Άγχος και κατάθλιψη σε οµάδα ηλικιωµένων ατόµων στην κοινότητα

Interscientific Health Care (2009) Vol 1, Issue 2, 61-66 Άγχος και κατάθλιψη σε οµάδα ηλικιωµένων ατόµων στην κοινότητα Ρούπα Ζ., 1 Τάτσιου Ι., 2 Τσικληταρά Ά., 3 Κουλούρη Α., 4 Νίκας Μ., 5 Μπισκίνη Ι., 6 Σωτηροπούλου Π.. 7 1 Καθηγήτρια, Τµήµα Νοσηλευτικής, ΑΤΕΙ Λάρισας 2 Νοσηλεύτρια MSc, Κέντρο Υγείας οµοκού 3 Νοσηλεύτρια MSc, Κέντρο Υγείας οµοκού 4 Νοσηλεύτρια MSc, Κέντρο Υγείας Σαλαµίνας 5 Κοινοτικός Νοσηλευτής, MSc 6 Νοσηλευτής MSc, Ιπποκράτειο Νοσ/µείο 7 Επισκέπτρια Υγείας, MSc, ΓΝΝΘΑ «Η Σωτηρία» ΠΕΡΙΛΗΨΗ Οι αγχώδεις και οι καταθλιπτικές διαταραχές αποτελούν σοβαρό πρόβληµα στην Τρίτη Ηλικία, το οποίο συχνά υποεκτιµάται. Σκοπός της παρούσας µελέτης ήταν να διερευνηθεί η συχνότητα του άγχους και της κατάθλιψης σε µία οµάδα υπερηλίκων ασθενών που επισκέπτονται τα ΚΑΠΗ επαρχιακής πόλης. Σε 165 ηλικιωµένους επισκέπτες των ΚΑΠΗ, 20 γυναίκες και 121 άνδρες, και σε 20 ακόµα άτοµα που αρνήθηκαν να συµπληρώσουν φύλο και ηλικία, διανεµήθηκε το ερωτηµατολόγιο των Bedford & Foulds για το άγχος και την κατάθλιψη. Συνολικά, 4 άτοµα αρνήθηκαν να λάβουν µέρος στη µελέτη. Ο µέσος όρος ηλικίας των ασθενών ήταν τα 75, 59 +/-6,29 έτη. Τα αποτελέσµατα έδειξαν υψηλή συχνότητα και των δύο διαταραχών, σε ποσοστό σηµαντικά υψηλότερο του γενικού πληθυσµού. Υπήρξε ελαφρά υπεροχή των γυναικών στη σοβαρότητα της διαταραχής, όχι όµως στατιστικά σηµαντική. Επισηµαίνεται η αυξηµένη ανάγκη για παρέµβαση στους υπερήλικες σε σχέση µε τις ψυχικές διαταραχές. ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙ ΙΑ: άγχος, κατάθλιψη, Τρίτη ηλικία, υπερήλικες, ΚΑΠΗ, κοινότητα Υπεύθυνος Αλληλογραφίας: Ρούπα Ζωή Αιγοσθενων 86 Γαλάτσι Τηλ: 210 2931022, 6974780723 Email: zoeroupa@yahoo.gr 61

Interscientific Health Care (2009) Vol 1, Issue 2, 61-66 Anxiety and depression among elderly in the community Roupa Z, 1 Tatsiou I., 2 Tsiklitara A., 2 Koulouri A., 3 Nikas M., 4 Mpiskini I., 5 Sotiropoulou P. 6 1. Clinical Lecturer, Nursing Department TEI of Larisa 2. RN, MSc, Health Center of Domokos 3. RN, MSc, Health Center of Salamina 4.RN, MSc 5. RN, MSc, Ippokratio Hospital of Thessaloniki 6. Health Inspector General Hospital of Athens Sotiria ABSTRACT Anxiety and depression disorders are a serious problem among elders and its frequency is often underestimated. The aim of this study was to record the frequency of anxiety and depression in a sample of elderly people, such as those who visit the KAPI community centers in the provincial town of Lamia. 165 elders were initially enrolled in the study, 20 women, 121 men, while 20 persons refused to state their gender and age. 4 persons refused participation at all.the questionnaire of Bedford & Foulds was administered. The mean age of the respondents was 75.59+/-6.29 yrs. High frequency of anxiety and depression symptoms was found, statistically higher in comparison to the general population. Women slightly surpassed men in scoring on both scales, however not statistically significant. There is a great necessity of interventions towards the treatment of anxiety and depression in community dwelling elderly. Keywords: anxiety, depression, third aged, elderly, community centers, community ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι µεγαλύτεροι σε ηλικία άνθρωποι πιστεύεται ότι είναι περισσότερο επιρρεπείς στην ψυχική ασθένεια απ ό,τι είναι οι νέοι άνθρωποι. Για αρκετούς λόγους ωστόσο, είναι δύσκολο να προσδιορίσουµε τους ακριβείς ρυθµούς επίπτωσης και επικράτησης των ψυχικών διαταραχών στην ύστερη ζωή 1,2. Οι ηλικιωµένοι είναι συχνά δύσκολο να έρθουν σε επαφή µε τις έρευνες κοινότητας, είναι απρόθυµοι να απαντήσουν σε προσωπικές ερωτήσεις οι οποίες έχουν να κάνουν µε συναισθηµατικά προβλήµατα, και οι περισσότεροι δεν αναζητούν θεραπεία για τέτοια προβλήµατα ή συµβουλεύονται εργαζόµενους πρωτοβάθµιας φροντίδας κι όχι επαγγελµατίες της ψυχιατρικής. Τα συµπτώµατα της ψυχικής ασθένειας στους ηλικιωµένους συχνά διαφέρουν από εκείνα των άλλων ηλικιακών οµάδων. Έτσι, παρά τις εκτεταµένες και λεπτοµερείς περιγραφές κάθε κατηγορίας προβληµάτων οι κλινικοί και οι ερευνητές συνεχίζουν να έχουν δυσκολία στο να εφαρµόσουν τις γραπτές περιγραφές των συµπτωµάτων σε γηραιότερους ανθρώπους 3. Οι µεγαλύτερης ηλικίας ενήλικες έχουν µια δυσανάλογα υψηλή επίπτωση κατάθλιψης.η κατάθλιψη είναι πιο συχνή στα νοσοκοµεία και τα γηροκοµεία. Παρόλο που τα σηµεία και τα συµπτώµατα της κατάθλιψης είναι σχετικά σταθερά καθ όλη τη διάρκεια της ζωής, ορισµένα χαρακτηριστικά της κατάθλιψης είναι ιδιαίτερα στους ηλικιωµένους. Είναι κρίσιµο για τους κλινικούς να θυµούνται ότι η κατάθλιψη στους γηραιότερους ενήλικες που ανταποκρίνεται καλά στη θεραπεία µπορεί να εµφανιστεί µε γνωσιακές αλλαγές παρόµοιες µε εκείνες που συνοδεύουν άλλες οργανικής βάσης, µη αναστρέψιµες διαταραχές 1. Η 62 Corresponding Author: Roupa Zoe Aigosthenon 86 Galatsi Tel. 210 2931022, 6974780723 Email: zoeroupa@yahoo.gr

απώλεια των εκτελεστικών λειτουργιών (συχνά ένα διαγνωστικό σηµάδι για άνοια) περιλαµβάνει διαταραχές στο σχεδιασµό, την τοποθέτηση σε µια σειρά, την οργάνωση και την αφαίρεση. Μια τέτοια γνωσιακή διαταραχή µπορεί επίσης να είναι ένα σηµάδι της κατάθλιψης. Η κατάθλιψη αποστερεί από το άτοµο την ικανοποίηση της ύστερης ζωής, εµποδίζει την ακεραιότητα του εγώ, και µπορεί να µειώσει ουσιαστικά το προσδόκιµο επιβίωσης. Οι ηλικιωµένοι έχουν την υψηλότερη συχνότητα αυτοκτονίας από όποια άλλη ηλικιακή οµάδα, και ένα φάσµα σωµατικών διαταραχών τις οποίες η κατάθλιψη κάνει πιο έντονες 4. Από την άλλη πλευρά και το άγχος είναι σύνηθες σε όλες τις ηλικιακές οµάδες και αυξάνεται σε συχνότητα µε την πάροδο της ηλικίας 5. Οι προσαρµογές στις σωµατικές, συναισθηµατικές και κοινωνικοοικονοµικές αλλαγές που συµβαίνουν καθώς ένα άτοµο µεγαλώνει, προστίθενται στην ποικιλία των αιτιών του άγχους. Οι αγχώδεις αντιδράσεις στους ηλικιωµένους µπορούν να εκδηλώνονται ως σωµατικά παράπονα, άκαµπτη σκέψη και συµπεριφορά, αϋπνία, κούραση, εχθρότητα, ανησυχία, σύγχυση και αυξηµένη εξάρτηση. Οι φυσιολογικοί δείκτες άγχους περιλαµβάνουν την αυξηµένη αρτηριακή πίεση, (αυξηµένες) σφύξεις, αναπνοές, ψυχοκινητική ανησυχία, και αυξηµένές κενώσεις 6. Σκοπός της παρούσας εργασίας ήταν να διαπιστωθεί η συχνότητα του άγχους και της κατάθλιψης σε έναν πληθυσµό ηλικιωµένων ατόµων, όπως αυτός που επισκέπτεται καθηµερινά τα KAΠΗ µιας επαρχιακής πόλης όπως είναι η Λαµία. ΥΛΙΚΟ ΚΑΙ ΜΕΘΟ ΟΣ Στην έρευνα περιελήφθησαν και τα τρία λειτουργούντα ΚΑΠΗ της πόλης. ύο από αυτά λειτουργούν στον κεντρικό τοµέα της πόλης και ένα στο βόρειο τοµέα. εν περιελήφθη το 4 ο ΚΑΠΗ, το οποίο άρχισε πολύ πρόσφατα τη λειτουργία του και περιελάµβανε εγγεγραµένους των δύο κεντρικών ΚΑΠΗ. Σηµειώνεται ότι το 1 ο ΚΑΠΗ έχει 900 εγγεγραµµένα µέλη, από τα οποία 200 χαρακτηρίζονται ενεργά, µε τα πλέον τακτικά να φθάνουν τα 70, ενώ τα αντίστοιχα νούµερα για το 2 ο και 3 ο ΚΑΠΗ είναι 1100/300/120 και 500/60/30. Η διανοµή των ερωτηµατολογίων έγινε σε 4 προκαθορισµένες ηµέρες, κατά τη διάρκεια των οποίων οι ηλικιωµένοι προσέρχονταν για συνταγογράφηση φαρµάκων, µέσα σε µια χρονική περίοδο συνολικά δύο εβδοµάδων. Σε 165 ηλικιωµένους -επισκέπτες των ΚΑΠΗ της πόλης της Λαµίας διανεµήθηκε το ερωτηµατολόγιο των Bedford and Foulds ( DSSI/sAD) για το άγχος και την κατάθλιψη 7. Τέσσερα άτοµα αρνήθηκαν τη συµµετοχή τους στην έρευνα, ενώ 20 άτοµα αρνήθηκαν να συµπληρώσουν την ηλικία και το φύλο τους. Συλλέχτηκαν συνολικά 161 ερωτηµατολόγια. Οι συµµετέχοντες δήλωσαν εγγράφως ότι συναινούν στη συµµετοχή τους στην έρευνα. Αρχικά εφαρµόστηκε η περιγραφική στατιστική και κατασκευάστηκαν πίνακες συχνοτήτων για τα γενικά επιδηµιολογικά χαρακτηριστικά του δείγµατος. Τα αποτελέσµατα που έδωσαν οι συµµετέχοντες στην κλίµακα του άγχους στο ερωτηµατολόγιο DSSI/sAD ταξινοµήθηκαν σε τρεις κατηγορίες, ανάλογα µε το αν οι τιµές ήταν µεγαλύτερες του 3, ανάµεσα στο 3 και το 6 και άνω του 6 (δηλωτικό σοβαρής ψυχολογικής επιβάρυνσης). Οι ποιοτικές µεταβλητές εξετάστηκαν µε τη χρήση του χ 2 του Pearson, το οποίο χρησιµοποιήθηκε ως κριτήριο καλής προσαρµογής στην αναµενόµενη για το γενικό πληθυσµό κατανοµή. Για τις συγκρίσεις µεταξύ δύο οµάδων χρησιµοποιήθηκε το Mann Whitney U test. Για τις ποσοτικές µεταβλητές (ηλικία) χρησιµοποιήθηκε η δοκιµασία t- test 8. Το επίπεδο σηµαντικότητας ήταν το 0,05. Η στατιστική επεξεργασία έγινε µε το πρόγραµµα SPSS 15. Το ερωτηµατολόγιο DSSI/sAD εξετάζει συµπτώµατα άγχους και κατάθλιψης 7. Αποτελείται από δεκατέσσερις ερωτήσεις, επτά από τις οποίες αφορούν στο άγχος και επτά στην κατάθλιψη. Μπορεί να χρησιµοποιηθεί ως δοκιµασία ελέγχου, προκειµένου να εντοπιστούν σε ένα δείγµα πληθυσµού όσοι παρουσιάζουν ψυχιατρικά συµπτώµατα, αλλά και ως δείκτης βαρύτητας των συµπτωµάτων του άγχους και της κατάθλιψης. Είναι πολύ εύκολο στο να το συµπληρώσει κάποιος και παρέχει µια απλή και γρήγορη εκτίµηση του επιπέδου του άγχους και της κατάθλιψης. Εστιάζει αποκλειστικά στην παρούσα συµπτωµατολογία χωρίς να σχετίζεται µε τη δοµή της προσωπικότητας ή άλλες συνιστώσες. Ένα ερωτηµατολόγιο σαν και αυτό, το οποίο και συνεξετάζει το άγχος και την κατάθλιψη φαίνεται ως το πιο κατάλληλο για έρευνα στους ασθενείς, αφού είναι καθιερωµένη πλέον η γνώση ότι αυτές οι δύο οντότητες εξετάζονται µαζί. Το συνολικό άθροισµα για κάθε κλίµακα (άγχος, κατάθλιψη) είναι το άθροισµα των αποτελεσµάτων στις επιµέρους ερωτήσεις (εύρος από 0-21). Το κρίσιµο άθροισµα για κάθε κατηγορία είναι το 3. Ογδόντα δύο τοις εκατό του γενικού πληθυσµού δίνουν αποτέλεσµα κάτω του 3 και θα πρέπει να θεωρούνται ελεύθεροι συµπτωµάτων. Έντεκα τοις εκατό κινούνται ανάµεσα στο 3 και στο 6 και θεωρείται ότι παρουσιάζουν κάποιας µορφής οριακή ψυχιατρική συµπτωµατολογία, ενώ επτά τοις εκατό βρίσκονται πάνω από το 6 και θεωρείται ότι παρουσιάζουν σοβαρή ψυχοπαθολογία. Τα άτοµα αυτά θα µπορούσαν από ψυχιατρική σκοπιά να θεωρηθούν και ως ασθενείς. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Στον πίνακα 1. Φαίνονται τα δηµογραφικά χαρακτηριστκά των ατόµων που συµµετείχαν στην έρευνα. Η µέση ηλικία ήταν 75,59 έτη (+/- 6,29), µε µέγιστο τα 93 και τα ελάχιστο τα 60 έτη. 121 άνδρες και 20 γυναίκες ήταν η κατά φύλο σύνθεση του δείγµατος, µε τη σηµείωση ότι 20 άτοµα αρνήθηκαν να δηλώσουν ηλικία και φύλο. Στατιστικά σηµαντική διαφορά 63

παρατηρήθηκε ως προς το φύλο µε τις γυναίκες να είναι νεότερες των ανδρών. ποσοστών των γυναικών, όχι όµως στατιστικά σηµαντική. ΠΙΝΑΚΑΣ 1.: ηµογραφικά χαρακτηριστικά του δείγµατος ΛΑΜΙΑ 2007 Αριθµός Μέση µέγιστ sd (Ν) τιµή ο Ελάχιστο P Ηλικία 161 75,59 6,29 92 60 άνδρες 121 76,24 6,10 93 60 γυναίκες 20 71,60 5,45 86 64< 0,05 ΠΙΝΑΚΑΣ 4. Άγχος και κατάθλιψη στους ηλικιωµένους κατά φύλο (DSSI/sAD), (άθροισµα > 3). P:NS(>0.05) Hλικιωµένοi Άνδρες Ηλικιωµένες Γυναίκες Αριθµός n Ποσοστό % Αριθµός n Ποσοστό % Άγχος 46 38 11 55 Κατάθλιψη 26 21,5 5 25<0,05 O πίνακας 2 δείχνει τις διάµεσες τιµές, το 25 ο και το 75 ο εκατοστηµόριο της βαθµολογίας στο ερωτηµατολόγιο των Bedford και Foulds.H βαθµολογία στην κλίµακα του άγχους είναι µεγαλύτερη, ενώ σηµειώνεται ότι η κατανοµή δεν είναι κανονική.η βαθµολογία στο ήµισυ των περιπτώσεων κυµαίνεται σε χαµηλά επίπεδα της τάξης του 0 και 1 για την κατάθλιψη και το άγχος αντίστοιχα, ενώ στο υπόλοιπο ήµισυ του δείγµατος είναι εµφανής η δυσαναλογία και η στρέβλωση (skewness) στην κατανοµή υπέρ των υψηλότερων τιµών. ΠΙΝΑΚΑΣ 2. Κατανοµή του άγχους και της κατάθλιψης στους ηλικιωµένους (άθροισµα στο ερωτηµατολόγιο DSSI/sAD), (διάµεσες τιµές, 25 ο,75 ο εκατοστηµόριο) διάµεσες 25 ο 75 ο Max min τιµές Άγχος 1 3 6 21 0 Κατάθλιψη 0 2 4 20 0 Στον πίνακα 3 φαίνονται οι διαφορές στη βαθµολογία σε σχέση µε τις αναµενόµενες τιµές στο γενικό πληθυσµό. Και ενώ τα ποσοστά κάτω από την τιµή 3 κυµαίνονται +/- 10 µονάδες από την αναµενόµενη τιµή 80%, στις µεγαλύτερες τιµές διαπιστώνεται στατιστικά σηµαντική απόκλιση υπέρ των ηλικιωµένων ατόµων του δείγµατος µε το ποσοστό στην κλίµακα του άγχους και της κατάθλιψης να είναι τριπλάσιο και διπλάσιο αντίστοιχα του αναµενοµένου. ΠΙΝΑΚΑΣ 3. Κατανοµή του άγχους και της κατάθλιψης των ηλικιωµένων και η σύγκριση µε το γενικό πληθυσµό. (DSSI/sAD). p < 0,05 Άθροισµ α Άγχος στους ηλικιωµένους Κατάθλιψη στους ηλικιωµένους Αναµενόµενο στο γενικό πληθυσµό n % n % n % 1 1 7 72.7 132 82 2 2 13.7 18 11 2 2 13.7 11 7 3 90 55.9 3-6 31 19.3 >6 40 24.8 Στον πίνακα 4 φαίνεται η κατανοµή κατά φύλο, όπου παρατηρείται ελαφρά υπεροχή από άποψη ΣΥΖΗΤΗΣΗ Οι κυριότερες διαταραχές που παρατηρούνται στους ηλικιωµένους είναι η κατάθλιψη, το άγχος, η υστερία, η µανία, και οι παραληρηµατικές διαταραχές 9. Τα αποτελέσµατα της παρούσας µελέτης επιβεβαιώνουν την υψηλή συχνότητα του άγχους και της κατάθλιψης στους ηλικιωµένους, γεγονός που διαπιστώνεται και από άλλες µελέτες, παρά τις αντικειµενικές δυσκολίες στον προσδιορισµό του επιπολασµού των ψυχικών διαταραχών στους ηλικιωµένους, λόγω και της άτυπης συµπτωµατολογίας των ψυχικών νόσων στην προχωρηµένη ηλικία. Ένα 10 % των ηλικιωµένων παρουσιάζει τουλάχιστον µία ψυχιατρική διαταραχή 10. Ένα ποσοστό που πλησιάζει το 20% των ηλικιωµένων εµφανίζει συµπτώµατα κατάθλιψης, ενώ υπολογίζεται ότι έως και 45 % των ατόµων ηλικίας άνω των 85 ετών παρουσιάζει σοβαρή γνωστική δυσλειτουργία και άνοια 11. Σηµειώνεται ότι περίπου το 1/3 των ηλικιωµένων που εισάγονται στο νοσοκοµείο εµφανίζουν κατάθλιψη 12, ενώ και η συχνότητα των περιστατικών αυτοκτονίας παραµένει υψηλή στους ηλικιωµένους 13. Οι δοµικές και βιοχηµικές αλλαγές που συµβαίνουν στον ανθρώπινο εγκέφαλο µε την πρόοδο της ηλικίας έχουν ενοχοποιηθεί ως αιτία της κατάθλιψης στους ηλικιωµένους. Σε αυτά συµβάλλουν επίσης η απώλεια των αγαπηµένων προσώπων, οι σωµατικές ασθένειες και ο εγκλεισµός των ηλικιωµένων σε ιδρύµατα 3. Ωστόσο, είναι υπό συζήτηση η θέση σχετικά µε το αν η συχνότητα της κατάθλιψης είναι αυξηµένη. Φαίνεται να υπάρχει µια αύξηση προ της συνταξιοδότησης, µια ελάττωση στη συνέχεια και µία εκ νέου αύξηση µε τα 75 έτη 3. Στην παρούσα µελέτη οι µισοί ασθενείς περίπου ήταν άνω των 76 ετών και τα ευρήµατά µας είναι σε συµφωνία µε τα όσα προαναφέρθηκαν. Οι εκτιµήσεις για τη συχνότητα της κατάθλιψης στην προχωρηµένη ηλικία διαφέρουν ανάλογα µε τον υπό µελέτη πληθυσµό, τα συνοδά νοσήµατα και τη χρησιµοποιούµενη µεθοδολογία 14,1,9. Σε ηλικιωµένους στην κοινότητα η συχνότητα των συµπτωµάτων κατάθλιψης και της µείζονος καταθλιπτικής διαταραχής κυµαίνονται στο 15% και από 1 έως 3 % αντίστοιχα 1. Οι παράγοντες που σχετίζονται µε την κατάθλιψη στους ηλικιωµένους περιλαµβάνουν το γυναικείο φύλο, την κατάχρηση αλκοόλ και ουσιών, την πολυφαρµακία, το 64

οικογενειακό ιστορικό και καταστάσεις όπως τα νοσήµατα του κυκλοφορικού, ο καρκίνος, τα εγκεφαλικά επεισόδια, και τη νόσο Αlzheimer. H αναγνώριση της κατάθλιψης είναι δύσκολη, γιατί οι ασθενείς συχνά αρνούνται ότι πάσχουν από τη νόσο, παραπονιούνται για σωµατικά ενοχλήµατα, ή υπάρχει συνοσηρότητα άγχους και γνωστικής δυσλειτουργίας 1,3,15. Παρά το γεγονός ότι τα οφέλη από τη θεραπεία υπερτερούν των κινδύνων, η κατάθλιψη υποδιαγιγνώσκεται και υποθεραπεύεται στους ηλικιωµένους 1,3. Συνέπειες της κατάθλιψης είναι η γνωστική έκπτωση, η χαµηλή ποιότητα ζωής, η αυξηµένη χρήση των υπηρεσιών υγείας, η χρονιότητα και η αυτοκτονία, η οποία είναι αναλογικά πιο συχνή στους ηλικιωµένους. Στοιχεία από σχεδόν όλες τις βιοµηχανοποιηµένες χώρες αναφέρουν ότι οι ρυθµοί αυτοκτονίας αυξάνουν προοδευτικά µε την ηλικία 11. Οι υψηλότεροι ρυθµοί εµφανίζονται στους άντρες ηλικίας 75 και άνω. Σε σύγκριση µε το γενικό πληθυσµό, οι αυτοκτονικές προσπάθειες είναι περισσότερο θανατηφόρες και προσεγγίζονται µε µεγαλύτερο βαθµό προµελέτης και σχεδιασµού, όταν γίνονται από ηλικιωµένους 4. Πρόσφατες επιδηµιολογικές έρευνες δείχνουν ότι οι αγχώδεις διαταραχές στους ηλικιωµένους είναι πιο συχνές από ότι πιστευόταν παλαιότερα 16,17. Η δυσκολία στη διάκριση ανάµεσα στο άγχος και στην κατάθλιψη σε αυτές τις ηλικίες, η άρνηση των ηλικιωµένων να καταφύγουν σε ψυχίατρο, και η πολυφαρµακία εµποδίζουν την ακριβή εκτίµηση της συχνότητας του άγχους και της κατάθλιψης στους ηλικιωµένους 1. Περιστατικά µε αγχώδεις διαταραχές καταγράφονται λιγότερο συχνά ανάµεσα στους ηλικιωµένους, και η συχνότητα της αγχώδους διαταραχής, αν και παρουσιάζει φθίνουσα πορεία στις µεγάλες ηλικίες, φαίνεται ότι υποεκτιµάται 17,18. Οι πλέον πρόσφατες έρευνες επισηµαίνουν ότι η γενικευµένη αγχώδης διαταραχή είναι η πιο συχνή διαταραχή ανάµεσα στους ενήλικες άνω των 60 ετών 18. Από το σύνολο των ηλικιωµένων που απευθύνονται στις υπηρεσίες πρωτοβάθµιας φροντίδας υγείας το ¼ παρουσιάζει κάποια αγχώδη διαταραχή, ενώ στο σύνολο του πληθυσµού ηλικίας άνω των 65 ετών η συχνότητα της γενικευµένης αγχώδους διαταραχής υπολογίζεται στο 14 % 19,20 και υπάρχει αυξηµένη συνοσηρότητα µε την κατάθλιψη 21,22,23. Μέχρι πρόσφατα, η συχνότητα του άγχους και της κατάθλιψης έβαινε µειούµενη µετά το 65ο έτος της ηλικίας 22. Το γεγονός αυτό αντίκειται στις καταγραφές από γεροντολογικές έρευνες που χρησιµοποιούν καλύτερη µεθοδολογία για την αξιολόγηση αυτών των διαταραχών στους ηλικιωµένους. Οι διαταραχές αυτές συνοδεύονται από αυξηµένη νοσηρότητα και θνητότητα, καθώς και αυξηµένη επιβάρυνση του συστήµατος υγείας 23. Στη µεγάλη ηλικία τα συµπτώµατα της αγχώδους διαταραχής µπορεί να διαρκούν επί δεκαετίες, αδιάκοπα, ενώ συχνά έχουν και όψιµη έναρξη 22. ιαπιστώθηκε µια ελαφρά υπεροχή των γυναικών και στις δύο κλίµακες, χωρίς να είναι στατιστικά σηµαντική. Αν το δείγµα των γυναικών ήταν µεγαλύτερο, ίσως να µπορούσαν να εξαχθούν ασφαλή στατιστικά συµπεράσµατα. Η αυξηµένη παρουσία άγχους και κατάθλιψης στις γυναίκες είναι ένα στοιχείο που αναφέρεται σε αρκετές έρευνες 24,25. Τέλος όσον αφορά τους περιορισµούς της µελέτης πρέπει να αναφερθεί η µικρή συµµετοχή των γυναικών στο δείγµα, γεγονός που µπορεί να αποδοθεί στη µικρότερη επισκεψιµότητα των γυναικών στα ΚΑΠΗ. Επίσης, κάποιοι ηλικιωµένοι δεν απάντησαν τις ερωτήσεις γιατί τις θεώρησαν πολύ προσωπικές. Αυτό µπορεί να επηρέασε την καταγραφείσα συχνότητα του άγχους και της κατάθλιψης. Ως συµπέρασµα µπορούµε να αναφέρουµε ότι όταν ο µέσος όρος ηλικίας του πληθυσµού µεγαλώνει, η άνοια, η κατάθλιψη και άλλες ψυχικές διαταραχές των ηλικιωµένων απαιτούν περισσότερη φροντίδα, ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι επιπτώσεις τους στην ποιότητα ζωής των νοσούντων, αλλά και στο ίδιο το σύστηµα υγείας 26. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Mulsant BH, Ganguli M. Epidemiology and Diagnosis of depression in late life. J Clin Psychiatry 1999 :60, S20:9-15 2. Hybels CF, Blazer DG. Epidemiology of late-life mental disorders. Clin Geriatr Med 2003 :19:663-96 3. Palsson S, Skoog I. The epidemiology of affective disorders in the elderly : a review Int Clin Psychopharmacol. 1997:12, S7:S3-13 4. Salvatore T Elder Suicide : A preventable tragedy. Caring 2000:19:34-37 5. Schwartz R, Gunzelmann T, Hinz A, Brahler E. Anxiety and depression in the general population over 60years old. Deutsche Medizinische Wochenschrift 2001:126:611-615 6. Eliopoulos C. Gerontological Nursing ( 5 th ed ) Philadelphia : Lippincott, 2001 7. Bedford A, Foulds GA, Sheffield BF. A new personal disturbance scale:dssi/sad. Br J Soc Clin Psychol 1976: 15: 387 94 8. Stanton A. Glantz. Primer of Biostatistics. 2nd ed, New York: Mc Graw-Hill 1987 9. Clement JP., Leger JM. Psychiatric disorders in non demented elderly people. Bull Acad Natl Med 2006 :190:1175-85. 10. Burke WJ, Wengel SP. Late life mood disorders. Clin Geriatr Med.2003:19:777-97 11. Gallo JJ, Lebowitz BD. The epidemiology of common late-life mental disorders in the community: themes for the new century. Psychiatr Serv 1999:50:1158-66 12. Waugh A. Depression and older people. Nurs Older People 2006 : 18 : 27-30 13. Manthorpe J, Illife S. Suicide among older people. Nurs Older People 2006 : 17 : 25-29 14. O Connor DW. Do older Australians truly have low rates of anxiety and depression? A critique of the 1997 National Survey of Mental Health and Wellbeing. Aust N Z J Psychiatry 2006:40:623-31 15. Gershenfeld HK, Philibert RA, Boehm GW.Looking forward in geriatric anxiety and depression : implications of basic science for the future. Am J Geriatr Psychiatry 2005:13:1027-40 16. Lauderdale SA, Sheikh JI. Anxiety disorders in older adults. Clin Geriatr Med 2003 : 19:721-41 65

17. Sable JA, Jeste DV. Anxiety disorders in older adults. Curr Psychiatry Rep.2001:3:302-7 18. Mohlman J,Price R. Recognizing and treating late life generalized anxiety disorder: distinguishing features and psychosocial treatment Expert Rev Neurother 2006 :6:1439-45 19. Flint AJ. Generalized anxiety disorder in elderly patients : Epidemiology, diagnosis, and treatment options. Drugs Aging 2005:22:101-14 20. Τolin DF, Robison JT, Gaztambibe S, Blank K.Anxiety disorders in older Puerto Rican primary care patients. Am J Geriatr Psychiatry 2005 :13:150-6 21. Kessler RC, Keller MB, Wittchen HU.The epidemiology of generalized anxiety disorder.psychiatr Clin North Am. 2001 Mar:24:19-39. Review. 22. Lenze EJ, Mulsant BH, Mohlman J et al. Generalized anxiety disorder in late life: lifetime course and comorbidity with major depressive disorder. Am J Geriatr Psychiatry 2005: 13:77-80 23. Lenze EJ, Mulsant BH, Shear MK et al.comorbidity of depression and anxiety disorders in later life.depress Anxiety. 2001 :14:86-93. Review. 24. Kinrys G, Wygant LE: Anxiety disorders in women: does gender matter to treatment: Rev Bras Psiquiatr. 2005:27:43-50 25. Kuehner C.Gender differences in unipolar depression: an update of epidemiological findings and possible explanations.acta Psychiatr Scand. 2003 : 108:406. 26. De Beurs E, Beekman AT, van Balkom AJ, et al. Consequences of anxiety in older persons: its effect on disability, well-being and use of health services. Psychol Med 1999 May:29:583-92 66