VTPU Victorian Transcultural Psychiatry Unit Η ελληνική μετάφραση, προσαρμογή και έκδοση του Κατευθυντήριες οδηγίες για την αποτελεσματική συνεργασία με διερμηνείς στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας χρηματοδοτήθηκε από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Προσφύγων, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και το Υπουργείο Υγείας & Κοινωνικής Αλληλεγγύης, στο πλαίσιο των Προγραμμάτων του Ευρωπαϊκού Ταμείου Προσφύγων 2010 Κατευθυντήριες οδηγίες για την αποτελεσματική συνεργασία με διερμηνείς στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας Tania Miletic, Marie Piu, Harry Minas, Malina Stankovska, Yvonne Stolk, Steven Klimidis Ελληνική έκδοση, 2011 Ευρωπαϊκή Ένωση Ευρωπαϊκό Ταμείο Προσφύγων Συν ειρμός ΑμΚΕ Κοινωνικής Αλληλεγγύης Κέντρο Ημέρας Βαβέλ για την ψυχική υγεία μεταναστών
VTPU Victorian Transcultural Psychiatry Unit Κατευθυντήριες οδηγίες για την αποτελεσματική συνεργασία με διερμηνείς στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας Ελληνική έκδοση, Ιούνιος 2011 Κέντρο Ημέρας Βαβέλ για την ψυχική υγείας μεταναστών της Συν-ειρμός ΑμΚΕ Κοινωνικής Αλληλεγγύης Tania Miletic, Marie Piu, Harry Minas, Malina Stankovska, Yvonne Stolk, Steven Klimidis
Περιεχόμενα Πρόλογος στην ελληνική έκδοση................................................................................................ 5 Εισαγωγή...................................................................................................................................6 Κατευθυντήριες οδηγίες για την αποτελεσματική συνεργασία με διερμηνείς στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας Εκδόθηκε τον Ιούλιο του 2006 από: Victorian Transcultural Psychiatry Unit (VTPU) Level 2, Bolte Wing, St. Vincent s Hospital, Nicholson Street, Fitzroy, Victoria 3065, Australia. Tel: +61 3 9288 3300 Fax: +61 3 9288 3370 Email: vtpu@svhm.org.au Website: www.vtpu.org.au Σχεδιασμός από: Nuovo Group Pty Ltd. Tel: +61 3 8456 8220 Η αναπαραγωγή μέρους ή του συνόλου αυτής της έκδοσης απαγορεύεται χωρίς την έγγραφη άδεια της VTPU. ISBN 0-9775728-1-1 Ελληνική έκδοση, Ιούνιος 2011: Την ευθύνη της ελληνικής έκδοσης έχει το Κέντρο Ημέρας Βαβέλ της Συν-ειρμός ΑμΚΕ Κοινωνικής Αλληλεγγύης, μετά από άδεια του Victorian Transcultural Psychiatry Unit (VTPU), στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού σεμιναρίου με τίτλο: «Εκπαίδευση προσωπικού που θα στελεχώσει τους χώρους υποδοχής/κράτησης ή τις ιατρικές κινητές μονάδες υποστήριξης προσφύγων σε Έβρο, Πάτρα, Ηγουμενίτσα, Αθήνα» του Ευρωπαϊκού Ταμείου Προσφύγων 2010. Η ελληνική έκδοση χρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Προσφύγων (2010) και το Υπουργείο Υγείας & Κοινωνικής Αλληλεγγύης. Μετάφραση ελληνικής έκδοσης: Ελένη Βελνίδου, Δήμητρα Παπαγεωργίου Κέντρο Ημέρας Βαβέλ Μηθύμνης 27β, 112 57 Αθήνα Τ. 210 8616266, 210 8616280 F. 210 8616102 babel@syn-eirmos.gr www.syn-eirmos.gr Διανέμεται δωρεάν 1. Επισκόπηση..........................................................................................................................9 2. Γιατί είναι απαραίτητη η συνεργασία με τους διερμηνείς;......................................................11 3. Η διερμηνεία στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας σημαντικές πτυχές....................................... 12 4. Κατανοώντας το επάγγελμα του διερμηνέα......................................................................... 16 5. Πότε πρέπει να καλέσετε διερμηνέα;.................................................................................. 19 6. Επιλογή του διερμηνέα....................................................................................................... 22 7. Πριν τη συνάντηση.............................................................................................................. 24 8. Κατά τη διάρκεια της συνάντησης........................................................................................ 25 9. Συνεργασία με παρα-επαγγελματίες διερμηνείς..................................................................28 10. Πολιτισμικές και γλωσσολογικές οδηγίες για την εφαρμογή των μεθόδων ψυχομετρικής αξιολόγησης........................................................................... 30 11. Μετά τη συνάντηση............................................................................................................. 33 12. Συνεργασία με διερμηνείς για πελάτες που είναι πρόσφυγες και επιζήσαντες βασανιστηρίων.......................................................................................... 34 13. Διερμηνεία για άτομα με προβλήματα ακοής στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας....................... 36 14. Οργανωτικό πλαίσιο............................................................................................................40 15. Ευθύνες του προσωπικού.................................................................................................... 42 16. Περαιτέρω πληροφορίες και πηγές..................................................................................... 44 17. Βιβλιογραφικές αναφορές για τη διερμηνεία στον τομέα της ψυχικής υγείας....................... 45 Παράρτημα1: Σύντομος οδηγός για τη συνεργασία με διερμηνείς στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας.................................................................................................. 50 Παράρτημα 2: Κάρτα αναγνώρισης της γλώσσας που μιλάει ο εξυπηρετούμενος....................... 51 Πληροφορίες για τη Μονάδα Διαπολιτισμικής Ψυχιατρικής της Βικτόρια (VTPU)......................... 53 Πληροφορίες για το Κέντρο Ημέρας Βαβέλ............................................................................ 55
Πρόλογος στην ελληνική έκδοση Είναι εντυπωσιακό πώς κάποια πράγματα που είναι αυτονόητα αλλού, στην Ελλάδα μοιάζουν υπερβολικά ή ακόμη και εξωπραγματικά. Ο οδηγός αυτός είναι η πιο ακριβής επιβεβαίωση αυτής της διαπίστωσης: στην Αυστραλία είναι αυτονόητο ότι ένας που δεν μιλάει καλά αγγλικά και απευθύνεται για φροντίδα στις αρμόδιες υπηρεσίες ψυχικής υγείας θα έχει την υποστήριξη διερμηνείας. Είναι επίσης αυτονόητο πως ο διερμηνέας θα είναι επαγγελματίας, κατάλληλα εκπαιδευμένος και πιστοποιημένος να ασκεί αυτό το επάγγελμα. Είναι αυτονόητο και το ότι θα ακολουθεί συγκεκριμένους κανόνες στη δουλειά του και ότι το ίδιο θα κάνουν οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας. Είναι τέλος αυτονόητο ότι οι κανόνες αυτοί θα είναι κάπου γραμμένοι, μαζί με οδηγίες για τη χρήση τους και πως όλα αυτά θα αποσκοπούν στο να καταστήσουν τη συνεργασία ανάμεσα στους διερμηνείς και τους επαγγελματίες ψυχικής υγείας αποτελεσματική. Και η αποτελεσματικότητα αξιολογείται κυρίως σε όρους οφέλους του έχοντος ανάγκη, του ασθενούς. Με αυτές τις σκέψεις κατά νου παρουσιάζουμε τις Κατευθυντήριες οδηγίες για την αποτελεσματική συνεργασία με διερμηνείς στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας που έρχονται από τους αντίποδες και συγκεκριμένα την πολιτεία της Βικτώρια και την τοπική Μονάδα Διαπολιτισμικής Ψυχιατρικής (Victoria Transcultural Psychiatry Unit). Το Κέντρο Ημέρας Βαβέλ (μονάδα ψυχικής υγείας για μετανάστες), που έχει την ευθύνη -κατόπιν σχετικής αδείας- της ελληνικής έκδοσης των οδηγιών, έχει αναπτύξει συνεργασία με την εν λόγω μονάδα καθώς η εμπειρία της και η τεχνογνωσία που έχει αναπτύξει είναι πράγματι εντυπωσιακή. Είναι μια μονάδα με αξιοζήλευτο έργο σε πολλούς τομείς της διαπολιτισμικής ψυχιατρικής και με ιδιαίτερα επιτεύγματα στον τομέα της διερμηνείας. Στη χώρα μας αυτός ο τομέας είναι ακόμη στα σπάργανα. Ακριβώς γι αυτό το λόγο θεωρούμε πολύτιμη αυτή την έκδοση, καθώς μπορεί να βοηθήσει -ως μέτρο σύγκρισης- στην ανάπτυξη αυτού του τομέα, απαραίτητου προκειμένου η αρχή της πρόσβασης στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας ν αποκτήσει πραγματικό περιεχόμενο για ανθρώπους διαφορετικής πολιτισμικής και γλωσσικής προέλευσης. Η έκδοση αυτή είναι η τέταρτη στη σειρά που αποτολμά το Βαβέλ με σχετική θεματολογία. Έχουν προηγηθεί οι εκδόσεις Οδηγός Επίγνωσης της Πολιτισμικής Ετερότητας, Πολιτισμική επάρκεια Ένας πρακτικός οδηγός για εργαζόμενους σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας (αμφότεροι το 2010) και Αναζητώντας προστασία και ασφάλεια Πρακτικός οδηγός για την υποστήριξη των αιτούντων άσυλο και των προσφύγων ώστε να ασκούν τα δικαιώματα και να ανταποκρίνονται στις υποχρεώσεις τους στην Ελλάδα (το 2011). Πρόκειται για μια σειρά εκδόσεων που θα εμπλουτίζεται συνεχώς φιλοδοξώντας να διευκολύνει τους επαγγελματίες ψυχικής υγείας (και όχι μόνο) στην προσέγγιση μεταναστών και εν γένει ανθρώπων με πολλαπλές ταυτότητες και ετερότητες. Νίκος Γκιωνάκης Επιστημονικά υπεύθυνος Κέντρου Ημέρας Βαβέλ 5
Εισαγωγή Είναι αδύνατον να υπάρξει παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας υψηλής ποιότητας, χωρίς την άριστη επικοινωνία μεταξύ του προσωπικού ψυχικής υγείας και των πελατών. Η επικοινωνία σχετίζεται πάντα με τη διαπραγμάτευση του νοήματος. Οι δυσκολίες είναι αρκετές, ακόμα και όταν δύο άτομα μοιράζονται την ίδια γλώσσα και τον ίδιο πολιτισμό. Συχνά υπάρχουν επικοινωνιακές δυσκολίες μεταξύ του προσωπικού ψυχικής υγείας και των πελατών, ακόμα και όταν μιλούν την ίδια γλώσσα. Ένα πρόβλημα, βέβαια, είναι ότι δεν μιλούν πραγματικά την ίδια γλώσσα. Οι ίδιες λέξεις που χρησιμοποιούν οι πελάτες και τα μέλη του προσωπικού συχνά έχουν διαφορετικό νόημα για τον καθένα. Ο τρόπος με τον οποίον ο πελάτης αντιλαμβάνεται τον όρο σχιζοφρένεια, καθώς και τις πολλές συνεκδοχές του που συχνά δεν εκφράζονται, δεν είναι ίδιος με αυτόν που τα μέλη του προσωπικού αντιλαμβάνονται τον ίδιο όρο. Αν τα αντίστοιχα νοήματά τους δεν διευκρινιστούν, μπορούν να προκληθούν σοβαρά λάθη στη διερμηνεία και να μην επιτευχθεί η σωστή επικοινωνία. Όταν το προσωπικό και οι πελάτες δεν μοιράζονται την ίδια γλώσσα και δεν γνωρίζουν τις πολιτισμικές αντιλήψεις και δεσμεύσεις ο ένας του άλλου, τότε δεν υπάρχει αμοιβαία κατανόηση, κάτι που δυσχεραίνει πολύ την πρακτική εφαρμογή των υπηρεσιών ψυχικής υγείας. Οι πελάτες που χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες μας και το προσωπικό που εργάζεται στα κέντρα ψυχικής υγείας συναντούν συχνά προβλήματα στην επικοινωνία. Οι συνέπειες που έχει μια τέτοια αποτυχημένη επικοινωνία στην ποιότητα και στην ασφάλεια των υπηρεσιών ψυχικής υγείας δεν είναι γνωστές, γιατί δεν έχουν διερευνηθεί συστηματικά. Ένας ικανός διερμηνέας που έχει καταρτιστεί και ενημερωθεί σωστά μπορεί να γεφυρώσει το επικοινωνιακό χάσμα ανάμεσα στους επαγγελματίες ψυχικής υγείας και στους πελάτες, όταν αυτοί δεν μοιράζονται την ίδια γλώσσα. Ακόμα και όταν οι πελάτες φαίνονται να γνωρίζουν αρκετά καλά τη γλώσσα του τόπου στον οποίο ζουν, καλό είναι να θυμόμαστε ότι ο πελάτης μπορεί να έχει περιορισμένη γνώση λεξιλογίου, γραμματικής, συντακτικού και χρήσης των ιδιωματισμών. Στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας, οι επικοινωνιακές απαιτήσεις είναι πολυσύνθετες. Οι πελάτες καλούνται να κατανοήσουν και να εκφράσουν δύσκολα και συχνά δυσδιάκριτα νοήματα που σχετίζονται με τις συναισθηματικές τους εμπειρίες και τις διαπροσωπικές τους σχέσεις. Όταν υπάρχει παραλήρημα, άνοια, άγχος, κατάθλιψη ή διαταραχή σκέψης δυσχεραίνεται περαιτέρω η ικανότητά τους να επικοινωνήσουν σε μια δεύτερη γλώσσα. Όταν η γνώση της ελληνικής γλώσσας του πελάτη ή του φροντιστή δεν ανταποκρίνεται στις επικοινωνιακές απαιτήσεις, το προσωπικό ψυχικής υγείας έχει την ευθύνη να συνεργαστεί με διερμηνέα με κατάλληλα προσόντα και εμπειρία και να αναπτύξει μια σχέση συνεργασίας με αυτόν, προκειμένου να διασφαλιστεί η ακριβής και αποτελεσματική επικοινωνία. Γνωρίζουμε ότι οι μεταφράσεις μη καταρτισμένων διερμηνέων (προσωπικό ψυχικής υγείας, μέλη της οικογένειας) περιέχουν συχνά λάθη και ότι τέτοια λάθη μπορούν με τη σειρά τους να οδηγήσουν σε σημαντικά λάθη στη λήψη κλινικών αποφάσεων. Για παράδειγμα, ο όρος στενοχωρημένος, που μερικές φορές χρησιμοποιείται στην καθομιλουμένη για να περιγράψει την κατάθλιψη, στα Βιετναμέζικα σημαίνει ελπίδα ή μια κατάσταση ηρεμίας 1. Όπως είναι εμφανές, η διάθεση μιας Βιετναμέζας 1 Andary, Stolk & Klimidis, (2003) πελάτισσας μπορεί να παρερμηνευτεί αν συμφωνούσε ότι ένιωθε στενοχωρημένη. Παραδείγματα μεταφραστικών λαθών βρέθηκαν από τον Marcos (1979) στις μεταγραφές κλινικών συνεντεύξεων που διεξήχθησαν από αρμόδιους διερμηνείς. Κλινικός προς πελάτισσα που μιλάει Κινέζικα: Ποια είναι η διάθεσή σας τώρα τελευταία; Διερμηνέας προς πελάτισσα (στα Κινέζικα): Πώς νιώθετε; Πελάτισσα (στα Κινέζικα): Όχι, δεν πονάω πια, το στομάχι μου είναι μια χαρά τώρα και μπορώ να φάω πολύ καλύτερα από τότε που παίρνω τα φάρμακα. Διερμηνέας προς κλινικό: Λέει ότι νιώθει μια χαρά, κανένα πρόβλημα. Κλινικός προς πελάτισσα: Εξακολουθείτε να νιώθετε λυπημένη, ότι μερικές φορές δεν αξίζει να ζείτε; Διερμηνέας προς πελάτισσα (στα Κινέζικα): Ο γιατρός θέλει να μάθει αν νιώθετε λυπημένη και αν σας αρέσει η ζωή σας. Πελάτισσα (στα Κινέζικα): Όχι, ναι. Ξέρω ότι με χρειάζεται η οικογένειά μου, οπότε δεν μπορώ να παραιτηθώ. Προσπαθώ να μην το σκέφτομαι. Διερμηνέας προς κλινικό: Λέει ότι όχι, λέει ότι αγαπάει την οικογένειά της και ότι η οικογένειά της τη χρειάζεται. Αυτή η μεταγραφή 2 δείχνει τις νοηματικές αλλοιώσεις, παραλείψεις και αλλαγές που μπορούν να προκύψουν στην μη καταρτισμένη μετάφραση και έχουν σοβαρές κλινικές επιπτώσεις. Για να αποφευχθούν τέτοια λάθη, το προσωπικό ψυχικής υγείας πρέπει να συνεργαστεί με σωστά καταρτισμένους επαγγελματίες διερμηνείς, που κατά προτίμηση θα έχουν εμπειρία στην ψυχική υγεία. Σε πολλές χώρες σήμερα απαιτείται από τους διερμηνείς που απασχολούνται στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας να είναι καλά καταρτισμένοι και πιστοποιημένοι. Αυτό προκύπτει ως αναγνώριση της πολυπλοκότητας του έργου του διερμηνέα. Έχει αφιερωθεί λιγότερη προσοχή στο εξίσου σημαντικό έργο της διασφάλισης ότι το προσωπικό ψυχικής υγείας έχει την απαραίτητη γνώση και τις ικανότητες για να μπορεί να συνεργαστεί αποτελεσματικά με τους επαγγελματίες διερμηνείς. Η απουσία τέτοιων ικανοτήτων περιορίζει την ποιότητα και τη χρησιμότητα της συνάντησης που διεξάγεται παρουσία διερμηνέα. Για το προσωπικό ψυχικής υγείας, η διεξαγωγή μιας συνάντησης με τη βοήθεια διερμηνέα δημιουργεί μια σειρά προκλήσεων και δυσκολιών. Οι παρούσες οδηγίες αποσκοπούν να βοηθήσουν το προσωπικό ψυχικής υγείας να κατανοήσει τα χαρακτηριστικά των συναντήσεων με διερμηνέα και να αναπτύξει τη γνώση και τις ικανότητες που απαιτούνται για τη συνεργασία τους με τους διερμηνείς. 2 Προσαρμοσμένη από Marcos (1979, σελ. 173) 6 7
1. Επισκόπηση Οι οδηγίες που ακολουθούν έχουν σχεδιαστεί για το προσωπικό που εργάζεται στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας και αποσκοπούν: 1. Στην προαγωγή της ενημέρωσης και της κατανόησης της διερμηνείας στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας 2. Στην παρουσίαση της γνώσης και των πρακτικών δεξιοτήτων που απαιτούνται για την αποτελεσματική συνεργασία με τους διερμηνείς και τους πελάτες 3. Στην παροχή πρόσβασης σε επιπλέον πληροφορίες και πηγές που θα βοηθήσουν στη συνεργασία με τους διερμηνείς στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας. Σε όλες τις οδηγίες, ως πελάτης ορίζεται ο εξυπηρετούμενος, το μέλος της οικογένειας ή ο φροντιστής που εμπλέκεται με τις υπηρεσίες ψυχικής υγείας και άλλες συναφείς υπηρεσίες. 3 Ως προσωπικό των υπηρεσιών ψυχικής υγείας ορίζονται όλα τα μέλη του προσωπικού που εμπλέκονται στην παροχή υπηρεσιών προς τους πελάτες των υπηρεσιών ψυχικής υγείας. Επίσης δείτε: Παράρτημα 1: Σύντομος Οδηγός για τη συνεργασία με διερμηνείς σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας Ο ρόλος του διερμηνέα στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας Ο διερμηνέας αποτελεί σημαντικότατο μέλος της ομάδας των επαγγελματιών που προσφέρουν υπηρεσίες ψυχικής υγείας. Σε αρκετά κράτη υπάρχουν αξιώσεις που ορίζονται από νομοθεσίες και πολιτικές και διασφαλίζουν ότι τα επικοινωνιακά ή πολιτισμικά εμπόδια δεν παρεμποδίζουν τα άτομα διαφορετικής πολιτισμικής και γλωσσολογικής προέλευσης να χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες ψυχικές υγείας. Για παράδειγμα, στην Αυστραλία, ο Νόμος περί Ψυχικής Υγείας (5 ii) αναφέρει ότι οι υπηρεσίες ψυχικής υγείας πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τις ειδικές ανάγκες των ατόμων με ψυχική διαταραχή, οι οποίες σχετίζονται με την ηλικία τους, το φύλο τους, τη θρησκεία τους, τον πολιτισμό τους, τη γλώσσα τους και άλλα. Στο Πρότυπο 1.7 των Εθνικών Προτύπων για τις Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας (Κοινοπολιτειακό Υπουργείο Υγείας και Οικογενειακών Υποθέσεων, 1997) αναφέρεται ότι οι υπηρεσίες ψυχικής υγείας προασπίζουν το δικαίωμα που έχουν οι πελάτες και οι φροντιστές τους για πρόσβαση σε πιστοποιημένους διερμηνείς. (σελ. 7) Το Τμήμα Ψυχικής Υγείας του Υπουργείου Κοινωνικών Υπηρεσιών (www.health.vic.gov.au/ mentalhealth/pmc ) έχει εκδώσει μια εγκύκλιο διαχείρισης του προγράμματος που περιγράφει τις 3 Αναφερθείτε στις Οδηγίες του Προϊστάμενου Ψυχίατρου (Chief Psychiatrist s Guidelines) στο «Συνεργασία με τις Οικογένειες και τους Φροντιστές (Working Together with Families and Carers) Απρίλιος 2005», που είναι διαθέσιμες στο: http://www.health.vic.gov.au/mentalhealth/cpg/ 9
2. Γιατί είναι απαραίτητη η συνεργασία με τους διερμηνείς; υποχρεώσεις των περιφερειακών υπηρεσιών ψυχικής υγείας (ΠΥΨΥ), όσον αφορά στις γλωσσικές υπηρεσίες. Η εγκύκλιος διαχείρισης του προγράμματος ορίζει ότι: Οι ΠΥΨΥ έχουν την υποχρέωση να φροντίζουν για τη διαθεσιμότητα υπηρεσιών διερμηνείας όλο το 24ωρο, σε όλες τις γλώσσες της κοινότητας. Όλες οι ΠΥΨΥ πρέπει να καθιερώσουν διαδικασίες για τη χρήση τηλεφωνικών υπηρεσιών διερμηνείας. Οι ΠΥΨΥ πρέπει να συνεργάζονται με πιστοποιημένους διερμηνείς της Εθνικής Αρχής Διαπίστευσης Μεταφραστών και Διερμηνέων (NAATI) Επιπέδου 3, οι οποίοι προσφέρουν υπηρεσίες άμεσης ανταπόκρισης. Σε κάποιες γλωσσικές ομάδες όπου η πιστοποίηση δεν είναι προς το παρόν διαθέσιμη, ίσως είναι απαραίτητη η συνεργασία με διερμηνείς Επιπέδου 2 (παρα-επαγγελματικό επίπεδο). Το προσωπικό των υπηρεσιών ψυχικής υγείας πρέπει να ενημερώνει τους πελάτες για το δικαίωμά τους στην πρόσβαση σε υπηρεσίες διερμηνείας, αν και όταν αυτό είναι απαραίτητο. Η αξιολόγηση της ανάγκης για διερμηνέα πρέπει να πραγματοποιηθεί στο επίπεδο εισαγωγής και να αναθεωρείται σε σημεία-κλειδιά κατά τη διαδικασία παροχής της υπηρεσίας. Η διερμηνεία στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας είναι ένας πρακτικός κλάδος που απαιτεί από το προσωπικό ψυχικής υγείας και από τους διερμηνείς να αναπτύξουν τις γνώσεις και τις δεξιότητές τους. Στην Ελλάδα δεν υπάρχει αντιστοιχία ούτε ως προς την πολιτική ούτε ως προς τις πρακτικές αναφορικά με τη διευκόλυνση ατόμων που προέρχονται από διαφορετικά γλωσσικά και πολιτισμική υπόβαθρα στο πεδίο της επικοινωνίας και αυτό παρά τον αυξημένο αριθμό αλλοδαπών που τα τελευταία χρόνια ζουν στη χώρα. Ορισμένες προσπάθειες πρόσκαιρου χαρακτήρα μέσω της περιστασιακής χρηματοδότησης από Ευρωπαϊκά Ταμεία περιορίζονται στην τοποθέτηση διαμεσολαβητών σε νοσοκομεία για όσα καιρό διαρκούν τα προγράμματα. Είναι σαφές βέβαια ότι σε καμία περίπτωση αυτές οι προσπάθειες -όσο φιλότιμες κι αν είναι από την πλευρά αυτών που αναλαμβάνουν τις σχετικές πρωτοβουλίες- δεν συγκροτούνται σε επίπεδο πολιτικής. Σε όλες τις κλινικές σχέσεις, η επικοινωνία είναι υψίστης σημασίας. Η ανεπαρκής επικοινωνία με άτομα που έχουν περιορισμένη γνώση της γλώσσας του τόπου στον οποίο ζουν περιορίζει την ικανότητά τους να έχουν πρόσβαση στις υπηρεσίες και επηρεάζει σημαντικότατα την ποιότητα της θεραπείας τους όταν αποκτήσουν πρόσβαση 4. Η ανεπαρκής επικοινωνία θα περιορίσει την ικανότητα του επαγγελματία ψυχικής υγείας να:αναπτύξει μια θεραπευτική σχέση κατανοήσει τις εμπειρίες και τον τρόπο σκέψης του πελάτη κατανοήσει το πολιτισμικό πλαίσιο της συμπεριφοράς του κάνει μια αξιολόγηση σχηματίσει μια διάγνωση αποφασίσει μαζί με τον πελάτη ένα κατάλληλο πρόγραμμα θεραπείας ελέγξει την ασθένεια αξιολογήσει την αποτελεσματικότητα και τις όποιες δυσμενείς επιδράσεις της θεραπείας Όταν η επικοινωνία ανάμεσα στον επαγγελματία ψυχικής υγείας και στον πελάτη είναι ανεπαρκής, θα προκύψουν διαγνωστικά και θεραπευτικά λάθη. Για παράδειγμα, μπορεί να: υπερεκτιμηθεί ή να μην εκτιμηθεί επαρκώς η σοβαρότητα της ψυχοπαθολογίας μην οριστεί σωστά το είδος της ψυχοπαθολογίας που υπάρχει διαγνωστεί ψυχοπαθολογία που δεν υπάρχει Η ανεπαρκής επικοινωνία θα οδηγήσει τον πελάτη σε περιορισμένη ή εσφαλμένη κατανόηση: του ρόλου του επαγγελματία ψυχικής υγείας του ρόλου της υπηρεσίας της φύσης της ασθένειας του σκοπού της θεραπείας ή της φαρμακευτικής αγωγής των παρενεργειών της φαρμακευτικής αγωγής Οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας, καθώς και οι μονάδες στις οποίες εργάζονται, έχουν την υποχρέωση να διασφαλίσουν ότι η επικοινωνία είναι επαρκής για κλινική αξιολόγηση και για θεραπεία υψηλής ποιότητας. 4 Minas, I.H. (1991).Mental Health Services for Immigrant Communities. Εργασία που παρουσιάστηκε στην ετήσια συνάντηση της Ομοσπονδίας Συμβουλίων των Μη-Αγγλόφωνων Κοινοτήτων της Αυστραλίας (Federation of NESB Communities Councils of Australia): VTPU 10 11
3. Η διερμηνεία στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας σημαντικές πτυχές Η διερμηνεία είναι μια εξειδικευμένη δεξιότητα που περιλαμβάνει την ακριβή και αποτελεσματική μετάφραση του νοήματος από τη μια γλώσσα στην άλλη. Η διερμηνεία στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας είναι ένα πολύπλοκο έργο. Ακριβολογία στη διερμηνεία Οι επαγγελματίες διερμηνείς καλούνται να μεταφράζουν σωστά το νόημα όσων έχουν ειπωθεί. Η κατά λέξη μετάφραση δεν είναι ούτε κατάλληλη ούτε νοηματικά σωστή. Κάποιοι επαγγελματίες ψυχικής υγείας ανησυχούν όταν ο διερμηνέας αποδίδει με πολλά λόγια κάτι σύντομο που έχουν πει. Να θυμάστε ότι ο διερμηνέας ίσως χρειαστεί να χρησιμοποιήσει περισσότερες λέξεις για να αποδώσει την έννοια ή το νόημα στη γλώσσα του πελάτη. Αν ανησυχείτε ότι ο διερμηνέας έχει προσθέσει δικά του σχόλια, ρωτήστε τον τι είπε. Σε μερικές περιπτώσεις, όπως όταν ο λόγος του πελάτη είναι συγκεχυμένος και ασυνάρτητος, η κατά λέξη μετάφραση μπορεί να αποδώσει με μεγαλύτερη ακρίβεια αυτή τη σύγχυση και την έλλειψη ειρμού. Πρέπει να προειδοποιήσετε τους διερμηνείς ότι μερικές φορές οι πληροφορίες που πρέπει να αποδοθούν ίσως να μη βγάζουν νόημα, εξαιτίας κάποιας διαταραχής σκέψης ή λόγω δυσφασίας. Προκειμένου να το διακρίνει αυτό ο επαγγελματίας ψυχικής υγείας, είναι απαραίτητο να μεταφράζει ακριβώς ο διερμηνέας όσα ειπώθηκαν, παρά να κατασκευάζει κάποιο νόημα εκεί που δεν υπάρχει νόημα με συνοχή. Να είστε ελαστικοί: Σε ορισμένες περιπτώσεις, ο διερμηνέας μπορεί να χρειαστεί να μεταφράζει ταυτόχρονα (διερμηνεία ενώ μιλάει το άτομο), αντί διαδοχικά (να περιμένει μια παύση για να μεταφράσει). Η ταυτόχρονη διερμηνεία μπορεί να είναι καταλληλότερη για κάποιον που, για παράδειγμα, έχει πάθει μανιακό επεισόδιο και μιλάει ασταμάτητα. Ενημερώστε τον διερμηνέα. Προτείνεται το προσωπικό ψυχικής υγείας να κάνει μια συζήτηση με τον διερμηνέα πριν τη συνάντηση, προκειμένου να τον πληροφορήσει για τον σκοπό της συνάντησης και για να ορίσει τον τρόπο διερμηνείας (δηλαδή, διαδοχική ή ταυτόχρονη διερμηνεία). Αν ο διερμηνέας παρεκκλίνει από όσα έχουν συμφωνηθεί, ο επαγγελματίας ψυχικής υγείας θα καταλάβει ότι ο διερμηνέας ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της συγκεκριμένης περίπτωσης. Τεχνική γλώσσα Η διερμηνεία της τεχνικής γλώσσας μπορεί να είναι ένα δύσκολο έργο. Στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας συχνά χρησιμοποιείται τεχνική γλώσσα, όπως η κλινική ορολογία. Σχετίζεται με Η διερμηνεία συνίσταται στην όσο το δυνατόν καλύτερη απόδοση του νοήματος κάποιες λέξεις ή φράσεις δεν μεταφράζονται άμεσα σε κάποια άλλη γλώσσα. Να θυμάστε ότι ο διερμηνέας είναι ένας επαγγελματίας συνεργάτης στη διερμηνευόμενη συνεδρία, αλλά δεν είναι έχει εξειδικευμένη εμπειρία και γνώση πάνω στα ζητήματα και στην ορολογία της ψυχικής υγείας. τις διαγνώσεις (π.χ. σχιζοφρένεια, διπολική διαταραχή), τα συμπτώματα (π.χ. ψευδαισθήσεις, παραλήρημα) και τη θεραπεία (π.χ. συμβουλευτική, ατομικό θεραπευτικό πρόγραμμα, φαρμακοθεραπεία, ψυχοκοινωνική αποκατάσταση, κοκ). Ονόματα και αρκτικόλεξα υπηρεσιών (π.χ., Κινητή Μονάδα Ψυχικής Υγείας ή ΚΜΨΥ) συχνά μπερδεύουν τους πελάτες. Είναι σημαντικό οι πληροφορίες να εκφράζονται σε μη-τεχνική γλώσσα, η οποία μπορεί να γίνει εύκολα κατανοητή από τους πελάτες. Επίσης είναι σημαντικό να ελέγχει το προσωπικό ψυχικής υγείας ότι το νόημα που ήθελε να μεταφέρει έχει γίνει κατανοητό. Να χρησιμοποιείτε σαφή και απλή γλώσσα για να εξηγείτε τους όρους και τις διαδικασίες των υπηρεσιών ψυχικής υγείας Να αποφεύγετε αρκτικόλεξα και εξειδικευμένη γλώσσα Να ελέγχετε ότι όλα έχουν γίνει κατανοητά. Απόρρητο Είναι σημαντικό να τονίσετε στον πελάτη (και στον διερμηνέα) ότι όλες οι πληροφορίες είναι απόρρητες. Αν και οι διερμηνείς δεσμεύονται από Κώδικα Δεοντολογίας που διασφαλίζει ότι η δουλειά τους είναι απόρρητη, πολλοί πελάτες της υπηρεσίας δεν το γνωρίζουν αυτό. Η ανησυχία για το συμβαίνει με τις πληροφορίες που αποκαλύπτονται παρουσία διερμηνέα μπορεί να οφείλεται, για παράδειγμα, σε προηγούμενες εμπειρίες στιγματισμού ή στη διερμηνεία από μη καταρτισμένο προσωπικό. Η αποτυχία τήρησης της απορρήτου από οποιαδήποτε μέλος του προσωπικού (κλινικό, αποκαταστασιακό, διερμηνείς ή διοικητικό) αποτελεί σοβαρή παραβίαση ηθικής ευθύνης. Όταν ενημερώνετε τον διερμηνέα, επαναλάβετε ότι απαιτείται εμπιστευτικότητα Όταν συστήνετε τον διερμηνέα στον πελάτη, εξηγήστε ότι όλα όσα θα συζητηθούν στη συνάντηση θεωρούνται απόρρητα (ωστόσο, υπόκεινται στο νόμο) και ότι τόσο ο διερμηνέας όσο και το προσωπικό δεσμεύονται να τηρήσουν το απόρρητο. Στιγματισμός Η ψυχική ασθένεια είναι άκρως στιγματισμένη σε όλες τις κοινότητες. Όταν ο βαθμός του στιγματισμού είναι υψηλός, οι πελάτες ίσως να μη θέλουν να μάθει η κοινότητά τους ότι πάσχουν από μια ψυχική ασθένεια ή οι φροντιστές ίσως να μη θέλουν να γίνει γνωστό ότι ένα μέλος της οικογένειας πάσχει από μια ψυχική ασθένεια. Συνεπώς, ο πελάτης μπορεί να είναι επιφυλακτικός να δεχτεί την παρουσία διερμηνέα, ακόμα και αν το επίπεδο γνώσης της γλώσσας είναι ανεπαρκές. Ίσως ο πελάτης να γνωρίζει τον διερμηνέα ή την οικογένειά του και επομένως να νιώθει άβολα να τους εμπλέξει. Αυτό το πρόβλημα είναι πιθανότερο να παρουσιαστεί σε μικρές, νεοσυσταθείσες κοινότητες. Όσο είναι εφικτό και ενώ είναι απών ο διερμηνέας, εξηγήστε στον πελάτη το ρόλο των διερμηνέων και ότι δεσμεύονται επαγγελματικά να τηρήσουν το απόρρητο του πελάτη. 12 13
Προτείνετε ως επιλογή -αν βέβαια υπάρχει- την τηλεφωνική διερμηνεία, εξηγώντας ότι οι τηλεφωνικοί διερμηνείς εργάζονται σε εθνικό επίπεδο και επομένως αυτό διασφαλίζει περαιτέρω το απόρρητο. Ελέγξτε αν το άτομο γνωρίζει άπταιστα κάποια άλλη γλώσσα εκτός από την πρωταρχική. Π.χ. αν είναι Σομαλός, μπορεί να μιλήσει Αραβικά ή Ιταλικά; Μάθετε αν θα δεχόταν να καλέσετε διερμηνέας για μια από τις εναλλακτικές γλώσσες. Αν ο πελάτης εξακολουθεί να μην επιθυμεί την παρουσία διερμηνέα, τότε ο επαγγελματίας ψυχικής υγείας θα πρέπει να κρίνει αν μπορεί να συνεχιστεί η συνάντηση χωρίς διερμηνέα ή αν πρέπει να επιμείνει για την παρουσία διερμηνέα, στην περίπτωση που είναι απαραίτητη για να διασφαλιστεί η εφαρμογή των επαγγελματικών του υποχρεώσεων (όσον αφορά στην ασφάλεια κ.λπ.). Να μιλάει εκ μέρους του πελάτη. Να απαντάει στο τηλέφωνο κατά τη διάρκεια της συνάντησης. Υποτιμητική συμπεριφορά και αντιμετώπιση του πελάτη. Σε περίπτωση που υποπτευθείτε ότι οι πληροφορίες δεν αποδίδονται σωστά, ενημερώστε τον πελάτη σας ότι πρέπει να μιλήσετε με τον διερμηνέα και ζητήστε διευκρινήσεις. Μετά τη συνάντηση, συζητήστε με τον διερμηνέα οποιαδήποτε ανάρμοστη συμπεριφορά και το λόγο που πιστεύετε ότι ήταν μη αποδεκτή. Αν το ζήτημα δεν λυθεί ή επαναληφθεί, πρέπει να ενημερώσετε τον προϊστάμενό σας, τον προϊστάμενο του διερμηνέα και από κοινού ν αναζητήσετε κάποια λύση. Συμπεριφορά διερμηνέων Οι διερμηνείς ίσως να νιώθουν άβολα να εργάζονται στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας. Το προσωπικό ψυχικής υγείας πρέπει να γνωρίζει ότι και οι διερμηνείς μπορεί να επηρεαστούν από τον στιγματισμό, την παραπληροφόρηση ή την έλλειψη κατάρτισης σχετικά με τις ψυχικές ασθένειες. Εφόσον είναι δυνατό, να συνεργάζεστε με διερμηνείς που έχουν εμπειρία στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας. Συνέχεια Εφόσον είναι δυνατόν, να συνεργάζεστε με τον ίδιο διερμηνέα σε όλες τις συναντήσεις με έναν πελάτη. Το βάρος που νιώθει ο πελάτης όταν πρέπει επανειλημμένως να αναπτύξει μια σχέση με νέους διερμηνείς, δημιουργεί περιττές δυσκολίες. Όταν μια συνάντηση έχει πάει καλά και έχει αναπτυχθεί εμπιστοσύνη ανάμεσα στον πελάτη και στον διερμηνέα, καλό είναι να συνεχίζεται η συνεργασία με τον ίδιο διερμηνέα. Αν υπάρχει συνέχεια με τον ίδιο διερμηνέα, είναι πιο πιθανό να έχετε μεγαλύτερη πρόοδο με τον πελάτη σας. Αντιεπαγγελματική συμπεριφορά Μπορεί να υπάρξουν περιπτώσεις όπου το προσωπικό ψυχικής υγείας πιστεύει ότι η διαγωγή του διερμηνέα δεν είναι επαγγελματική ή ότι έχει φερθεί ανάρμοστα απέναντι στον πελάτη ή κατά τη διάρκεια της συνάντησης. Παραδείγματα αντιεπαγγελματικής διαγωγής ή συμπεριφοράς του διερμηνέα αποτελούν τα παρακάτω: Να μη μεταφράζει όλα όσα λέγονται (εκτός και αν κάποιος μιλάει τόσο γρήγορα που να το καθιστά αδύνατον). Να διεξάγει μια δεύτερη συζήτηση κατά τη διάρκεια της συνάντησης, αποκλείοντας τον άλλον συμμετέχοντα. 14 15
4. Κατανοώντας το επάγγελμα του διερμηνέα Αξιολόγηση και πιστοποίηση των διερμηνέων Το παράδειγμα της Αυστραλίας Στην Αυστραλία, η Εθνική Αρχή Διαπίστευσης Μεταφραστών και Διερμηνέων (NAATI - National Accreditation Authority for Translators and Interpreters) είναι υπεύθυνη για την αξιολόγηση του επιπέδου γνώσης μια γλώσσας και για την πιστοποίηση των διερμηνέων. Η NAATI επιβλέπει την πιστοποίηση των διερμηνέων σύμφωνα με τα ακόλουθα επίπεδα γνώσης Γλωσσών Εκτός της Αγγλικής (Languages Other Than English - LOTE) 5. Επίπεδα: NAATI Επίπεδο 2: Παρα-επαγγελματίας Διερμηνέας. Ικανότητα διερμηνείας σε απλές και εύκολες καταστάσεις. NAATI Επίπεδο 3: Επαγγελματίας Διερμηνέας. Προτιμώμενο επίπεδο για εξειδικευμένες καταστάσεις των κλάδων της νομικής, της υγείας και άλλες (όπως η διερμηνεία στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας). NAATI Επίπεδο 4: Διερμηνέας Συνεδρίων. Ανώτερο επαγγελματικό επίπεδο. Ικανότητα διερμηνείας σε πολυσύνθετες και εξειδικευμένες καταστάσεις, συμπεριλαμβανομένων και των διεθνών συνεδρίων. Για τις υπηρεσίες ψυχικής υγείας απαιτούνται Επαγγελματίες (Επίπεδο 3) Διερμηνείς. Για κάποιες νεοσυσταθείσες κοινότητες όπου η NAATI δεν έχει καθιερώσει ακόμα διαδικασίες διαπίστευσης, μπορεί να μην υπάρχουν διαθέσιμοι επαγγελματίες διερμηνείς. Είναι προτιμώμενο οι διερμηνείς που εργάζονται στον κλάδο της ψυχικής υγείας να γνωρίζουν τους βασικούς ψυχιατρικούς όρους και έννοιες, να κατανοούν έως κάποιο βαθμό την ψυχική ασθένεια και να έχουν αναλογιστεί τη δική τους στάση και τις δικές τους αντιλήψεις για τα άτομα με ψυχική ασθένεια. Γίνεται επίσημη κατάρτιση των διερμηνέων πάνω σε αυτά τα ζητήματα, αν και κάποιοι έχουν αναπτύξει αυτή τη γνώση και την επίγνωση ύστερα από μερικά χρόνια εργασίας στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας. Για κάποιες νεοσυσταθείσες κοινότητες μπορεί να μην υπάρχουν επαγγελματίες διερμηνείς Επιπέδου 3. Σε αυτήν την περίπτωση, οι οδηγίες που δίνονται είναι ότι οι παρα-επαγγελματίες διερμηνείς Επιπέδου 2 θα χρειαστούν αναλυτικότερη ενημέρωση και πληροφόρηση. 5 Η NAATI είναι ένα εθνικό σώμα προτύπων που ανήκει στις Κυβερνήσεις της Κοινοπολιτείας, Πολιτειών και Περιφερειών της Αυστραλίας (Commonwealth, State and Territory Governments of Australia). Είναι μια ανώνυμη εταιρία υπό τον Κοινοπολιτειακό Επιχειρησιακό Νόμο 2001. Η NAATI λειτουργεί επίσης ως συμβουλευτικό σώμα για τον κλάδο της Μετάφρασης και Διερμηνείας (Translation and Interpreting - T&I) στην Αυστραλία, παρέχοντας συμβουλευτικές υπηρεσίες σχετικά με τα πρότυπα Μετάφρασης και Διερμηνείας, την πιστοποίηση, το ρόλο και τη λειτουργία των Μεταφραστών και των Διερμηνέων, καθώς και τις δεξιότητες Μετάφρασης και Διερμηνείας σε διάφορους τομείς. Επιπλέον οδηγίες είναι: Ζητήστε έναν διερμηνέα που να έχει ήδη εργαστεί σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας. Οι διερμηνείς είναι προετοιμασμένοι για να συζητήσουν για την εμπειρία τους. Αυτές οι πληροφορίες είναι επίσης διαθέσιμες και μέσω του πρακτορείου του διερμηνέα τη στιγμή που τον κλείνετε. Αν δεν υπάρχει διαθέσιμος επαγγελματίας διερμηνέας NAATI Επιπέδου 3, να ξέρετε ότι ίσως υπάρξουν περιορισμοί στην ανάπτυξη μιας σχέσης με τον πελάτη και στις πληροφορίες που θα μπορείτε να δώσετε ή να λάβετε. Η διερμηνεία δεν πρέπει να γίνεται από κάποιο μέλος της οικογένειας ή από κάποιον συγγενή. Οι διερμηνείς είναι επαγγελματίες συνεργάτες Οι διερμηνείς είναι επαγγελματίες το έργο των οποίων είναι να καταστήσουν ικανή την επικοινωνία του νοήματος μεταξύ του προσωπικού ψυχικής υγείας και των πελατών. Το προσωπικό ψυχικής υγείας συνεργάζεται με (δεν χρησιμοποιεί ) διερμηνείς. Το προσωπικό ψυχικής υγείας μπορεί να αναπτύξει μια πιο συναδελφική συνεργασία με τους διερμηνείς, μέσα από το σχεδιασμό της συνάντησης και τη συζήτηση πριν και μετά τις συναντήσεις, Ο διερμηνέας ως Πολιτισμικός Σύμβουλος Οι απόψεις διίστανται ανάμεσα στους διερμηνείς και σε όσους εργάζονται στον κλάδο, για το κατά πόσο μπορεί ο διερμηνέας να αποτελέσει πηγή πληροφοριών σχετικά με την κουλτούρα πελατών διαφορετικής πολιτισμικής και γλωσσολογικής προέλευσης. Πληροφορίες που μπορεί να είναι κλινικά σημαντικές πρέπει να αναζητούνται από το δίγλωσσο προσωπικό ψυχικής υγείας και από την επίσημη βιβλιογραφία. Αν επιθυμείτε να ξέρετε τις απόψεις του διερμηνέα σχετικά με τις πολιτισμικές διαφορές, δηλώστε το αυτό κατά την ενημέρωσή του και αφιερώστε χρόνο για να συζητήσετε τις παρατηρήσεις σας. Να έχετε υπόψη ότι ο διερμηνέας μοιράζεται μαζί σας την υποκειμενική του άποψη, η οποία μπορεί να ισχύει ή να μην ισχύει για τον πελάτη με τον οποίον δουλεύετε. Αν επιθυμείτε ο διερμηνέας να έχει το ρόλο και του πολιτισμικού σύμβουλου, αυτό πρέπει να το δηλώσετε κατά τη διάρκεια της ενημέρωσης ή της ανασκόπησης. (Προτείνεται η πολιτισμική γνωμάτευση να περιορίζεται σε γενικές πληροφορίες, όπως ποιοι είναι οι σωστοί τρόποι για να χαιρετήσετε και να απευθύνεστε στον πελάτη.) Πριν ζητήσετε πολιτισμικές πληροφορίες, ελέγξτε ότι ο διερμηνέας έχει την απαραίτητη γνώση όσον αφορά στην κουλτούρα του πελάτη. Αναφερθείτε στην Οδηγία: 6. Επιλογή του διερμηνέα. Μην υποθέτετε ότι επειδή ο πελάτης και ο διερμηνέας μοιράζονται την ίδια γλώσσα, ταιριάζουν και από άποψη εθνικότητας και πολιτισμού. 16 17
5. Πότε πρέπει να καλέσετε διερμηνέα; Το δίγλωσσο και διπολιτισμικό προσωπικό ψυχικής υγείας μπορεί να σας βοηθήσει με μια δεύτερη κλινική γνωμάτευση, αλλά πάντα πρέπει να λαμβάνετε υπόψη τους περιορισμούς που αναφέρονται παραπάνω όσον αφορά στο δίγλωσσο προσωπικό. Να ξέρετε ότι υπάρχει περίπτωση ο διερμηνέας να μην επιθυμεί να σχολιάσει πολιτισμικά ζητήματα. Αν εκφράσει αυτή την προτίμηση, μην επιμείνετε και μη θεωρήσετε ότι ο διερμηνέας δεν είναι συνεργάσιμος. Εκτός από την αξιολόγηση της ψυχικής κατάστασης μέσω της γλώσσας, το προσωπικό ψυχικής υγείας καταλήγει σε κλινικά συμπεράσματα με βάση και τη συμπεριφορά του πελάτη, τη μη-λεκτική επικοινωνία, τα ρούχα και την εμφάνισή του, τις πεποιθήσεις του, τις αξίες του, τον τρόπο ζωής του κ.λ.π. Οι διερμηνείς δεν είναι καταρτισμένοι στην ερμηνεία συμπεριφορών, αν και μπορεί να είναι σε θέση να σχολιάσουν πολιτισμικές πρακτικές. Οι διερμηνείς δεν είναι καταρτισμένοι επαγγελματίες ψυχικής υγείας και δεν πρέπει να τους ζητάτε να αξιολογήσουν τα συμπτώματα των πελατών ή να εκφράσουν οποιαδήποτε άλλη κλινική γνώμη. Διερμηνέας αντί Μεταφραστή Ο διερμηνέας μεταφράζει το νόημα όσων θα ειπωθούν σε μια συζήτηση μεταξύ δύο ή περισσότερων ατόμων. Ο μεταφραστής μεταφράζει γραπτά έγγραφα. Ο διερμηνέας μπορεί και να μην είναι μεταφραστής. Αν χρειαστεί να εξηγήσετε κάποιο γραπτό κείμενο στον πελάτη, μπορείτε να ζητήσετε από τον διερμηνέα να του το μεταφράσει προφορικά (δηλ. να το διαβάσει στη γλώσσα του πελάτη). Πρέπει να θυμάστε ότι η προφορική μετάφραση δεν είναι ίδια με την κανονική μετάφραση και μπορεί να μην αποδίδει με ακρίβεια το σωστό ύφος και τη σωστή μορφή και περιπλοκότητα του εγγράφου. Ο διερμηνέας μπορεί να πει ότι η προφορική μετάφραση δεν είναι επαρκής ή ότι το κείμενο είναι πολύ περίπλοκο για να μεταφραστεί προφορικά. Σε αυτή την περίπτωση, ίσως χρειαστεί να κανονίσετε να μεταφραστεί το έγγραφο από έναν επαγγελματία μεταφραστή. Περαιτέρω πληροφορίες: Για μια πρόσφατη αναφορά σχετικά με τη διερμηνεία στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας και τις ανάγκες κατάρτισης του διερμηνέα, δείτε: Miletic, T., Minas, H., Stolk. Y., Gabb, D., Klimidis, S., Piu, M., & Stankovska, M. (2006) Βελτιώνοντας την ποιότητα της διερμηνείας στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας στη Βικτόρια (Improving the quality of mental health interpreting in Victoria). Αναφορά από τη Μονάδα Διαπολιτισμικής Ψυχιατρικής της Βικτόρια (VTPU), Μελβούρνη. [www.vtpu.org.au] Ο διερμηνέας πρέπει να καλείται κατά την αξιολόγηση, τη θεραπεία, τις υποστηρικτικές συναντήσεις, όταν γίνεται ο σχεδιασμός της θεραπείας και του εξιτηρίου, καθώς και κατά το εξιτήριο. Απαιτείται διερμηνέας όταν: ο πελάτης ζητήσει διερμηνέα ο πελάτης προτιμάει να μιλήσει, και μιλάει καλύτερα, σε μια άλλη γλώσσα εκτός της γλώσσας του τόπου στον οποίο ζει το προσωπικό ψυχικής υγείας κρίνει ότι ο πελάτης χρειάζεται διερμηνέα, λόγω δυσκολίας επικοινωνίας στα προφορικά ελληνικά Αξιολογώντας την αναγκαιότητα για διερμηνέα Εκτός από το να λάβει υπόψη του τις προτιμήσεις των πελατών της υπηρεσίας, το προσωπικό ψυχικής υγείας πρέπει να είναι σε θέση να αξιολογήσει και την ανάγκη για διερμηνέα. Προκειμένου να αποφασιστεί αν απαιτείται διερμηνέας, είναι αναγκαίο να αξιολογηθεί η δυνατότητα ενός ατόμου να επικοινωνήσει αποτελεσματικά στην γλώσσα του τόπου στον οποίο ζει. Αυτό δεν αφορά μόνο τον πελάτη, αλλά και τους φροντιστές του ή τα μέλη της οικογένειάς του. Το επίπεδο γνώσης της γλώσσας ορίζεται από την ικανότητα κατανόησης και έκφρασης στον γραπτό και προφορικό λόγο. Παρακάτω παρουσιάζεται μια απλή κλίμακα του επιπέδου γνώσης: Κλίμακα επιπέδου γνώσης της γλώσσας: 1 Δεν είναι σε θέση να κάνει μια καθημερινή κουβέντα (π.χ. καταλαβαίνει απλούς χαιρετισμούς και λίγα περισσότερα) 2 Είναι σε θέση να κάνει μια καθημερινή κουβέντα, αλλά δεν μπορεί να εκφραστεί για να συζητήσει κλινικά ζητήματα ή συναισθηματικό περιεχόμενο X 3 Είναι σε θέση να επικοινωνήσει με ευχέρεια. Μπορεί να συζητήσει με άνεση κλινικές πληροφορίες Αν ο πελάτης ανήκει στις κατηγορίες 1 και 2, πρέπει να καλέσετε διερμηνέα. Αν ο πελάτης ανήκει στην κατηγορία 3, δεν χρειάζεται διερμηνέας. Μην ξεχνάτε ότι κατά τα στάδια οξείας ασθένειας, ο πελάτης μπορεί να μεταφερθεί από την κατηγορία 3 στις κατηγορίες 1 και 2. Προκειμένου να κατανοήσει και να εκφράσει κάποιος κλινικές πληροφορίες, το επίπεδό του γνώσης της γλώσσας πρέπει να είναι παρόμοιο με αυτό ενός ντόπιου ομιλητή. Αν το άτομο μπορεί απλά να κατανοεί την καθημερινή γλώσσα και να κάνει μια κουβέντα, αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι θα είναι σε θέση να καταλαβαίνει όλα όσα λέγονται στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας. Εύκολα μπορούν να υπερεκτιμηθούν οι γλωσσικές γνώσεις ενός ατόμου, γι αυτό να κάνετε ερωτήσεις για να ελέγξετε το επίπεδο γνώσης του. ελέγξτε τις δεξιότητες επικοινωνίας και κατανόησης του πελάτη στην γλώσσα του τόπου να γνωρίζετε ότι σε καταστάσεις έντονου άγχους, όπως σε περιπτώσεις υποτροπής της διαταραχής του ατόμου, συχνά μειώνεται η ικανότητα του ατόμου να επικοινωνήσει σε μια γλώσσα που δεν είναι η μητρική του 18 19
ελέγξτε ότι το άτομο έχει καταλάβει όσα έχετε πει να γνωρίζετε ότι κάποιες συναισθηματικές εμπειρίες μπορούν να διατυπωθούν μόνο μέσω της μητρικής γλώσσας του πελάτη, καθώς τα συναισθήματα και άλλες εμπειρίες που συχνά αποτελούν μέρος της ψυχικής ασθένειας είναι δύσκολο να εκφραστούν σε μια ξένη γλώσσα Το επίπεδο γνώσης της γλώσσας μπορεί να διαφοροποιείται με την πάροδο του χρόνου και πρέπει να αναθεωρείται σε διάφορα στάδια κατά τη διάρκεια της θεραπείας και της περίθαλψης Η ικανότητα επικοινωνίας και το επίπεδο γνώσης της γλώσσας αποτελούν επίσης σημαντικά ζητήματα όταν δουλεύετε με κωφούς και βαρήκοους. Αν το άτομο προτιμάει να επικοινωνήσει στην τοπική νοηματική γλώσσα, απαιτείται ένας διερμηνέας αυτής της γλώσσας. Περιστάσεις κατά τις οποίες πρέπει να καλέσετε διερμηνέα Ο διερμηνέας πρέπει να καλείται σε όλες τις περιστάσεις κατά τις οποίες πρέπει να αποσπάσετε από τον πελάτη ή να μεταφέρετε στον πελάτη σημαντικές πληροφορίες. Ο διερμηνέας πρέπει να παρευρίσκεται στις ακόλουθες περιστάσεις: όταν ο πελάτης ζητάει έναν διερμηνέα όταν το προσωπικό ψυχικής υγείας δεν καταλαβαίνει τον πελάτη κατά την εισαγωγή στην υπηρεσία κατά την αξιολόγηση, συμπεριλαμβανομένης της αρχικής αξιολόγησης και της εξέτασης ψυχικής κατάστασης κατά τη συνεχή θεραπεία για την αξιολόγηση της οικογένειας κατά τη διάρκεια εξειδικευμένων και πολυκλαδικών αξιολογήσεων για να εξηγήσει τα αποτελέσματα της αξιολόγησης, τη διάγνωση, τη θεραπεία, τη θεραπευτική αγωγή και/ή τις παρενέργειες για να εξηγήσει νομικά δικαιώματα και αλλαγές του νομικού καθεστώτος κατά τη συγκατάθεση μετά από ενημέρωση για διαδικασίες που κρίνονται αναγκαίες για την αξιολόγηση κινδύνου σε μια κρίσιμη κατάσταση κατά την αποκλιμάκωση (debriefing) μετά από κρίση στις συνεχείς αναθεωρήσεις, είτε στο κέντρο της υπηρεσίας είτε κατά τη διάρκεια της επίσκεψης στο σπίτι για την ανάπτυξη ενός ατομικού προγράμματος, φροντίδας για τον προγραμματισμό του εξιτηρίου για την παρακολούθηση των πελατών που είναι σε μονάδες νοσηλεία ή που δέχονται εντατική θεραπεία κατά τις συνεδρίες αποκατάστασης σε συνεργαζόμενες υπηρεσίες, όπως στις Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας για Παιδιά και Εφήβους και σε συσκέψεις σε σχολεία και σε άλλα κέντρα/μονάδες που εμπλέκουν τον πελάτη και την οικογένεια. Επείγοντα περιστατικά Σε κάποιες χώρες, ο επαγγελματίας ψυχικής υγείας μπορεί να έχει άμεση πρόσβαση σε διερμηνείς και να είναι στη διάθεσή του μέσα σε μία ώρα αν δηλώσει ότι: είναι από μια υπηρεσία ψυχικής υγείας και αντιμετωπίζει επείγον / περιστατικό σε κρίση Σε πολλές περιπτώσεις περιστατικών σε κρίση, η παρέμβαση μπορεί να καθυστερήσει μέχρι να φτάσει ο διερμηνέας, επομένως μπορεί να σας βοηθήσει ένας διερμηνέας μέσω τηλεφώνου, αν διατίθεται αυτή η εναλλακτική. Στο πλαίσιο μιας κρίσης, ελέγξτε αν ο διερμηνέας επιθυμεί μια συνάντηση με το προσωπικό ψυχικής υγείας μετά από τη συνάντηση/το περιστατικό. Αναφερθείτε στην Οδηγία: 11. Μετά τη συνάντηση. 20 21
6. Επιλογή του διερμηνέα Προετοιμασία εντοπίστε τη σωστή γλώσσα και διάλεκτο (π.χ. άτομα που έχουν γεννηθεί στο Αφγανιστάν μπορεί να μιλούν διάφορες γλώσσες, όπως Παστού, Φαρσί ή διαλέκτους). Αν δεν είστε σε θέση να το διακρίνετε αυτό, ίσως σας βοηθήσει η τηλεφωνική υπηρεσία διερμηνέων, αν υπάρχει και λειτουργεί. λάβετε υπόψη την εθνικότητα, τη θρησκεία, την εκπαίδευση και τη μόρφωση του πελάτη λάβετε υπόψη το ιστορικό μετανάστευσης του πελάτη και την πολιτική κατάσταση στη χώρα καταγωγής του ελέγξτε ότι η επιλεγόμενη γλώσσα είναι κατανοητή από όλη την οικογένεια στις οικογενειακές συναντήσεις λάβετε υπόψη ότι οι οικογενειακές σχέσεις μπορεί να ορίζονται από το φύλο, τη θέση ή την ηλικία μάθετε τι προτιμάει ο πελάτης όσον αφορά στο γένος, τη διάλεκτο, τη χώρα και την εθνικότητα του διερμηνέα καθορίστε επιπλέον χρόνο για μια συνάντηση με διερμηνέα εφόσον αυτό είναι δυνατόν, να συνεργάζεστε με τον ίδιο διερμηνέα. Αντιθέτως, κάποιοι πελάτες διαφορετικής πολιτισμικής και γλωσσολογικής προέλευσης, μπορεί να απολαμβάνουν την ευκαιρία να συναντούν άτομα που μιλούν την ίδια γλώσσα και με τα οποία μπορούν να συζητήσουν Να λάβετε υπόψη όσο το δυνατόν περισσότερο τις προτιμήσεις των πελατών σχετικά με τα συνεχόμενα ραντεβού με τους διερμηνείς Σιγουρευτείτε ότι ο επαγγελματίας ψυχικής υγείας και ο διερμηνέας έχουν χρόνο για τις απαραίτητες συζητήσεις πριν και μετά τη συνάντηση. Όταν επιλέγετε διερμηνέα διευκρινίστε τη γλώσσα, την εθνικότητα και το φύλο που απαιτείται βεβαιώστε ότι ο διερμηνέας είναι διαθέσιμος για όλη την απαιτούμενη διάρκεια τα ραντεβού των διερμηνέων συνήθως διαρκούν 1,5 ώρα ζητήστε έναν διερμηνέα με εμπειρία ή κατάρτιση σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας Συνεχόμενα ραντεβού Πολλές υπηρεσίες υγείας και μερικές υπηρεσίες ψυχικής υγείας, οργανώνουν συνεχόμενα ραντεβού για έναν διερμηνέα, όταν υπάρχει μεγάλη ζήτηση για μια συγκεκριμένη γλώσσα. Το πλεονέκτημα είναι ότι με αυτό τον τρόπο μεγιστοποιείται η πρόσβαση σε έναν διερμηνέα για κάθε ραντεβού και ελαχιστοποιούνται τα έξοδα μετακίνησης. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με παραπάνω από έναν τρόπους. Για παράδειγμα, μπορείτε να κλείσετε έναν διερμηνέα για το ίδιο απόγευμα ή πρωινό κάθε εβδομάδα και για τους πελάτες που έχουν ραντεβού αυτές τις ώρες. Τα συνεχόμενα ραντεβού με τον ίδιο διερμηνέα είναι προφανώς πιο οικονομικά από τα ξεχωριστά με διαφορετικούς διερμηνείς. Να έχετε υπόψη ότι αυτή η πρακτική θα έχει ως αποτέλεσμα να βρίσκονται στην υπηρεσία τις ίδιες περίπου ώρες πελάτες που μιλούν την ίδια γλώσσα και ότι κάποια άτομα θα προτιμούσαν να μην τους αναγνωρίσει κάποιος από την ίδια τους την κοινότητα, επειδή ντρέπονται ή φοβούνται για στιγματισμό. Μπορεί να είναι δύσκολο να κανονιστούν συνεχόμενα ραντεβού σε ορισμένες υπηρεσίες, π.χ. στις Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας για Παιδιά και Εφήβους. 22 23
7. Πριν τη συνάντηση 8. Κατά τη διάρκεια της συνάντησης Ο διερμηνέας θα είναι σε θέση να μεταφράσει με μεγαλύτερη ακρίβεια αν έχει κατανοήσει πλήρως το σκοπό της συνάντησης, το ρόλο του κλινικού, τη μέθοδο εργασίας του και την ορολογία που είναι πιθανό να χρησιμοποιηθεί. Η αμοιβαία επαγγελματική σχέση σεβασμού προάγεται επίσης και αν αφιερώσετε χρόνο για να συστηθείτε και να διασαφηνίστε το ρόλο σας. Οι διερμηνείς συνεργάζονται με επαγγελματίες από πληθώρα κλάδων. Κάθε κλάδος έχει τις δικές του αρχές πρακτικής, τα δικά του εργαλεία, τη δική του εξειδικευμένη γλώσσα και τις δικές του μορφές στενογραφίας για περίπλοκες έννοιες. Δεν πρέπει να υποθέσετε ότι ο διερμηνέας γνωρίζει αυτά τα ζητήματα για τον κλάδο της ψυχικής υγείας. Πριν τη συνάντηση Να θυμάστε ότι μια λεπτομερής ενημέρωση πριν τη συνεδρία μπορεί να βοηθήσει τον διερμηνέα να προετοιμαστεί για δυσάρεστες πληροφορίες που μπορεί να συζητηθούν κατά τη διάρκεια της συνάντησης. Ελέγξτε ότι ο διερμηνέας και ο πελάτης δεν γνωρίζονται είναι διερμηνέας με εμπειρία στην ψυχική υγεία να θυμάστε ότι στις λιγότερο ομιλούμενες γλώσσες ή στις αγροτικές περιοχές, το ένα ή και τα δύο από αυτά μπορεί να μην είναι εφικτά και συνεπώς απαιτείται πιο λεπτομερής ενημέρωση Ενημερώστε τον διερμηνέα για: την περίπτωση και την ορολογία που μπορεί να χρησιμοποιηθεί καθώς και για οποιαδήποτε άλλη πληροφορία που μπορεί να είναι σχετική τον τρόπο που θα διεξαχθεί η συνάντηση καθορίστε τον απαιτούμενο τρόπο διερμηνείας (δηλ. διαδοχική ή ταυτόχρονη διερμηνεία). Δείτε Οδηγία: 3. Η διερμηνεία στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας σημαντικές πτυχές καθορίστε πρωτόκολλα για θέματα ασφαλείας με τον διερμηνέα, όπως συζητήστε οποιεσδήποτε ανησυχίες που σας απασχολούν σχετικά με θέματα ασφαλείας και ετοιμάστε ένα σχέδιο σε περίπτωση που η συνάντηση πρέπει να σταματήσει (π.χ. μια συνθηματική λέξη για να σταματήσει η συνάντηση, σε περίπτωση που υπάρχει κάποια ανησυχία εκ μέρους του επαγγελματία ψυχικής υγείας ή του πελάτη). Οι διερμηνείς δεν πρέπει να μένουν μόνοι τους με τον πελάτη πριν, κατά τη διάρκεια ή μετά τη συνάντηση. Αν συμβεί αυτό, μπορεί να κινδυνεύσει ο ρόλος του διερμηνέα και να υπάρξουν επιπτώσεις σε θέματα ασφαλείας. ο διερμηνέας πρέπει να κληθεί στο γραφείο προσωπικού κατά την άφιξή του και να εγκαταλείψει την αίθουσα μαζί σας αν χρειαστεί να λείψετε από την αίθουσα για οποιονδήποτε λόγο κατά τη διάρκεια της συνάντησης θυμηθείτε να εξηγήσετε στον πελάτη γιατί πρέπει να φύγετε από την αίθουσα και γιατί πρέπει να σας ακολουθήσει και ο διερμηνέας. Η πρώτη συνάντηση Η πρώτη συνάντηση μπορεί να πάρει περισσότερη ώρα από τη συνηθισμένη, προκειμένου να: συστήσετε τον εαυτό σας και τον διερμηνέα εξηγήσετε στον πελάτη ποιος είστε και ποιος είναι ο ρόλος σας εξηγήσετε το ρόλο του διερμηνέα εξηγήσετε ότι οι διερμηνείς δεσμεύονται από τον κώδικα δεοντολογίας του επαγγέλματός του να αντιμετωπίζουν ως εμπιστευτικά όλα όσα ειπωθούν (αυτό είναι ένα ιδιαίτερα σημαντικό ζήτημα και μπορεί να χρειαστούν πολλές συνεδρίες μέχρι να βεβαιωθεί ο πελάτης ότι τηρείται το απόρρητο) εξηγήσετε το σκοπό της συνάντησης και τη διαδικασία διερμηνείας (όπως ότι θα γίνονται παύσεις για τη διερμηνεία) Τοποθέτηση θέσεων βεβαιωθείτε ότι θέσεις είναι έτσι τοποθετημένες ώστε να διευκολύνουν την επικοινωνία. Όταν η συνάντηση γίνεται μόνο με έναν πελάτη, τον διερμηνέα και έναν επαγγελματία ψυχικής υγεία, τοποθετήστε τις θέσεις σε τριγωνικό σχηματισμό. σχηματισμός σε πέταλο σχηματισμός σε τρίγωνο σχηματισμός σε κύκλο όταν η διερμηνεία γίνεται με την οικογένεια, με τους φροντιστές ή με περισσότερα από δύο άτομα, καλό είναι οι θέσεις να σχηματίζουν είτε πέταλο είτε κύκλο, με τον διερμηνέα να κάθεται δίπλα στον επαγγελματία ψυχικής υγείας σε καταστάσεις μεγάλης ή ομαδικής συνάντησης, τοποθετήστε τις θέσεις σε κύκλο, με τον διερμηνέα δίπλα στον επαγγελματία ψυχικής υγείας και κοντά στον πελάτη, για να μπορεί να καταλαβαίνει τις διαδικασίες χωρίς να ενοχλεί τους υπόλοιπους για τους κωφούς και βαρήκοους πελάτες, βεβαιωθείτε ότι η διάταξη των καθισμάτων και του φωτισμού είναι η καταλληλότερη για να επιτευχθεί η καταλληλότερη επικοινωνία (Δείτε Οδηγία: 13. Διερμηνεία για άτομα με προβλήματα ακοής στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας). για τηλεφωνική διερμηνεία, χρησιμοποιείστε διπλό ακουστικό ή τηλέφωνο με ανοιχτή ακρόαση, και καθίστε απέναντι από τον πελάτη σας. Αν χρησιμοποιείτε κανονικό τηλέφωνο, μιλήστε στον διερμηνέα, μετά δώστε το ακουστικό στον πελάτη και εξηγήστε ότι το τηλέφωνο θα αλλάζει χέρια 6. 6 Δείτε: Points on using telephone interpreting, της Εθνικής Υπηρεσίας Μετάφρασης και Διερμηνείας (TIS National): www.immi.gov.au/tis/doctor.htm 24 25
Λεκτική και μη-λεκτική επικοινωνία φροντίστε οι προτάσεις και οι ερωτήσεις σας να είναι σύντομες κάντε μια παύση στο τέλος κάθε δήλωσης για να έχει χρόνο ο διερμηνέας να μεταφράσει εξηγήστε στον πελάτη γιατί πρέπει να γίνονται παύσεις να γνωρίζετε ότι μερικές φορές ο διερμηνέας μπορεί να πρέπει να διασαφηνίσει μια δήλωση με τον πελάτη, το μέλος της οικογένειας ή τον φροντιστή να κοιτάτε τον πελάτη, ακόμα κι όταν μιλάει ο διερμηνέας να απευθύνεστε απευθείας στον πελάτη. Να χρησιμοποιείτε το πρώτο πρόσωπο εγώ και το δεύτερο πρόσωπο εσύ, αντί να λέτε ρώτησέ τον ή ρώτησέ την. Αν ο πελάτης μιλήσει απευθείας στον διερμηνέα, ο επαγγελματίας ψυχικής υγείας θα πρέπει να παρέμβει και να ζητήσει από τον πελάτη να μιλάει απευθείας στον επαγγελματία ψυχικής υγείας να αποφεύγετε την εξειδικευμένη ή την καθομιλουμένη γλώσσα είναι ιδιαίτερα δύσκολο να μεταφραστεί και να εξηγείτε τυχόν δύσκολες έννοιες ή όρους να παρατηρείτε τη γλώσσα του σώματος τόσο του διερμηνέα όσο και του πελάτη να αποφεύγετε το σαρκασμό, τον κυνισμό και τα αστεία είναι δύσκολο να μεταφραστούν σε ομαδικές καταστάσεις, να έχετε τον έλεγχο και να καθοδηγείτε τις διαδικασίες με τέτοιον τρόπο ώστε να μπορούν όλοι να συμμετάσχουν αν πρέπει να φύγετε από την αίθουσα, να κάνετε ένα τηλεφώνημα ή οτιδήποτε άλλο που δεν είναι απολύτως σαφές στους υπόλοιπους συμμετέχοντες, εξηγήστε το αυτό στον πελάτη σας και εξηγήστε γιατί πρέπει να φύγει μαζί σας και ο διερμηνέας μην αφήνετε τον διερμηνέα μόνο του με τον πελάτη ελαχιστοποιήστε δυνητικές ενοχλήσεις (π.χ. απενεργοποιήστε τα κινητά τηλέφωνα) Διαπροσωπική δυναμική διαχείριση της συνάντησης Η παρουσία ενός διερμηνέα σε μια συνάντηση ψυχικής υγείας αλλάζει τη δυναμική της σχέσης μεταξύ του πελάτη και του επαγγελματία ψυχικής υγείας. Οι πιο συχνές αλλαγές που έχουν παρατηρηθεί περιλαμβάνουν: Υπερβολική ταύτιση διερμηνέα και πελάτη (ο διερμηνέας και ο πελάτης δημιουργούν μια συμμαχία, αποκλείοντας τον επαγγελματία ψυχικής υγείας) Υπερβολική ταύτιση διερμηνέα και επαγγελματία ψυχικής υγείας (ο διερμηνέας και ο επαγγελματίας ψυχικής υγείας δημιουργούν μια συμμαχία, αποκλείοντας τον πελάτη) Επικράτηση του διερμηνέα (ο διερμηνέας αναλαμβάνει τον έλεγχο της συνάντησης) Απόρριψη του διερμηνέα (ο πελάτης απορρίπτει τον διερμηνέα) Για να αποφύγετε τέτοια προβλήματα: πριν τη συνάντηση, διασαφηνίστε τους ρόλους μετά τη συνάντηση, συζητήστε τυχόν ζητήματα που προέκυψαν από αυτήν, Αν συνεργάζεστε με τους διερμηνείς έχοντας ως γνώμονα αυτές τις οδηγίες, θα μειωθούν οι πιθανότητες αλλαγής της δυναμικής της σχέσης. Πράγματα που πρέπει να θυμάστε κατά τη διάρκεια της συνάντησης να έχετε πάντα τον έλεγχο της συνάντησης να ακολουθείτε τα πρωτόκολλα ασφαλείας που έχετε ορίσει νωρίτερα με τον διερμηνέα να αποφεύγετε να εμπλέκεστε σε συζήτηση με τον διερμηνέα κατά τη διάρκεια της συνάντησης, καθώς αυτό μπορεί να κάνει τον πελάτη να νιώσει παραγκωνισμένος. Αν πρέπει οπωσδήποτε να συζητήσετε κάποιο ζήτημα, εξηγήστε στον πελάτη τι κάνετε και γιατί πριν τη συνάντηση, ενημερώστε τον διερμηνέα και μετά τη συνάντηση, κάντε μια ανασκόπηση μερικές φορές οι πελάτες/τα μέλη της οικογένειας λένε κάτι στους διερμηνείς και μετά τους ζητούν να μην το μεταφέρουν στον επαγγελματία ψυχικής υγείας (σε τέτοιες περιπτώσεις, ίσως χρειαστεί να εξηγήσετε πάλι το ρόλο του διερμηνέα). μη ζητάτε από παιδιά και από μέλη της οικογενείας να μεταφράζουν να χρησιμοποιείτε τις υπηρεσίες τηλεφωνικής διερμηνείας μόνο εφόσον δεν μπορεί να παραστεί κάποιος διερμηνέας, ή για να αποκτήσετε βασικές πληροφορίες, όπως τα στοιχεία μητρώου, ή όταν αυτό είναι που προτιμάει ο πελάτης γιατί ανησυχεί για την τήρηση του απορρήτου (μπορείτε να καθησυχάσετε τους πελάτες ότι οι τηλεφωνικοί διερμηνείς μπορεί να βρίσκονται οπουδήποτε στην χώρα). 26 27