ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2012 ΜΕ ΘΕΜΑ «Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΩΝ ΜΜΕ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ»

ΚΛΑΔΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΚΤΥΑΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΜΜΕ :ΜΕΤΑΠΟΙΗΣΗ ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2012 ΜΕ ΘΕΜΑ «Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΩΝ ΜΜΕ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ» ΤΕΤΑΡΤΟ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: Γ ΕΝΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ: ΚΛΑΔΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΚΤΥΑΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΜΜΕ: ΕΜΠΟΡΙΟ, ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ, ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑ Κλαδική Ανάλυση: Ανταλλακτικά Αυτοκινήτων Ανάδοχος: ICAP GROUP A.E ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2012 Ετήσια Έκθεση 2011: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 1 Ευρωπαϊκή Ένωση ΕΤΠΑ Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης

ΚΛΑΔΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΚΤΥΑΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΜΜΕ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 4 2 ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΤΩΝ ΑΝΤΑΛΛΑΚΤΙΚΩΝ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΩΝ... 5 2.1 ΚΥΡΙΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ... 5 2.2 ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ... 6 2.3 ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ... 7 2.4 Η ΕΓΧΩΡΙΑ ΑΓΟΡΑ ΑΝΤΑΛΛΑΚΤΙΚΩΝ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΩΝ... 10 2.5 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ... 11 3 ΔΙΚΤΥΑ ΚΑΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΟΙ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ... 14 3.1 ΔΙΚΤΥΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ... 15 3.2 ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟ CLUSTER ΣΤΟ ΝΟΜΟ ΔΡΑΜΑΣ... 20 3.3 ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΟΙΚΟΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΒΙΤΣΙΟΥ... 23 3.4 LEADING TOURISM CLUSTER (LTC): ΔΙΚΤΥΩΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΩΝ... 26 4 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ... 32 Ετήσια Έκθεση 2012: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 2

ΚΛΑΔΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΚΤΥΑΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΜΜΕ ΠΙΝΑΚΕΣ ΠΙΝΑΚΕΣ ΠΙΝΑΚΑΣ 2.1: ΠΩΛΗΣΕΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΑΝΤΑΛΛΑΚΤΙΚΩΝ «AFTER MARKET» (2007-2011)... 8 ΠΙΝΑΚΑΣ 2.2: ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΑΝΤΑΛΛΑΚΤΙΚΩΝ «AFTER MARKET» (2007 2011)... 9 ΠΙΝΑΚΑΣ 2.3: ΜΕΓΕΘΟΣ ΕΓΧΩΡΙΑΣ ΑΓΟΡΑΣ ΑΝΤΑΛΛΑΚΤΙΚΩΝ ΕΠΙΒΑΤΙΚΩΝ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΩΝ (1998-2012)... 10 ΠΙΝΑΚΑΣ 2.4: ΔΕΙΚΤΗΣ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗΣ ΣΤΗ ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΑΓΟΡΑ ΑΝΤΑΛΛΑΚΤΙΚΩΝ (2011)... 11 ΠΙΝΑΚΑΣ 3.1: ΜΕΛΗ ΤΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ... 17 ΠΙΝΑΚΑΣ 3.2: ΠΩΛΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ «ΔΙΚΤΥΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ ΑΕ» (2007-2011... 19 ΠΙΝΑΚΑΣ 3.3: ΜΕΛΗ ΤΟΥ CLUSTER ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΔΡΑΜΑΣ... 21 ΠΙΝΑΚΑΣ 3.4: ΠΩΛΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ «LEADING TOURISM CLUSTER AE» (2007-2011)... 31 ΠΙΝΑΚΑΣ Π.1: ΟΡΙΣΜΟΙ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΔΕΙΚΤΩΝ... 32 ΠΙΝΑΚΑΣ Π.2: ΕΠΩΝΥΜΙΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΠΟΥ ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΔΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΚΛΑΔΙΚΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ... 33 Ετήσια Έκθεση 2011: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 3

ΚΛΑΔΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΚΤΥΑΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΜΜΕ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παρούσα κλαδική ανάλυση αποτελεί μέρος της τέταρτης ενότητας της Ετήσιας Έκθεσης για το έτος 2012 με θέμα «Η Κατάσταση και Προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα», η οποία πραγματεύεται την αποτύπωση και ανάλυση της κλαδικής και δικτυακής διάστασης των ΜΜΕ στους τομείς των υπηρεσιών, του εμπορίου, των κατασκευών και της ενέργειας. Ειδικότερα, στην παρούσα έκθεση παρουσιάζονται τα κύρια σημεία του κλάδου των Ανταλλακτικών Αυτοκινήτων, έτσι όπως αυτά καταγράφηκαν βάσει της σχετικής κλαδικής μελέτης της ICAP Group AE. Η συγκεκριμένη έκθεση αποτελείται από δύο μέρη. Στο πρώτο μέρος, παρουσιάζονται τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά του κλάδου αναφορικά με τη δομή και διάρθρωσή του (πληθυσμός, μέγεθος, κλπ.), το ισχύον θεσμικό και κανονιστικό πλαίσιο, τα κύρια χρηματοοικονομικά μεγέθη των σημαντικότερων επιχειρήσεων, καθώς και τα βασικά μεγέθη της εγχώριας αγοράς των προϊόντων του κλάδου. Επισημαίνεται ότι, τα εν λόγω μεγέθη του κλάδου εκτιμούνται κάθε φορά βάσει στοιχείων πρωτογενούς έρευνας που έχει εκπονηθεί μεταξύ των σημαντικότερων επιχειρήσεων του κλάδου, καθώς και βάσει εκτιμήσεων της αγοράς ή/και άλλων δευτερογενών πηγών (π.χ. επίσημα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ.). Η ανάλυση πραγματοποιείται μέσα από την συνοπτική παρουσίαση της αντίστοιχης κλαδικής μελέτης, έτσι όπως αυτή εκπονήθηκε από την ICAP Group ΑΕ την αντίστοιχη χρονική περίοδο. Το δεύτερο μέρος της ενότητας, αφορά την αναλυτική παρουσίαση τεσσάρων δικτύων / συνεργατικών σχηματισμών (cluster) επιχειρήσεων, που εντάσσονται στον τομέα του τουρισμού, που αποτελεί και την συχνότερη μορφή δικτύωσης των ΜΜΕ την τελευταία δεκαετία. Ετήσια Έκθεση 2011: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 4

ΚΛΑΔΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΚΤΥΑΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΜΜΕ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 2 ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΤΩΝ ΑΝΤΑΛΛΑΚΤΙΚΩΝ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΩΝ 2.1 ΚΥΡΙΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ Η εν λόγω κλαδική μελέτη υλοποιήθηκε τον Οκτώβριο του 2012 και έχει ως αντικείμενο τη διερεύνηση της ελληνικής αγοράς των εισαγόμενων ανταλλακτικών που προορίζονται για επιβατικά αυτοκίνητα. Ειδικότερα, η έρευνα που πραγματοποιήθηκε μεταξύ εισαγωγικών επιχειρήσεων ανταλλακτικών, κάλυψε τις εξής κατηγορίες προϊόντων: Αναλώσιμα service κινητήρα (μπουζί, φίλτρα, κλπ.). Ανταλλακτικά επισκευής κινητήρα «εσωτερικά» (χιτώνια, φλάντζες, έμβολα, κλπ.) και «περιφερειακά»(ψυγεία, αντλίες, κλπ.). Ανάρτηση (αμορτισέρ, ελατήρια, κλπ.) και μπροστινό σύστημα. Σύστημα πέδησης (συμπεριλαμβάνονται και τα αναλώσιμα). Είδη φανοποιίας (κρύσταλλα, φανάρια, λαμαρίνες, προφυλακτήρες, κλπ.). Βασικό χαρακτηριστικό της εξεταζόμενης αγοράς είναι ότι τα ανταλλακτικά αυτοκινήτων διακρίνονται στα λεγόμενα «γνήσια» που εισάγονται από τις αντιπροσωπείες αυτοκινήτων και διακινούνται στην αγορά μέσω των εξουσιοδοτημένων δικτύων τους και στα ανταλλακτικά «after market». Η δεύτερη κατηγορία περιλαμβάνει προϊόντα διαφόρων οίκων που προμηθεύουν και κατασκευαστές αυτοκινήτων, όμως δεν φέρουν το εμπορικό σήμα κάποιας αυτοκινητοβιομηχανίας αλλά του οίκου που τα παράγει. Η ευρύτερη κατηγορία «after market» περιλαμβάνει και τις λεγόμενες απομιμήσεις, όχι όμως τα μεταχειρισμένα ανταλλακτικά, τα οποία αποτελούν έναν ιδιαίτερο τομέα. Η εξέλιξη του στόλου των κυκλοφορούντων επιβατικών αυτοκινήτων επηρεάζει άμεσα τη ζήτηση για τα ανταλλακτικά. Τα τελευταία έτη ο ρυθμός ανόδου του στόλου ήταν μειούμενος, ενώ το 2011 ο ρυθμός μεταβολής ήταν (οριακά) αρνητικός (-0,2%). Σημαντική είναι και η μείωση στις κυκλοφορίες καινούριων επιβατικών αυτοκινήτων την τελευταία τριετία (2011/10 :-31,7%), η οποία συνεχίζεται και το 2012. Η τιμή πώλησης σε συνδυασμό με το διαθέσιμο εισόδημα, κατευθύνουν τη ζήτηση μεταξύ των «γνήσιων» και «after market» ανταλλακτικών. Ο ανταγωνισμός μεταξύ των επιχειρήσεων του κλάδου έχει οξυνθεί ιδιαίτερα τα τελευταία έτη, λόγω της μειωμένης ζήτησης, απόρροια και της παρατεταμένης οικονομικής ύφεσης η οποία έχει πλήξει γενικότερα τον κλάδο του αυτοκινήτου στη χώρα μας. Ορισμένες επιχειρήσεις του κλάδου Ετήσια Έκθεση 2011: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 5

ΚΛΑΔΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΚΤΥΑΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΜΜΕ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα, κάποιες δε έχουν σταματήσει (τον τελευταίο κυρίως χρόνο) την εισαγωγή ανταλλακτικών και έχουν περιορίσει τις δραστηριότητές τους. 2.2 ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Το θεσμικό πλαίσιο που σχετίζεται με τη συγκεκριμένη αγορά, αφορά κυρίως κανόνες που έχει θέσει η Ευρωπαϊκή Ένωση για τη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς, την ενθάρρυνση των άυλων επενδύσεων για Έρευνα και Τεχνολογία και τη συντονισμένη αντιμετώπιση προβλημάτων ανταγωνισμού με τρίτες χώρες στον τομέα της αυτοκινητοβιομηχανίας. Πιο συγκεκριμένα, στον τομέα της αυτοκινητοβιομηχανίας, το ευρωπαϊκό σύστημα έγκρισης του τύπου των αυτοκινήτων οχημάτων, αποβλέπει στο να βοηθήσει τους κατασκευαστές να μειώσουν το κόστος, εξασφαλίζοντας ταυτόχρονα πανομοιότυπες τεχνικές προδιαγραφές και υψηλό επίπεδο προστασίας για τους αυτοκινητιστές και τους πεζούς μέσα στην ΕΕ (Οδηγία 2007/46, τροποποιημένη τελευταία από τον Κανονισμό 195/2013 και Κανονισμός 715/2007). Η εναρμόνιση των νομοθεσιών των κρατών μελών επιδιώκει να αυξήσει την ασφάλεια των οχημάτων με κινητήρα, ιδίως όσον αφορά τις ζώνες ασφαλείας, τα καθίσματα, τις αγκυρώσεις τους και τα υποστηρίγματα κεφαλής (Κανονισμός 661/2009). Επίσης, ο Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 461/2010 της Επιτροπής, της 27 ης Μαΐου 2010, σχετικά με την εφαρμογή του άρθρου 101 παράγραφος 3 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ) σε ορισμένες κατηγορίες κάθετων συμφωνιών και εναρμονισμένων πρακτικών στον τομέα της αυτοκινητοβιομηχανίας (Block Exemption Regulation), έχει ως στόχο να ενισχυθεί ο ανταγωνισμός και να προκύψουν απτά οφέλη για τους ευρωπαίους καταναλωτές, τόσο στον τομέα των πωλήσεων όσο και στον τομέα της εξυπηρέτησης μετά την πώληση αυτοκίνητων οχημάτων. Ειδικότερα, το άρθρο 101 παράγραφος 3 της συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ) απαλλάσσει κάθετες συμφωνίες που αποφέρουν επαρκή οφέλη ώστε να υπερκαλύπτουν τα δυσμενή για τον ανταγωνισμό αποτελέσματα. Ο Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1400/2002, η ισχύς του οποίου έληξε την 31 η Μαΐου 2010, παρείχε στον τομέα της αυτοκινητοβιομηχανίας μια ειδική απαλλαγή κατά κατηγορία για κάθετες συμφωνίες με αντικείμενο την αγορά, την πώληση ή τη μεταπώληση καινούριων αυτοκίνητων οχημάτων και για κάθετες συμφωνίες με αντικείμενο την παροχή υπηρεσιών επισκευής και συντήρησης για τέτοια οχήματα και για τη διανομή ανταλλακτικών. Ο κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 461/2010 αντικαθιστά τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1400/2002. Ωστόσο, για να δοθεί στις επιχειρήσεις χρόνος προκειμένου να προσαρμοστούν στο γενικό Ετήσια Έκθεση 2012: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 6

ΚΛΑΔΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΚΤΥΑΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΜΜΕ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 καθεστώς, παρατείνεται μέχρι τις 31 Μαΐου 2013 η ισχύς των διατάξεων του κανονισμού αριθ. 1400/2002 που σχετίζονται με τέτοιες συμφωνίες. Ο κανονισμός (EE) αριθ. 461/2010 εφαρμόζει επίσης τον κανονισμό (EE) αριθ. 330/2010 σε κάθετες συμφωνίες με αντικείμενο τους όρους αγοράς, πώλησης ή μεταπώλησης ανταλλακτικών για αυτοκίνητα οχήματα ή παροχής υπηρεσιών επισκευής και συντήρησης για αυτοκίνητα οχήματα, εφόσον οι συμφωνίες πληρούν τις προϋποθέσεις απαλλαγής βάσει του κανονισμού (EE) αριθ. 330/2010 και δεν περιλαμβάνουν κάποιον από τους παρακάτω περιορισμούς ιδιαίτερης σοβαρότητας που προβλέπονται στον κανονισμό (EE) αριθ. 461/2010: περιορισμός των πωλήσεων ανταλλακτικών για αυτοκίνητα οχήματα από μέλη ενός συστήματος επιλεκτικής διανομής, περιορισμός που συμφωνείται μεταξύ ενός προμηθευτή ανταλλακτικών ή εξοπλισμού επισκευής και ενός κατασκευαστή αυτοκίνητων οχημάτων, με τον οποίο περιορίζεται η δυνατότητα του προμηθευτή να πωλεί αυτά τα προϊόντα σε εξουσιοδοτημένους ή ανεξάρτητους διανομείς, επισκευαστές ή τελικούς χρήστες, περιορισμός που συμφωνείται μεταξύ ενός κατασκευαστή αυτοκίνητων οχημάτων που χρησιμοποιεί εξαρτήματα για την αρχική συναρμολόγηση αυτοκίνητων οχημάτων και του προμηθευτή αυτών των εξαρτημάτων, με τον οποίο περιορίζεται η δυνατότητα του προμηθευτή να επιθέτει το εμπορικό του σήμα ή το λογότυπό του σε ορατό σημείο επί των παρεχόμενων εξαρτημάτων. Σύμφωνα με τον κανονισμό αριθ. 19/65/ΕΟΚ, εφόσον πάνω από το 50 % της σχετικής αγοράς καλύπτεται από παράλληλα δίκτυα παρόμοιων κάθετων περιορισμών, η Επιτροπή μπορεί να κρίνει ότι αυτός ο κανονισμός δεν εφαρμόζεται σε κάθετες συμφωνίες που περιέχουν ειδικούς περιορισμούς όσον αφορά τη συγκεκριμένη αγορά. 2.3 ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ Ο κλάδος των ανταλλακτικών αυτοκινήτων αποτελείται ουσιαστικά από εισαγωγικές επιχειρήσεις. Τα εξεταζόμενα προϊόντα διακρίνονται α) σε αυτά που εισάγουν οι αντιπροσωπείες αυτοκινήτων και ονομάζονται «γνήσια» και β) τα ανταλλακτικά «after market». Όσον αφορά στις αντιπροσωπείες αυτοκινήτων, οι πωλήσεις από τα ανταλλακτικά καλύπτουν μικρό ποσοστό στον ετήσιο συνολικό κύκλο εργασιών τους. Ετήσια Έκθεση 2012: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 7

ΚΛΑΔΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΚΤΥΑΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΜΜΕ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Στον τομέα των ανταλλακτικών «after market» παρατηρείται ανομοιογένεια στο μέγεθος των εισαγωγικών επιχειρήσεων, καθώς και στο βαθμό δραστηριοποίησής τους στα εξεταζόμενα προϊόντα (εκφραζόμενος σαν ποσοστό που καταλαμβάνουν οι πωλήσεις ανταλλακτικών στο συνολικό ετήσιο κύκλο εργασιών τους). Η πλειονότητα των επιχειρήσεων αυτών εισάγει και εμπορεύεται ποικιλία από τα εξεταζόμενα προϊόντα, υπάρχουν όμως και ορισμένες που ειδικεύονται σε συγκεκριμένες κατηγορίες ανταλλακτικών. Δεδομένου ότι, (όπως έχει ήδη αναφερθεί) οι πωλήσεις από τα ανταλλακτικά επιβατικών αυτοκινήτων καλύπτουν μικρό ποσοστό στο συνολικό κύκλο εργασιών των αντιπροσωπειών, στη συνέχεια παρουσιάζονται μόνο οι πωλήσεις των σημαντικότερων επιχειρήσεων (δείγμα δέκα εταιρειών, βλ. αναλυτικά στο πίνακα παραρτήματος Π.2) εισαγωγής ανταλλακτικών «after market», για την περίοδο 2007-2011. Διευκρινίζεται ότι οι πωλήσεις των εταιρειών προέρχονται από το σύνολο της δραστηριότητάς τους, δηλαδή περιλαμβάνουν και έσοδα από εμπορία προϊόντων που δεν εξετάζονται στην παρούσα μελέτη (λιπαντικά, συσσωρευτές, ελαστικά, ζάντες). Ο κύκλος εργασιών των εν λόγω επιχειρήσεων ακολούθησε όπως είναι αναμενόμενο αρνητική πορεία την εξεταζόμενη περίοδο, με μέσο ετήσιο ρυθμό μεταβολής 7% περίπου. Το 2011 διαμορφώθηκε το σε 158 εκ. περίπου σημειώνοντας μείωση κατά 4,5% σε σχέση με το 2010. Πίνακας 2.1: Πωλήσεις επιχειρήσεων εισαγωγής ανταλλακτικών «After Market» (2007-2011) 2007 2008 2009 2010 2011 Σύνολο 209.231.659 205.029.238 185.966.423 165.344.572 157.905.463 Αξία σε Πηγή: ICAP Group ΑΕ Δημοσιευμένοι ισολογισμοί Στη συνέχεια πραγματοποιείται χρηματοοικονομική ανάλυση του προαναφερόμενου δείγματος των επιχειρήσεων του κλάδου για την περίοδο 2007-2011, σύμφωνα με τα δημοσιευμένα οικονομικά τους στοιχεία. Για κάθε επιχείρηση υπολογίζονται 8 δείκτες για τα έτη 2007-2011, καθώς και οι αντίστοιχοι μέσοι όροι πενταετίας. Επισημαίνεται ότι, πραγματοποιείται χρηματοοικονομική ανάλυση μόνο για τις επιχειρήσεις εισαγωγής ανταλλακτικών «After Market», καθώς (όπως έχει ήδη αναφερθεί), τα ανταλλακτικά επιβατικών αυτοκινήτων που εισάγουν οι αντιπροσωπείες αυτοκινήτων και αποτελούν «γνήσια» ανταλλακτικά, καλύπτουν πολύ μικρό ποσοστό των συνολικών τους πωλήσεων και της συνολικής τους δραστηριότητας. Κατά συνέπεια, η εξέταση των χρηματοοικονομικών στοιχείων της συγκεκριμένης ομάδας επιχειρήσεων δεν θα οδηγούσε σε αντιπροσωπευτικά αποτελέσματα για τον εξεταζόμενο κλάδο. Ετήσια Έκθεση 2012: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 8

ΚΛΑΔΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΚΤΥΑΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΜΜΕ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Το περιθώριο μικτού κέρδους των επιχειρήσεων παρουσίασε μικρές ετήσιες διακυμάνσεις τη πενταετία 2007-2011, με το μέσο όρο πενταετίας της ομάδας των 10 μεγαλύτερων επιχειρήσεων να διαμορφώνεται σε 26,38%. Αντίστοιχα, το μέσο περιθώριο καθαρού κέρδους διαμορφώθηκε σε 1,70% για την ομάδα των 10 επιχειρήσεων. Ο δείκτης αποδοτικότητας ιδίων κεφαλαίων παρουσίασε σημαντική μείωση τη διετία 2010-2011 και μάλιστα το 2011 κυμάνθηκε σε αρνητικά επίπεδα (-7,22%). Ο αντίστοιχος μέσος όρος πενταετίας διαμορφώθηκε σε 5,70% για το δείγμα των εταιρειών. Η γενική ρευστότητα για την ομάδα των 10 επιχειρήσεων διαμορφώθηκε (ως μέσος όρος πενταετίας) σε 1,28. Αναφορικά με τους δείκτες χρηματοοικονομικής διάρθρωσης, ο μέσος όρος του λόγου ξένων προς ίδια κεφάλαια διαμορφώθηκε σε υψηλά επίπεδα (4,14), υποδηλώνοντας εξάρτηση των εργασιών αρκετών επιχειρήσεων από ξένα κεφάλαια. Ο δείκτης κάλυψης χρηματοοικονομικών δαπανών διαμορφώθηκε σε 2,78. Όσον αφορά τους δείκτες δραστηριότητας, ο μέσος όρος είσπραξης απαιτήσεων για τις εταιρείες του δείγματος παρουσίασε μικρές διακυμάνσεις κατά την τελευταία πενταετία, διαμορφούμενος, διαμορφώθηκε σε 134 (μέσος όρος πενταετίας) για τις 10 επιχειρήσεις. Από την άλλη πλευρά, ο μέσος όρος προθεσμίας εξόφλησης προμηθευτών διαμορφώθηκε σε 87 ημέρες αντίστοιχα. Πίνακας 2.2: Χρηματοοικονομικοί δείκτες επιχειρήσεων εισαγωγής ανταλλακτικών «After Market» (2007 2011) 2007 2008 2009 2010 2011 ΜΟΔ Κερδοφορία Περιθώριο Μικτού Κέρδους (%) Σύνολο 10 25,01 26,87 26,28 25,90 27,82 26,38 Περιθώριο Καθαρού Κέρδους (%) Σύνολο 10 2,10 2,61 2,94 0,64 0,23 1,70 Αποδοτικότητα Αποδοτικότητα Ιδίων Κεφαλαίων (%) Σύνολο 10 8,50 13,82 13,30 0,11-7,22 5,70 Ρευστότητα Γενική Ρευστότητα Σύνολο 10 1,38 1,30 1,23 1,22 1,25 1,28 Χρηματοοικονομική διάρθρωση Σχέση Ξένων προς Ίδια Κεφάλαια Σύνολο 10 4,36 4,22 4,23 3,75 4,12 4,14 Κάλυψη Χρηματοοικονομικών Δαπανών Σύνολο 10 2,61 2,78 3,25 3,05 2,21 2,78 Δραστηριότητα Μέσος Όρος Προθεσμίας Είσπραξης Απαιτήσεων (Ημέρες) Σύνολο 10 133 135 128 138 135 134 Μέσος Όρος Προθεσμίας Εξόφλησης Προμηθευτών (Ημέρες) Σύνολο 10 86 90 80 92 87 87 ΜΟΔ: Μέσος Όρος Δεικτών Πηγή: Δημοσιευμένοι Ισολογισμοί ICAP Group A.E. Ετήσια Έκθεση 2012: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 9

ΚΛΑΔΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΚΤΥΑΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΜΜΕ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 2.4 Η ΕΓΧΩΡΙΑ ΑΓΟΡΑ ΑΝΤΑΛΛΑΚΤΙΚΩΝ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΩΝ Η εγχώρια αγορά ανταλλακτικών επιβατικών αυτοκινήτων από το 2008 και μετά παρουσιάζει έντονη πτωτική πορεία, τάση η οποία συνεχίζεται και το 2012. Συγκεκριμένα, το 2010 η αξία της αγοράς εκτιμάται σε 605 εκ. μειωμένη κατά 21% περίπου, ενώ το 2011 υπολογίζεται στο ποσό των 540 εκ. καταγράφοντας μείωση της τάξης του 11%. Η παρατεταμένη οικονομική ύφεση της χώρας έχει επηρεάσει αρνητικά και τον εξεταζόμενο κλάδο. Ο περιορισμός του διαθέσιμου εισοδήματος και η μείωση της αγοραστικής δύναμης των καταναλωτών υποχρεώνει πολλά νοικοκυριά στο να περιορίζουν τις δαπάνες τους στις απολύτως απαραίτητες, γεγονός που επηρεάζει ως ένα βαθμό, τη συντήρηση και επισκευή οχημάτων. Σε περιόδους οικονομικής στενότητας, οι καταναλωτές είτε αναβάλουν κάποιες αγορές τους είτε στρέφονται σε οικονομικότερες λύσεις (π.χ. μεταχειρισμένα ανταλλακτικά). Πίνακας 2.3: Μέγεθος εγχώριας αγοράς ανταλλακτικών επιβατικών αυτοκινήτων (1998-2012) Έτος Μέγεθος Αγοράς Ρυθμός Μεταβολής (%) 2007 930.000 13,8 2008 855.000-8,1 2009 762.000-10,9 2010 605.000-20,6 2011 540.000-10,7 2012* 470.000-13,0 Αξία σε χιλ. ευρώ *Πρόβλεψη Πηγή: Εκτιμήσεις αγοράς ICAP Group AE Σύμφωνα με εκτιμήσεις παραγόντων του κλάδου και με βάση τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν από την πρωτογενή έρευνα στις επιχειρήσεις, η πτώση στις συνολικές πωλήσεις ανταλλακτικών συνεχίζεται και το 2012, εκτιμάται δε ότι το ποσοστό μείωσης θα κυμανθεί στο 13% περίπου. Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, η αγορά των «γνήσιων» ανταλλακτικών αναμένεται να εμφανίσει μεγαλύτερη πτώση (-16,4%) κατά το τρέχον έτος, σε σχέση με την αγορά των «After Market» ανταλλακτικών (-7,3%). Οι επιχειρήσεις εισαγωγής «γνήσιων» ανταλλακτικών (ουσιαστικά πρόκειται για τις εταιρείες αντιπροσώπευσης αυτοκινήτων), εκτιμάται ότι κάλυψαν το 62% της συνολικής αγοράς ανταλλακτικών το 2011. Το υπόλοιπο 38% εκτιμάται ότι καλύφθηκε από τις επιχειρήσεις εισαγωγής ανταλλακτικών «After Market». Μεταξύ των δύο κατηγοριών ανταλλακτικών, μεγαλύτερη μείωση φαίνεται ότι έχει υποστεί η αγορά των γνήσιων ανταλλακτικών, τα τελευταία έτη. Ετήσια Έκθεση 2012: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 10

ΚΛΑΔΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΚΤΥΑΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΜΜΕ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Για να εξετασθεί η ένταση του ανταγωνισμού που επικρατεί στον κλάδο εκτιμήθηκαν συντελεστές συγκέντρωσης για τις τρεις και πέντε μεγαλύτερες επιχειρήσεις ανταλλακτικών αυτοκινήτων. Πληροφοριακά αναφέρεται ότι, ο συντελεστής συγκέντρωσης για n επιχειρήσεις δίδεται από τον εξής λόγο: CR n = Πωλήσεις n Μεγαλυτέρων Μέγεθος αγοράς Χ 100 όπου ο αριθμητής είναι το άθροισμα των μεγεθών των n μεγαλυτέρων εταιρειών και ο παρανομαστής το σύνολο του μεγέθους της συγκεκριμένης αγοράς. Τα αποτελέσματα παρουσιάζονται στον πίνακα που ακολουθεί: Πίνακας 2.4: Δείκτης συγκέντρωσης στη συνολική αγορά ανταλλακτικών (2011) n CRn n=3 20,0%-21,5% n=5 28,0%-31,5% Πηγή: ICAP GROUP 2.5 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ Ο κλάδος των ανταλλακτικών αυτοκινήτων στη χώρα μας είναι ουσιαστικά εισαγωγικός. Τα ανταλλακτικά για επιβατικά αυτοκίνητα διακρίνονται σε δύο κατηγορίες: α) τα «γνήσια» και β) τα ανταλλακτικά «after market». Τα «γνήσια» εισάγονται από τις εταιρείες αντιπροσώπευσης αυτοκινήτων ή από επιχειρήσεις που ανήκουν στα επίσημα δίκτυά τους. Τα ανταλλακτικά «after market» αφορούν προϊόντα οίκων που προμηθεύουν και τις βιομηχανίες αυτοκινήτων, φέρουν δε τα εμπορικά σήματα των οίκων παραγωγής τους και όχι το εμπορικό σήμα μιας αυτοκινητοβιομηχανίας. Οι συνολικές πωλήσεις ανταλλακτικών παρουσιάζουν καθοδική πορεία από τo 2008, τάση η οποία συνεχίζεται και το 2012. Η παρατεταμένη οικονομική ύφεση που βιώνει η χώρα έχει επηρεάσει αρνητικά την εξεταζόμενη αγορά, όπως άλλωστε γενικότερα τον χώρο του αυτοκινήτου. Ανάλυση SWOT Δυνατά σημεία: Η επισκευή και η συντήρηση ενός αυτοκινήτου είναι απαραίτητη και παίζει σημαντικό ρόλο για την εύρυθμη λειτουργία του. Ως εκ τούτου το service είναι αναπόφευκτο. Ετήσια Έκθεση 2012: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 11

ΚΛΑΔΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΚΤΥΑΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΜΜΕ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Η ουσιαστική απουσία υποκατάστατων προϊόντων. Η δραστηριοποίηση, μεταξύ άλλων, μεγάλων μονάδων με διευρυμένα εμπορικά δίκτυα. Αδύνατα σημεία: Η διάθεση στην αγορά ανταλλακτικών που δεν πληρούν τις απαραίτητες ποιοτικές προδιαγραφές και διατίθενται σε χαμηλές τιμές. Η δραστηριοποίηση πολλών συνεργείωνφανοποιείων που παρέχουν υπηρεσίες χαμηλής ποιότητας. Οι υψηλές τιμές που εμφανίζουν ορισμένες κατηγορίες ανταλλακτικών (κυρίως «γνήσιων») στρέφουν μέρος των ιδιοκτητών οχημάτων σε φθηνότερες λύσεις (π.χ. μεταχειρισμένα). Η ελλιπής κατάρτιση πολλών ιδιοκτητών οχημάτων σε θέματα που σχετίζονται με τα εξεταζόμενα προϊόντα. Ευκαιρίες: Η παροχή κινήτρων από πλευράς της πολιτείας που θα τονώσουν τη ζήτηση για την αγορά αυτοκινήτου και κατ επέκταση για τα προϊόντα του εξεταζόμενου κλάδου. Η ευνοϊκότερη τιμολογιακή πολιτική από πλευράς εταιρειών του κλάδου (π.χ. διευκολύνσεις, χαμηλότερες τιμές, προσφορές, κ.ά.), μπορεί να ενδυναμώσει τη ζήτηση. Η περαιτέρω διεύρυνση των δικτύων διανομής των εταιρειών (περισσότερα σημεία πώλησης). Απειλές: Η παρατεταμένη οικονομική ύφεση η οποία πλήττει το διαθέσιμο εισόδημα των καταναλωτών, με ό,τι αυτό συνεπάγεται και για την εξεταζόμενη αγορά (π.χ. ματαίωση ή αναβολή προγραμματισμένων service, στροφή σε φθηνά προϊόντα, αύξηση της προσωρινής «ακινησίας» των οχημάτων λόγω κατάθεσης των πινακίδων κυκλοφορίας). Η σημαντική και συνεχιζόμενη μείωση των πωλήσεων νέων αυτοκινήτων (ως αντιστάθμισμα, όμως, αυξάνεται η ηλικία του στόλου των κυκλοφορούντων αυτοκινήτων). Η αύξηση της τιμής των καυσίμων οδηγεί τους κατόχους οχημάτων στον περιορισμό των διανυθέντων χιλιομετρικών αποστάσεων (άρα λιγότερες φθορές για το αυτοκίνητο). Τα προβλήματα ρευστότητας στην αγορά και η αύξηση των επισφαλειών (κλείσιμο καταστημάτων λιανικής πώλησης ανταλλακτικών κλπ.). Ετήσια Έκθεση 2012: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 12

ΚΛΑΔΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΚΤΥΑΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΜΜΕ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Προοπτικές Η οικονομική ύφεση που πλήττει τη χώρα μας τα τελευταία έτη αναπόφευκτα επηρέασε αρνητικά και τον κλάδο των ανταλλακτικών, γενικότερα δε την αγορά του αυτοκινήτου. Οι πωλήσεις ανταλλακτικών παρουσιάζουν συνεχώς μείωση τα τελευταία χρόνια. Παράγοντες του κλάδου προβλέπουν ότι, σύμφωνα με τις ισχύουσες συνθήκες και τάσεις της αγοράς, η αξία της συνολικής εγχώριας αγοράς ανταλλακτικών αυτοκινήτων θα κινηθεί καθοδικά και το 2013, σαν αποτέλεσμα κυρίως της αρνητικής οικονομικής συγκυρίας (προβλεπόμενο ποσοστό μείωσης της τάξης του 10%). Η μείωση της αγοραστικής δύναμης των καταναλωτών και η προσπάθεια περιορισμού των δαπανών στα «απολύτως απαραίτητα», επηρεάζει, ως ένα βαθμό, τη συντήρηση και επισκευή των οχημάτων. Μεταξύ των δύο «ομάδων» ανταλλακτικών αυτή που παρουσιάζει μεγαλύτερες απώλειες είναι των γνήσιων ανταλλακτικών (μεγαλύτερο ποσοστό μείωσης των πωλήσεων), τάση η οποία προβλέπεται ότι θα συνεχισθεί και το 2013. Στο πλαίσιο αυτό οι εταιρείες του κλάδου εντείνουν τις προσπάθειές τους για να περιορίσουν τις απώλειές τους και να διατηρήσουν τη θέση τους στην αγορά. Οι άξονες στους οποίους μπορούν να στηριχθούν είναι: Η διεύρυνση των δικτύων διανομής τους (διείσδυση σε περισσότερα σημεία πώλησης). Η διάθεση ανταλλακτικών εφάμιλλης ποιότητας με εκείνα που προτείνει ο κατασκευαστής του αυτοκινήτου, σε «δελεαστικότερες» τιμές. Ο εξορθολογισμός του τρόπου λειτουργίας, η συγκράτηση του κόστους και η προσαρμοστικότητα των εταιρειών στις νέες συνθήκες της αγοράς (ευέλικτη τιμολογιακή πολιτική, πληρωμή με δόσεις κ.ά.). Ετήσια Έκθεση 2012: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 13

3 ΔΙΚΤΥΑ ΚΑΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΟΙ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Η παρούσα ενότητα είναι αφιερωμένη στην παρουσίαση επιχειρηματικών δικτυώσεων και συνεργατικών σχηματισμών στον τομέα του τουρισμού, που αποτελεί και την πλέον διαδεδομένη και ιδανική μορφή δικτύωσης των ελληνικών ΜΜΕ, ιδιαίτερα την τελευταία δεκαετία. Ο όρος «επιχειρηματική δικτύωση στον τουρισμό» αναφέρεται σε ένα σύνολο επιχειρήσεων και οργανισμών που αλληλοσυνδέονται και αλληλοσυμπληρώνονται μεταξύ τους με σκοπό τη διαμόρφωση και την προσφορά της τουριστικής εμπειρίας, του τουριστικού προϊόντος και της τουριστικής συμπεριφοράς. Οι εν λόγω δικτυώσεις μπορούν να αφορούν είτε ολόκληρη τη χώρα, είτε (και πιο συχνά) συγκεκριμένους γεωγραφικούς προορισμούς. Τα τουριστικά clusters δεν παρουσιάζουν ουσιαστικές διαφοροποιήσεις στον ορισμό τους σε σχέση με τα υπόλοιπα clusters, ωστόσο διαθέτουν κάποια συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Για παράδειγμα, τα τουριστικά clusters δημιουργούνται κατά κύριο λόγο σε niche αγορές 1, από φορείς των τοπικών κοινωνιών, για να εξυπηρετήσουν πολύ συγκεκριμένα κοινωνικά και οικονομικά συμφέροντα. Οι συνεργαζόμενες εταιρείες και οργανισμοί στα τουριστικά clusters παρουσιάζουν μεγάλο βαθμό γεωγραφικής συγκέντρωσης και κοινή εσωτερική δομή, η οποία σε γενικές γραμμές περιλαμβάνει 2 : Αξιοθέατα με μεγάλο τουριστικό ενδιαφέρον Συγκέντρωση επιχειρήσεων τουριστικών υπηρεσιών (όπως π.χ. εστιατόρια, ξενοδοχεία, μεταφορές, ταξιδιωτικά γραφεία κλπ.) Κατάλληλες και χαμηλού κόστους υποδομές Εταιρείες και θεσμικούς φορείς με εξειδικευμένη πληροφόρηση και οικονομικά κεφάλαια. Τα πλεονεκτήματα των συνεργαζόμενων δικτύων στις τουριστικές δραστηριότητες επιτρέπουν την αποτελεσματική εκμετάλλευση της συλλογικής αποδοτικότητας και την αυξημένη ικανότητα διαπραγμάτευσης με τους προμηθευτές. Ωστόσο, το στοιχείο του ανταγωνισμού είναι έντονο εντός του τουριστικού cluster και απαραίτητο για την ανάπτυξη και βιωσιμότητά του. 1 Μία niche αγορά αποτελείται από ένα στενά οριζόμενο καταναλωτικό κοινό, το οποίο αναζητά ένα ξεχωριστό και εξειδικευμένο μείγμα προϊόντων και υπηρεσιών (Kotler, P. And Keller, K. Marketing Management 12e, 2006). 2 Κλαδά Ε. Νικολέττα, «Επιχειρηματική δικτύωση τουριστικών επιχειρήσεων (τουριστικό cluster). Δημιουργία συνεργιών για την επίτευξη ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος», Διπλωματική Εργασία, Πανεπιστήμιο Πειραιώς, 2012. Ετήσια Έκθεση 2012: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 14

Λόγω των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών των τουριστικών clusters, αυτά θεωρούνται και έχουν μέχρι σήμερα χρησιμοποιηθεί ως εργαλεία τοπικής στρατηγικής από τα προγράμματα ανάπτυξης της ελληνικής περιφέρειας. Στην Ελλάδα, η έννοια της δημιουργίας τοπικών δικτυώσεων στον τομέα του τουρισμού και η σχετική πολιτική παρέμβαση γύρω από το θέμα, ήρθε ουσιαστικά με την Κοινοτική Πρωτοβουλία LEADER +. Η εν λόγω πρωτοβουλία εφαρμόστηκε σε 40 αγροτικές περιοχές της χώρας μέσω δημιουργίας τοπικών ομάδων δράσης. Οι εν λόγω δράσεις οδήγησαν στην δημιουργία τουριστικών clusters σε αρκετές από τις περιοχές παρέμβασης. Στη συνέχεια παρουσιάζονται τρεις δικτυώσεις επιχειρήσεων στον τομέα του τουρισμού που δημιουργήθηκαν στα πλαίσια της πρωτοβουλίας LEADER + : (α) η «Δίκτυο Επιχειρήσεων Χαλκιδικής ΑΕ» (β) η «Εταιρεία Ανάπτυξης Εναλλακτικού Τουρισμού Νομού Δράμας Ecstasy» και (γ) η «Εταιρεία Οικοτουρισμού Βιτσίου». Εκτός των παραπάνω τοπικών δικτυώσεων τουρισμού στα πλαίσια της πρωτοβουλίας LEADER +, παρουσιάζεται το πρώτο cluster ξενοδοχειακών μονάδων που δημιουργήθηκε σε πανελλήνιο επίπεδο, το Leading Tourism Cluster (LTC) από την Leading Tourism Cluster AE. Η εν λόγω εταιρεία διαλύθηκε τον Οκτώβριο του 2012, ωστόσο δεδομένης της μοναδικότητας του τουριστικού cluster για τα ελληνικά δεδομένα, κρίνεται σκόπιμη η σύντομη παρουσίαση και δράση του. 3.1 ΔΙΚΤΥΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ Το Δίκτυο Επιχειρήσεων Χαλκιδικής δημιουργήθηκε το 2004 από 27 επιχειρήσεις του Νομού Χαλκιδικής. Η μετοχική σύνθεση του Δικτύου βρίσκεται σε διαρκή αύξηση και ανάπτυξη, με σκοπό να ενεργοποιηθεί μέσα από την εταιρεία «Δίκτυο Επιχειρήσεων Χαλκιδικής ΑΕ» η πλειοψηφία των επιχειρήσεων του Νομού Χαλκιδικής (www.agro-tour.net). Σκοπός της εταιρείας είναι η υποστήριξη της δικτύωσης και συσπείρωσης των επιχειρήσεων της Χαλκιδικής που δραστηριοποιούνται στο χώρο μεταποίησης τοπικών εδώδιμων προϊόντων, με τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον τομέα εμπορίας τροφίμων και τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην παροχή υπηρεσιών φιλοξενίας και εστίασης στο Νομό Χαλκιδικής, για την ανάπτυξη παροχής εφοδιαστικής αλυσίδας των τοπικών προϊόντων προς τους τελευταίους και προς τρίτους. Η πραγμάτωση του παραπάνω σκοπού μπορεί να επιτευχθεί με τις εξής ενδεικτικές ενέργειες (www.diktiohal.gr): Το σχεδιασμό και το συντονισμό ανάπτυξης συνεργασιών για τη δημιουργία οριζόντιων δικτύων μεταξύ μετόχων, αλλά και με άλλες ομοειδείς επιχειρήσεις του εσωτερικού και του Ετήσια Έκθεση 2012: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 15

εξωτερικού, με σκοπό την αξιοποίηση των δυνατοτήτων που υπάρχουν για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας τους Το σχεδιασμό και το συντονισμό της ανάπτυξης συνεργασιών μεταξύ των μετόχων αλλά και με άλλες επιχειρήσεις του εσωτερικού και εξωτερικού, σε αλυσίδα προστιθέμενης αξίας, για τη διάχυση πληροφοριών και την παραγωγή της καινοτομίας Την ανάπτυξη στρατηγικών συμμαχιών με πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα, προμηθευτές, πελάτες Tην οργάνωση και υποστήριξη συστηματικού και ολοκληρωμένου προγράμματος προώθησης και προβολής των προϊόντων των μετόχων Tη δημιουργία, ανάπτυξη και διαχείριση εκθετηρίου πρατηρίου πώλησης των προϊόντων των μετόχων Tην παροχή ενημέρωσης και τεχνικής βοήθειας προς τους μετόχους Tη συμμετοχή σε εθνικά ή κοινοτικά προγράμματα προκειμένου να επιτευχθούν οι στρατηγικοί στόχοι της δικτύωσης. Το cluster έχει τις εξής δραστηριότητες: Θα είναι μια εταιρεία διανομής προϊόντων, όπου θα τιμολογούν οι παραγωγοί (από τους παραγωγούς τα προϊόντα θα πηγαίνουν στο cluster και από εκεί θα διακινούνται στις επιχειρήσεις) μέσω Δελτίων Αποστολών. Το cluster θα τιμολογεί την υπηρεσία του είτε ως προς τον παραγωγό, είτε ως προς την επιχείρηση λιανικού εμπορίου και θα έχει ένα ποσοστό κέρδους περί του 10% επί των πωλήσεων. Ως αποτέλεσμα, αναμένεται η συγκέντρωση μικρών μεταποιητικών επιχειρήσεων σε οργανωμένο χώρο, η ύπαρξη τεχνικών υποδομών με σκοπό τη δημιουργία οικονομιών κλίμακας και η ενίσχυση μειονεκτικών περιοχών, η ικανότητα δικτύωσης και συνεργασιών, η ενίσχυση και βελτίωση της τοπικής εταιρικής σχέσης, η βελτίωση των εισοδημάτων και της ποιότητας ζωής των κατοίκων, καθώς επίσης και η δημιουργία νέων προϊόντων και υπηρεσιών. Το cluster θα τιμολογεί τους παραγωγούς για την προώθηση-προβολή των προϊόντων τους στις αγορές στόχους, έτσι ώστε να υπάρξει επίτευξη της χωρικής ανταγωνιστικότητας μέσα από την πρότυπη αξιοποίηση του τοπικού κεφαλαίου και την αύξηση της προστιθέμενης αξίας της τοπικής παραγωγής, καθώς και την ενίσχυση των μικρών παραγωγών και της νεανικής επιχειρηματικότητας. Ετήσια Έκθεση 2012: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 16

Το cluster θα συνάπτει συμφωνίες με προμηθευτές α υλών, έτσι ώστε οι παραγωγοί - μέτοχοί του να τις προμηθεύονται σε χαμηλότερη τιμή. Σημαντική προϋπόθεση είναι η πλήρης συμφωνία των μετόχων, γι' αυτό και κρίνεται απαραίτητο να υπάρχει στο καταστατικό αντίστοιχο άρθρο, όπου θα εξασφαλίζει τη σωστή λειτουργία του δικτύου, επιβάλλοντας κύρωση σε όποιον αθετεί την εν λόγω συμφωνία. Έτσι, ενισχύεται η αξιοποίηση των τοπικών πόρων και των δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού, καθώς και οι μικροί παραγωγοί για περαιτέρω ανάπτυξη. Το cluster θα αναλαμβάνει την οργάνωση εκδηλώσεων και προβολής των τοπικών προϊόντων και συμμετοχών σε εκθέσεις, ώστε να ενισχυθεί η εφαρμογή σύγχρονων τεχνικών και συστημάτων ηλεκτρονικού εμπορίου για την προώθηση των προϊόντων των μεταποιητικών επιχειρήσεων της περιοχής. Μέσω του cluster θα δημιουργηθεί κοινή ετικέτα και λογότυπο, ώστε να τονίζεται η «υπεραξία» της περιοχής και να ενισχύεται η προβολή της και των συγκριτικών της πλεονεκτημάτων της, με έμφαση στο πλούσιο φυσικό περιβάλλον. Τα μέλη του δικτύου παρουσιάζονται στον ακόλουθο πίνακα: Πίνακας 3.1: Μέλη του Δικτύου Επιχειρήσεων Χαλκιδικής Επωνυμία & Νόμιμος Εκπρόσωπος Τίτλος 1 Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Χαλκιδικής ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ 2 ΔΕΑΣ ΑΕ ΔΕΑΣ ΑΕ 3 "Οινοποιία Πετραλώνων Χ. & Δ. Καλαιτζής ΟΕ" (Καλαϊτζής Δημήτριος) "Οινοποιία Πετραλώνων Χ.& Δ. Καλαϊτζής ΟΕ" 4 Καρανταγλής Αστέριος ΑΠΟΛΥΜΕΝΗ ΠΕΤΡΑ 5 "Κτήμα Πόρτο Καρράς - Ανώνυμη Εμπορική Εταιρεία" (Βασιλάκης Βασίλειος) ΚΤΗΜΑ ΠΟΡΤΟ ΚΑΡΡΑΣ ΑΕ 6 "Τουριστικές αναπτύξεις Πόρτο Καρράς ΑΕ" (Βασιλάκης Βασίλειος) PORTO CARRAS DEVELOPMENT SA 7 Επιμελητήριο Χαλκιδικής Επιμελητήριο Χαλκιδικής 8 "Αφοί Αναγνωστόπουλοι & Σια ΕΠΕ" (Αναγνωστόπουλος Λεωνίδας) ΑΘΩΣ 9 "Μελισσοκομικός Συνεταιρισμός Ζερβοχωρίων" (Καμπούρης Παύλος) ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΟΣ ΣΥΝ/ΣΜΟΣ ΖΕΡΒΟΧΩΡΙΩΝ 10 "Ελαιόλαδα Χαλκιδικής Ανώνυμη Βιομηχανική και Εμπορική Εταιρεία Ελαιολάδου" (Γκλάβας Γεώργιος) ΕΛΑΙΟΛΑΔΑ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ ΑΒΕΕ 11 "Ανώνυμη- Εμπορική - Εισαγωγική - Εξαγωγική - Βιοτεχνική - Μεταποιητική εταιρεία επίπλων - Ε.Β. Καρανάσιος και ΣΙΑ ΑΕ" (Καρανάσιος Ευθύμιος) APOLLO TRADE / ΑΠΟΛΛΟ ΤΡΕΙΝΤ 12 Καραφουλίδης Αναστάσιος ΤΟΠΟΔΟΜΙΚΗ ΑΕ Καραφουλίδης Αναστάσιος 13 "Πουρνάρης Ανώνυμη Τουριστική - Οικοδομική - Βιοτεχνική - Εμπορική Εταιρεία" (Πουρνάρης Χαράλαμπος) ΦΙΛΟΞΕΝΟΣ ΠΟΥΡΝΑΡΗΣ ΑΕ 14 "Ι. Παπαστεργίου - Ι.Τσιπινιάς ΟΕ" (Παπαστεργίου Ιωάννης) Ι. Παπαστεργίου - Ι. Τσιπινιάς ΟΕ 15 "Αδελφοί Σιμώνη Ανώνυμη Εταιρεία Ιχθυοτροφεία Χαλκιδικής" ΑΦΟΙ ΣΙΜΩΝΗ ΑΕ Ετήσια Έκθεση 2012: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 17

Πίνακας 3.1: Μέλη του Δικτύου Επιχειρήσεων Χαλκιδικής Επωνυμία & Νόμιμος Εκπρόσωπος Τίτλος (Σιμώνης Αλέξανδρος) 16 "Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών Χαλκιδικής" (Γλαράκης Φώτιος) ΕΑΣ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ 17 Βερροιώτης Αντώνιος του Νικολάου Βερροιώτης Ανώνιος 18 Θεόδωρος Δήμου του Αριστομένη ΑΓΙΟΝΕΡΙ 19 Γιαγτζόγλου Σοφοκλής Η ΜΑΡΙΓΟΥΛΑ 20 Γιαπουτζής Ιωάννης του Αθανασίου ΕΡΩΔΙΟΣ 21 Καραγιάννης Ιωάννης του Γεωργίου ΕΡΩΔΙΟΣ 22 Πορτοκαλίδης Παναγιώτης του Νικολάου ALU PORT 23 Παντάλης Στεργιανός του Δημητρίου Παντάλης Στεργιανός 24 "Συσκευαστήριο κηπευτικών Ζερβοχωρίων ΕΠΕ" (Παριανός Αλέξανδρος) ΣΥΣΚΕΥΑΣΤΗΡΙΟ ΚΗΠΕΥΤΙΚΩΝ ΖΕΡΒΟΧΩΡΙΩΝ ΕΠΕ 25 Μηκές Γεώργιος του Δημητρίου Μηκές Γεώργιος του Δημητρίου 26 Αλεξάνδρου Δημήτριος ΟΙΚΙΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΣ ΞΕΝΩΝΑΣ 27 "Αφοι Δ. Μουλαγιανιού Ανώνυμος Εταιρεία Τουριστικές Επιχειρήσεις" (Μουλαγιαννιός Λεωνίδας) ΑΦΟΙ ΜΟΥΛΑΓΙΑΝΝΙΟΥ ΑΕ 28 Τσιολάκης Χρήστος Τσιολάκης Χρήστος 29 Φίλιππος Γαβανας Αρτοζαχαροπλαστείο 30 Γουργούρης Κίμων Γουργούρης Κίμων 31 "Καμπάνης Βασ. - Ανεστίδου-Καμπάνη Αθ. ΟΕ" (Καμπάνης Βασίλειος) ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ 32 Παπακωνσταντίνου Κων/νος του Νικολάου Παπακωνσταντίνου Κων/νος 33 Παπακωνσταντίνου Νικόλαος του Κων/νου ΦΥΣΙΚΑ ΦΥΤΑ ΧΟΛΟΜΩΝΤΑ 34 Τσιπινιά Σμαρώ του Ιωάννη ΞΕΝΩΝΑΣ ΑΝΑΤΟΛΗ 35 Κατσιρμά Βαία του Γεωργίου ΧΑΝΙ ΑΓΡΑΜΑΔΑ 36 Ταραζάς Γεώργιος Ταραζάς Γεώργιος 37 Λειβαδιώτης Αθανάσιος Λειβαδιώτης Αθανάσιος 38 Δ. & Ι. Κίκας & ΣΙΑ ΟΕ Δ. & Ι. Κίκας & ΣΙΑ ΟΕ 39 ΚΟΤΙΝΟΣ ΕΠΕ ΚΟΤΙΝΟΣ ΕΠΕ 40 Βαλμάς Γεώργιος & ΣΙΑ ΟΕ Τυροκομείο 41 Σαμαράς Πέτρος Αρτοζαχαροπλαστειο 42 Τσιούντος Γεώργιος ΤΑΒΕΡΝΑ Τσιούντος Γεώργιος 43 Γυναικείος αγροτουριστικός συναιτερισμός Βαρβάρας Γυναικείος αγροτουριστικός συναιτερισμός Βαρβάρας 44 Τσιπέλης Χρήστος Τσιπέλης Χρήστος 45 Τάσιος Φίλιππος Τάσιος Φίλιππος 46 Παλιούρας Γεώργιος Παλιούρας Γεώργιος 47 Παπαθανασίου Γρηγόριος του Αριστείδη OUTLINE 48 Αυγέρου Μαρία Παραδοσιακή Ταβέρνα 49 Καρακιτσάκης Χαράλαμπος Ταβέρνα 50 Γεωργακούδης Λάμπρος Γεωργακούδης Λάμπρος LAMBRO SYSTEM 51 Ζαγορίτης Αλέξανδρος Ζαγορίτης Αλέξανδρος 52 Φάκκα Βενετία Φάκκα Βενετία 53 Μαγδαλινή Χιούτη & ΣΙΑ ΟΕ Μαγδαλινή Χιούτη & ΣΙΑ ΟΕ 54 Συρδάρης Στυλιανός Συρδάρης Στυλιανός 55 Τσολάκη Νικολέττα Τσολάκη Νικολέττα 56 Παπανικολάου Αναστασία Παπανικολάου Αναστασία 57 Καλανδαρίδης Αστέριος Τυροκομείο 58 Νταράκας Χρήστος Κτήμα Νταράκα Εστιατόριο Πηγή: www.diktiohal.gr Ετήσια Έκθεση 2012: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 18

Για την εκπλήρωση των παραπάνω στόχων του, το Δίκτυο δημιούργησε το Τοπικό Σύμφωνο Ποιότητας το οποίο διανέμεται στις Επιχειρήσεις του Δικτύου. Το Τοπικό Σύμφωνο Ποιότητας είναι ένα σύνολο κανόνων και προδιαγραφών ποιότητας προς την κατεύθυνση της δημιουργίας και αναβάθμισης των υποδομών και λειτουργιών των τοπικών επιχειρήσεων και στην συνέχεια, προς την αντιμετώπιση των συνολικών προβλημάτων της περιοχής. Τα κυριότερα οφέλη των επιχειρήσεων από την απόκτηση του τοπικού σήματος ποιότητας συνοψίζονται ως εξής: Βελτίωση Ποιότητας Υπηρεσιών Διατήρηση Αγροτικού & Παραδοσιακού χαρακτήρα Εργαλείο Μάρκετινγκ Αύξηση της ανταγωνιστικότητας Ικανοποίηση προδιαγραφών Υγιεινής & Ασφάλειας Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα δημοσιευμένα αποτελέσματα της εταιρείας «Δίκτυο Επιχειρήσεων Χαλκιδικής ΑΕ», παρουσιάζονται στη συνέχεια οι πωλήσεις τις εταιρείας για τα πέντε τελευταία χρόνια, καθώς και επιλεγμένοι χρηματοοικονομικοί δείκτες της. Από τα εν λόγω αποτελέσματα, η πορεία της εταιρείας προκύπτει έντονα αρνητική το 2011, καθώς οι δείκτες τόσο του περιθωρίου καθαρού κέρδους όσο και της αποδοτικότητας ιδίων κεφαλαίων, κυμαίνονται σε πολύ αρνητικά επίπεδα (-462,28% και -48,84% αντίστοιχα). Μεγάλη μείωση παρουσιάζουν και οι πωλήσεις της εταιρείας. Πίνακας 3.2: Πωλήσεις και χρηματοοικονομικοί δείκτες της εταιρείας «Δίκτυο Επιχειρήσεων Χαλκιδικής ΑΕ» (2007-2011 2007 2008 2009 2010 2011 Πωλήσεις (παροχή υπηρεσιών)* 6.200 0 10.420 30.023 8.000 Χρηματοοικονομικοί Δείκτες Περιθώριο Μικτού Κέρδους (%) -105,54 - -29,20 43,22 - Περιθώριο Καθαρού Κέρδους (%) -9,13-45,05 19,44-462,28 Αποδοτικότητα Ιδίων Κεφαλαίων (%) -0,72-15,82 3,87 6,60-48,84 Γενική Ρευστότητα 2,46 7,33 6,88 5,24 9,76 Σχέση Ξένων προς Ίδια Κεφάλαια 0,13 0,07 0,01 0,07 0,18 Κάλυψη χρηματοοικονομικών δαπανών - - 635,31 4,37 - Μέσος όρος προθεσμίας είσπραξης - - ΜΔ 562 ΜΔ απαιτήσεων Μέσος όρος προθεσμίας εξόφλησης προμηθευτών 89 109 136 200 - * Αξία σε -: δεν ορίζεται ΜΔ: Μη διαθέσιμο Πηγή: Δημοσιευμένοι Ισολογισμοί - ICAP Ετήσια Έκθεση 2012: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 19

3.2 ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟ CLUSTER ΣΤΟ ΝΟΜΟ ΔΡΑΜΑΣ Η «Εταιρεία Ανάπτυξης Εναλλακτικού Τουρισμού Νομού Δράμας» αποτελεί ένα cluster τουριστικών επιχειρήσεων, δηλαδή ένα σύστημα συνεργαζόμενων ομοειδών τουριστικών επιχειρήσεων, που στοχεύει στη δημιουργία και παροχή υψηλής ποιότητας υποδομών και υπηρεσιών, αναδεικνύοντας σταδιακά το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα της υπαίθρου του Νομού Δράμας. Τα πλεονεκτήματα δικτύωσης, μεταξύ άλλων μπορούν να είναι: Η βελτίωση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών Η πρόσβαση στην έρευνα και τεχνολογία και τις νέες μορφές οργάνωσης διοίκησης και παραγωγής Η εύρεση νέων αγορών Η κοινή προβολή των προϊόντων. Μέσω της αποτελεσματικής συνεργασίας των μελών επιχειρήσεων της εν λόγω εταιρείας, επιδιώκεται η αύξηση της ανταγωνιστικότητας και η αναβάθμιση της ποιότητας του τουριστικού προϊόντος. Κάτι τέτοιο δεν θα ήταν εφικτό για την κάθε επιχείρηση χωριστά, καθότι τα μέλη είναι επιχειρήσεις μικρομεσαίου μεγέθους. Η εταιρεία επιδιώκει να ενισχύσει την λειτουργία της κάθε επιχείρησης μέσω της δημιουργίας και προβολής της ενιαίας τουριστικής εικόνας του Νομού, τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο, είτε μέσω της «παραδοσιακής» διαφήμισης είτε μέσω του διαδικτύου. Τέλος, η εταιρεία επιδιώκει να συμβάλει στην ολοκλήρωση του τουριστικού προϊόντος που προσφέρει ο Νομός Δράμας. Με την συμμετοχή, για παράδειγμα, επιχειρήσεων που προσφέρουν υπηρεσίες ή προϊόντα όπως, διαμονή, σίτιση, αθλητικές και οικοτουριστικές δραστηριότητες, παραγωγή παραδοσιακών προϊόντων κ.α., τίθενται τα θεμέλια για την ολοκλήρωση του τουριστικού προϊόντος, γεγονός που θα αυξήσει την ανταγωνιστικότητα ολόκληρου του προορισμού και κατ επέκταση της κάθε επιχείρησης χωριστά. Έτσι, με την συμβολή όλων των επιχειρήσεων στην προσφορά των τουριστικών υπηρεσιών, η κάθε επιχείρηση μεμονωμένα, θα αποδεσμευτεί από την ανάγκη να βελτιωθεί ώστε να προσφέρει νέες υπηρεσίες και θα είναι σε θέση να προσελκύει νέους πελάτες με τους ίδιους (περιορισμένους) οικονομικούς πόρους. Τα μέλη επιχειρήσεις του cluster είναι τα εξής: Ετήσια Έκθεση 2012: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 20