11 0 ΓΕΛ Πάτρας Σχ. Έτος 2015-16 Τμήμα Α 4 Σχολικός Εκφοβισμός και Ψυχολογία 1.Kριτήρια επιλογή θέματος α) Παρουσιάζει διαχρονικό ενδιαφέρον. β) Για να ενημερωθούμε και να ενημερώσουμε τους συνανθρώπους μας για ένα ζωτικής φύσεως θέμα που σχετίζεται με την ψυχική υγειά. γ) Γιατί παρουσιάζετε πολύ έντονα στις μέρες μας και εξαπλώνεται με μεγάλη ταχύτητα. δ) Οι επιπτώσεις που έχει προκαλούν μεγάλη ζημιά στην σχολική κοινωνία και γενικότερα στον εκπαιδευτικό τομέα. ε) Το φαινόμενο αυτό έχει οδηγήσει στο ξεκίνημα σημαντικών και ενδιαφερουσών ερευνών σε διάφορες χώρες.
2. Παρουσίαση του θέματος Ο όρος «εκφοβισμός και βία στα σχολεία» (school bullying) όπως και ο όρος θυματοποίηση χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν μια κατάσταση στην οποία ασκείται εσκεμμένη, απρόκλητη, συστηματική και επαναλαμβανόμενη βία και επιθετική συμπεριφορά με σκοπό την επιβολή, την καταδυνάστευση και πρόκληση σωματικού και ψυχικού πόνου σε μαθητές. Μπορούν δε να πάρουν λεκτική, ηλεκτρονική, σωματική, σεξουαλική και ψυχολογική μορφή Το φαινόμενο αυτό έχει οδηγήσει στο ξεκίνημα σημαντικών και ενδιαφερουσών ερευνών σε διάφορες χώρες. Ο σχολικός εκφοβισμός έχει σε μεγάλο βαθμό ισχυρές επιπτώσεις στην ψυχολογία των παιδιών τα οποία τις περισσότερες φορές διστάζουν να απευθυνθούν σε κάποιον και αποφασίζουν να το αντιμετωπίσουν μόνοι τους κάτι το οποίο είναι πολύ δύσκολο. 3. Σκοπός της έρευνας Ο σκοπός της έρευνας μας είναι ν' αναπτυχθούν αισθήματα συνεργασίας μεταξύ των μελών των ομάδων, καθώς και η απόκτηση γνώσεων. Επίσης κάποια επιπλέον στοιχεία είναι τα εξής: α) η μελέτη της κατανόησης του φαινομένου από τους εκπαιδευτικούς β) η καταγραφή της έκτασης του φαινομένου στο χώρο των σχολείων γ) η περιγραφή των διαφορετικών μορφών εκφοβισμού. 4. Εισαγωγή στο θέμα Στο στάδια αυτό κάνουμε αναφορά σε τρία βασικά σημεία: α) Ιστορική αναδρομή Γενικά ο εκφοβισμός υπάρχει από τότε που υπάρχει και ο ανθρώπινος πολιτισμός. Αυτό συμβαίνει γιατί ο άνθρωπος έχει την τάση να εκμεταλλεύεται όποιον είναι πιο αδύναμος από αυτόν. Παρόλο που η συστηματική μελέτη του εκφοβισμού είναι πρόσφατη, το φαινόμενο καθεαυτό σίγουρα δεν είναι καινούργιο. Ο Dan Olweus, για περίπου 40 χρόνια ασχολήθηκε με ερευνητικές και παρεμβατικές εργασίες σχετικά με τον εκφοβισμό σε μαθητές και νέους. Το 1970, ξεκίνησε μια μεγάλη ερευνητική εργασία, η οποία σήμερα θεωρείται η πρώτη επιστημονική μελέτη παγκοσμίως για τα προβλήματα εκφοβισμού. Το 1980 διεξήγαγε την πρώτη συστηματική παρεμβατική μελέτη για την παρενόχληση, η οποία κατέγραψε σημαντικό αριθμό θετικών αποτελεσμάτων ( Bullying Prevention Program ). Προς το τέλος του αιώνα, ο Dan Olweus μαζί με την ερευνητική και παρεμβατική ομάδα του, στο Πανεπιστήμιο του Bergen, διεξήγαγε μεγάλες παρεμβάσεις καταγράφοντας και πάλι θετικά αποτελέσματα. Σε γενικές γραμμές, ο Olweus θεωρείται ο πρωτοπόρος και ο πατέρας της έρευνας σε προβλήματα παρενόχλησης. Το πρωτοποριακό πρόγραμμα κατά του εκφοβισμού έχει κερδίσει τον σεβασμό σε πολλές χώρες και έχει αναγνωριστεί από πολλούς. β) Ανάπτυξη θέματος Ο εκφοβισμός και η επιθετικότητα στο χώρο του σχολείου αναδύεται ως σημαντικό πρόβλημα στη σημερινή εποχή και αποτελεί κοινωνικό φαινόμενο. Θα εξεταστούν τα είδη του σχολικού εκφοβισμού τα οποία είναι τα εξής: α) Σωματικός εκφοβισμός β) Λεκτικός εκφοβισμός
γ) Κοινωνικός ή έμμεσος εκφοβισμός δ) Ρατσιστικός εκφοβισμός ε) Ο οπτικός εκφοβισμός και στ) Ηλεκτρονικός εκφοβισμός καθώς και οι ρόλοι των παιδιών ως θυτών και θυμάτων. Ταυτόχρονα θα αναφερθούν οι μέθοδοι αντιμετώπισης και πρόληψης του φαινομένου καθώς και οι πρακτικές διαχείρισής του σε σχολικό αλλά και οικογενειακό επίπεδο. Το σεμινάριο είναι εξαιρετικά χρήσιμο για όλους τους ειδικούς και φοιτητές στον τομέα της ψυχικής υγείας καθώς και για παιδαγωγούς, νηπιαγωγούς, εκπαιδευτικούς αλλά και γονείς. γ) Ερευνητικά Ερωτήματα Κατά την διάρκεια εκπόνησης της εργασίας δημιουργήθηκαν διάφορα ερωτήματα. Μερικά αντιπροσωπευτικά από αυτά είναι: α) Ποιοι είναι οι λόγοι που προκαλούν την ενδοσχολική βία; β) Ποιες είναι οι μορφές της; γ) Ποιος ο ρόλος των παρατηρητών μαθητών; δ) Ποιες οι συνέπειες για το θύμα, θύτη, κοινωνία; ε) Ποια είναι η προσωπικότητα του θύτη, του θύματος και του παρατηρητή; ζ) Ποιοι είναι οι τρόποι αντιμετώπισης; η) Ποιός ευθύνεται για την ύπαρξή της 5. Παράγοντες που επηρεάζουν την έρευνα μας Κατά τη διάρκεια της εκπόνησης της εργασίας μας παρουσιάστηκαν παράγοντες που βοήθησαν την ολοκλήρωσή της (θετικοί) και άλλοι που τη δυσχέραναν (αρνητικοί). Παρακάτω αναφέρουμε μερικούς από αυτούς: Θετικοί παράγοντες α) Βοήθεια του διαδικτύου με το πλήθος των πληροφοριών του. β) Σωστή συνεργασία μεταξύ των ατόμων της ομάδας. γ) Η συνεχής ενασχόλησή μας με αυτό το θέμα δ) Βοήθεια από τον καθηγητή της τάξης μας Αρνητικοί Παράγοντες α) Έλλειψη εμπειρίας β) Η πιθανότητα χρησιμοποίησης ελάχιστων λανθασμένων πληροφοριών είτε λόγω παραπληροφόρησης είτε λόγω του διαδικτύου 6. Αξιοπιστία της έρευνας Η έρευνά μας είναι αξιόπιστη γιατί ανατρέξαμε σε έγκυρες ιστοσελίδες. Συμβουλευτήκαμε άτομα με ειδικές γνώσεις εκτός της ομάδας μας. Άντληση πληροφοριών από ειδικούς επιστήμονες. Ένα από τα βασικά εργαλεία της έρευνας, το ερωτηματολόγιο, δημιουργήθηκε και συμπληρώθηκε με υπευθυνότητα από τους συμμαθητές μας.
7. Διαδικασίες και δραστηριότητες που χρησιμοποιήθηκαν Παρακολούθηση ταινιών, ντοκιμαντέρ. Ενημέρωση μέσω συνεντεύξεων. Διαδίκτυο, Skype. 8. Δημιουργία ερωτηματολογίου, απαντήσεις, σχόλια, συμπεράσματα, στατιστική ανάλυση, γραφήματα. Για την πληρέστερη και εγκυρότερη μορφή της εργασίας, δημιουργήθηκε ένα ερωτηματολόγιο, το οποίο συμπληρώθηκε από τους μαθητές Α Λυκείου. Οι ερωτήσεις και η απαντήσεις παρουσιάζονται παρακάτω
1 η. Ποιό είδος σχολικού εκφοβισμού ασκεί μεγαλύτερη συναισθηματική επιρροή στα παιδιά; λεκτικός 45 σωματικός 23 ηλεκτρονικός 8 ρατσιστικός 9 άλλος 4 Σχόλια Παρατηρούμε ότι ο λεκτικός σχολικός εκφοβισμός προτιμήθηκε κατά ένα ποσοστό κοντά στο 50%. Αυτό ισχύει διότι είναι η απλούστερη και ποιο εύκολη μορφή εκφοβισμού. Επίσης ακολουθεί σε ποσοστό 25% ο σωματικός εκφοβισμός γιατί η σωματική βία κατοχυρώνει ευκολότερα μορφή επιβολής από δυνατά σε ανίσχυρα άτομα. Ο ηλεκτρονικός βρίσκεται σε ποσοστό 8% διότι το ποσοστό των παιδιών που έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο είναι αρκετά μικρό. Τέλος ο ρατσιστικός εκφοβισμός βρίσκεται σε χαμηλά επίπεδα διότι ο αριθμός των παιδιών από άλλη χώρα στα σχολεία είναι πολύ μικρός. Συμπέρασμα Σύμφωνα με την πλειοψηφία των μαθητών μεγαλύτερη επιρροή στα παιδιά είναι ο λεκτικός εκφοβισμός.
2 η. Με ποιους τρόπους τα θύματα σχολικού εκφοβισμού αντιστέκονται στους θύτες; Απευθύνονται σε κάποιο μεγαλύτερο 21 Επιτίθενται με τον ίδιο τρόπο ή διαφορετικό τρόπο 19 προσπαθούν με συζήτηση να σταματήσουν τις επιθέσεις 4 δεν αντιδρούν 37 ὰλλο 8 Σχόλια Αρχικά, παρατηρείται ότι τα παιδιά που είναι θύματα εκφοβισμού δεν αντιδρούν και το ποσοστό τους φτάνει το 42%. Αυτό γίνεται γιατί πιστεύουν ότι τα παιδιά δεν έχουν τις δυνατότητες για να αντιμετωπίσουν τους θύτες. Επίσης, παρατηρείται το γεγονός ότι το να απευθύνονται σε κάποιον μεγαλύτερο κυμαίνεται σε ποσοστό 24%. Αυτό πιθανότατα οφείλεται στην ασφάλεια που παρέχει ένα άτομο μεγαλύτερης ηλικίας. Επιπλέον, τα παιδιά θεωρούν ότι το να επιτίθενται με τον ίδιο τρόπο ή έστω διαφορετικό θα πάψουν να είναι θύματα, γι αυτό και το ποσοστό φτάνει στο 22%. Επίσης η επιλογή να κάνουν κάτι άλλο φτάνει στο 9% με την ελπίδα να τελειώσουν οι επιθέσεις. Τέλος, τα παιδιά έχουν σαν τελευταία λύση (5%) την συζήτηση για να σταματήσουν τις επιθέσεις που δέχονται, πράγμα που είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό, διότι δεν πιστεύουν ότι με τον διάλογο μπορούν να πετύχουν αποτελέσματα Συμπέρασμα Σύμφωνα με την πλειοψηφία των μαθητών τα θύματα δεν αντιδρούν απέναντι στους θύτες
3 η. Ποια είναι η αντίδραση των μαθητών όταν παρακολουθούν σκηνές σχολικής βίας; δεν αντιδρούν 44 υποστηρίζουν τον θήτυ 14 υποστηρίζουν το θύμα 15 ενημερώνουν τους καθηγητές τους 9 άλλο 7 Σχόλια Παρατηρούμε ότι τα παιδιά που παρακολουθούν σκηνές ενδοσχολικής βίας η περισσότερο συνηθισμένη αντίδραση που έχουν και που φτάνει σε ποσοστό κοντά στο 50% είναι να μην αντιδρούν. Αυτό γίνεται γιατί πιστεύουν ότι αν δεν αντιδράσουν οι θύτες δεν θα τους ασκήσουν κάποια μορφή βίας. Επίσης, παρατηρείται ότι το 17% των μαθητών υποστηρίζουν το θύμα. Αυτό είναι αλήθεια γιατί δεν το βρίσκουν σωστό να ασκείτε βία σε ένα παιδί που δεν μπορεί για κάποιους λόγους ν αντιδράσει. Το 16% των παιδιών υποστηρίζουν τον θύτη, επειδή επιδιώκουν να έχουν καλές σχέσεις μαζί του, μήπως στο μέλλον γίνουν αυτά θύματά του. Το 10% των ατόμων ενημερώνουν τους καθηγητές τους προσδοκώντας μία σίγουρη ασφάλεια, αλλά και ταυτόχρονα οι μαθητές γνωρίζουν ότι οι καθηγητές θα επιβάλλουν στο θύτη τιμωρία, αποθαρρύνοντας τον από μελλοντικές παρεμφερείς ενέργειες. Συμπέρασμα Σύμφωνα με την πλειοψηφία των μαθητών η αντίδραση των μαθητών σε σκηνές βίας είναι η απάθεια.
4 η.τι συναισθήματα νομίζετε ότι καταλαμβάνουν τους μαθητές όταν πέφτουν θύματα σχολικού εκφοβισμού. μίσος 22 αδιαφορία 0 θλίψη 43 αγανάκτηση 13 άλλο 11 Σχόλια Όπως παρατηρείται σε ποσοστό κοντά στο 48%, η θλίψη είναι το κυρίαρχο συναίσθημα που επικρατεί στη παιδική και εφηβική ψυχή. Αυτό οφείλεται στο ότι καταπνίγουν ενδεχομένως άλλα συναισθήματα που δεν είναι του χαρακτήρα τους να εμφανίζονται όπως μίσος, οργή και αγανάκτηση. Άλλοι βέβαια χαρακτήρες αντιδρούν και εκφράζονται με άλλους τρόπους δικαιολογώντας τα ποσοστά που εμφανίζονται στον πίνακα. Συμπέρασμα Σύμφωνα με την πλειοψηφία των μαθητών το συναίσθημα που τους καταλαμβάνει όταν πέφτουν θύματα σχολικής βίας είναι θλίψη.
10. Επίλογος -Συμπεράσματα Ο εκφοβισμός στους ανθρώπους δυστυχώς υπάρχει από τότε που υπάρχει και ο άνθρωπος. Αυτό συμβαίνει και σήμερα γιατί ο άνθρωπος έχει την τάση να εκμεταλλεύεται σε μεγάλο βαθμό όποιον είναι πιο αδύναμος από αυτόν. Η μορφή εκφοβισμού που είναι η πιο διαδεδομένη είναι ο λεκτικός και ακολουθεί ο σωματικός και ο ρατσιστικός. Τέλος η θλίψη είναι το κυριότερο από τα συναισθήματα τα θύματα εκφοβισμού. 11.Προτάσεις για συμπληρωματική εργασία Ολοκληρώνοντας την εργασίας μας δημιουργούνται ανάγκες γα περαιτέρω ανάπτυξη συναφών θεμάτων. Μερικά από αυτά είναι τα εξής: - Σχολικός εκφοβισμός στην Αμερική - Σχολικός εκφοβισμός στην Ευρώπη - Σχολικός εκφοβισμός σε αναπτυγμένες, αναπτυσσόμενες και μη χώρες. - Σχολικός εκφοβισμός και κοινωνική ανισότητα - Σχολικός εκφοβισμός- Φτώχεια 12.α Πηγές Πληροφόρησης - Διαδίκτυο - Εφημερίδες - Περιοδικά - Βιβλία - Εγκυκλοπαίδεια β. Βιβλιογραφία Διαδίκτυο (κύρια ιστοσελίδα) http://5lyk-serron.ser.sch.gr/project/bazouki.dochttp://5lykserron.ser.sch.gr/project/bazouki.docttp://5lyk-serron.ser.sch.gr/project/bazouki.doc Η εργασία αυτή εκπονήθηκε από τους κάτωθι Δριμή Χριστίνα Ζαμπέτης Στυλιανός γ Φίλλιας Γεώργιος ΔΚΔΣΛΚΩΛΚΞ