) B. Ισχύον νομοθετικό καθεστώς 632 ΙΙ.ιδ) Γ. Συμπέρασμα.... 645 ΙΙ.ιε) Το άρθρο 28 παρ. 5.... 648 ΙΙ.ιε) Α. Εισαγωγή... 648 ΙΙ.ιε) Β. Σύγκριση με την προγενέστερη διάταξη.... 660 ΙΙ.ιε) Γ. Η έννοια του νομικού προσώπου 664 ΙΙ.ιε) Δ. Η έννοια του κατόχου ιθύνουσας θέσης... 670 ΙΙ.ιε) Ε. Προσδιορισμός και ταυτοποίηση του υπευθύνου φυσικού προσώπου.... 687

XLIV Γεώργιος Π. Αλμπούρας ΙΙ.ιε) ΣΤ. Η απαλλαγή με τη μεταβίβαση εξουσιών 697 ΙΙ.ιε) Ζ. Η φύση του πταίσματος του διευθύνοντα.. 733 ΙΙ.ιε) Η. Δόλια πράξη του προστηθέντα ή του κατέχοντα ιθύνουσα θέση στο νομικό πρόσωπο.. 758 ΙΙ.ιε) Θ. Τέλεση πράξης κατά ή εξ αφορμής της δραστηριότητας νομικού προσώπου... 759 ΙΙ.ιε) Θ.1. Σώρευση της ευθύνης των νομικών και φυσικών προσώπων....... 761 ΙΙ.ιε) Θ.2. Γνήσιο ιδιαίτερο έγκλημα... 763 ΙΙ.ιε) Θ.3. Γνήσιο έγκλημα παραλείψεως.... 778 ΙΙ.ιε) Θ.4. Έγκλημα συμπεριφοράς (τυπικό).... 784 ΙΙ.ιε) Θ.5. Εγκληματολογική θεώρηση της 28 παρ. 5.. 787 ΙΙ.ιστ) Επιβολή μειωμένης ποινής ή απαλλαγή από αυτήν (άρθρο 28 παρ. 6).. 788 ΙΙ.ιστ) Α. Προγενέστερο δίκαιο.. 788 ΙΙ.ιστ) Β. Πεδίο εφαρμογής και σκοπός.. 790 ΙΙ.ιστ) Γ. Μείωση της ποινής.. 794 ΙΙ.ιστ) Δ. Απαλλαγή από την ποινή. 794 ΙΙ.ιστ) Ε. Δικονομικά... 795 ΙΙ.ιζ) Άσκηση πολιτικής αγωγής - αποκατάσταση (άρθρο 28 παρ. 7). 798 ΙΙ.ιζ) Α. Η πολιτική αγωγή... 798 ΙΙ.ιζ) Α.1. Εισαγωγή. 798 ΙΙ.ιζ) Α.2. Η συνάφεια της επικαλούμενης βλάβης με την προστατευόμενη αξία...... 801 ΙΙ.ιζ) Α.2.α. Ο αδικηθείς από την αξιόποινη πράξη 801 ΙΙ.ιζ) Α.2.β. Νομιμοποίηση.. 807 ΙΙ.ιζ) Α. 2. γ. Έννομο συμφέρον.. 808 ΙΙ.ιζ) Α.2.γ.α. Έννομο συμφέρον επί φυσικών προσώπων....... 815 ΙΙ.ιζ) Α.2.γ.β. Έννομο συμφέρον επί νομικών προσώπων....... 819 ΙΙ.ιζ) Α.2.γ.β. α. Γενικά 819

Περιβαλλοντικό Ποινικό Δίκαιο Γενικό Μέρος XLV ΙΙ.ιζ) Α.2.γ.β.β. Η συλλογική αγωγή του γαλλικού δικαίου.. 826 ΙΙ.ιζ) Α.2.γ.β.β.α. Το κοινό δίκαιο συλλογικής αγωγής 827 ΙΙ.ιζ) Α.2.γ.β.β.α.α. Η «θεώρηση ως παραδοσιακής» της εταιρικής αγωγής: η προσβολή της «εικόνας» (φήμης) 829 ΙΙ.ιζ) Α.2.γ.β.β.α.β. Η «εξειδίκευση» του σκοπού του νομικού προσώπου... 830 ΙΙ.ιζ) Α.2.γ.β.β.β. Οι ειδικά νομιμοποιούμενες ενώσεις στην προστασία του περιβάλλοντος 832 ΙΙ.ιζ) Α.2.γ.β.β.β.α. Η αναγνώριση.. 832 Ι.ιζ) Α.2.γ.β.β.β.β. Η προάσπιση του καταστατικού σκοπού..... 834 ΙΙ.ιζ) Α.2.γ.β.β.γ. Οι ειδικές εξουσιοδοτήσεις.. 835 ΙΙ.ιζ) Α.3. Η άσκηση πολιτικής αγωγής εκ μέρους του Δημοσίου και άλλων δημοσίων νομικών προσώπων...... 836 ΙΙ.ιζ) Α.3.α. Το κοινό δίκαιο 837 ΙΙ.ιζ) Α.3.α.α. Η υλική βλάβη... 837 ΙΙ.ιζ) Α.3.α.α.α. Η απώλεια, εξ αιτίας της παράβασης, των αποτελεσμάτων της δημόσιας δαπάνης......... 839 ΙΙ.ιζ) Α.3.α.α.β. Τα έξοδα παρέμβασης των δημόσιων υπηρεσιών για την αποκατάσταση των συνεπειών μιας παράβασης 839 ΙΙ.ιζ) Α.3.α.β. Η ηθική βλάβη.. 841 ΙΙ.ιζ) Α.3.α.β.α. Η προσβολή του δημοσίου συμφέροντος.... 841 ΙΙ.ιζ) Α.3.α.β.β. Η προσβολή ηθικών δικαιωμάτων των ιδιωτικών νομικών προσώπων: Η βλάβη της «εικόνας» (φήμης). 843 ΙΙ.ιζ) Α.3.β. Ειδικές νομοθετικές προβλέψεις / εξουσιοδοτήσεις..... 843 ΙΙ.ιζ) Α.3.β.α. Τα έξοδα επανόρθωσης 846

XLVI Γεώργιος Π. Αλμπούρας ΙΙ.ιζ) Α.3.β.β. Ειδικά περί των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης... 847 ΙΙ.ιζ) Α.3.γ. Υποχρεωτικότης της παράστασης του Δημοσίου.... 848 ΙΙ.ιζ) Α.3.δ. Άσκηση πολιτικής αγωγής σε βάρος του Δημοσίου.... 857 ΙΙ.ιζ) Α.4. Παράσταση μόνο προς υποστήριξη της κατηγορίας. 859 ΙΙ.ιζ) Α.5. Έγγραφη προδικασία.. 863 ΙΙ.ιζ) Β. Αποκατάσταση των πραγμάτων στην προτέρα κατάσταση.... 865 ΙΙ.ιζ) Β.1. Εισαγωγή 865 ΙΙ.ιζ) Β.2. Η νομική φύση της αποκατάστασης.. 866 ΙΙ.ιζ) Β.3. Η οδηγία 2004-35 για την περιβαλλοντική ζημία.. 872 ΙΙ.ιζ) Β.3.α. Το πεδίο εφαρμογής της οδηγίας. 872 ΙΙ.ιζ) Β.3.β. Οι μηχανισμοί πρόληψης και αποκατάστασης της ζημίας.... 873 ΙΙ.ιζ) Β.4. Οι δυσχέρειες του προσδιορισμού της οικολογικής ζημίας από τα ποινικά (και πολιτικά) δικαστήρια.... 874 ΙΙ.ιζ) Β. 4.α. Αποζημίωση σε χρήμα 875 ΙΙ.ιζ) Β.4.β. Αυτούσια (in naturam) αποκατάσταση 878 ΙΙ.ιζ) Β.5. Η συρροή της αστικής ευθύνης με την περιβαλλοντική ευθύνη κατά την έννοια της οδηγίας 2004-35 (ΠΔ 148/2009) 882 ΙΙ.ιζ) Β.5.α. Η συρρίκνωση του εύρους των αποκαταστατέων βλαβών από τον ποινικό (και πολιτικό) δικαστή........ 884 ΙΙ.ιζ) Β.5.β. Η έκταση των μέτρων επανόρθωσης που μπορούν να ληφθούν από τον ποινικό (και πολιτικό) δικαστή..... 888 ΙΙ.ιζ) Β.6. Συζήτηση στο ακροατήριο της πολιτικής αγωγής και απόφαση.. 891

Περιβαλλοντικό Ποινικό Δίκαιο Γενικό Μέρος XLVII ΙΙ.ιζ) Β.6.α. Αν ο οφειλέτης δεν εκπληρώνει υποχρέωση να ενεργήσει πράξη που μπορεί να γίνει και από τρίτο πρόσωπο... 899 ΙΙ.ιζ) Β.6.β. Αν ο οφειλέτης δεν εκπληρώνει υποχρέωση να ενεργήσει πράξη που εξαρτάται αποκλειστικά από τη δική του βούληση. 903 ΙΙ.ιζ) Β.6.γ. Αν ο οφειλέτης έχει υποχρέωση να παραλείψει ή να ανεχθεί πράξη... 909 ΙΙ.ιζ) Β.7. Αποκατάσταση των πραγμάτων στο μέτρο που είναι δυνατή..... 911 ΙΙ.ιζ) Β.8. Η (γαλλική) διαδικασία της αναβολής υφ όρους... 915 ΙΙ.ιζ) Β.8.α. Τα χαρακτηριστικά της αναβολής υφ όρους... 917 ΙΙ.ιζ) Β. 8.α.α. Οι μηχανισμοί της αναβολής υπό ό- ρους... 917 ΙΙ.ιζ) Β.8.α.β. Οι ιδιαιτερότητες της αναβολής υφ όρους σε σχέση με την (απλή) αναβολή....... 917 ΙΙ.ιζ) Β.8.α.γ. Οι κοινοί μηχανισμοί 917 α. Η αυθεντικότητα του δεδικασμένου. 917 β. Το μεταβιβαστικό αποτέλεσμα της έφεσης 918 ΙΙ.ιζ) Β.8.β. Το περιεχόμενο των όρων 918 ΙΙ.ιζ) Β.8.γ. Η αποτελεσματικότητα της αναβολής υφ όρους.... 920 Περίληψη 921 Summary 922

XLVIII Γεώργιος Π. Αλμπούρας ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 3 ου τόμου Προλογίζουν οι κ.κ. Βασιλική Θάνου-Χριστοφίλου Πρόεδρος του Αρείου Πάγου.... Ειρήνη Κιουρκτσόγλου-Πετρουλάκη Αντιπρόεδρος του Αρείου Πάγου.... Μαρία Καραμανώφ Αντιπρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας... Αργύριος Χ. Δημόπουλος Εισαγγελέας Εφετών Ιωαννίνων.. Συντμήσεις.. Βιβλιογραφία.. IX ΧΧΙ ΧΧΙΙΙ ΧΧΙΧ LV LXI 4. ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΣΥΡΡΟΗΣ. 925 4.Ι. Γενικά.. 925 Ι.α) Χωροχρονική έκταση της πραγμάτωσης της αντικειμενικής υπόστασης... 925 Ι.β) Συρροή περισσοτέρων του ενός ομοειδών αποτελεσμάτων από μία κοινώς επικίνδυνη πράξη 932 Ι.γ) Συρροή περισσοτέρων του ενός ανομοιογενών αποτελεσμάτων από μία κοινώς επικίνδυνη πράξη 934 Ι.γ) Α. Συρροή δημιουργίας κινδύνου θανάτου ή βαριάς σωματικής βλάβης με την πρόκληση θανάτου ή βαριάς σωματικής βλάβης 934 Ι.γ) Β. Συρροή πρόκλησης θανάτου με πρόκληση (βαρέων) σωματικών βλαβών... 935

Περιβαλλοντικό Ποινικό Δίκαιο Γενικό Μέρος XLIX 4.ΙΙ. Ι.γ) Γ. Συρροή πρόκλησης κινδύνου θανάτου με κίνδυνο πρόκλησης (βαρέων) σωματικών βλαβών 936 Συμπέρασμα... 936 Ι.γ) Δ. Συρροή (βαριάς) σωματικής βλάβης ή θανάτου προσώπου με (βαριά) σωματική βλάβη ή θάνατο εμβρύου........ 937 Έγκλημα αποτελέσματος/διακεκριμένη παραλλαγή και αληθής κατ ιδέα συρροή...... 939 Εισαγωγή 939 ΙΙ.α) Τέλεση του εγκλήματος της παρ. 3 εδ. δ (πρώην α ) πρόκλησης του αποτελέσματος του κινδύνου θανάτου ή βαριάς σωματικής βλάβης αποδιδόμενου σε δόλο ή σε αμέλεια, αντίστοιχα. 944 ΙΙ.α) Α. Βασικό έγκλημα από δόλο βλαπτικό αποτέλεσμα από αμέλεια... 944 ΙΙ.α) Β. Βασικό έγκλημα από δόλο βλαπτικό αποτέλεσμα από δόλο.... 945 ΙΙ.α) Γ. Βασικό έγκλημα από αμέλεια παραπέρα αποτέλεσμα από δόλο.. 948 ΙΙ.α) Δ. Βασικό έγκλημα από αμέλεια παραπέρα αποτέλεσμα από αμέλεια.... 950 ΙΙ.β) Τέλεση του εγκλήματος της παρ. 3 εδ. ε (πρώην β ) πρόκλησης από ενδεχόμενο ή άμεσο δόλο δευτέρου βαθμού ή αμέλεια του αποτελέσματος της βαριάς σωματικής βλάβης. 951 ΙΙ.β) Α. Βασικό έγκλημα από δόλο βλαπτικό αποτέλεσμα από αμέλεια... 951 ΙΙ.β) Β. Βασικό έγκλημα από δόλο παραπέρα αποτέλεσμα από άμεσο δόλο δευτέρου βαθμού ή ενδεχόμενο δόλο........ 952 ΙΙ.β) Γ. Βασικό έγκλημα από αμέλεια παραπέρα αποτέλεσμα από άμεσο δόλο δευτέρου βαθμού ή ενδεχόμενο δόλο.... 956

L Γεώργιος Π. Αλμπούρας ΙΙ.β) Δ. Βασικό έγκλημα από αμέλεια παραπέρα αποτέλεσμα από αμέλεια..... 958 ΙΙ.γ) Τέλεση του εγκλήματος της παρ. 3 εδ. ε (πρώην β ) πρόκλησης από αμέλεια του αποτελέσματος του θανάτου........ 959 ΙΙ.γ) Α. Βασικό έγκλημα από δόλο βλαπτικό αποτέλεσμα από αμέλεια.... 959 ΙΙ.γ) Β. Βασικό έγκλημα από αμέλεια παραπέρα αποτέλεσμα από αμέλεια..... 959 ΙΙ.δ) Τέλεση του εγκλήματος της παρ. 3 εδ. ε (πρώην β ) πρόκλησης από άμεσο δόλο πρώτου βαθμού του αποτελέσματος της βαριάς σωματικής βλάβης.......... 960 ΙΙ.δ) Α. Βασικό έγκλημα από δόλο παραπέρα αποτέλεσμα από άμεσο δόλο πρώτου βαθμού (επιδίωξη)......... 960 ΙΙ.δ) Β. Βασικό έγκλημα από αμέλεια παραπέρα αποτέλεσμα από άμεσο δόλο πρώτου βαθμού (επιδίωξη)..... 962 ΙΙ.ε) Τέλεση του εγκλήματος της παρ. 3 εδ. ε (πρώην β ) πρόκλησης από δόλο του αποτελέσματος του θανάτου........ 963 ΙΙ.ε) Α. Βασικό έγκλημα από δόλο βλαπτικό αποτέλεσμα από δόλο. 963 - Αποτέλεσμα ανθρωποκτονίας από πρόθεση... 963 - Αποτέλεσμα ανθρωποκτονίας από πρόθεση σε βρασμό ψυχικής ορμής.... 964 ΙΙ.ε) Β. Βασικό έγκλημα από αμέλεια παραπέρα αποτέλεσμα από δόλο... 965 - Αποτέλεσμα ανθρωποκτονίας από πρόθεση.. 965 - Αποτέλεσμα ανθρωποκτονίας από πρόθεση σε βρασμό ψυχικής ορμής.... 967

Περιβαλλοντικό Ποινικό Δίκαιο Γενικό Μέρος LI ΙΙ.στ) Τέλεση του εγκλήματος της παρ. 3 εδ. ε πρόκλησης του αποτελέσματος του θανάτου εμβρύου χωρίς τη συναίνεση της εγκύου αποδιδόμενου σε δόλο και σε αμέλεια, αντίστοιχα 968 ΙΙ.στ) Α. Βασικό έγκλημα από δόλο βλαπτικό αποτέλεσμα από αμέλεια....... 968 ΙΙ.στ) Β. Βασικό έγκλημα από δόλο βλαπτικό αποτέλεσμα από δόλο..... 969 ΙΙ.στ) Γ. Βασικό έγκλημα από αμέλεια βλαπτικό αποτέλεσμα από δόλο. 972 ΙΙ.στ) Δ. Βασικό έγκλημα από αμέλεια βλαπτικό αποτέλεσμα από αμέλεια.... 973 ΙΙ.ζ) Τέλεση του εγκλήματος της πρώην παρ. 3 εδ. γ πρόκλησης του αποτελέσματος της σωματικής βλάβης εμβρύου, αποδιδόμενου σε δόλο ή σε αμέλεια, αντίστοιχα........ 974 ΙΙ.ζ) Α. Βασικό έγκλημα από δόλο βλαπτικό αποτέλεσμα από αμέλεια.... 975 ΙΙ.ζ) Β. Βασικό έγκλημα από αμέλεια βλαπτικό αποτέλεσμα από δόλο.... 976 ΙΙ.ζ) Γ. Βασικό έγκλημα από δόλο βλαπτικό αποτέλεσμα από δόλο.... 978 ΙΙ.ζ) Γ.1. Παραπέρα αποτέλεσμα καλυπτόμενο από άμεσο δόλο δευτέρου βαθμού ή ενδεχόμενο δόλο....... 978 ΙΙ.ζ) Γ.2. Παραπέρα αποτέλεσμα καλυπτόμενο από άμεσο δόλο πρώτου βαθμού (επιδίωξη) 978 ΙΙ.ζ) Δ. Βασικό έγκλημα από αμέλεια βλαπτικό αποτέλεσμα από αμέλεια..... 985 ΙΙ.η) Επέλευση του βαρύτερου αποτελέσματος από τυχηρό περιστατικό.... 986 ΙΙ.θ) Συμπέρασμα ως προς την εφαρμογή της παρ. 3 του άρθρου 28...... 986

LII Γεώργιος Π. Αλμπούρας 4.ΙΙΙ. Συρροή της διάταξης του βασικού εγκλήματος με άλλες ποινικές διατάξεις (κείμενες εκτός του περιβαλλοντικού νόμου)........ 989 ΙΙΙ.α) Με φθορά ξένης ιδιοκτησίας.. 990 ΙΙΙ.β) Με παράβαση Υγειονομικής Διάταξης.. 994 ΙΙΙ.γ) Με κατασκευή αυθαιρέτου κτίσματος 996 ΙΙΙ.δ) Με αμμοληψία χωρίς άδεια εκτέλεσης δομικών εργασιών...... 1005 ΙΙΙ.ε) Με απαγορευμένη αμμοληψία 1007 ΙΙΙ.στ) Με μεταβολή αιγιαλού.... 1013 ΙΙΙ.ζ) Με αδικήματα περί θήρας (αλιείας).. 1016 ΙΙΙ.η) Με θαλάσσια ρύπανση... 1020 ΙΙΙ.η) Α.1. Βασικό έγκλημα.. 1020 ΙΙΙ.η) Α.2. Έγκλημα με βαρύτερο αποτέλεσμα 1029 ΙΙΙ.η) Β. Τέλεση του εγκλήματος του άρθρου 13 παρ. 1 περ. α υποπ. ι) εδ. β του Ν. 743/1977 πρόκλησης κινδύνου σωματικής βλάβης ή ζημίας πραγμάτων αποδιδόμενου σε δόλο ή σε αμέλεια, αντίστοιχα.. 1032 ΙΙΙ.η) Β.1. Βασικό έγκλημα από δόλο βλαπτικό αποτέλεσμα από αμέλεια....... 1033 ΙΙΙ.η) Β.2. Βασικό έγκλημα από δόλο βλαπτικό αποτέλεσμα από δόλο.... 1034 ΙΙΙ.η) Β.3. Βασικό έγκλημα από αμέλεια παραπέρα αποτέλεσμα από δόλο....... 1037 ΙΙΙ.η) Β.4. Βασικό έγκλημα από αμέλεια παραπέρα αποτέλεσμα από αμέλεια...... 1038 ΙΙΙ.η) Γ. Πρόκληση του παραπέρα αποτελέσματος του θανάτου ή της βαριάς σωματικής βλάβης ανθρώπου ή εμβρύου........ 1038 ΙΙΙ.θ) Με δασικά αδικήματα.... 1040 Συμπέρασμα 1052 ΙΙΙ.ι) Με εμπρησμό δάσους. 1053 ΙΙΙ.ια) Με κοινώς επικίνδυνη βλάβη.. 1062

Περιβαλλοντικό Ποινικό Δίκαιο Γενικό Μέρος LIII ΙΙΙ.ιβ) Με τον νόμο περί προστασίας των αρχαιοτήτων..... 1065 ΙΙΙ.ιγ) Με δηλητηρίαση πηγών και νομής ζώων.. 1068 ΙΙΙ.ιδ) Με την ένταξη σε εγκληματική ή τρομοκρατική οργάνωση ή με τη συμμορία, όχι όμως και με την τέλεση τρομοκρατικής πράξης.. 1071 5. Επίλογος.. 1075 Περίληψη 1085 Summary. 1086