ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ Βασικά σηµεία οµιλίας κ. Φώλια, στο 3 ο Αναπτυξιακό Συνέδριο Το 3 ο Εθνικό Αναπτυξιακό Συνέδριο σηµατοδοτεί µια ακλόνητη πίστη και µια στρατηγική επιλογή. Να δηµιουργήσουµε την Ελλάδα που µπορεί να πρωταγωνιστεί. Την Ελλάδα που σχεδιάζει µε σιγουριά, µε αυτοπεποίθηση και αισιοδοξία. Την Ελλάδα που κερδίζει, ηµέρα µε την ηµέρα, το µέλλον που δικαιούται. Το µέλλον όλων των Ελληνίδων και των Ελλήνων, µπορεί και πρέπει να είναι καλύτερο από το χτες. Σε αυτή την καθηµερινή προσπάθεια αξίζει να δώσουµε όλοι τον καλύτερο εαυτό µας στη δυναµική βάση των επιδιωκόµενων στόχων και όχι σε µια στείρα προσέγγιση αρµοδιοτήτων. 1
Η Ελλάδα δεν έχει την πολυτέλεια άλλου χαµένου χρόνου και άλλων χαµένων ευκαιριών. Οι αυτοσχεδιασµοί και οι προχειρότητες του παρελθόντος κόστισαν και εξακολουθούν να κοστίζουν ακριβά. Είναι γνωστό ότι στην ευρωπαϊκή της πορεία, η Ελλάδα όπως και όλες οι χώρες του Ευρωπαϊκού Νότου εξασφάλισαν σηµαντική οικονοµική συνδροµή µέσα από τους κοινοτικούς πόρους. Η αξιοποίησή της, όµως, δεν είχε παντού τα ίδια αποτελέσµατα. Η Ελλάδα, αν και εντάχθηκε στην ευρωπαϊκή οικογένεια µια πενταετία νωρίτερα σε σχέση µε την Πορτογαλία και την Ισπανία, δεν µπόρεσε να προωθήσει στον ίδιο βαθµό, ούτε την επιζητούµενη σύγκλισή της, ούτε τις αναγκαίες αλλαγές και µεταρρυθµίσεις. Παρά τις κατά καιρούς εφησυχαστικές ωραιοποιήσεις οι αναπτυξιακές δυνατότητες δεν αξιοποιήθηκαν στο βαθµό που έπρεπε. Οι 2
εξαγγελίες και θα είχα να αναφέρω πάρα πολλές αλλά δεν είναι του παρόντος αποδεικνύονταν επιταγές χωρίς αντίκρισµα. Η δοµή λειτουργίας του Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης, το οποίο παραλάβαµε, το λιγότερο που µπορεί να πει κανείς είναι ότι, είχε πολλά σοβαρά προβλήµατα και γι αυτό υπήρχε ο κίνδυνος να τιναχθεί στον αέρα. Οι αδυναµίες σε επίπεδο σχεδιασµού και προγραµµατισµού, οι ασυµβατότητες του εθνικού θεσµικού πλαισίου µε το κοινοτικό δίκαιο µε συνέπεια την αντικανονικότητα στην υλοποίηση µεγάλου αριθµού έργων, οι γραφειοκρατικές και χρονοβόρες διαδικασίες διαχείρισης, οι οργανωτικές και εκτελεστικές αδυναµίες στο µεγάλο πλήθος των φορέων υλοποίησης συνιστούσαν διαρκώς µια κινούµενη άµµο. Από την πλευρά µας τηρήσαµε τις δεσµεύσεις µας προς τον ελληνικό λαό και κάναµε αυτό που 3
έπρεπε. Για πρώτη φορά από τότε που άρχισε η Ελλάδα να απορροφά κοινοτικά κονδύλια διαµορφώθηκε ένα σύστηµα διαχείρισης και ελέγχου σύµφωνο µε τις κοινοτικές προδιαγραφές. Το Μάρτιο του 2004 παραλάβαµε την απορροφητικότητα του Γ ΚΠΣ στο 21,47%. Σήµερα η απορροφητικότητα έχει ανέλθει στο 44%. Εύκολα µπορεί να κατανοήσει κάποιος πως ότι απορρόφησε η προηγούµενη κυβέρνηση σε 50 µήνες, το πετύχαµε εµείς και µε το παραπάνω, µόλις σε 26 µήνες. Αυτό πολύ απλά σηµαίνει υπερδιπλασιασµός της απορρόφησης. Αυτό όµως σε καµία περίπτωση δεν σηµαίνει ότι είµαστε ευχαριστηµένοι και εφησυχασµένοι. Τα Υπουργεία και οι Περιφέρειες πρέπει ακόµα να διαχειριστούν και να εποπτεύσουν την υλοποίηση του υπολοίπου 56% του Γ ΚΠΣ. Υπάρχουν συµβάσεις που πρέπει να γίνουν και οι πόροι που πρέπει να απορροφηθούν είναι σχεδόν 4
όσοι και οι πόροι που θα µας δοθούν προς διαχείριση στην επόµενη περίοδο! Γι αυτό η προωθούµενη Αναθεώρηση το 2006 του Γ Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης θα συνεισφέρει ουσιαστικά στην αξιοποίηση των κονδυλίων. Αλλά οι ενέργειες του Υπουργείου Οικονοµίας και η όποια διαπραγµάτευση γίνεται µε τις Βρυξέλλες, και στο σηµείο αυτό αναγνωρίζουµε τη συµπαράσταση της Ε. Επιτροπής, δεν µπορούν να αποτελούν παρά µόνο ένα επικουρικό µέσο. Η υλοποίηση πρέπει να επιταχυνθεί. Με όσο κόπο και µε όποιες υπερβάσεις απαιτούνται. Μακάρι να είχαν ξεκινήσει όλα σωστά ώστε στη φάση της ολοκλήρωσης να είχαµε λιγότερη δουλειά. υστυχώς αυτό δεν έγινε, αλλά αυτό δεν σηµαίνει ότι θα παραδοθούµε ως όµηροι στις αστοχίες του παρελθόντος. Αυτή η αναφορά στο παρελθόν δεν έχει πολιτική σκοπιµότητα. Γίνεται µόνο και µόνο για να 5
συνειδητοποιήσουµε όλοι πως η Ελλάδα έκανε βήµατα, όταν άλλοι εταίροι µας έκαναν άλµατα. Κι αυτό είχε ως αποτέλεσµα η «ψαλίδα» είτε ν ανοίξει είτε να µείνει στα ίδια επίπεδα, σε µια σειρά από δείκτες και µεγέθη που αφορούν στην οικονοµική ανάπτυξη και την ποιότητα ζωής. Αυτή είναι και η µεγάλη πρόκληση για µας σήµερα. Να κερδίσουµε αυτή την τελευταία µεγάλη αναπτυξιακή ευκαιρία. Και πρέπει να την κερδίσουµε µε πολιτικές που θα απελευθερώνουν τις δηµιουργικές δυνάµεις του τόπου. Με πολιτικές που θα καθιστούν την ελληνική κοινωνία ικανή να ανταποκριθεί στις µεγάλες προκλήσεις της εποχής, ικανή να αντιµετωπίσει και να αξιοποιήσει τις µεγάλες ευκαιρίες από την πορεία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης µέσα στο νέο παγκοσµιοποιηµένο περιβάλλον. Είναι στόχοι για τους οποίους οφείλουν να δεσµευτούν οι πολιτικές ηγεσίες και οι κοινωνικοί 6
εταίροι προκειµένου να προχωρήσουν οι αναγκαίες πολιτικές, χωρίς συµβιβασµούς και οπισθοδροµήσεις. Το Σχέδιο Εθνικού Στρατηγικού Πλαισίου Αναφοράς, µπορεί και πρέπει να γίνει ο Οδικός Χάρτης µας για το µέλλον. Γι αυτό θεσµοθετήσαµε, για πρώτη φορά στην ιστορία της χώρας, έναν τόσο ευρύ αναπτυξιακό διάλογο ο οποίος ξεκίνησε τον Ιούνιο του 2004. Το 1 ο Αναπτυξιακό Συνέδριο στη Θεσσαλονίκη ήταν ο πρώτος µεγάλος σταθµός σε αυτή την ανοιχτή και δηµοκρατική διαβούλευση για το µέλλον του τόπου. Στο 2 ο Εθνικό Αναπτυξιακό Συνέδριο, συζητήσαµε διεξοδικά το σχεδιασµό, τις διαδικασίες, τους νέους κανονισµούς και τις υποχρεώσεις της χώρας για τη νέα προγραµµατική περίοδο 2007-2013. Παράλληλα, διεξήχθησαν 13 Περιφερειακά Αναπτυξιακά 7
Συνέδρια που συνεισέφεραν µε γόνιµες ιδέες και προτάσεις. Το εκέµβριο του 2005 δώσαµε στα Υπουργεία /Περιφέρειες και τους Κοινωνικοοικονοµικούς Εταίρους προσχέδιο-έγγραφο εργασίας για το στρατηγικό µέρος του ΕΣΠΑ. Ζητήσαµε από όλους τις παρατηρήσεις προσθήκες διορθώσεις τους. Οι περισσότεροι ανταποκρίθηκαν θετικά στην πρόσκληση. Με βάση αυτές τις προτάσεις αλλά και τα νέα κείµενα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, σχετικά µε το περιεχόµενο του ΕΣΠΑ, προχωρήσαµε στην εφαρµογή του προσχεδίου του ΕΣΠΑ. Βρισκόµαστε στη φάση ολοκλήρωσής του. Στις αµέσως επόµενες ηµέρες, το 2 ο Σχέδιο του ΕΣΠΑ θα δοθεί στους αρµόδιους φορείς χάραξης πολιτικής (υπουργεία και περιφέρειες). Οι φορείς αυτοί, εντός συγκεκριµένου και σύντοµου χρονικού (όχι περισσότερο από 10 µέρες) 8
διαστήµατος, θα πρέπει να στείλουν γραπτά τα σχόλιά τους στο ΥΠ.ΟΙ.Ο. Σε αυτή τη φάση δε θα ζητήσουµε τη συµβολή-εµπλοκή των Κοινωνικοοικονοµικών Εταίρων, καθώς είχαµε µέχρι σήµερα ευρύτατο διάλογο και έχουµε στο µεγαλύτερο δυνατό βαθµό ενσωµατώσει τη συνεισφορά τους και τις θέσεις τους. Τώρα είναι η ώρα, οριστικοποίησης σε Κυβερνητικό επίπεδο. Οπότε το επόµενο βήµα θα είναι : να παρουσιαστεί το τελικό κείµενο του στρατηγικού µέρους του ΕΣΠΑ στη ιυπουργική Επιτροπή Σχεδιασµού 2007-2013, και στη συνέχεια στα αρµόδια κυβερνητικά όργανα. Είναι µια διαδικασία που ολοκληρώνεται και σε συνδυασµό µε την 3 η εγκύκλιο, που θέτει το πλαίσιο διαµόρφωσης και των νέων επιχειρησιακών προγραµµάτων, µπορούµε να αισιοδοξούµε ότι παρά τη δυσκολία του εγχειρήµατος, θα είµαστε µέσα στους στόχους 9
µας για επίσηµη υποβολή του ΕΣΠΑ και των προγραµµάτων τον Οκτώβριο. Με δεδοµένο ότι εκταµίευση προκαταβολής µπορεί να πραγµατοποιηθεί από την 1/1/2007 και φυσικά προϋποθέτει την έγκριση των ΕΠ, στόχος του ΥΠΟΙΟ είναι η ταυτόχρονη υποβολή των ΕΠ στις Υπηρεσίες της ΕΕ προκειµένου να µειωθεί ο χρόνος διαπραγµάτευσής τους, να διασφαλιστεί η έγκρισή τους το ίδιο χρονικό διάστηµα και, εποµένως, να αποφευχθεί η δηµιουργία ΕΠ δύο ταχυτήτων από πλευράς επιλεξιµότητας δαπανών. Η ελληνική οικονοµία, στο πλαίσιο της παγκόσµιας αγοράς, εισέρχεται σε µια νέα φάση ανάπτυξης, η πορεία της οποίας αναµένεται να καθορισθεί σε σηµαντικό βαθµό από την ικανότητα προσαρµογής στα νέα δεδοµένα και τη βελτίωσης της ανταγωνιστικής της θέσης. Αυτές οι προτεραιότητες και αυτοί οι στόχοι έχουν εθνικό χαρακτήρα και εθνική σπουδαιότητα. 10
Αφορούν ολόκληρη την ελληνική κοινωνία. Αφορούν το µέλλον των παιδιών µας. Για να γίνουν πραγµατικότητα απαιτείται στρατηγική στόχευση και όραµα. Αποφασιστικότητα και σκληρή δουλειά. Υπευθυνότητα και συνεργασία. Και τούτο διότι τα πράγµατα δεν είναι ούτε εύκολα, ούτε απλά. Τα προβλήµατα είναι υπαρκτά και ουδείς µπορεί να τα αγνοεί ή να εθελοτυφλεί. Οι δυσκολίες γίνονται ακόµη µεγαλύτερες, εξαιτίας της δυσµενούς ευρωπαϊκής συγκυρίας. Έχουµε δύσκολο έργο, δύσκολες συνθήκες, δύσκολους χρόνους, δύσκολες ισορροπίες. Στα εύκολα όµως πολλοί µπορούν να τα καταφέρουν. Άλλωστε το έπαθλο µιας εύκολης νίκης είναι πάντα µικρό. Ζητούµενο για µας είναι να ανταποκριθούµε στα δύσκολα. Να αναµετρηθούµε µε προκλήσεις µεγάλης κλίµακας και να τα καταφέρουµε. 11
Στο πλαίσιο αυτό, αναδεικνύονται οι στρατηγικές αναπτυξιακές επιλογές και οι προτεραιότητες για τη νέα προγραµµατική περίοδο. Επιλογές και Προτεραιότητες που αφορούν: 1. Στην Κοινωνία της γνώσης και την Καινοτοµία. 2. Στην ενίσχυση της Απασχόλησης και την ενδυνάµωση της κοινωνικής συνοχής. 3. Στην αειφόρο ανάπτυξη και την Ποιότητα ζωής 4. Στην εξωστρέφεια και την ενίσχυση του επιχειρηµατικού περιβάλλοντος. 5. Στην αναβάθµιση και τον εκσυγχρονισµό του θεσµικού περιβάλλοντος. 6. Στην ενίσχυση των υποδοµών προσπελασιµότητας. Παράλληλα οφείλουµε να αντιµετωπίσουµε αποτελεσµατικά τη χωρική διάσταση της 12
ανάπτυξης. Η πρόκληση αυτή απαιτεί τιτάνια προσπάθεια, καθώς αφορά την άµβλυνση των φυσικών και γεωγραφικών µειονεκτηµάτων, λόγω της ιδιαίτερης γεωµορφολογίας της χώρας µας, την αναζωογόνηση της υπαίθρου, τη διάχυση της ανάπτυξης στο σύνολο του εθνικού χώρου. Τα ζητούµενα αυτά είναι κρίσιµης σηµασίας κυρίως για τις ορεινές και αποµακρυσµένες περιοχές της χώρας καθώς βεβαίως και για τη νησιωτική Ελλάδα. Όραµά µας είναι να κάνουµε ολόκληρη τη χώρα µας- χωρίς αποκλεισµούς και χωρίς εξαιρέσεις - έναν ελκυστικό τόπο για να ζει κανείς, να επενδύει, να παράγει και να δηµιουργεί. Ζητούµενο είναι λοιπόν να χαράξουµε και να υλοποιήσουµε ένα σχέδιο ανάπτυξης που να µας οδηγεί όλο και πλησιέστερα στην πραγµατική οικονοµική και κοινωνική σύγκλιση µε τους 13
ευρωπαίους εταίρους µας. Ένα σχέδιο που να συµβάλει καθοριστικά στην προσαρµογή της χώρας µας στα καινούργια δεδοµένα της παγκοσµιοποιηµένης οικονοµίας. Εν τούτοις, η χώρα ακόµα βαρύνεται από το παρελθόν µε διαρθρωτικές αδυναµίες στον ευρύτερο δηµόσιο τοµέα που οφείλουµε να τις υπερβούµε, ώστε να ανταποκριθούµε πλήρως και µε επάρκεια στο αυστηρό κανονιστικό πλαίσιο της νέας περιόδου. Προκειµένου να αντιµετωπιστούν αποτελεσµατικά δυσχέρειες σχεδιασµού και υλοποίησης που εντοπίστηκαν στην τρέχουσα προγραµµατική περίοδο, απαιτείται νέο σχήµα αρχιτεκτονικής προγραµµάτων, το οποίο εστιάζει στην ανάγκη για µικρότερο πλήθος Επιχειρησιακών Προγραµµάτων και λιγότερων, αλλά ισχυρότερων και αποτελεσµατικότερων ιαχειριστικών Αρχών. 14
Το νέο σχήµα εδράζεται στις υφιστάµενες διαχειριστικές δοµές, δίνοντας ιδιαίτερη έµφαση στην οµαλότητα της µετάβασης και αξιοποιώντας τόσο την εµπειρία που έχει συσσωρευτεί, όσο και τις δυνατότητες του νέου Κανονιστικού πλαισίου. Τα προβλήµατα που παρατηρήθηκαν στο πλαίσιο της υλοποίησης του τρέχοντος και των προηγούµενων ΚΠΣ λόγω της αδυναµίας ή/ και ανεπάρκειας των περισσότερων Τελικών ικαιούχων των προγραµµάτων, δεν µπορεί να παρουσιαστούν και στη νέα προγραµµατική περίοδο, δεδοµένου µάλιστα ότι, µε βάση τους νέους Κανονισµούς, οι φορείς αυτοί θα πρέπει να αποδεικνύουν την επάρκειά τους. Όσον αφορά εποµένως τους Τελικούς ικαιούχους, από το σύνολο των δυνητικών φορέων υλοποίησης θα επιλεγούν όσοι διαθέτουν ικανότητα και επάρκεια, ενώ για τους υπόλοιπους πρέπει να εξεταστεί η δυνατότητα ενίσχυσης ή 15
αξιοποίησης νέων µεθόδων διαχείρισης έργων αρµοδιότητάς τους (ανάθεση αρµοδιοτήτων σε τρίτους, συνολική επιχορήγηση, χρήση ενδιάµεσων φορέων κλπ). Αξίζει ωστόσο να σηµειωθεί ότι το 39% των Κοινοτικών κονδυλίων κατευθύνεται στα ΠΕΠ. Το αντίστοιχο ποσοστό για τη Γ προγραµµατική περίοδο ήταν 32%. Και η επιλογή αυτή έχει προφανή σηµασία για την περιφερειακή ανάπτυξη. Επίσης πρέπει να σηµειώσουµε µε έµφαση ότι κατά τη νέα προγραµµατική περίοδο, επιβάλλεται: (α) η διαµόρφωση σαφώς συγκροτηµένης, µακροπρόθεσµης και υψηλής επενδυτικής έντασης αναπτυξιακής στρατηγικής, και (β) η επέκταση των όρων και των κανόνων εφαρµογής της στρατηγικής αυτής σε όλο το φάσµα της δηµόσιας επενδυτικής προσπάθειας. 16
Κατά συνέπεια, προτείνεται κατά τη νέα προγραµµατική περίοδο η προγραµµατική και διοικητική ενοποίηση του συγχρηµατοδοτούµενου και του εθνικού σκέλους του Προγράµµατος ηµοσίων Επενδύσεων (µε ενιαίο πρόγραµµα, ενιαίο σύστηµα διοίκησης και ενιαίο πληροφοριακό σύστηµα), µε διάκριση µόνο των πρόσθετων δεσµεύσεων που ισχύουν στο συγχρηµατοδοτούµενο σκέλος. Με τον τρόπο αυτό, το καθεστώς διαχείρισης του εθνικού σκέλους του Π Ε αναµορφώνεται, ώστε - στη βάση της προσθετικότητας - να αποτελέσει µοχλό ανάπτυξης σε τοµείς, όπου, για οποιουσδήποτε λόγους, δεν θα υπάρξει συγχρηµατοδότηση. Οι συγχρηµατοδοτούµενες όσο και οι αποκλειστικά εθνικές δηµόσιες επενδύσεις εντάσσονται σε µία ενιαία δηµόσια επενδυτική στρατηγική. Ο ενιαίος σχεδιασµός και η εφαρµογή της αναπτυξιακής στρατηγικής 17
συνεπάγονται και την ύπαρξη ενιαίου προγράµµατος και ενιαίων διαδικασιών. Έτσι, όλες οι δηµόσιες επενδύσεις θα ενταχθούν σε ένα µεσοπρόθεσµο Εθνικό Πλαίσιο Στήριξης (ΕΠΣ), υπερσύνολο του εθνικού σκέλους και των συγχρηµατοδοτούµενων ΕΠ, που δοµείται σύµφωνα µε σαφείς προτεραιότητες, µε ανάλυση σε ετήσιο πρόγραµµα και µε συγκεκριµένες δοµές και διαδικασίες διαχείρισης. Η πρακτική της χρηµατοδότησης έργων «περιορισµένων απαιτήσεων» και ως εκ τούτου περιορισµένου αναπτυξιακού αποτελέσµατος, ή έργων που χρονίζουν κλείνοντας ακόµα και δεκαετίες µέσα στο Πρόγραµµα, δεν µπορεί να είναι στις επιλογές µας. Αλλάζουµε ταχύτητες, αλλάζουµε νοοτροπίες για να πετύχουµε την προσαρµογή σε έναν κόσµο που αλλάζει καθηµερινά. 18
Ζούµε σε µια εποχή που κινείται µε ασύλληπτες ταχύτητες. Ο κόσµος µας εξελίσσεται τεχνολογικά, παράγει καινοτοµικά, αναπτύσσεται πρωτόγνωρα, διεκδικεί ευφάνταστα, δηµιουργεί ό,τι φαινόταν ως χθες αδύνατο και ακατόρθωτο. Ξέρουµε ότι καµία χαµένη ευκαιρία δεν ξαναγυρίζει πίσω. Ξέρουµε ότι κάθε αδράνεια ή καθυστέρηση, µεγαλώνει την απόσταση που µας χωρίζει από τις εξελίξεις και γεννά ένα χάσµα το οποίο, στην πορεία του χρόνου, θα γίνεται όλο και µεγαλύτερο, όλο και πιο απειλητικό. Σήµερα τα οικονοµικά σύνορα µετατίθενται σε επενδύσεις που αφορούν την ανθρώπινη φαντασία και επινοητικότητα. Σήµερα την παγκόσµια οικονοµία κινούν οι καινοτόµες ιδέες. Είναι η απαρχή µιας νέας Οδύσσειας και είναι προφανές ότι η χώρα µας πρέπει να απαντήσει µπροστά σε αυτές τις προκλήσεις. Άλλωστε κι ο πολυµήχανος Οδυσσέας, Έλληνας ήταν. 19
Είµαι βέβαιος ότι µε συντονισµένη δράση, όλοι µαζί, θα επιτύχουµε το µέγιστο αναπτυξιακό αποτέλεσµα. Θέλω να σας βεβαιώσω ότι οι υπηρεσίες του υπουργείου µας είναι στη διάθεση όλων των εµπλεκοµένων φορέων και υπηρεσιών, µε στόχο την έγκαιρη και αποτελεσµατική ολοκλήρωση της διαδικασίας σχεδιασµού για τη νέα προγραµµατική περίοδο 2007-2013. Εύχοµαι κάθε επιτυχία στις εργασίες του συνεδρίου και είµαι βέβαιος ότι τα συµπεράσµατά του, θα έχουν µια ξεχωριστή θετική συνεισφορά στην προσπάθεια που καταβάλλει η χώρα µας. 20